Geëngageerde Hollywoodfilms imponeren tijdens Berlinale Oud, maar nog lang niet bedorven Motivatie Willem Nijhoit allesoverheersend Oppervlakkig tijdsbeeld Vernède: intense muzikale gedachten Guy Laroche: hartstocht voor kleding en parfum PAGINA 36 KUNST ZATERDAG 18 FEBRUARI 1989 Gene Hackman en William Dafoe in 'Mississippi Burning', te zien op het filmfestival in Berlijn. dwaalt Betrayed via een romanti sche invalshoek in een hoogst on aannemelijk Ku Klux Klan-com- plot. Doodgeschoten Berlijn presenteert nu twee films die de thematiek van Betrayed lij ken te hebben uitgesplitst en uitge spit. Oliver Stone (Platoon, Wall Street) concentreert zich in Talk Radio op de figuur van Barry Champlain, een personage dat re gelrecht is afgeleid van talk show- gastheer Alan Berg die in 1984 werd doodgeschoten door Ameri kaanse neo-nazi's. Dezelfde man over wie Costa-Gavras het had. En Alan Parker beet zich met Mississipi Burning (net voorzien van zeven Oscar-nominaties) vast in het Ku Klux Klan-thema, niet als een hedendaagse samenzwering om de macht in de VS over te ne men (wat al te fantastisch is in Be trayed) maar als reconstructie van een incident 25 jaar geleden, toen drie mannen van de Amerikaanse Burgerrechten Organisatie werden vermoord in hét gehucht Philadel phia, Mississipi. De lijken werden zoek gemaakt maar een gigantisch FBI-leger - die federale bemoeie nis deed het losgebroken geweld nog verder escaleren wist de li chamen te vinden en de schuldige Ku Klux Klanners te arresteren. Racisme en agressief ultracon- servatisme zijn dingen die nog al tijd diep verankerd liggen in de Gezien: Golden Earring, vrijdagavond 17 februari, Stadsgehoorzaal Leiden. LEIDEN - Dat leeftijd geen rol speelt voor een popmuzikant werd gisteravond in een volle Stadsgehoorzaal weer eens be vestigd door Golden Earring, Neerlands oudste en bekendste popgroep. Zij heeft inmiddels de respectabele leeftijd van 28 jaar bereikt, wat rustig een mijlpaal genoemd kan worden. Toch ma ken zij geen oubollige muziek, wat nog wel het duidelijkst geïl lustreerd wordt door de gemid delde leeftijd van de fans die aan merkelijk lager ligt. Door de ja ren heen heeft de band steeds, met wisselend succes overigens, getracht zich te vernieuwen en zoveel mogelijk trends en ont wikkelingen bij te benen. Via de typische nederbeat-stijl uit de zestiger jaren werd geleidelijk een verschuiving merkbaar naar blues-achtige, en ook psychede lische hardrockmuziek. Sinds dien heeft de muzikale richting van Golden Earring zich qua stijl min of meer gestabiliseerd en is het repertoire voornamelijk uit stevige rocksongs gaan bestaan. De steeds betere produktiemo- gelijkheden, tesamen met een enorme ervaring, hebben bijge dragen tot de zeer geroutineerde mentaliteit van vooral het agrari sche middenwesten van Amerika en in de zuidelijke staten, waar te vens de fundamentalistische pro testanten de onverdraagzaamheid op peil houden. Er heerst daar een mentaliteit die op vaak giftige ma nier het dagelijks leven beïnvloedt. Dit gegeven uitbouwen (zoals de Griekse Fransman Costa-Gavras gedaan had in Betrayed) tot een he dendaagse geheime organisatie die op gewelddadige wijze de macht wil overnemen, getuigt van een te veel aan naïeve fantasie, waarmee tegelijkertijd tekort wordt gedaan aan de werkelijke stand van zaken die ernstig genoeg is. Thriller Zowel Talk Radio als Mississipi Burning maken die fout niet. De moord op zowel de radio-man vier jaar geleden als die op de Burger rechten-mensen 25 jaar geleden, worden gekarakteriseerd als inci dentele en lokale geweld-erupties van een mentaliteit die wijd ver breid is, nog steeds. Parker brengt zijn drama over de KKK onder in een vlot gesneden thriller-vorm, met de voor Parker karakteristieke ruige effecten. Gene Hackman en Willem Dafoe spelen de twee FBI- agenten die de leiding hebben van het onderzoek, waarbij eerstge noemde het meest genuanceerd wegkomt met zjjn rol. Zwart Ame rika kan de film weinig waarderen, omdat te weinig aandacht zou zijn en geoliede sound die de Golden Earring heden ten dage zo ken