'We hebben te lang gezwegen,
de tijd is nu rijp voor acties'
Verpleegkundigen eisen betere betaling en meer erkenning
0 ZATERDAG 25 FEBRUAR11989
Tegen elven die ochtend wordt
het even zó druk dat de zaken uit
de hand lijken te lopen. De bed
den moeten worden verschoond
en opgemaakt; twee nieuwe pa
tiënten wachten op opname; een
paar anderen moeten worden be
geleid naar poli en operatiekamer
en er moet er één worden overge
plaatst.
door Paul de Tombe
Tegelijkertijd drijven artsen met arts
en co-assistenten op hun grote ronde
als een dikke witte jassenwolk door
de kamers, glijdt de schoonmaak
ploeg over de vloeren en komt ie
mand van de interne transportdienst
de keuken bevoorraden. Daartussen
door manoeuvreren dan nog keuken-
zuster, menuconsulenten en fysiothe
rapeuten over de gang, die volge
stouwd met allerhande voorwerpen
en personen het aanzien aanneemt
van een stukje Haarlemmerstraat op
een doordeweekse dag.
Vlak voor het bezoekuur van de
particuliere patiënten lijkt de chaos
definitief te hebben toegeslagen op
afdeling 3 F van het Elizabeth Zieken
huis, waar interne geneeskunde is ge
vestigd en oogheelkunde is onderge
bracht. De zes verpleegkundigen (vijf
gediplomeerden en een leerling) die
dienst draaien hebben de zaken ech
ter ook tijdens het spitsuur voortdu
rend onder controle. De chaos is een
georganiseerde chaos. Een half uurtje
houdt de topdrukte aan, dan is het
meeste gedaan wat moest worden ge
daan en is de rust teruggekeerd.
Of nou ja, rust.
Rustig
Op weg naar de volgende piek, vlak
voor de avond, blijft het de hele dag
druk maar dat is een overzichtelijke
drukte waarin kan worden ingehaald
wat tijdens de ochtendspits is blijven
liggen. Ditmaal valt de schade mee:
alleen het schrijven van een opname
rapport en het opruimen van een ka
mer zijn er bij ingeschoten en moeten
alsnog worden afgewerkt. "Maar dit is
dan ook een rustig dagje", zegt ver
pleegkundige Herbert Plompen (26),
"omdat we vandaag met een volledige
bezetting kunnen werken. Dat is lang
niet altijd het geval".
Het komt vooral hém goed uit. De
avond tevoren heeft hij ook al ge
werkt, tot elf uur, maar evengoed
staat hij er weer die ochtend. Om half
acht. Klaar om tot half vijf vrijwel aan
een stuk door te lopen, tegen een
maandelijkse vergoeding die niet be
paald royaal is te noemen. Hoewel de
werkdruk vanwege bezuinigingen,
arbeidsduurverkorting en vergrijzing
steeds toeneemt, blijven de 'kale' sa
larissen van verpleegkundigen twaalf
procent achter bij het bedrijfsleven,
met brutobedragen van 2332 tot 3360
gulden voor gediplomeerden en van
2728 tot 4706 gulden voor leidingge
venden.
"Alleen met toeslagen voor onregel
matigheid is dat nog enigszins inte
ressant te maken", aldus Plompen en
zijn collega's, "al gaan veel verpleeg
kundigen juist vanwege die onregel
matigheid minder werken omdat dat
de enige manier is om je te handhaven
in dit vak en om wat tijd voor jezelf
over te houden".
Belediging
Gevangen in die vicieuze cirkel van
werkdruk, onregelmatigheid en ver
dienste, trokken onlangs 6.000 ver
pleegkundigen en verzorgenden naar
Utrecht om er te demonstreren voor
betere betaling. De door minister De
Koning (sociale zaken) vastgestelde
ruimte van 0.32 procent en het daarop
door de Nationale Ziekenhuisraad af
gestemde bod van hoogstens drie
kwart procent werd zo ongeveer als
een belediging ervaren en wat lang
niet meer was gelukt, gebeurde nu
wel. Verpleegkundigen en verzorgen
den kwamen ook buiten het zieken
huis in actie, daartoe aangezet door de
beweging WIG, Verpleegkundigen
en Verzorgenden in Opstand.
