'Babbellijnen sluipende
dief
Riemen van de Geest waren toen mannel
Evangelische Idaeht tegen reclame
GEESTELIJK LEVEN
ZATERDAG 25 FEBRUARI 1989
DORDRECHT Het evangelisch
centrum voor verslaafden 'De
Hoop' in Dordrecht heeft bij de Re
clame-codecommissie een klacht in
gediend tegen reclame voor de 06-
praatlijnen. Deze praatlijnen, zegt
het centrum, zijn een grote bedrei
ging. Daarom dient reclamenet
als voor tabakvan tv en radio te
worden geweerd. De lijnen werken
verslavend en kosten op den duur
veel geld. Teun Stortenbeker, direc
teur van 'De Hoop': "De hoogste
praatlijn-telefoonrékening die be
kend is, bedraagt zo'n 82.000 gul
den over vier maanden".
Stortenbeker noemt het nieuwe
contactmiddel een 'sluipende dief.
"Een dief die je niet alleen berooft
van je geld. maar ook van je geeste
lijke vrijheid. Het blijkt dat velen
erin tuimelen. De omvang van het
probleem is nog niet bekend, maar
dat het sterk groeit is wel zeker. De
heren die dit op de markt brachten
werken genadeloos door. Koud en
kil. Grof geld verdienen is hun be
langrijkste doel. Of dit ten koste
gaat van een ander, is niet him pro
bleem".
"In het begin lijkt het allemaal
aardig. Ook betaalbaar. De kosten
zijn nog te overzien, totdat....Het
gaat bijna precies als met drugs.
Een keertje....nog een keertje. Het
was zo aardig, gezellig en leuk.
Maar de pijn komt achteraf'.
Ook ouderen
Volgens Stortenbeker worden ook
veel ouderen de dupe van de rage.
"Jong en oud raken in de greep van
deze macht. Een macht die inspeelt
op het grote probleem van deze
tijd: eenzaamheid. Het is goed daar
een oplossing voor te zoeken. Maar
de oplossing die hier wordt gebo
den is wel erg goedkoop. En het
heeft een hoog prijskaartje. Je kunt
met z'n tienen tegelijk babbelen.
Even alles van je afschuiven. Je
hoeft er niets voor te doen. Gewoon
maar opbellen. Van dat moment af
tikt de teller. Vijftig cent per mi
nuut".
Als directeur van 'De Hoop'
heeft Stortenbeker gemerkt dat de
rage velen 'volkomen in de greep'
heeft. "Ze krijgen er een kick van,
kunnen er niet meer buiten. Er
worden door gewone mensen be
dragen van f. 5000 per maand ver
beid. Ook bedrijven hebben met
dit probleem te maken. Steeds
meer mensen bellen op kosten van
hun baas naar de babbellijnen. Ook
TEUN STORTENBEKER
..."aanval op ons welzijn"...
Totdat de telefoonrekening komt.
Omdat die maar eenmaal in de
twee manden wordt aangeboden,
kan er al heel wat zijn afgebeld en
kan de gewoonte een feit zijn".
Stortenbeker is realist genoeg
om te erkennen dat drugs niet
meer uit te bannen zijn. "Als dit
zou kunnen, komen er wel weer an
dere verslavingen. We worden
overspoeld door verleidingen
waarmee de boze zijn slag probeert
te slaan om mensen totaal uit hun
evenwicht te brengen. Een aanval
op ons lichamelijk en geestelijk
welzijn".
Buis
Voor de Ster-reclame heeft de di
recteur van het evangelisch cen
trum voor verslaafden in dit op
zicht geen goed woord over. "Re
gelmatig worden we uitgenodigd
om de babbellijn te bellen. Recla
me voor roken van sigaretten mag
niet meer. Reclame voor drank
moet verminderd worden en zo
mogelijk ook geweerd. Maar de
babbellijnen, waar mensen net zo
aan te gronde gaan als aan drank,
roken en drugs, mogen wel".
Dat was voor 'De Hoop' reden
om de Reclameraad dringend te
verzoeken dit van de buis te laten
verdwijnen. Het centrum heeft ook
al zijn relaties in den lande ge
vraagd het verzoek persoonlijk te
ondersteunen. "Als wij dit met z'n
allen geen halt toeroepen, hebben
we naast ^oken, spuiten, drinken,
gokken en medicijnen er nog een
nieuwe verslaving bij: de telefoon.
Ik zou willen zeggen: grijp niet
naar de middelen van de verleider.
Beter is echt contact te zoeken met
mensen". De leider van het evange
lisch centrum denkt dan geheel
in eigen stijl in de eerste plaats
aan mensen "die zelf hebben erva
ren dat God een helper is in nood".