merkt. De bandleden zijn inmid dels ook verwikkeld in allerlei nevenprojecten, zoals solo-al bums, duo's met anderen en het producen van nieuwe artiesten, wat hen kennelijk muzikaal jong houdt. Het voorprogramma werd ver zorgd door Bo/the Rude, een ver dienstelijk bandje dat met zijn melodieuze stevige muziek de goedkeuring van de broeiende zaal kon wegdragen. Golden Ear ring opende het concert met 'Back Home', met de aankondi ging dat de rest van het optreden voornamelijk uit bekende num mers zou bestaan; dit speciaal met het oog op het binnenkort te verschijnen nieuwe album, waarvan expres weinig werd ge speeld. De van oorsprong Haag se band had duidelijk de intentie om het publiek het eens lekker naar de zin te maken. Achtereen volgens werden hits van toen ('Please go', 'Sound of a screaming day', 'Bombay', en 'Just a little bit of piece in my he art') afgewisseld met meer recen te succesnummers, zoals 'When the lady smiles' en Twilight zo ne'. Traditioneel en karakteris tiek voor hun optredens viel het gegeven .aan het aandeel van de zwarten in de strijd om burgerrech ten. Veel imponerender evenwel is de film van Stone, omdat daarin met een minimum aan stilistische middelen, strak maar uiterst on rustbarend wordt duidelijk ge maakt hoe racisme, anitisemitis- me, seksisme en andere stompzin nige varianten van mensenhaat breed verbreid zijn. De film speelt zich vrijwel volledig af in de radio studio van waaruit Barry Champ lain uitzendt en de opbellende luis teraars bemoedigend toespreekt, zwaarteptunt van de avond ook nu weer bij hun allergrootste successong 'Radar love", com pleet met een lange drumsolo, waarin drummer Cesar Zuider- wijk via een elektronisch be werkt jasje zijn lichaam met z'n handen als drumstel gebruikte. Toegegeven, vernieuwend is het allemaal niet, maar het vakman schap en de routine vergoedden veel, zo niet alles. Het massaal opgekomen publiek ging moei teloos plat voor het professisone- le hitfestijn. Altijd weer mooi is het om het indringende stemge luid van George Kooymans - voor mij nog steeds dé zanger van de band - te horen in klassie kers als 'Buddy Joe' en het prachtige 'Just a little bit of piece in my heart'. Kniesoorachtige kritiek als zou George Kooy mans geen briljant gitarist zijn is misplaatst. Voor hun muziek is dat ook minder relevant. Het gaat vooral om de eenvoud en de schatten aan muzikale er varing, opgedaan gedurende ve le jaren over de hele wereld, waarmee Golden Earring als geen ander in staat is de mensen een heerlijke avond te bezorgen. Oud, maar nog lang niet bedor ven. Zij mogen blijven. THOMAS DE LEEUW spitsvondig in de maling neemt, dan wel lik op stuk geeft als er (wat heel vaak voor komt) abjecte voor oordelen worden geventileerd. Champlains joodse afkomst vormt menig keer aanleiding tot de meest gruwelijke verwensingen. Het lijkt of er in deze nachtelijke radio-uit zendingen een putdeksel van een riool wordt afgeschopt. De film ontleent daaraan êen toe nemend, op den duur bijna on draaglijk wordend onheilsgevoel, uitmondend in de moord op de ra dio-man die de verborgen denkwe reld van Amerika hoorbaar maak te. De rol van Champlain wordt su bliem gespeeld door de onbekende Eric Bogosian die tevens het to neelstuk had geschreven waarop Talk Radio werd gebaseerd. Jam mer is dat regisseur Stone, over ijverig om dat theaterkarakter te doorbreken, een paar overbodige en nogal mal uitgevallen flash backs heeft toegevoegd. In Mississipi Burning wordt een keer de opmerking gemaakt dat ie dereen die werkeloos heeft toege zien bij de delicten waar het in die film om gaat en later uit angst bo vendien weigert tg getuigen, daar mee zichzelf feitelijk medeschul dig heeft gemaakt. Dit fenomeen is het hoofdthema geworden van Jo nathan Kaplans film The Accused, waarin Jodie Foster de aangrijpen de rol speelt van een meisje dat in het achterzaalfje van een louche ca fé meervoudig verkracht wordt. Officier van justitie Kelly McGillis weet niet alleen de daders veroor deeld te krijgen (wat overigens al moeilijk, genoeg blijkt) maar ze slaagt er bovendien