De opmars van een erotische drug
Ecstasy in Nederland: het watjesgevoel versus het gevaar van psychose
ZATERDAG 25 FEBRUARI
door Kim Carree
In het kielzog van de
muziekstroming acid-house is
de drug ecstasy (of XTC) de
laatste jaren stevig in opkomst.
Niet zozeer in kringen van
fervente harddrug-gebruikers,
maar meer onder goed
verdienende yuppies die grif
honderd gulden neertellen
voor een trip die volgens
ingewijden bol staat van
erotisch genot. Maar er is ook
een keerzijde.
Hoeveel mensen in Nederland XTC
gebruiken is onduidelijk. Bekend is
dat velen de drug gewoon een keer
tje willen proberen. Of deze nieuws
gierigen bij de gebruikers moeten
worden geteld is natuurlijk de
vraag, maar een feit is dat zij mo
menteel de grootste afnemers van
het middel zijn. Van XTC-verslaaf-
den is tot op heden namelijk niets
bekend.
Het effect van 'ecstasy' voltrekt zich, ge
durende zo'n vier tot zes uur, in verschil
lende fasen. Het eerste half uur raakt de
gebruiker in een soort roes waarbij mis
selijkheid kan ontstaan. Het denkpa
troon blijft echter helder, en de gebrui
ker blijft rustig omdat hij kan beredene
ren dat die misselijkheid Overgaat als de
volgende fase aanbreekt. Een en ander is
te vergelijken met het effect van amfeta
mine. Een gebruiker, die anoniem wenst
te blijven: "Het is alsof je stoned en dron
ken tegelijk bent, maar toch nuchter
kunt nadenken".
Aan het volgende stadium, dat zo'n an
derhalf uur duurt, heeft XTC zijn bij
naam 'hug-drug' te danken. De emotio
nele intimiteit wordt groter en de wereld
wordt omgeven met een erotisch waasje.
Mensen worden er aanhankelijk van, en
de zintuigen worden in hoge mate ge
prikkeld. Sex en XTC samen zorgen vol
gens gebruikers voor een 'fantastische
en onvergetelijké ervaring'.
De daarop volgende fase is een stuk
minder intensief dan de eerste twee. De
gebruiker denkt dat de trip voorbij is,
maar deze blijkt in vlagen terug te ko
men. Zelfs de volgende dag komt het
'ecstasy-gevoel' nog wel eens in een flits
opzetten om dan weer even snel te ver
dwijnen.
Om de XTC-trip zo goed mogelijk te la
ten verlopen, leveren sommige dealers
bij de pilletjes of capsules zelfs een com
plete gebruiksaanwijzing. Het middel
zou bijvoorbeeld het beste werken op
een nuchtere maag. Gebruik van andere
drugs of alcohol samen met XTC wordt
ten zeerste afgeraden.
Op dit moment beginnen de eerste ne
gatieve geluiden over XTC al links en
rechts te weerklinken. Kleine berichtjes
in de krant over de eerste XTC-doden in
de Verenigde Staten en minder prettige
ervaringen van gebruikers beginnen
langzamerhand de positieve geluiden te
overstemmen.
Onvoorspelbaar
Volgens W. Buisman, stafmedewerker
bij de afdeling voorlichting van het Ne
derlands Instituut voor Alcohol en
Drugs, schuilt het gevaar van XTC in het
feit dat het de stemming van iemand ver
sterkt en daardoor een hele onvoorspel
bare werking heeft. "Als je XTC neemt
terwijl je depressief bent, kan je zelfs in
een 'bad trip' raken. Er zijn al gevallen
bekend van mensen die tijdelijk psycho
tisch werden door XTC. Ik heb in de
hulpverlening mensen gezien die angst
aanvallen kregen. Of dat alleen door
XTC komt weet je natuurlijk nooit, om
dat die mensen naast XTC misschien
ook iets anders hebben gebruikt".
"En dan komen we weer bij het grote
probleem van XTC. We weten er gewoon
te weinig van. Bovendien verschilt het
effect van zo'n drug per persoon. Het is
afhankelijk van allerlei factoren, de per
soonlijkheid, de omstandigheden en na
tuurlijk de stemming waarin iemand by
het begin van zo'n trip verkeert".
Ondertussen is wel gebleken dat, naast
angstaanvallen en andere psychische
problemen, tijdens een XTC-trip de ge
voeligheid voor fysieke pijn sterk kan
verminderen, dat er schommelingen in
polsslag, bloeddruk en bloedsuikerspie-
gel kunnen optreden, en dat er inciden
teel hallucinaties voorkomen.