In zijn brief aan de Reclame-co
decommissie verwijst Stortenbe
ker naar artikel 1 van de voorschrif
ten voor de etherreclame. Daar
staat dat een reclameboodschap
onlosmakelijk ver.bonden is met
het desbetreffende produkt. "Als
de 06-praatlijnen als een bedrei
ging voor de geestelijke volksge
zondheid worden gezien, moet de
reclameboodschap derhalve ook
als zodanig worden aangemerkt".
'De Hoop' heeft de reclamecom
missie gevraagd, de bezwaren
mondeling te mogen toelichten als
de klacht in behandeling komt.
De christelijke gereformeerde
kerk in Ede moet in haar kerk
blad een gebed van de plaatselij
ke predikant J. van Amstel recti
ficeren. In dat gebed (van vorig
jaar Eerste Kerstdag) werd ge
zegd dat een vroeger kerklid zich
niets meer van God en gebod aan
trekt. Dat vroegere kerklid, R.
van Riessen uit Amsterdam,
voelde zich daardoor zo gekrenkt
dat hij een kort geding tegen deze
de kerk aanspande.
President mr. L. R. van der Weij
van de Arnhemse rechtbank beslis
te gisteren tot een rectificatie. In
het kerkblad moet worden ver
meld dat Van Riessen zich als
dooplid heeft laten uitschrijven,
maar dat dit nog niet betekent dat
hij zich niets meer van God en ge
bod aantrekt. Een rectificatie in
een kerkdienst vond de président
minder passend wegens het versto
rende effect. De kerk moet Van
Riessen ook een schadevergoeding
van f. 1500 betalen voor geleden
'immateriële schade'. Van der Weij
legde de Edese kerk een dwang
som van f. 10.000 op als ze de recti
ficatie zou weigeren.
Toen de christelijke gerefor
meerde kerk in Ede haar dooplid
Van Riessen op verzoek had uitge
schreven, maakte ds. Van Amstel
daarvan melding in de bewuste
kerkdienst. Van Riessen had, zo
liet de dominee in zijn gebed uitko
men, God de rug toegekeerd. Het
vroegere dooplid zelf verklaarde
evenwel dat zijn kerkelijke uit
schrijving niet mocht worden uit
gelegd als een breuk met God en
gebod.
De kerk beriep zich op de vrij
heid van belijden van godsdienst.
De rechter erkende dat grondrecht,
maar, zei hij, dat kan in botsing ko
men met de rechten van anderen.
En dat is in dit geval gebeurd. "Om
dat het gebed werd uitgesproken
ten overstaan van honderden kerk
gangers, is ernstig inbreuk ge
maakt. op de persoonlijke levenss
feer van Van Riessen. En door te
verzwijgen dat Van Riessen geen
breuk met God wilde, heeft de kerk
ook een verkeerd licht op hem ge
worpen".
Jongeren. Het hervormd Jon-
geren-synodeberaad wil graag sa
menwerken met zijn gereformeér-
de evenknie. De jongeren vinden j
het 'na drie jaar proberen' niet zin
vol, op hun eentje door te gaan. Ze
bespreken vandaag met het gere
formeerd Jongeren-synodeberaad
plannen voor een federatie.
Het grotendeels ontbreken van
jongeren in de zichtbare kerkelij
ke gemeente heeft niet geringe ge
volgen. J. Happee, luthers predi
kant in Amsterdam, voorheen in
Leiden, beschrijft in Evange
lisch Luthers Kerkblad hoe dat
inwerkt op oudere gemeentele
den.
"Zij hebben het geloof meestal
doorgekregen van hun ouders.
Nu de continuïteit op die manier
niet doorgaat, worden oudere ge
meenteleden op zichzelf terugge
worpen". Happee voelt daarin
een stuk verdriet "omdat de
meesten van die na ons komen
niet op dezelfde manier de weg
in de kerk vinden zoals wij".
"Niet omdat hun geloof anders
is, is er verdriet, maar omdat het
geen uitingsvorm krijgt in de ge
meente".
"Tegelijk worden we gedron
gen na te gaan wat voor óns, los
van voorouders, van doorslagge
vende kracht is in het geloof. Wat
is alleen maar traditie en wat is
voor ons de vaste grond? Waarin
is God voor ons sterker dan de
mensen? Hoe kun je tegelijk loy
aal zijn aan de gemeente van
vroeger én loyaal aan de kinde
ren die er zoveel meer afstand
van nemen? Heb je zoveel ge
duld dat je jongeren in de kerk
die er toch wel zijn niet over
vraagt of inkapselt in oude patro-
Happee denkt om het kort te
zeggen "dat het geloof in onze
moderne westerse wereld zich
moet terugtrekken, zoals een
rups zich inspint in een cocon
om een nieuwe gestalte te kun
nen aannemen. Een gestalte voor
de toekomst".
