^Het vertrouwen in de
marine is nu hersteld'
Niet vervuiler, maar overheid betaalt
Admiraal Brainich von Brainich-Felth (54) heeft taak volbracht
'Convenantenbeleid' minister Nijpels is niet toereikend
Mulder verwacht weinig schade voor gesprek met moslims
PAGINA 2
DINSDAG 21 FEBRUARI 19
LEIDERDORP/DEN
HAiVG - Het is gelukt wat
hij zich had voorgenomen.
Onder het bewind van
vice-admiraal Carl Brai
nich von Brainich-Felth
(54) als bevelhebber der
zeestrijdkrachtcn, is het
gedeukte vertrouwen in
zijn organisatie, de Ko
ninklijke Marine, her
steld.
door
Paul Brader/ANP
"Ik zie dat niet zozeer als een ver
dienste van mijzelf. Met de leden
van de Admiraliteitsraad en een
groot aantal loyale medewerkers is
het met het nodige kunst- en vlieg
werk gelukt om de rijen te sluiten
en naar buiten over te komen als
een hecht team", zegt de admiraal
in een gesprek naar aanleiding van
zijn aangekondigde vertrek als
hoogste marinebaas. Hij legt zijn
functie in juni neer om leiding te
gaan geven aan het militaire huis
van koningin Beatrix, een groepje
militairen dat de vorstin adviseert.
Leiderdorper Brainich nam in
1985 bij zijn aantreden als chef van
de marinestaf een boedel over
waaraan nogal wat viel op te knap
pen. Een reeks aanvaringen tussen
de marinetop en de politiek ken
merkten de periode ervoor. De
meest in het oog springende was de
Walrus-affaire, de onderzeeboot
die voor zijn eerste proefvaart al
twee keer zo duur bleek als be
groot.
"Gelukkig horen we de woorden
Walrus-affaire de laatste jaren
steeds minder. In ieder geval kan
men, na de problemen die we ge
had hebben, nu niet meer om het
bestuur van de marine heen. Daar
voor heeft wel het nodige moeten
gebeuren", stelt Brainich vast. Hij
trof een soort verkokering aan van
onderdelen die te veel
i elkaar opereerden. "Te veel
i hadden het idee: het is niet
direct mijn afdeling, dus raakt het
me niet".
Rimpeling
Het organisatiebureau Mc Kinsey
werd ingeschakeld, de 'Haagse ma
rine' werd gereorganiseerd en er
onstond een cultuurverandering.
"Te zeggen dat dit proces al is afge
rond zou te veel punten op mijn ei-
Brainich: "De afgelopen 175 jaar
is de Marine zeer democratisch ge
weest". (foto GPD)
gen lijst opleveren. Het is een con-
tinu-zaak. Men moet zich de ko
mende jaren ervan bewust zijn dat
deze rimpeling in de marine is ge
weest".
Volgens de admiraal is overigens
niet aan te nemen dat zich snel
weer zo'n crisis voordoet. Sinds die
tijd is immers het hele beheer van
de grote defensieprojecten anders
opgezet. "Het kan veel beter ge
volgd worden, door ons en terecht
ook door de politieke leiding. Er
zijn ook veel meer rapportages aan
de Tweede Kamer".
De admiraal hanteert het begin
sel dat de marine duidelijk naar vo
ren moet brengen wat zij wil, maar
dat de politiek het primaat heeft.
Daar moet worden beslist. Volgens
hem wordt die opvatting in zijn or
ganisatie breed gedeeld en is dat
ook altijd zo geweest. In de eerste
helft van de tachtiger jaren kon
ten
de
de
"Ik heb die uitdrukking wel eens
gehoord maar ook toen was ik het
er niet mee eens. De afgelopen 175
jaar is de Koninklijke Marine zeer
democratisch geweest. Men hoeft
zich in Nederland geen enkele zorg
te maken over een niet-democrati-
sche mentaliteit binnen onze orga
nisatie. Er zal natuurlijk wel eens
iets gebeuren, maar dat is niet zo
vreemd met 17.000 militaire en
6.500 burgermedewerkers. Heel
veel landen in de wereld kunnen
wat betreft het democratisch ge
halte een voorbeeld nemen aan on
ze defensie-organisatie".