Sommige gebruikers hebben, over een
periode variërend van een dag tot een
week na gebruik, last van vermoeidheid,
depressieve gevoelens, angst en slape
loosheid. Bij frequent gebruik schijnen
de negatieve effecten toe te nemen, ter
wijl de positieve steeds minder worden.
Uit literatuur is inmiddels komen vast
te staan dat XTC levensgevaarlijk is voor
mensen met bijvoorbeeld hartklachten,
een hoge bloeddruk, epilepsie en suiker
ziekte.
Het grootste gevaar voor 'gewone' ge
bruikers ligt in het kleine verschil tussen
de z.g. effectieve en de giftigë hoeveel
heid. Het risico van een overdosis is daar
om nogal groot. Voorzover bekend is dit
in Nederland nog niet gebeurd.
Watjesgevoel
Camille (22) uit Amsterdam heeft een
aantal keren XTC gebruikt: "Het is
waanzinnig, het allerlekkerste wat er is.
XTC geeft je een soort watjesgevoel, al
les om je heen voelt en klinkt heel donzig
en wattig. Het slaat helemaal in een soort
golfbeweging door je lichaam heen,
heerlijk! Vooral die kleine gele pilletjes
zijn te gek. Over de capsules ben ik min
der te spreken. Ze kunnen opengemaakt
worden en je weet dus nooit wat er in zit.
Met pillen wordt gewoon minder gerot
zooid. Op dit moment wil half Amster
dam de drug proberen en het wordt daar
door steeds moeilijker om echt goede
XTC te krijgen. Soms lijkt het wel alsof
je kalktabletjes eet".
Een acid-house party in Leiden: niet langer onlosmakelijk verbonden met ecstasy.
"Ik heb wel eens een trip gehad waar
bij ik helemaal uit mijn bol ging. De vol
gende dag kon ik me alleen nog flarden
van de avond tevoren herinneren. Of ik
bang was? Nee, ik had een aantal goede
vrienden bij me die goed op me pasten,
en door die wetenschap was ik heel rus
tig. Ik schijn die avond zelfs van de trap
te zijn gevallen maar ik kan me er hele
maal niets meer van herinneren. De vol
gende ochtend werd ik wakker en ont
dekte ik dat ik helemaal onder de blauwe
plekken zat".
Dat XTC gevaarlijk is, wist Camille
niet. Wel dat het middel je bloed niet
meer verlaat en dat het geestelijk versla
vend kan zijn. "Ik kan me dat laatste ook
heel goed voorstellen. Ik merk dat uit
gaan na een avondje XTC helemaal niet
leuk meer is. Je krijgt gewoon niet die
zelfde kick. Dat gevoel slijt natuurlijk
wel weer snel, maar ik heb het ook maar
een keer of acht gebruikt. Bij iemand die
regelmatig XTC slikt is dat denk ik nog
veel sterker. Wat dat psychotische be
treft: ook dat kan ik me voorstellen, maar
volgens mij loop je dat risico bij alle
drugs, zelfs bij hasj".
Dieetpil
De onduidelijkheid rondom XTC doet
vermoeden dat we hier te maken hebben
met een volkomen nieuwe drug. Toch
werd het middel al in 1914 ontwikkeld
door de Duitse farmaceutische firma
Merck. Het was vanwege zijn eetlustrem-
mende werking bedoeld als dieetpil. De
werkende stof (MDMA methylenedi-
oxymetamphetamine) is een syntheti
sche samenstelling, gebaseerd op een
stof die gevonden wordt in nootmuskaat
en in de olie van de sassafras, een laurier
achtige boom die voorkomt in Noord- en
Zuidamerika. Het zou door een willekeu
rige chemie-student zonder veel moeite
kunnen worden gemaakt.
In de jaren vijftig is het middel uitvoe
rig op dieren getest. Uit de onderzoeken
bleek dat het uiterst giftig was voor apen
en honden. Genoemde tests zijn echter
nooit op mensen uitgevoerd. In 1967
deed MDMA opnieuw zijn intrede. Ame
rikaanse psychiaters en psychologen ge
bruikten het op kleine schaal bij de be
handeling van hun patiënten. Het mid
del zou bepaalde psychische remmingen
opheffen waardoor de patiënten makke
lijker over hun problemen konden pra
ten; hun verhouding met de therapeut
zou daardoor aanzienlijk verbeteren. Er
wordt wel gezegd dat één sessie met
MDMA zelfs even effectief was als een
jaar therapie. De psychiaters gaven zo
min mogelijk ruchtbaarheid aan hun be
handelingswijze omdat ze bang waren
dat deze onmogelijk zou worden als er
meer over het middel bekend werd.