Boekdelen
Kosters hebben geen machts
middelen om hun doel te berei
ken. "Ons rest alleen de dialoog",
erkent de Leidse oud-koster P.
van Diggelen in het blad 'De Kos
ter'.
"Een niet te onderschatten
steun in de rug is de verankering
van onze rechtspositie in de
kerkorden. Iedere plaatselijke
gemeente binnen de Hervormde
Kerk en de Gereformeerde Ker
ken is wettelijk en moreel ver
plicht onze rechtspositieregeling
onverkort toe te passen. Bij onze
vereniging bestaat de indruk dat
het merendeel hieraan wel vol
doet, hoewel ons bestuur nog re
gelmatig wordt geconfronteerd
met gevallen die helaas op het te
gendeel wijzen. Onze rechtskun
dig adviseur zou hierover boek
delen kunnen schrijven".
Persoonlijk vindt Van Digge
len dat de kosters in zeer extre
me gevallen er niet voor moeten
terugdeinzen eengerechtelijke
procedure aan te spannen. "In ie
der geval ontstaat er dan een
stukje jurisprudentie, dat ons in
voorkomende gevallen meer
houvast biedt".
'Staken' komt in het woorden
boek van kosters niet voor. "Af
gezien van het feit dat kerkelijke
medewerkers om ethische rede
nen nooit zullen staken, zijn er
pok praktische redenen die dit
'onmogelijk maken. Iedere kos
ter werkt als eenling in een 'be
drijf, en een eventuele staking
zou geen enkel effect hebben.
Geen kerkbestuur zou erdoor in
ernstige problemen raken. De
vereniging, die jarenlang moei
zaam met de kerken heeft moe
ten onderhandelen om te komen
tot een redelijke arbeidsvoor
waardenregeling, heeft alleen de
dialoog".
Riemen
Komen vrouwen er in de bijbel,
vooral in het Oude Testament,
niet bekaaid af? Er is alleen
maar over hen te lezen als ze een
groot man ter wereld brengen of
juist ten val brengen. "Nou", rea
geert Nienke Dijkstra, pastoraal
werkster in Houten, op deze
vraag van Sigrid Huisman van
het christelijk maandblad voor
jongeren 'AKTIE', "vrouwen zijn
wel degelijk ook sleutelfiguren in
de bijbel".
"Kijk, we moeten niet doen
alsof de bijbel een modern-femi
nistisch boek is. Dat is onzin. Hij
werd geschreven in een patriar
chale tijd, waarin mannen een
bepaalde rol vervulden, en dat
vind je daarin terug. Maar vaak
zijn dingen in de bijbel ook be
schrijvend. Dat Abraham meor
vrouwen had, daar doen we toch
ook niets mee? De bijbel draagt
wel degelijk het stempel van de
schrijvers. De Geest moest roei
en met de riemen die hij had,
zoals de gereformeerde theoloog
Ridderbos zei. En de riemen
waar de Geest toen mee moest
roeien, waren mannelijk".
Hetzelfde doet zich voor bij het
beeld van God. Marianne Suur-
mond, die enige tijd voorgang
ster was in een pinkstergemeen
te in Californië, introduceerde in
ons land het begrip 'evangelisch
feminisme'. Zij in gesprek met
'AKTIE': "God is het allerhoog
ste ep allermachtigste. Dan geef
je daar de hoogste naam aan die
je hebt, en dat was in de toenma
lige joodse cultuur de man".
"Wij hebben dat verabsolu
teerd en zijn vergeten dat God de
naam is voor een onkenbaar
mysterie. Hij heeft een naam die
niet eens mag worden uitgespro
ken. God wilde met de mens in
relatie treden en dat moest Hij
doen op een voor de mens begrij
pelijke manier. Maar elk beeld
van God kan slechts een deel
waarheid zijn omdat Hij meer is
dan onze wereld. Hij is niet een
man omdat Hij zich vader noemt.
Dat vaderschap zegt iets over het
®söan "e0mWdA« I is ingesteld;
0érr Ivoldoende gemeente-ervaring heeft.L
^0/^ voorkeur niet ouder is dan 40 jaar!
"3Sen^Zssme'1*'^
re'
ipfMikant(e),dlerMds
-l ni« ouder la dan 45
J?" ^'WDIKANT(E)
ïmk«—
...niet ouder dan 45 jaar...
wezen van Zijn relatie met men-
Nienke Dijkstra denkt dat de
kerk er heel anders zou uitzien
als vrouwen meer ruimte kregen.