Imago
Zonder zelfgenoegzaamheid te to
nen vindt de admiraal het imago
van de marine niet slecht. "Steeds
meer mensen wordt gelukkig dui
delijk dat de zeestrijdkrachten in
periodes van vrede en misschien
zelfs ontspanning, maar ook in cri
sissituaties eigenlijk bij uitstek ge
schikt zijn om het Nederlandse
buitenlandse beleid waar ook ter
weréld kracht bij te zetten. Zo heb
ben we met de mijnenveeg-opera
tie in de Perzische Golf internatio
naal goed gescoord omdat We dui
delijk hebben gemaakt niet ande
ren het werk te willen laten op
knappen".
Een goede bijdrage aan het
imago van de marine levert vol
gens Brainich ook het feit dat van
elke gulden die aan materieel voor
de marine wordt besteed, negen
dubbeltjes in Nederland worden
uitgegeven met een directe bijdra
ge aan de werkgelegenheid. Het
gaat hierbij niet alleen om Holland
se Signaal en de marinescheeps-
bouw, maar ook om een groot aan
tal toeleveringsbedrijven.
De bevelhebber der zeestrijd-
krachten erkent dat de bereidheid
om voldoende geld uit te geven
voor defensie door een aantal fac
toren onder druk komt te staan.
"Of omgedraaid, als we iets willen,
bij voorbeeld geld voor een project
zullen we nog duidelijker dan in
het verleden waar moeten maken
waarom we het nodig hebben".
Aan de ene kant speelt de ont
spanning tussen Oost en West en
de nieuwe opstelling van Sovjet
leider Gorbatsjov hierbij een rol,
anderzijds het besef dat er voor an
der beleid, zoals milieu de komen
de jaren veel geld nodig is. "We
hebben allemaal kunnen lezen wat
dat gaat kosten. Toch zal Defensie
als een soort verzekeringsmaat
schappij mee moeten blijven draai
en. Met de steun aan de werkgele
genheid en de uitstraling die we
waar dan ook ter wereld kunnen to
nen zie ik de marine daar echt wel
doorheen komen. Ik denk dat ze
dat wel Fiksen".
Russen
Brainich heeft geen aanwijzingen
dat op korte termijn serieuze wa-
penbeheersingsvoorstellen ten
aanzien van de zeestrijdkrachten
van Sovjet-zijde te verwachten
zijn. "Wel weten we dat onze Russi
sche broeders grote aantallen ou
dere schepen hebben die ze niet
meer gebruiken. Het zou me niks
verbazen als meneer Gorbatsjov
eens even kijkt wat hij heeft liggen
en dat in een groot bod aanbiedt als
een enorme maatregel. Maar de
nieuwbouw gaat gewoon verder".
De Russen gebruiken hun vloot
momenteel op een soortgelijke ma
nier als de NAVO. "Ze zijn aanwe
zig van Cuba tot Angola en Viet
nam. Ze varen in de Middellandse
Zee. Daarmee geef je aan dat je be
lang hecht aan een gebied. Als er
gens in de wereld steeds oorlogs
schepen op bezoek komen en het
zijn altijd maar Russen, dan krijgt
men toch het idee dat anderen geen
interesse in dat gebied hebben.
Daarom doen we er vanuit het wes
ten, ook ver buiten het NAVO-ge-
bied (het gebied ten noorden van
de Noorderkeerkring op de Atlan
tische Oceaan, red) op bescheiden
schaal aan mee."
"Je laatje zien om te tonen datje
belangstelling hebt voor wat er in
dat gebied gebeurt. Dat is iets an
ders dan de gunboat-diplomacy uit
de vorige eeuw". Volgens Brainich
hebben de Russen na de oorlog ook
snel geleerd dat de vloot een be
langrijke rol kan spelen ter onder
steuning van een bezoek van een
minister of van een handelsmissie,
of bij de ondertekening van een
verdrag.