Een actiegroep die spontaan ont
stond buiten de bonden om, maar die
bonden zagen dat, én de royale op
komst tijdens de demonstratie op za
terdag 11 februari in Utrecht, niet als
een motie van wantrouwen aan hun
adres. Integendeel, ze stelden zich op
achter de actievoerenden en pasten
de looneisen aan hun wensen aan: van
anderhalf procent naar vijf procent,
r De voltallige ploeg van 3 F.
PAGINA 21
BIJLAGE VAN HET LEIDSCH/ALPHENS DAGBLAD
eindelijk tijd is voor koffie. "Er is ook
een professionalisering van het be
roep aan de gang. De opleiding is ver
anderd en de nieuwe lichting leerlin
gen wordt steeds kritischer. Het be
roep krijgt een eigen gezicht. De ver
pleegkundige is geen verlengstuk
meer van de arts".
Dat is te lang het geval geweest en nog
vinden de meeste medici dat de ver
pleging er voor hun is en niet voor de
patiënt. "Wij vinden precies het te
genovergestelde", zal Humphrey Ver
sloot, hoofd van de Verpleegkundige
Dienst van het Elizabeth Ziekenhuis,
later die dag opmerken. Volgens hem
gaat het straks bij de acties dan ook
niet alleen om meer geld maar ook om
waarden als erkenning en respect.
"De verpleging bestaat voor 85 pro
cent uit vrouwen en die worden nog te
vaak beschouwd als hulpjes van de
dokter. Daarnaast wordt het beroep
teveel geassocieerd met huishoude
lijk werk, en dat gebrek aan erken
ning zie je op alle niveaus. Ook op het
hoogste", zo luidt het betoog van Ver
sloot, hoofd van alle 370 verpleegkun
digen van de 22 afdelingen van het
Elizabeth Ziekenhuis.
"Vroeger had je driehoofdig direc
ties in dit soort ziekenhuizen. Er was
een medisch directeur, een financieel
directeur en een verpleegkundig di
recteur. De medicus en de econoom
zitten er nog steeds in, de verpleeg
kundige is er veelal uit verdwenen. Er
zijn hooguit nog tien van die directeu
ren op een totaal van 300 instellingen
in Nederland. Het effect daarvan is
dat de verpleging geen invloed meer
heeft, ook niet in de Nationale Zie
kenhuisraad. Die wordt gevormd
door de directies van ziekenhuizen en
nu daar vrijwel alleen economen en
medici inzitten die niet altijd even fris
aankijken tegen de verpleging, kom
je daar ook niet aan bod. Zeker niet
met zulke eisen als nu worden ge
steld".
Volgens hem vloeien die dus niet al
leen voort uit het verlangen naar meer
'pegeltjes', maar ook en vooral uit de
onvrede over de geringe mate van er
kenning. "Meer geld is natuurlijk
hard nodig, want zonder onregelma
tigheidstoeslagen is het salaris heel
laag", stelt Versloot voorop. "Vooral
als wordt bedacht dat de werkdruk al
len maar is toegenomen door het an
dere financieringstelsel voor specia
listen, de bezuinigingen en de ar
beidsduurverkorting en dat die werk
druk nog zal stijgen door de vergrij
zing in Nederland".