Persoonlijker. En Marianne
Suurmond: "Dan zou er ook
meer aandacht zijn voor onder
linge relaties, nabijheid, warmte,
emoties, vrije beweging en intuï
tie. Opvallend is dat liefde, blijd
schap, vrede, lankmoedigheid en
zo meer echt van die vrouwelijke
eigenschappen zijn. De bijbel
noemt ze vruchten van de Geest.
Het wordt hoog tijd dat we gaan
ontdekken dat die vruchten voor
Leeftijd
De apostel Paulus zou waar
schijnlijk niet in aanmerking ko
men voor een predikantsplaats
in de Nederlandse Hervormde
Kerk, vermoedt de Enschedese
predikant A. Bekkenkamp (58)
in het blad 'Woord en Dienst'.
"De apostel was enigszins ge
handicapt en in aanraking ge
weest met de justitie allemaal
nog tot daaraan toe maar zijn
grootste handicap zou zijn leef
tijd zijn. Als men afgaat op de ad
vertenties in 'Woord en Dienst',
dan is in toenemende mate de
door de gemeenten gezochte pre
dikant niet ouder dan 45 jaar".
Op ketfcelijk erf een betrekkelijk
nieuw fenomeen.
Volgens de kerkorde is een
predikant beroepbaar/benoem
baar van de dag af dat hij/zij de
bevoegdheid verwerft, tot aan
het 65ste levensjaar. "Maar in de
praktijk eindigt de geschiktheid
veel eerder, wel zo'n 20 jaar. Vol
gen wij deze ontwikkeling, dan
zal op den duur de pensioenge
rechtigde leeftijd moeten dalen.
Zouden kerkeraden met naar
leeftijd discriminerende maat
staven komen met het oog op de
jeugd? Zo van: we zien zo weinig
jeugd in de kerk; met een jong
predikant gaat het vast wel beter.
Of zouden' ze zich laten meevoe
ren op de stroom van de geronto-
fobie, de vrees voor het ouder
worden?"
Ds. Bekkenkamp heeft de re
dactie van 'Woord en Dienst' ge
vraagd leeftijd-discriminerende
advertenties niet meer op te ne
men. De redactie is het daarmee
niet eens en verwees hem voor
het overige naar de uitgever,
want redactie- en advertentiebe
leid is gescheiden. Maar de uitge
ver ziet dit niet als een primaire
taak.
Bekkenkamp. ten slotte: "De
kortste weg zou zijn dat kerkera
den en besturen eigener bewe
ging kerkwaardige normen op
stellen, opdat pastores niet voor
tijdig gediskwalificeerd en gede
motiveerd worden".
Onkunde
Het gevaar van de 'onkunde' in
geloofszaken benauwt de predi
kant A. Moerkerken van de gere
formeerde gemeente in Gouda
zeer. In "De Saambinder' (kerke
lijk weekblad der Gereformeerde
Gemeenten in Nederland en
Noord-Amerika)
'De onkunde is een gevaar dat
onze gemeenten tot in hun
diepste kern bedreigt. Wie de
Schrift niet kent, ligt bloot voor
alle mogelijke dwalingen. Wie de
geloofsleer niet kent, heeft geen
weerwoord tegen de sekten. Wie
de kerkgeschiedenis niet kent,
kan haar les nooit verstaan en
vervalt onherroepelijk in de dwa
lingen van het verleden".
Moerkerken betreurt het dat
velen voor de onkunde nog een
lans breken ook. "Ouders bellen
een predikant of ouderling rustig
op om te protesteren tegen het
feit dat zoon of dochter 'zoveel le
ren moet' op catechisatie. Eist de
kerk niet te veel? 'k Zou willen
zeggen: we moesten ons scha
men! Natuurlijk moet een ca
techeet er rekening mee houden
dat niet al zijn catechisanten vijf
talenten hebben op dit gebied.
Hij moet geduldig en vriendelijk
zijn jegens hen die wel hun best
doen, maar niet goed kunnen le-
"Maar ik zou ieder die catechi
satie geeft in onze gemeenten
wel op het hart willen binden:
prent toch onze geloofsleer en de
elementaire stukken van het
Woord in de harten van de kinde
ren. Laat u niet van de wijs bren
gen door hen die beweren dat on
ze kinderen door het veranderde
onderwijs het uit het hoofd leren
totaal zijn ontwend. Laat u even
min verwarren door hen die ons
toeroepen dat de hedendaagse
jongeren wars zijn van het leer
stellige, en dat ze slechts willen
horen naar wat in hun leefwereld
past".