Spanningsvelden
De admiraal ziet de zeestrijdkrach
ten van NAVO en Warschau Pact
niet snel onderwerp van wapenbe-
heersingsonderhandelingen wor
den "omdat beide blokken de
zeestrijdkrachten terecht ook ge
bruiken buiten het NAVO-gebied.
Daar heeft het niet eens direct te
maken met de dreiging van het
Warschau Pact tegenover de
NAVO. Het aantal spanningsvel
den in de wereld is groot, maar die
vallen bijna allemaal buiten het
NAVO-gebied. Beide blokken ge
bruiken daar hun maritieme een
heden om macht te kunnen uitoe
fenen".
Overigens is er naar de mening
van de marinechef geen sprake van
dat een van de blokken dat wereld
wijd doet. Daarvoor is de omvang
van de zeestrijdkrachten te be
perkt. "Zelfs als je kijkt naar alle ta
ken die onder oorlogsomstandig
heden in het NAVO-gebied moeten
worden uitgeoefend, kom je toch al
grote aantallen fregatten, patrouil
levliegtuigen en mijnenbestrij-
dingseenheden tekort".
Dat geldt voor de NAVO als ge
heel en daarmee ook voor de Ne
derlandse marine. Een fikse groei
van de defensie-uitgaven zit er ech
ter voorlopig niet in. Staatssecreta-
De Walrus, hier in aanbouw bij RDM. De onderzeeboot bleek voor zijrü
eerste proefvaart al twee keer zo duur als begroot en zorgde voor een diep
tepunt inde relatie politiek-marine. (foto and
wordt alles gewikt en gewogen.
Halverwege de rit gaat dat niet
door. De motivatie van de mensen
wordt daardoor uiteraard op del
proef gesteld".
Brainich veert op als de relatie
van de marine met de Nederlandse
defensie-industrie ter sprake komt.
Met grote regelmaat reist hij over
de wereld om deze handelswaar
aan te prijzen. Hij doet dat vanuit,
een tweeledig oogmerk. Enerzijds
is het voor de Nederlandse belas
tingbetaler van belang dat de de
fensie-industrie kan exporteren,
dat drukt immers de kosten van le-,
veranties aan de Nederlandse mari
ne. Aan de andere kant heeft de
marine belang bij een eigen defen
sie-industrie, omdat het een grote j
voorsprong oplevert de specialisti
sche kennis in eigen land te heb
ben. "Als we alleen maar van een
plaatje een buitenlands schip zou
den moeten kopen, zouden we
nooit de kwaliteit halen die we nu
hebben".
ris Van Houwelingen van defensie
heeft er vorig jaar al voor gepleit de
officiële NAVO-norm van een groei
van 3 procent los te laten, omdat
die niet reëel is. In eigen land gaat
het kabinet uit van een jaarlijkse
groei met 2 procent in de komende
tien jaar, maar de laatste jaren van
zijn bestaan komt het CDA-WD-
kabinet zelf niet verder dan een
groei van 0,6 procent.
Bezuinigingen
De verminderde groei van de de
fensie-uitgaven, de bezuinigingen
dus, mist oök zijn effect op de mari
nemensen niet. Brainich formu
leert het voorzichtig en met gevoel
voor understatement: "In een land
als Nederland bepalen regering en
parlement uiteraard het defensie
budget. Die besluitvorming kan de
marine voor problemen stellen, ze
ker wanneer er regelmatig veran
deringen optreden. Je wordt op
pad gestuurd met de boodschap:
maak plannen op basis van een
groei van een of twee procent. Dan
Het geeft niet wat het kost, als we
ons leefmilieu maar weer schoon
krijgen. Met die woorden stelde
D66-voorman Hans van Mierlo zich
het afgelopen weekeinde hartgron
dig achter de boodschap van het
rapport 'Zorgen voor morgen', dat
een grote groep wetenschappers na
jarenlang onderzoek eind vorig
jaar presenteerde. Het is al vijf voor
twaalf geweest, zo was de teneur
van het alarmerende rapport.