In 1981 vond het onder de naam XTC,
ecstasy of'Adam' zijn weg naar de straat.
De Amerikaanse autoriteiten hadden in
eerste instantie nauwelijks in de gaten
dat een nieuw middel zijn intrede had ge
daan in de drugs-scene. Dat veranderde
toen plotseling een stroom van publica
ties loskwam over jeugdbendes waarvan
de leden soms wel 15 pillen per dag slik
ten. XTC werd een maatschappelijk pro
bleem, en het werd tijd om maatregelen
te treffen.
Verboden
De Amerikaanse narcoticabrigade, de
Drug Enforcement Administration,
hield in juli 1985 een aantal hoorzittingen
over MDMA. De meningen waren ver
deeld, voornamelijk omdat er over de
aard van het middel nog te weinig be
kend was. Naast een groep die vond dat
het verboden moest worden, waren er
anderen die wilden dat het voor geïnte
resseerden beschikbaar bleef. Zij waren
bang dat een verbod verder onderzoek
zou belemmeren.
Hoe dan ook, dat pleidooi werd uitein
delijk genegeerd. Op dit moment staat
MDMA in de Amerikaanse opiumwet in
Schedule I, dezelfde categorie waarin
ook drugs als heroïne, cocaïne, hasj en
LSD zijn opgenomen. Elk gebruik van
MDMA, ook medisch, is op dit moment
verboden.
Voorlichter Buisman van het Neder
lands Instituut voor Alcohol en Drugs
constateert de laatste jaren een merk
waardige ontwikkeling op het gebied
van de zogenaamde designer-drugs in
laboratoria ontwikkeld), waaronder ook
XTC valt. "Het begon inderdaad jaren
geleden allemaal in Amerika. MDMA, of
tewel XTC, werd bijvoorbeeld ontwik
keld uit de drug MDA, een middel dat in
eerste instantie nog volkomen legaal
werd geproduceerd, zonder dat het enig
geneeskundig doel diende of geregi
streerd stond in de geneesmiddelenwet.
Het werd illegaal op de markt gebracht.
Op het moment dat dit aan het licht
kwam en de giftigheid van MDA werd
aangetoond, werd het opgenomen in de
opiumwet en werden produktie en ge
bruik Verboden. Om onder die wet ,uit te
komen werd in legale laboratoria de
structuur van de stof veranderd. De
zwaar giftige stof MDA werd op die ma
nier MDMA, beter bekend als XTC. In
eerste instantie kan de drug dan weer
een tijdje legaal worden geproduceerd
totdat het hele spel weer van voren af aan
begint".
In Nederland is XTC sinds 22 novem
ber 1988 opgenomen in de opiumwet.
Waarom niet eerder? Buisman: "Ach, dat
is een normaal verschijnsèl. De wetgever
is er over het algemeen nou eenmaal niet
als de kippen bij. Men kijkt eerst de kat
een beetje uit de boom. Pas als daarvóór
een aanleiding is, wordt er ingegrepen.
Wat in Nederland de uiteindelijke aanlei
ding is geweest om XTC te verbieden.
weet ik niet. Misschien kwam het wel
door de aandacht die het middel in de
pers kreeg".
Vraag en aanbod
Het vastleggen van een drug in de wet
heeft volgens hem bepaalde ongewenste
neveneffecten. Door het gebruik ervan te
verbieden krijgt het aandacht van de
pers, wordt de nieuwsgierigheid gewekt
en wordt het produkt voor het publiek
aantrekkelijker. Het vertrouwde spel
van vraag en aanbod kan beginnen. De
vraag stijgt, waardoor ook de prijzen om
hoog gaan en er uiteindelijk een markt
ontstaat waarin gigantische bedragen
circuleren. Zo ook in de Verenigde Sta
ten. Op het moment dat MDMA uitvoerig
in de pers werd besproken, steeg de
vraag. Niet alleen XTC werd daardoor
populair, maar ook aanverwante midde
len als LSD, ephidrine, MDA en zelfs caf
feine. De prijzen stegen in korte tijd gi
gantisch.