Op dat spoor ziet ds. Moerker
ken het catechisatie-uur ver
zanden in "oeverloze discussies
waar iedereen het zijne zegt en
niemand wat leert". "Een ca
techeet mag gerust eens iets uit
zijn leven vertellen. Dat kan die
pe indruk maken als de Heere
het geeft. Maar hij moet bovenal
onderwijs geven".
Er zijn weinig mensen meer
die dit onderwijs op aanspreken
de wijze kunnen geven, vreest de
Goudse predikant. "Sommigen
ménen het te kunnen, maar nie
mand kan er jaloers op worden.
Soms zat ik bij mensen aan wie
was te merken dat de Heilige
Schrift voor hen doorleefde wer
kelijkheid was. Alles tintelde van
geest en leven".
S. J. de Groot
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk zie Mare-
kerk en Oude Vést-kerk; Marekerk 9.45 dr.
Meijers, 12 studentenekklesia. 5 ds. Post, Er-
melo; Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. Kra
mer; Oecumenische geloofsgemeenschap
De Regenboog (Merenwijk) 9.30 ds. Alblas en
pastoor v. Well, 11.15 ds. Alblas; Bethlehem-
kerk (Driftstr.) 10ds. Hortensius; Bevrijdingsk.
(Montgomerystr.) 10 ds. Jansen, 5 ds. Horlen-
sius; Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. Schou
ten; Waalse kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs;
'Stevenshof' (rk kerk Haagse Schouw) 11
kand. J. Henzen jr., Leiderdorp. Acad. Zieken
huis 9 rk dienst, 10.15 kand. A. H. Drost.
Diakonessenhuis elke zat. 10.30 rk. dienst,
morgen 10.30 ds. v. 't Hof. Endegeest zie
Oegstgeest. Geref. Kerk Vredeskerk zie herv.
gem.; Petrak. (Surinamestr.) 10.30 hr. C.
Terpstra, dovendienst; Oude Vest 10 ds.
Koolstra; Maranathak. zie herv. gem.; Bevrij
dingsk. zie herv. gem.; bejaardenhuis Groen
hoven 10 ds. Verdoorn; Merenwijk zie herv.
derkerk 10 ds. Moll, 6.30 drs. A. Brombacher,
opendeurdienst; De Bron 9.15 ds. Taselaar,
10.30 ds. Mulder, 6.30 geen dienst; Ashram
(Marsdiep) 10 ds. Nieuwenhuis; Oudshoorn-
se kerk 10 ds. Ter Bals; Sionskerk (Meteoor
laan) 9.30 ds. v. Campen, Woerden, 6.30 ds.
10 ds. Boer. 6.30 dr. Fernhout. Geref. K. Vrijg.
(school Bospark, Beatrixl. 4) 9.30 ds. Room, 5
ds. E. A. de Boer. Ned. Geref. Kerk (school
Willemstr.) 9.30 ds. Janssens. 4.30 br. J. K.
Knol. Chr. Geref. Kerk (Grijpensteinstr.) 9.30
en 4.30 ds. v.d. Meij. Oud-Geref. Gem.
(Hooftstr. 240) 9.30 en 4. Bapt.gem. (Molen-
werf str. 1) 10 en 6.30 ds. Koekkoek. Bapt
.gem. Noord (school Kalkovenw. 62) 10 ds. C.
de Jong, 6.30 hr. G. Goessens. Volle-evang-
itstr. 1) 10. Christengemeeni
i' (geb. 'Bethel', hoek Emma-
laan) 10 hr. F. Veldhuis. Bodegraven. Leger
des H. (Zonneweg 3) 10 en 5. Remonstr.
Gem. (Van Mandersloostr. 36) geen dienst.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
11.30; Piusk. zat. 7. zo. 9 en 10.30; De Bron
zat. 7. zo. 9 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 en 6 ds.
Boer, ha. Geref./Herv. Gem. (geb. 'De Hoek
steen'. Schweitzerstr.-Bernhardstr.) 10 hr. J.
Bonnes. Geref. Gem. 9.30 (ha) en 6 ds. v.
kerk Driftstr.) 11.30 en 5.30. Evang.-Luth.
Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds. Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk. Pie-
terskerkstr.) 10.30 ds. Brüsewitz. Baptisten-
(Bethlehemskerk Lammermarkt) zo. 10
evang. J. Zijlstra. wo. 8 gebedsdienst, vr. 8
jeugdavond. Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 hr.
E. v.d. Molen. Leger des Heils (hoek Ves-
testr./Groenesteeg) 10 en 5. Nieuw-Apost.
Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 4. wo. 8. Zevende
dag-adventisten ('De Ontmoeting', Noordhof
land V.schoten)elke zat. 10 tot 11 bijbelstu
die. 11 tot 12 predikatie. Christelijke Weten
schap (Steensch. 6) 10.30. Kerk van J. Chr.
v.d. Heiligen der L. Dagen (Brahmsl.) 9.30,
10.30 en 11.20. Leidse Soefi-stichting (geb.
Steenschuur 6) 11 mr. C. A. Baron Bentinck
weg zat. 7, zo. 10.30; Herensingel zat. 7, zo.
11Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30;
Haarl.straat zat. 7, zo. 10.30 en 12.15; Meren
wijk zie herv. gem.; H. Rijndijk (zie Zoeterwou-
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk
10.30 mevr. ds. Terlouw-Sterk, 6.30 ds. W.
Vroegindewey. Voorthuizen; Salv.kerk 10 ds.
De Reuver. Delft, 6.30 ds. Goossen. Wad-
dinxveen; Bethl.kerk (Nieuwerbrug) 10 ds.
Terlouw, 6.30 dr. Balke, 's Graveland. Geref.
Kerk 9 in Dorpskerk ds. Elderman, 6.30 in rk
kerk ds. v.d. Veen-Schenkeveld, jeugddienst.
Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.)9.30ds. Simpelaar,
4.30 leesdienst. Geref. Gem. (Stationsweg
17) 10 en 6.30 ds. Bac. Evang.-Luth. Gem. 9
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds.
H. de Leede. Amersfoort, 6.30 ds. W. v. Laar,
Vlaardingen; De Stek 9.30 ds. S. Janse,
Woerden. Geref. Kerk 9.30 ds. G. de Jong, 5
ds. Wilschut, Alphen. Chr. Geref. Kerk 9.30 en
5 ds. Steenbergen, Den Haag. Geref. Gem.
9.30 en 6.30 ds. A. Hofman, 1 maart 3 en 7.30
lyDiauia, na, i us. nui-
v.d. Bergh-stichting 11
i' 9 ds. Ruitenburg, ha.
O.Zeew.) 10.30 drs. F.
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 hr. J. W. Hoffe- HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 kand. J.
naaf. Mulderij, Bergschenhoek, 6.30 ds. 't Hooft, Al
phen. Geref. Kerk 10 ds. Huisman, 5 ds. v.d.
Woude, Wassenaar. Rk Kerk: dorp zat. 7. zo.
10 en 11.30; Anker zat. 7, zo. 10.30; Rijndijk
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10 ds. v.
Driel. 7 ds: Wegerif. Geref. Kerk 10 ds. Wil
schut, 6.30 ds. Boer. Chr. Geref. Kerk 9.30 ds.
Nieuwenhuijze, Mijdrecht, 4 ds. Bos, Urk. Rk
Kerk zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 10 ds. 't Hooft, 6.30 ds. Jonkman;
Kruiskerk 10 ds. Ommerfng; Opstandingskerk
iMSSM
HILLEGOM: Herv. Gem. 10ds. Verbeek, 7 ds.
Rothfusz, jeugddienst. Geref. Kerk ('Hoek
steen') 10 kand. J. Jonk, Rijswijk. Chr. Geref.
Kerk 10 en 5 ds. v. Langevelde. Rk Kerk: Mart.
zat. 7. zo. 9 en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 10 en
KATWIJK AAN DEN RIJN Herv. Gem.
Dorpsk. 10 ds. Sloof, 6 ds. De Graaf, jeugd
dienst; Ontm.kerk 10 dr. v.d. Bank, Ede. 6.30
prof. dr. v.d. Beek. Herv. Gem. 'De Rank' (P.
Groen-college) zie Katwijk aan Zee. Geref.
Kerk 10 ds. Boswijk, Lisse, 5 ds. v.d. Horst. Rk
Kerk zat. 7, zo. 10. Marinevliegkamp 10 eu
charistieviering, aalm. A. Walters.
KATWIJK AAN ZEE: Herv.'Gem. N. Kerk 10
ds. Bogaard. 6 ds. Hovius, belijdenis; O. Kerk
10 ds. Vroegindewey, 6 ds. Christ, belijdenis;
Ichthusk. 10 ds. v.d. Berg, 6 ds. Schuurman;
Pniëlk. 9.30 ds. Schuurman, 6 ds. v.d. Berg;
Maranathakerk (Rijnsoever) 10 Visser. 6 dr.
Vermeulen, Valkenburg. Overduin 2.15 ds.
v.d. Beid. Herv. Gem. 'De Rank' (aula P.
Groen-college Pr. Frederikdreef 15) 10 ds. M.