D66 heeft nu als eerste politieke
partij het milieu de allerhoogste
prioriteit gegeven. Als het ons een
deel van onze welvaart kost, dan
moet dat maar. Ons voortbestaan
staat op het spel en daarvoor moet
de rest maar wijken, aldus Van
Mierlo.
door
Sjaak Smakman
Minister Nijpels (milieu) zal even
diep gezucht hebben bij het horen
van die woorden. Want Van Mierlo
mag dan overtuigd zijn, het beke
ringswerk in het kabinet loopt heel
wat minder vlot. Volgens het Na
tionaal Milieuplan, waarin het
milieubeleid voor de komende 25
jaar wordt uitgestippeld, moet in
de komende jaren een veelvoud
van de huidige 650 miljoen voor
milieubescherming worden uitge
trokken. En dat zorgt in de minis
terraad voor de nodige tegenwind.
Nijpels' collega-ministers zien de
bui al hangen: straks kunnen ze
voor het milieu hun uitgeknepen
begrotingen nog eens verder uit
mergelen. Geen wonder dus dat
het milieuplan, dat aanvankelijk
medio maart zou worden gepresen
teerd, al een maand vertraging
heeft opgelopen.
Ideaal
Maar Nijpels heeft nog een ander
ijzer in het vuur, dat op het eerste
oog ideaal lijkt: het milieuconve
nant. Zijn voorganger Winsemius
introduceerde het vanuit de ge
dachte dat iedereen het belang in
ziet van een gezond milieu, en dat
iedereen dus ook wel bereid is daar
offers voor te brengen. Het gaat er
om die goede bedoelingen in da
den om te zetten. Verinnerlijking
van het milieubeleid, zo noemde
Winsemius dat.
Omdat je met stroop meer vlie
gen vangt dan met azijn, moet je als
overheid niet steeds klaarstaan
met het opgeheven, wetgevende
vingertje, maar proberen om op ba
sis van vrijwilligheid akkoorden
over milieubescherming te sluiten,
aldus Winsemius. Bijkomende
voordelen: de ideologie van de te
rugtredende overheid wordt geen
geweld aangedaan, er is geen inge
wikkelde wetgeving nodig die ook
nog aan allerlei internationale be
palingen moet worden getoetst, én
het kost bijna geen geld. Alle vlie
gen in één klap dus.
Op papier klopt het allemaal wel,
maar er zit ook een zwak punt in:
milieubeleid kost geld. De aanpak
staat of valt met de vraag of het
milieubeleid ook 'verinnerlijkt' is
in de portemonnee. Voorzitter
Kamminga van het KNOV (mid
den- en kleinbedrijf) constateerde
nog onlangs dat er aan de milieuge
zindheid van het bedrijfsleven nog
het nodige schort. En is VNO-voor-
zitter Van Lede er niet altijd als de
kippen bij om te melden dat
milieumaatregelen de concurren
tiepositie van ons land in gevaar
brengen?
Cadmium
Winsemius sloot eind 1985 het eer
ste milieuconvenant, over kwik
batterijen. Met vijf fabrikanten
werd overeengekomen dat ze het
gebruik van kwikoxyde-batterijen
sterk zouden beperken om zo de
kwikvervuiling - die batterijen ein
digen uiteindelijk ergens op een
vuilnisbelt - terug te dringen. Twee
jaar later bleek de hoeveelheid af-
valkwik uit deze batterijen voor ge-
hoortoestellen nauwelijks afgeno
men: van 2000 tot 1800 kilo. Geen
groot succes dus.
Minister Nijpels.
Ook van het tweede convenant,
uit december 1985, is niet veel te
rechtgekomen. Winsemius kwam
met het bedrijfsleven overeen dat
de hoeveelheid afval van frisdrank-
verpakkingen de 174.000 ton van
1984 niet zou overschrijden. In
1987 bleek dat echter toch 30.000
ton méér te zijn.
In januari vorig jaar sloot Nij
pels, mede na een succesvolle actie
van Milieudefensie, een akkoord
over het terugdringen van cadmi
um in bier- en frisdrankkratten.
Wat bleek? Heineken verkocht zijn
vermalen kratjes doodleuk naar de
ontwikkelingslanden, waar er al
lerlei plastic goederen van worden
gemaakt. Vroeg of laat komt het
cadmium dus daar in het milieu te
recht.