Verloop
"Maar geld alleen is niet voldoende",
denkt hij. "Het gaat ook om die ande
re waarden. Daarom is er sinds de ja
ren zeventig zo'n groot verloop bij het
verplegend personeel: 20 tot 30 pro
cent, tegen 8 tot 10 procent in het be
drijfsleven. Eens in de drie, vier jaar
heb je in een ziekenhuis dus een com
pleet nieuwe crew en dat komt vol
gens mij voornamelijk door het ge
brek aan respect. De verpleging
wordt niet serieus genomen, alleen
door de patiënt. En daar zit volgens
mij het echte probleem. Dat zit de ver
pleging al jaren dwars, maar tot nu toe
werd daartegen niets gedaan omdat
ze zich in een passieve rol liet druk
ken. Omdat het voornamelijk vrou
wen zijn en de mannetjes in de wereld
van de ziekenhuizen nog altijd de
baas zijn. Dat klinkt bot, maar zo is
het wel".
Dat tijdperk is nu echter op weg
naar het einde. De oprichting van de
WTO door vrouwelijke verpleeg
kundigen uit Amsterdam, markeerde
een mijlpaal; de opkomst tijdens de
eerste demonstratie verraste ieder
een. "Dat moet we zo houden", stelt
Herbert Plompen die 'toevalllig' als
enige man van de afdeling 3 F het
woord voert omdat hij lid is van de on
dernemingsraad en voor de WIO de
actiebereidheid in het Elizabeth Zie
kenhuis peilt en probeert te iryecte-
'Op sommige afdelingen is de be
reidheid nihil, omdat de meesten nog
niet op de hoogte zijn van wat de
WIO wil. Terwijl er toch wel het een
en ander aan informatie is verstrekt",
zo getuigt hij. "Onbegrijpelijk, want
er is te lang gezwegen. De tijd is meer
dan rijp voor actie".
Tot welke acties zal worden overge
gaan als de onderhandelingen vastlo
pen, weet ook hij niet precies. "Maar
we laten ons in elk geval niet meer af
schepen", stelt hij gedecideerd vast.
"Natuurlijk zullen we uiteindelijk wel
water by de wijn moeten doen en er
gens tussen de anderhalf en vijf pro
cent uitkomen, maar we zullen onze
poot zo lang mogelijk stijf houden en
we willen ons ook duidelijk laten zien.
Eerst met acties buiten de ziekenhui
zen en als dat niet werkt met stip-
heidsacties binnen de ziekenhuizen.
We kunnen dan de werkzaamheden
laten vallen die eigenlijk door een arts
moeten worden verricht", geeft hy als
voorbeeld.
"De WIO blyft er in elk geval boven
op zitten. Zo lang het nodig is, want
die groep zal waarschijnlijk niet altijd
blijven voortbestaan en wil zelf geen
bond worden. De bedoeling is dat ze
met aanhang onderdak zoekt bij een
van de bonden en dat zou heel goed
zijn. Er zijn nu mensen die anderen
kunnen aanzetten tot actie en die mo
gen niet verloren gaan. Die heb je no
dig om een vuist te maken, om nog
eens een menigte op de been te bren-
als dat moet. Nu die draad is op-
akt mogen we geen steek meer la-
ien vallen".
f r-MË f"™**
De opkomst verraste iedereen. Ruim zesduizend verpleegkundigen trokken twee weken geleden naar Utrecht om te
demonstreren voor betere betaling en zoveel werknemers uit die beroepsgroep waren nog nooit gezamenlijk buiten
de ziekenhuizen op de been. Het is de verpleegkundigen dan ook bittere ernst met hun eisen. De cao-
onderhandelingen moeten nog beginnen, maar acties zijn nu al aangekondigd door de WIO, de Verpleegkundigen
en Verzorgenden In Opstand. Paul de Tombe liep een ochtend mee op een afdeling van het Elizabeth Ziekenhuis en
constateerde hoe groot de werkdruk in de verpleging is.
r Sylvia Röling en Herbert Plompen bij een patiënt: "De persoonlijke aandacht schiet er te vaak bij in".
om een begin te maken met het inlo
pen van de achterstand op het be
drijfsleven.
Óm duidelijk te maken dat het de
verpleegkundigen dit keer bittere
ernst is, heeft de WTO 15 maart uitge
roepen tot actiedag (plaats Den Haag).