Driessen, Leiden. Geref. Kerk Vr.kerk 10 hr.
P. C. Noordam, Soest, 5 ds. Kersten (medita-
tie-zangdienst); Triumfatork. 10 ds. Kersten. 5
zie Vredeskerk. Geref. K. Vrijg. 9.30 lees
dienst. 4 ds. Heida. Ned. Geref. K. (aula
Bestevaer-mavo) 9.30 ds. W. v.d. Veer, 7 ds.
Zwarts. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. P. Beek
huis. Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5
5. Volle-evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45. On
af h. baptistengem. (Ambachtsweg 2) 10 ds. J.
A. Visser, ma. 8.15 bijbelstudie.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Scheppingsk.
thenrode 10
10 rector Vijftigschild. Geref. Gemeente Lei
den eo (kerkgeb. Hoofdstr. 73) 10 en 4.30 ds.
Boogaard, wo. 1 maart 2.30 en 7.30 ds. Boog
aard, biddag. Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10
hr. J. de Vries. Rk Kerk zat. 7. zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Schilt, ge-
zinsdienst. Geref. Kerk 9.30 ds. Gesink.
Noordwijk, 7 dr. Bade, Alphen. Rk Kerk zat. 7,
zo. 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. v. Win
terswijk, 1 Harde, 7 ds. Langhout, Putten;
Pauluskerk 10 ds. v.d. Meij, Noordwijkerhout.
Geref. Kerk 10 ds. Koster, Katwijk. Geref. K.
Vrijg. (Prinsessestr. 1) 9.30 leesdienst, 3 ds.
i
o|agS|
Brandsma, A.dam. 7 ds. v. Dijken. Gerat.
Het gebouw van
de Nieuw-Aposto-
lische Kerk aan de
Hoge Rijndijk in
Leiden
(Heereweg 52a) 9.45 hr. J. Vermey. Rk Kerk:
Agathakerk zat. 7. zo. 10 en 11.30; Poelpolder
zat. 7. zo. 10.30; Mariakerk zat. 7, zo. 9 en
10.15; Engelbew. zat. 7, zo. 10.30.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds. Wegerif.
gezinsdienst, 6.30 ds. Schilt. Geref. Kerk 9.30
mevr. ds.'v.d. Weg, 5 avondgebed. Chr. Ge
ref. Kerk 9.30 en 2.15 ds. Den Butter, Urk. Re
monstr. Gem. 10 drs. S. Bouman. Evang.
gem. (ver.gebouw 'De Rank', Regthuysplein)
12 nam. Rk Kerk zat. 7. zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Dene-
kamp, Hilversum, 6.30 ds. De Graaff. Geref.
Kerk 9.30 ds. Baane, 7 hr. G. Kal. Rk Kerk zal.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds. Wür-
sten, IJmuiden, 7 hr. J. W. v.d. Kamp, Bever
wijk. Geref. Kerk 9.30 ds. Wijngaarden. 4.30
ds. Rang. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 prof.
dr. Velema, ha. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds. Geuze,
ha.
NOORDWUK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 dr. P. Dirksen. Leiden, 5
ds. C. v.d. Bergh; Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Roth-
fusz, Hillegom, 5 ds. Elgersma; De Rank
(Golfbaan) 10 ds. K. Visser, Gouda. Geref.
ds. Slofstra. 'Sole Mio' i
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.)
H. Sachs, Noordw.hout. Rk Kerk Zee zat.
zo. 10.30; Binnen zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds. Met
ering. Voorschoten; De Zilk geen dienst. Rk
Kerk Victork. zat. 7, zo. 9 en 11Jozefk. zat. 7,
zo. 9 en 10.30; De Zilk zat. 7. zo. 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
.kerk 10 ds. Kooman; Pauluskerk 10 ds. Veg-
ter; Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds. J. v.
Rossum, Voorburg. 7 hr. W. Schot, vesper.
Geref. Kerk 10 ds. Plomp. Geref. Kerk Vrijg.
(aula Dr. Schilderschool) 9.30 kand. A. de
Graaf, 3 ds. E. A. de Boer. A.dam. Ned. Geref.
Kerk (Gem.centrum) 8.45 ds. Brink, Haarl-
.meer, 4 ds. J. Smelik. Nieuwegein. Van Wijc-
kerslooth 4 nam. ds. Plomp. Endegeest 10 pa
ter Boshouwers. Volle-evangeliegem. (Gem
.centrum) 4. Rk Kerk Will.kerk zat. 7, zo. 9 en
10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem.
9.30 ds. De Graaff. Nieuwveen. Geref. K. 9.30
en 5 ds. Wolthuis, Heemstede. Remonstr.