Voor de XTC-pilletjes of -capsules
wordt in Nederland een bedrag van tus
sen de twintig en honderd gulden per
stuk neergeteld. Een hieruit voortko
mend probleem is dat het middel slechts
voor een kleine groep mensen interes
sant is. XTC blijkt een echte yuppie-drug
te zijn, minder draagkrachtigen kunnen
het zich niet veroorloven. Hierdoor valt
de gebruikersgroep nauwelijks te con
troleren.
Het gebruik van XTC onttrekt zich dan
ook grotendeels aan het oog van "politie
en hulpverlening. Zij weten vaak nauwe
lijks wat het middel inhoudt en het wei
nige dat ze weten is afkomstig uit elkaar
voortdurend tegensprekende krantebe-
richten. De schattingen over het aantal
gebruikers lopen dan ook nogal uiteen.
Naar verluidt, zouden het er in een stad
als Nijmegen tussen de 100 en 150 zijn en
in Amsterdam tussen de 1000 en 2000.
Onlangs werden door de rijkspolitie in
het Noord-Holandse plaatsje Twisk (na
bij Alkmaar) en in Den Haag twee XTC-
laboratoria opgerold. In het laatste geval
werden drie personen gearresteerd die
bezig waren van een halve liter vloeistof
duizend capsules te maken. KRO's
Voorlichter W. Buisman van het Nederlands Instituut voor Alcohol en
Drugs: "We weten er gewoon te weinig van". (foto wim Dijkman»
Brandpunt meldde enkele weken gele
den een derde laboratorium te hebben
ontdekt. Achteraf bleek dit verhaal niet
op waarheid te berusten; de hele gebeur
tenis was in scène gezet.
Media
Tot voor kort ging men er van uit dat een
nieuwe drug voornamelijk wordt ver
spreid binnen een vriendengroep. On
langs bleek echter uit een onderzoek van
het Instituut voor Verslavingsonderzoek
dat de media in die verspreiding een zeer
belangrijke functie vervullen. Prof. D.
Kaplan en drs. J.P. Grund van de Rotter
damse Erasmus Universiteit voerden het
onderzoek uit. Volgens hen is XTC het
perfecte voorbeeld van een drug die is
verspreid via een uitgekiende marktstra
tegie. De eerste, uit Amerika afomstige
XTC-zendingen gingen gepaard met en
kele lovende kranteberichten over de
drug.
Ook in Nederland verschenen in eerste
instantie enkel positieve berichten over
XTC. De nieuwsgierigheid werd gewekt
en iedereen wilde het proberen. Een
Utrechtse handelaar vertelt dat zich na
ieder nieuw krantebericht weer nieuwe
geïnteresseerden aandienen. "In feite is
het eenzelfde soort ontwikkeling als die
cocaïne in de jaren zeventig doormaakte.
Ook daarover verschenen in eerste in
stantie voornamelijk positieve berich
ten. Het zou niet verslavend zijn en een
heel prettig gevoel geven. Sla er de kran
ten uit die tijd maar eens op na".
"Hoe het nu verder gaat? Ik weet het
niet. Als de kranten opeens minder posi
tieve berichten gaan publiceren ver
dwijnt het middel uit de trendy sceneom
dan een aantal jaren later opnieuw de
kop op te steken in de kring van notoire
harddrug-gebruikers. De tijd zal het le-
Volgens Camille uit Amsterdam is
XTC op de Zeedijk en op de zogenaamde
'pillenbrug' bij de Damstraat al volop te
krijgen. "Dealers taxeren je op je uiter
lijk, en als je er een beetje trendy uitziet
bieden ze je XTC aan in plaats van cocaï
ne of heroïne. Ik denk dan ook niet dat
het helemaal van het drugstoneel ver
dwijnt. Echte kwaliteit zal steeds moei
lijker te krijgen zijn, maar XTC blijft een
aantal trouwe fans houden, dat weet ik
zeker".
Hypnose
XTC telt voornamelijk weekend-gebrui
kers. Er bestaat namelijk een verband
tussen het gebruik van XTC en de zoge
naamde house-muziek, met name acid-
house (een afsplitsing daarvan) en de
daaruit voortkomende party's. De basis
voor genoemde muziek werd gelegd
door de Amerikaanse muzikant Grand
master Flash. Kenmerkend zijn de hyp
notiserende bas-lijn, het'ritme en over
vloedig gebruik van computerpiepjes, -
bliebjes en -gilleljes. Deze muziek ge
combineerd met rook, licht-effecten en
XTC doet het publiek doorgaans in
een soort trance raken.