En voordat op 21 maart de onderhan
delingen beginnen hebben ook de
bonden een manifestatie georgani
seerd op 18 maart (plaats: Utrecht).
Het komt wat merkwaardig over.
"Maar dat is het niet. De ene dag is al
leen voor verpleegkundigen, de ande
re voor alle werknemers die onder die
cao vallen. We vinden het ook hele
maal niet vervelend dat die WIO is
ontstaan. We zijn zelfs blij dat de ver
pleegkundigen nu eindelijk eens iets
van zich laten horen. We hebben nooit
gemerkt dat er sprake was van zo'n
enorme solidariteit en actiebereid
heid", zegt Ria van Rooijen, voorlicht
ster van de NMV, de Nederlandse
Maatschappij voor Verpleegkunde.
De vroegere belangenvereniging Het
Beterschap die sinds vorig jaar de
naam NMV draagt is de enige onaf
hankelijke bond; daarnaast bestaan
nog de beroepsgroep verpleegkundi
gen en verzorgenden van de CFO, de
CNV-bond van werkers bij overheid,
welzijn en gezondheidszorg, en een
soortgelijke bundeling binnen de
FNV-bond AbvaKabo. Bij alle bon
den tesamen heeft zich 19 procent van
het totaal aantal verpleegkundigen in
Nederland aangesloten.
Een uiterst schamel percentage,
maar daarvoor zijn wel oorzaken aan
te wijzen. "Er is een groot aantal men
sen dat ons verwijt dat we te weinig
doen, maar als wij een cao-vergade
ring organiseren komt er niemand en
op de algemene ledenvergadering ko
men hooguit 25 man. Wat kunnen we
dan doen?", vraagt Ria van Rooijen
zich af namens de NMV, die met ruim
11.000 leden de grootste bond is.
"Dat zich niet meer verpleegkundi
gen aansluiten, heeft een historische
achtergrond", weet zij. "Dat komt
voort uit het oude Florence Nigh-
tingale-idee over het beroep: ver
pleegster zijn is ten dienste staan van
anderen en geen eisen voor jezelf stel
len. In dit beroep zijn ook altijd veel
vrouwen werkzaam geweest, die stap
ten er uit als ze kinderen kregen. Die
dachten vaak: het zal mijn tijd wel du
ren. Dat is nu allemaal aan het veran
deren. De leden stromen momenteel
binnen".
Effect
Maar dat is logisch nu er actie moet
worden gevoerd, zegt Trudy Doffer-
hoff. "In de oorlog wordt het geloof
belangrijk en stromen de kerken vol,
en dat effect zie je nu bij ons met de
vakbonden". De hoofdverpleegkun
dige van 3 F van het Elizabeth Zieken
huis in Leiderdorp is het helemaal
niet eens met de historische uitleg
van Van Rooijen. Zij kan wel een paar
actuelere redenen bedenken waarom
verpleegkundigen zich niet aanslui
ten bij een bond.
"Je komt binnen als leerling en dat
blijf je vier jaar. In die tijd word je op
allerlei afdelingen voortdurend ver
teld wat je moet doen en moet je
steeds concessies doen. Na die perio
de ben je echt niet meer zo gemoti
veerd om voor je eigen rechten op te
komen. Bovendien werk je als ver
pleegkundige ook vaak solistisch",
geeft ze aan.
Een verpleegkundige werkt boven
al hard, zo blijkt. "Soms werkje zeven
dagen achtereen en heb je twee dagen
vrii, waarvan je er één kwijt bent aan
(foto's Wim Dijkman)
uitslapen en boodschappen doen.
Maar soms heb je na acht dagen wer
ken ook vier dagen vrij en dat houdt je
op de been. Dan kun je even afstand
nemen", betoogt Plompen.