Gem. geen dienst. Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk Mar. Pres.
zat. 7, zo. 10.30; Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk
9.30 ds. Wagter. 5 ds. A. J. de Jong. Leiden;
Bethelkerk 9.30 ds. v. Niet. Geref. Kerk Petra-
kerk 9.30 ds. Ribberink, 5 ds. Cziria; Immanu-
elkerk 9 en 10.30 ds. Cziria. 5 ds. Terpstra;
Maranathakerk 9.30 ds. Terpstra. 5 ds. Ribbe
rink. Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15 ds. Grutter.
Chr. Geref. K. 9.30 en 5 ds. v. Sorge. Evang.
Christengem. (aula mavo) 10 hr. W. de Vink,
Rockanje. Rk Kerk zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zo. 9 en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30 ds.
Vollebregt, 7 ds. Bras. Geref. Kerk 10 ds. Bie-
winga, 7 zie herv. gemeente. Chr. Geref. K. 9.
10.30 en 5 ds. Hogenbirk. Ned. Prot. Bond
(Jul.laan 17) geen dienst. Rk Kerk zat. 7, zo.
9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 en 6.30 ds. Stam.
Geref. Kerk 9.30 dr. Wigmans. Alphen. 6.30
ds. Wattel, Hoofddorp. Rk Kerk Aardam zat. 7,
zo. 9 en 12; kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 dr. Vermeu-
ref. Kerk 10 ds. Oegema. 6.30 ds. v.d. Velden.
Leiden. Geref. K. Vrijg. 9.30 en 5.30 ds. Hei-
da. Vliegkamp Valkenburg zie Katwijk aan
den Rijn.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkgemeen-
schap 10 ds. C. J. de Jong. Rk Kerk zat. 7, zo.
9.30 en 11.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
prol. dr. v.d. Beek, Valkenburg, 7 zangdienst
met oude liederen; De Ontmoeting (Noordhof
land) 10 ds. v.d. Schoot. Herv. evang. op ge
ref. grondslag (kerkgeb. 'Rehoboth'. A. van
:ade) 9.30
e) 9.30 ds. J. Poort, Oister-
wijk, 4.30 ds. Muilwijk. Monster. Hulp en Heil-
kerk ('Schakenbos', Leidschendam) 10 ds.
Verheule. Geref. Kerk 10 ds. De Zwart. Geref.
K. Vrijg. (Bachlaan) 8.30 ds. A. Geelhoed,
4.30 ds. Hoogendoorn, Wadd.veen. Rk Kerk
Laur.kerk zat. 7, zo. 11.30; M. Godskerk. zat.
7. zo. 10. Kerk van Engeland (British school in
The Netherlands, J. v. Hooflaan 3) 10.15 an
glicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk. 9.30 ds.
Visser, Aalburg, 5 ds. Kunz; Hoeksteen 9.30
ds. Boom, Kamerik, 6.30 ds. Schipaanboord;
Bethelk. 9.30 ds. Verboom, Hierden, 5 ds.
Luitjes. Woudenberg; Rehoboth-school 9.30
ds. Kunz; Imm.kerk 10 en 5 ds. v. Houwelin-
i. Geref. Kerk Kruisk. 10.15 ds. v. Dalen,
i Haag, 5 ds. Bongers; Ontm.kerk 9.30 ds.
f. K. Vrijg. (I
(Mercuriusweg 29) 10 en 6.30 leesdienst. Re-
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds.
Steenstra. 4.30 ds. Wieman, Zwijndrecht, 7
muziekdienst; Kievietk. ('Samen op weg') 10
ds. Janse de Jonge; Messiask. 10 ds. v.
Selms, Haarlem; Dorpscentrum 9.30 kand. v.
Dis. Geref. Kerk Zijllaan 10 ds. v.d. Woude, 7
ds. Huisman, H.woude. Ned. Prot. Bond
(Kerkdam) 10.30 prof. dr. Spema Weiland.
R.dam.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds. v. 1 Hof,
6.30 ds. Stelwagen, Rijswijk, jeugddienst. Ge
ref. Kerk 9.30 ds. Aalders, 6.30 ds. Buikema.
Ned. Prot. Bond (De Wijk, Schoolstr. 20) geen
dienst. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 hr. J. de
Haan, 7 zie geref. kerk. Geref. Kerk 9.30 ds. J.
Végh, Den Haag, 7 hr. J. de Haan.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 oecum.
dienst, pater Buil en ds. Wolthaus. Rk Kerk St.
Jan zo. 9.30; Chr. Dienaark. zet. 7. zo. 10;
Meerburgkerk H. Rijndijk zat. 7, zo. 10 en