En momenteel is er de PET-fles,
de kunststof frisdrankverpakking
waartegen alle milieuorganisaties
al te hoop zijn gelopen. Nijpels had
als voorwaarde voor de introductie
gesteld dat 95 procent van deze
flessen terug zou moeten komen,
zodat er nieuwe van kunnen wor
den gemaakt. Dat percentage
wordt, ondanks het statiegeld van
een dubbeltje, bij lange na niet ge
haald. Verbieden van de PET-fles
of een forse verhoging van het sta
tiegeld lijken de enige mogelijkhe
den. Het bedrijfsleven voelt voor
geen van beide iets. De onderhan
delingen daarover lopen nog.
Alibi
Maar er zijn ook convenanten die
werken, zoals over de beperking
van drijfgassen (cfk's) in spuitbus
sen, die de ozonlaag onherstelbare
schade toebrengen. Volgend jaar
moet de hoeveelheid cflc's in spuit
bussen 95 procent lager zijn dan in
1976, en dat lijkt te worden ge
haald. En het convenant over het
terugdringen van fosfaat in was
middelen uit december 1987 is een
succes: naar schatting meer dan de
helft van de huishoudens wast in
middels fosfaatvrije, en dat is meer
dan waarop was gemikt. Ook al
heeft dat lang geduurd: al in 1980
werd besloten dat de fosfaten in
wasmiddelen gehalveerd moest
worden.
Vier van de zeven convenanten
waarover momenteel iets te zeggen
valt, blijken niet of onvoldoende te
werken. Het convenantenbeleid is
vooralsnog dus geen doorslaand
succes. Nijpels legt er desondanks
een jeugdig enthousiasme voor aan
de dag. Er zijn er nu elf gesloten,
waarvan negen onder zijn bewind.
Een paar weken geleden, bij het
ondertekenen van een akkoord
over het terugdringen van het ge
bruik van asbest in auto's, kondig
de hij aan dat hij dit jaar nog vijf a
zes convenanten hoopt te onderte
kenen.
De vraag is of Nijpels het conve
nant niet schromelijk overschat.
Uit de naleving blijkt immers dat
het milieubeleid bij tal van bedrij
ven nog lang niet 'verinnerlijkt' is.
Daarnaast bestaat het wisselgeld
van Nijpels bij de onderhandelin
gen vooral uit de mate waarin de i
vervuiling moet worden terugge
drongen en/of de termijn waarop
dat moet gebeuren. Bij een conve
nant moet je onderhandelen, bij
een wet hoeft dat niet. Een conve
nant zal daarom als regel 'soepeler'
uitvallen dan een wet.
Geen sancties
Dat een convenant Sneller is gete- j
kend dan een wet in de Staatscou
rant staat, is een voordeel. Maar
aan de andere kant moetje maar af-
wachten wat het convenant uitein
delijk oplevert, en staan er geen
sancties op het niet-naleven ervan.
Bovendien is een convenant een
handenbindertje: de overheid kan
moeilijk wettelijke maatregelen af
kondigen wanneer een convenant
nog loopt, ook al loopt dat slecht.
Maar het belangrijkste manco is
dat het convenant is gebaseerd op
een verkeerd principe. Het is een
variatie op het thema dat de vervui
ler betaalt. Maar, zo waarschuwde
onlangs oud-minister van milieu
en voorzitter van de Centrale Raad
voor de Milieuhygiëne Ginjaar, zo
werkt het niet. Het is niet de ver
vuiler die uiteindelijk betaalt, maar
de overheid. 'Zorgen voor morgen'
maakt duidelijk dat die overheid
daarmee niet meer kan wachten.
En er is geen convenant dat daar
iets aan kan veranderen.
"De contacten met moslims zul
len weinig schade ondervinden
van de affaire Rushdie-Khomei
ni. Gesprekken worden in het al
gemeen met andere moslims dan
de Khomeini-achtigen gevoerd.