in een paar van de mannen te laten opbergen die erbij waren, zelf niets hadden ge daan, maar wel stonden te lachen, te juichen en te hitsen. De film begint met Jodie Fosters ontredderde vlucht uit het café en volgt dan chronologisch het onder- "Wederopbouw, onze ouders' door Thea tergroep Mug met de Gouden Tand. Tekst: Martin van Veldhuizen en Moniek Merkx, regie: Matin van Veldhuizen. Toneelbeeld: Hans Klasema. Gezien in het LAK Theater op 17 februari. Herhaling: 18 februari. LEIDEN - Met 'Wederopbouw, onze ouders' heeft de Mug met de Gouden Tand een voorstel ling willen maken over de perio de waarin 'onze' (d.w.z. hun) ou ders opgroeiden, grofweg de tijd tussen de inhuldiging van konin gin Juliana en de opkomst van de televisie. Voor een toeschouwer die een groot deel van de jaren vijftig nog bewust heeft meegemaakt, roept diezelfde voorstelling ech ter de nodige vraagtekens op. Niet vanwege zogenaamde 'fou ten' in taalgebruik, gedrag en kleding - die zyn bijna onvermij delijk - maar wel omdat 'Weder opbouw' behalve eenzijdig ook zo oppervlakkig blijft. Het is na tuurlijk leuk het begin van de ja ren vijftig op te voeren als een persiflage op een tijd van de Fa milie Doorsnee met spruitjes, kruimige aardappelen en vette jus, maar wat is de zin daarvan? zoek en de verdere rechtsgang. Te gen het einde van de film betrapte ik mezelf op de volgende gedachte: "Deze film deugt verschrikkelijk, op voorwaarde dat Kaplan het uit zijn hoofd laat om zo meteen flash back-gewijs alsnog die beestachti ge verkrachting zelf te laten zien". Ik werd bijna woedend toen in derdaad gebeurde wat ik vreesde. Een volstrekt overbodige en onge wenste reconstructie van de gore misdaad. Wie gruwt van verkrach tingsellende krijgt hier onverdiend een misselijk makende demonstra tie te verstouwen. Wie echter ver krachtingsdetails eigenlijk wel als opwindend en lekker pleegt te er varen, die krijgt hier minstens zo onverdiend spekkie voor zijn bekkie. Het is prachtig dat Holly- woodfilmers zich inzetten voor mentaliteitsverbeteringen in de sa menleving, maar het wordt bar als ze het doen op een manier dat men zich mag afvragen of ze zelf wel ge zond zijn. De Volharding AMSTERDAM (ANP) - Orkest De Volharding gaat tussen 25 februari en 19 mei elf concerten verzorgen in tien steden, waaronder Amster dam en Rotterdam. Op het pro gramma staan vijf composities. Vijf werken betreffen premières. Zo wordt 'Mondriaan in the Cham ber of Jan Steen' van Burkhardt Söll (45) gespeeld. Het stuk is ge schreven voor de opening van de nieuwbouw van de Hogeschool der Kunsten in Utrecht. Verder wor den .Remote Places' van Martijn Padding (33) en 'Three Mecha nisms' van Rob Zuidam (25) voor het eerst ten gehore gebracht. Ten slotte speelt het gezelschap nog .Pranto' van Amilcar Vasques Dias en 'Shoulder to Shoulder' van Ste ve Martland. En waarom moeten die kruimige aardappelen meteen 'geprakte' aardappelen worden? Waarom wordt de indruk gewekt alsof die periode een vervolg was op Heijermans en 'Op Hoop van Ze gen', en waarom worden in te genstelling daarmee erotiek, zelfmoord en vrijheid als belang rijkste onderwerpen van gesprek geïntroduceerd Als schildering van een tijd perk blijft 'Wederopbouw' op pervlakkig, beperkt en ten dele onjuist, maar als cabareteske be nadering mist het zowel de tref zekerheid als het inzicht. Hoe het wel kan, blijkt na de pauze, als op tekst van Gerardjan Rijnders de jaren tachtig te grazen worden genomen. Ook dan kan men twisten over verschil van smaak en gevoel voor humor, maar ie der woord is wel trefzeker ge plaatst (ook de overdaad aan schuttingwoorden) en er is ook geen enkele twijfel mogelijk om trent de bedoeling van het ge heel. Bovendien kan men zich af vragen of het niet leuker was ge weest beide delen van de voor stelling zonder pauze in elkaar te laten overvloeien. PAUL KORENHOF 'De verbroken code' van Hugh Whitemore in de vertaling van Coot van Doesburgh. Met: Willem Nijhoit, Anita Menist, Diana Dobbelman. Kees Coolen, Dick Wouden berg, Fer Conrad, Vastert van Aardenne. Joep Onderdelinden en