In uitgangscentra van steden als De
troit en Chicago, centra van de house
muziek, werd voor het eerst ontdekt dat
XTC de kick van de muziek nog eens ex
tra versterkte. De drug waaide samen
met de muziek over naar het feesteiland
Ibiza. Londense disc-jockeys kregen
lucht van deze nieuwe rage en versprei
den de muziek én de drug vervolgens
over de rest van de trendy Europese dis
cotheken. De Amsterdamse discotheek
Roxy viel in Nederland de eer te beurt de
eerste acid-party te organiseren.
Mark van Staveren, medewerker van
Roxy, denkt dat het achteraf een wat
.twijfelachtige eer is geweest. Omdat
Roxy in Nederland de acid-house intro
duceerde, wordt de discotheek ook in
één adem genoemd met de opkomst van
XTC in Nederland. "Die associatie is vol
komen onterecht. Ten eerste zijn acid-
house en XTC niet onverbrekelijk met
elkaar verbonden, en ten tweede worden
alle soorten harddrugs in de Roxy ge
weerd. Zodra we merken dat iemand het
gebruikt wordt hij of zij eruit gegooid.
We zijn nogal streng wat dat betreft. Ex
treme ervaringen met XTC hebben we
dan ook nooit gehad. Dat er een verband
bestaat tussen de muziek en de drug ont
ken ik niet. Het zal hier ook\>est wel ge
bruikt worden, maar het ontrekt zich aan
ons gezichtsveld. Bovendien denk ik dat
de boel nogal opgeklopt wordt. De hou-
se-rage is wel een beetje over zijn top
heen, dus het gebruik van ecstasy zal ook
wel minder worden".
Niet te koop
Ook in het Leidse LVC worden regelma
tig acid-party's gegeven. Medewerker
Gert-Jan Sweep reageert enigzins ver
baasd als hem naar het XTC-gebruik
wordt gevraagd. "Naar mijn weten is het
in Leiden zelfs niet of nauwelijks te
koop. Hier in LVC hebben we er in ieder
geval nog nooit iets van gemerkt. Ik denk
dat je die drug echt alleen maar tegen
komt in een bepaald Amsterdams milieu
en dat het allemaal schromelijk wordt
overdreven. Er wordt zoals gewoonlijk
weer van een mug een olifant gemaakt".
Prof. Van Loenen van de Basisgezond
heidsdienst Leiden is tot nu toe nog geen
XTC-gebruikers tegengekomen. "In
mijn werk kom ik natuurlijk veelvuldig
in aanraking met verslaafden, en voorzo
ver ik weet zitten daar geen XTC-gebrui
kers tussen. Wij verschaffen op advies
van het Consultatiebureau voor Alcohol
en Drugs methadon aan de gebruikers,
maar ik moet daarbij zeggen dat wij hen
nooit vragen wat ze exact gebruiken. Ik
geloof trouwens dat XTC vanwege de
prijs en de uitwerking die het heeft voor
junks niet echt interessant is. Het is een
echte yuppie-drug, terwijl ik voorname
lijk te maken heb met randgroepjonge-
Volgens woordvoeder Dick Graveland
van de Leidse politie is het een normaal
verschijnsel dat de drug in Leiden nog
niet is gesignaleerd. "Het duurt gewoon
altijd even voordat zoiets uit de de grote
steden is overgewaaid. Over een tijdje
zullen we het ook in Leiden ongetwijfeld
een keer tegen het lijf lopen".
In Engeland zijn de acid-house party's
sinds kort verboden. Onder aanvoering
van het dagblad The Sun en premier
Thatcher wordt de laatste tijd een felle
campagne gevoerd tegen deze muziek en
het aanverwante gebruik van psychede
lica. De BBC en het programma Top of
The Pops mogen zelfs geen acid-house
meer uitzenden. De party's en het ge
bruik van XTC spelen zich nu voorname
lijk ondergronds af.
Vluchtmiddel
Voorlichter Buisman ten slotte: "XTC
blijkt net als cocaïne een soort vlucht
middel te zijn. Beide zijn echter niet in
staat een oplossing te bieden voor de pro
blemen die gebruikers ertoe brengen een
dergelijk middel te nemen. Beide midde
len versterken slechts de op het moment
van inname aanwezige gevoelens. Als ie
mand daarmee de realiteit zou willen
ontvluchten worden zijn angsten, pijn en
frustraties alleen maar groter".