Trouwens, aan christelijke kant
voelen de fundamentalisten ook
niets voor een dialoog". Professor
dr. D. C. Mulder, voorzitter van
de Raad van Kerken en lid van
de commissie van de Wereldraad
van Kerken voor het gesprek met
andere godsdiensten, denkt wel
dat het optreden van Khomeini
de islam grote schade berokkent.
Khomeini is zeker niet repre
sentatief voor alle moslims. "Tal
loze moslims die wel door het
boek van Rushdie zijn gekwetst,
staan niet achter de oproep hem
te vermoorden. Aanvankelijk
was Khomeini populair in de he
le islamitische wereld omdat hij
het Westen een poets had gebak
ken. Die populariteit is danig af
genomen. Niet alle shiïeten
ongeveer 10 procent van alle
moslims staan achter Khomei
ni, ook een shiïet. Aan de andere
kant zijn er sunnieten die het wel
met hem eens zijn".
In een gesprek met het ANP
wees Mulder erop dat in de islam
politieke en religieuze motieven
moeilijk uit elkaar zijn te hou
den. "Het islamitisch geloof be
heerst zowel de relatie met God
als met de wereld. Voor Khomei-
ni liggen die twee in eikaars ver
lengde. Hij is bezield van de zen
dingsdrang dat hij de orde van
God aan de wereld moet opleg
gen, tot zegen van de mensheid.
Door schade en schande hebben
de meeste christenen die gedach
te afgeleerd".
Mulder - van 1965 tot 1985
hoogleraar niet-christelijke
godsdiensten aan de Vrije Uni
versiteit Amsterdam - ziet in de
islam absoluut geen bedreiging
voor het Westen. Hij vergeleek
de huidige situatie met de zes
tiende en zeventiende eeuw, toen
de Turken Wenen driemaal om
singelden. Wel is er het gevaar
van terreurdaden. In dat verband
vielen de namen van Khadaffi en
Khomeini.
Rushdie, die de islam goed
kent, had volgens Mulder kun
nen weten dat hij met zijn boek
de moslims zou kwetsen. "Hij
heeft de reacties duidelijk onder
schat. Heel onverstandig van
hem".
Anderzijds blijkt dat de mos
limwereld niet weet hoe ze met
kritiek moet omgaan. "Als chris
tenen zijn we gewend dat er heel
wat over ons heen kan komen.
Dat kan soms heel venijnig zijn.
Maar we hebben geleerd dat het
geen zin heeft je daartegen te ver
zetten".
- Inmiddels heeft de
Ahmadiyya-beweging in de is
lam in Nederland de Utrechtse
uitgeverij Veen per brief met
grote klem gevraagd, het boek
niet te publiceren.
"Men kan niet aanvoeren dat
publikatie van dit boek ge
schiedt in het kader van de vrij
heid van meningsuiting, omdat
er in dit geval slechts sprake is
van ernstig misbruik van deze
vrijheid. Het boek moet de
smaak en het gevoel van ieder
fatsoenlijk mens, moslim of niet,
wel aantasten. Het schijnt dat de
schrijver is geïinspireerd en ge
motiveerd door satanische
machten".
De voorzitter van genoemde
beweging, Hibatun-Noer Verha
gen, verwijst in de brief die is
uitgegaan van de Mobarak-mos-
kee in Den Haag - naar ver
scheidene landen "die hebben
ingezien dat dit boek de grenzen
van alle betamelijkheid over
schrijdt".
Oost-West
Op initiatief van het Interker
kelijk Vredesberaad (IKV) en de
Nederlandse stuurgroep voor de
oecumenische bezinning op vre
de, gerechtigheid en behoud van
de schepping kwamen het afge
lopen weekeinde in Driebergen
ruim honderd leden samen van
basisgroepen uit Hongarije, Po
len, Finland, Italië, Engeland, de
Duitse Bondsrepubliek, België,
Frankrijk en Nederland. Deelne
mers uit de DDR en Tsjechoslo-
wakije hadden van de autoritei
ten geen uitreisvisum gekregen.
Het overleg resulteerde in een
'Verklaring van Driebergen'.
Daaruit blijkt, dat het nieuwe
Europese vredescontact dat
zich 'netwerk' noemt streeft
naar meer uitwisseling tussen
Oost- en West-Europa en verrui
ming van de reismogelijkheden.