"Daarom gaan veel mensen minder
werken. Voor 80 procent bijvoor
beeld, dat geeft net die extra vrije tijd
die je nodig hebt om overeind te blij
ven. Want het werk doet toch een aan
slag op je en de voldoening van het
mensen helpen biedt niet meer ge
noeg compensatie. Natuurlijk, er ge
beuren ook leuke dingen. Mensen die
je opgeknapt de deur ziet uitgaan, die
bedankbriefjes sturen of gebak neer
zetten bij hun vertrek. Dat is een stuk
je waardering dat je nodig hebt".
"Zeker hier", zegt Herbert Plom
pen, die tijdens zijn werkzaamheden
een vergelijking maakt. Interne ge
neeskunde, waar mensen terechtko
men met interne aandoeningen
(bloedziekten, kanker, lever), komt er
daarbij goed van af. "Hoewel het gees
telijk best zwaar is, omdat er ook vaak
terminale patiënten bij zijn, is dit een
van de meest soepel draaiende afde
lingen", zegt hij.
"Dat heeft tot gevolg dat er weinig
mensen weggaan en dat je steeds
meer op elkaar raakt ingespeeld.
Maar dat is lang niet overal het geval.
Er zijn ook afdelingen in ziekenhui
zen waar constant vacatures- zijn,
waar de werkdruk daardoor steeds
groter wordt en waar ze ten slotte in
een vicieuze cirkel raken. Op een en
kele afdeling moesten daarom zelfs
zalen worden gesloten".
Minimaal
Op 3 F van het Elizabeth is dat nooit
ter sprake geweest. Net als bij iedere
andere volledige afdeling zijn er 20
verpleegkundigen (negentieneneen-
half, verbetert Trudy Dofferhoff), die
alle diensten bezetten. De dagdienst
van half acht tot half vijf en van negen
tot zes, voor respectievelijk vier en
twee personen; de avonddienst van
twee tot elf voor een groep van drie,
en de nachtdienst van kwart voor elf
tot kwart voor acht, voor één ver
pleegkundige en een tussenwacht die
kan inspringen.
Bij een maximale bezetting met 36
patiënten, zyn het vaak minimale aan
tallen; zeker tijdens de weekeinddien-
sten die in principe om de week wor
den gedraaid. "Soms is het ook niet te
doen", verzucht de verpleegkundige
die die ochtend uit de nachtdienst
komt en de zaken overdraagt. "Ik heb
vannacht niet echt veel gezeten".
Zitten is er ook niet bij voor dege
nen die in de vroege ochtend aan de
slag gaan. Terwijl zijn collega Sylvia
Röling zich belast met het wassen van
de patiënten die daarbij hulp nodig
hebben, gaat Herbert Plompen rond
met medicijnen en oogdruppels.
"Want naast de interne bedden zijn
hier ook nog acht 'oogbedden' voor
mensen die oogoperaties moeten on
dergaan. Die liggen over de hele afde
ling verspreid en vragen ook nogal
wat zorg".
Na zijn pillenrondje helpt hij met
wassen; vervolgens moeten de bed
den worden opgemaakt en tussen
door brengt hy patiënten naar oog
heelkunde en de operatiekamer "om
dat de brancadiers daar nu geen tijd
voor hebben". De persoonlijke aan
dacht wordt door de patiënten uiter
aard op prijs gesteld. "Maar die aan
dacht kunnen we lang niet altijd ge
ven. De sociale begeleiding valt te
vaak weg en juist hier is die vaak zo
nodig. De mensen hebben niet altijd
familie bij zich en hebben dan behoef
te aan iemand om hun verhaal aan te
vertellen. Het is heel triest dat het niet
altijd kan".
Ook niet nu er sprake is van een
meer patiëntgerichte verpleging.
"Vroeger was de verpleging taakge
richt, tegenwoordig leggen we de
prioriteiten meer by het geven van
aandacht", zeggen de verzamelde ver
pleegkundigen als er rond tien uur
Humphrey Versloot: "Het
gaat ook om respect".