Er moeten wettelijke kaders
komen voor dienstweigeren, en
alle politieke gevangenen in
Tsjechoslowakije, de DDR en
Roemenië moeten vrij. Verder
wil het netwerk van vredesacti
visten en strijders voor de men
senrechten zich inzetten voor
vrijheid van godsdienst. Het
spreekt zich uit tegen militaris
me en vergroting van de econo
mische kloof tussen Oost en
West.
"Europa staat op een kruis
punt", zegt de 'Verklaring van
Driebergen'. "De koude oorlog is
zo goed als afgelopen. Het is de
vraag of het nieuwe Europa ver
deeld blijft óf dat het een vere
nigd Europa wordt, waar sociale
en economische rechtvaardig
heid heerst en de grondrechten
worden gerespecteerd". Het se
cretariaat van dit Europees con
tactorgaan van vredesactivisten
berust voorlopig bij het IKV in
Nederland. Het zal zich officieel
presenteren op een Europese bij
eenkomst in mei in Bazel. Die zal
in het teken staan van het 'Conci
liair Proces' (vrede, gerechtig
heid en behoud van de schep
ping).
- Het IKV heeft met vredesac
tivisten uit Hongarije, Polen,
Finland en enkele Westeuropese
landen gisteren bij de ambassa
de van Tsjechoslowakije gede
monstreerd voor onmiddellijke
vrijlating van de Hongaarse
schrijver Vaclav Havel en acht
andere Charta-leden. Vandaag
is in Praag het proces tegen deze
strijders voor de mensenrechten
begonnen.
De poging om een petitie aan
te bieden mislukte. Vorige week
was nog gezegd dat ambassadeur
Frantisek Chlad te spreken zou
zijn. Niemand was aanwezig, zo
kreeg IKV-secretaris Faber gis
teren door de telefoon te horen.
Toch zag hij duidelijk dat ambas
sade-personeel achter de gordij
nen stond te gluren.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Menaldum J. Pronk Marken, te
Sprang C. Kik Strijen, te Wor-
kum W. A. Hordijk Heeijans-
dam-Kijfhoek; bedankt voor
Lisse Chr. van Andel Bergschen-
hoek.
Gereformeerde Kerken: be
roepen te Sliedrecht L. Kruger
Nieuwlande (Dr.).
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: beroepen te Avereest-
Dedemsvaart A. J. van Zuijle-
kom Franeker-Sexbierum-
Arum.
Nederlands Gereformeerde
Kerken: aangenomen naar
Kampen J. Bouma Sliedrecht.
Gereformeerde Gemeenten:
bedankt voor Borssele W. Hage
Wekerom.
Baptistengemeenten: beroe
pen te Noordbergum T. F. Smit
Hoogezand.
Moker. De uitzending van
Moker ((Media-overleg van Ker
ken in Rijnland en de Bollen
streek) bevat deze week drie
punten naast de wekelijkse actu
aliteiten: de nieuwe reli-musical
van het Leidse Petra-Gospel
koor, Huize Beerenstein in Voor
schoten en regionale activiteiten
van de Vrije Universiteit. Te be
luisteren donderdagavond van 7
uur tot half 8 op FM 105.7 en via
de kabel ook op FM 88.1.
Open dag. Het Interkerkelijk
Instituut voor Theologische Stu
die en Vorming in Bosch en Duin
(gemeente Zeist) heeft komende
zaterdag, 25 februari, open dag
voor adspirant-studenten en an
dere belangstellenden. Tussen
10 uur en half 5 wordt in het ge
bouw Biltseweg 8 informatie ge
geven over alle opleidingsmoge
lijkheden, zoals de opleiding pas
toraal werk/godsdienstonder
wijs, de vierjarige parttime-op-
leiding (hbo), de eenjarige theo
logische basiscursus 'Wegwijs'
(op zaterdag) voor belangstellen
de gemeenteleden, de vervolg
cursussen en het oriëntatiejaar
voor jongeren.
(Voor nadere inlichtingen:
Biltseweg 8, 3735 MC Bosch en
Duin, 030-284065).