Michaël van Buuren. Regie: Jo Dua. Gezien op 17 fe bruari in de Leidse Schouwburg. Aldaar nog vanavond te zien. LEIDEN - Tegen het einde van het stuk zit Willem Nijhoit als de grote wiskundige Alan Turing op een bed met het hoofd van één zijn vriendjes in zijn schoot. Aan hem kan hij zijn supergehei me verhaal kwijt; het is een Griek die geen woord verstaat i wat hij zegt. Turing vertelt hoe hij tijdens de Tweede We reldoorlog in opdracht van de ge heime decoderingsdienst de on feilbaar geachte Duitse Enigma Code wist te ontcijferen. Op zo'n moment blijkt de grote klasse van de acteur Nijhoit. Zijn ver- haal vergt nogal wat vap het pu bliek om die gecompliceerde ge- dachtengang vol hogere wiskun dige logica enigszins te kunnen volgen. Wat enorm boeit, is dat Nijhoit deze uiteenzetting brengt als de persoonlijk doorleefde er varing van een hoogbegaafde on derzoeker. Vele anderen zouden onherroepelijk in zegd lesje blyven steken. Dit breken van de code is Tu- rings wetenschappelijke triomf. Doordat hij echter vanuit diezelf de levenshouding ook maat schappelijke codes doorbreekt, wordt hij'uiteindelijk verliezer. Door een stommiteit maakt hij in een gesprek met de politie zijn homoseksualiteit wereldkundig. Hü weigert zijn geaardheid on der een sociaal aanvaardbare dekmantel te verbergen, hetgeen tot algehele maatschappelijke verontwaardiging leidt. Dat wordt hem tenslotte noodlottig. In de media heeft Willem Nij hoit al herhaaldelijk over zijn grote affiniteit met dit stuk ge sproken. Het heeft hem zelfs de nodige moeite gekost om dit stuk gespeeld te krijgen. Nijholts motivatie is hier allesoverheer send. Zijn spel heeft weer de glans, zoals we die uit eerdere grote rollen van hem kennen. Hierdoor vervalt ook het be zwaar dat het op zichzelf interes sante toneelstuk als biografie- schets noodgedwongen nogals eens 'uitleggerig' is. Het afschu welijk grimmige decor en de vaak erg matige acteerprestaties van zijn tegenspelers (wier op- zegtoontje pijnlijk opvalt) neem je dan maar op de koop toe. WIJNAND ZEILSTRA Pianorecital door Arielle Vernède met wer ken van Haydn, Brahms. Fauré, Ravel en Chopin. Gehoord op 17 februari in de Ka-< pelzaal in Leiden. LEIDEN - Wat is het nut van een bril als je tijdens het luisteren je ogen gesloten houdt? Op deze vraag kan ik niet goed antwoord geven. Toch heeft die bril, die mij beter in de verte doet kijken, ook geholpen mijn oor scherper op het geheel in te stellen. Pas na het concert verdween hij in zijn doosje. Arielle Vernède zelf ziet erg slecht. Ze speelt dan ook uit het hoofd en misschien was het daarom ook goed haar spel niet zozeer met het oog als wel vooral op het oor te beleven. Er werd een nogal kalme start gemaakt met de 'Variaties in f kl.' i Haydn. Een prachtig werk dat toch een beetje voorspelbaar bleef door de wat brave manier van uitvoeren. Vervolgens lokte Vernedè ons binnen in de wereld van Brahms, van wie de de 'Kla- vierstücke opus 118' speelde. In tegenstelling tot de evenwichti ge manier waarop Haydn zijn muzikale zinnen schrijft lijkt Brahms te willen ontsnappen aan die begrenzingen. Waar je bij Haydn nog kunt vertrouwen op regelmatig terugkerende maat- accenten (één twee drie, één twee drie) daar zal Brahms voort durend pogingen ondernemen om je op het verkeerde been te zetten. Haydn tekent vaak met heldere, klare lqnen. Bij Brahms zie je in het geheimzinnige bos van door elkaar gestrengelde ak koorden hier en daar het silhouet van een melodie opduiken. Ariel le Vemède nam ons mee in dat romantische woud, dat op de een of andere manier nooit helemaal scherp afgetekend leek te zijn. Het bleef geheimzinnig en op een of andere manier niet hele maal bevredigend. Waar het hart wél van op sprong waren de nocturnes (opus 33/1 en 36) van Fauré. Zo eenvoudig van inleiding maar van lieverlee steeds bewogener en uitgroeiend tot grootse mo menten, waarbij Vernède liet ho ren hoe de compositie welhaast organisch opgroeide en bloeide. Techniek had ze voldoende in huis. Na de 'Ballade in As gr. op.47' van Chopin kon iedereen daar alleen maar van overtuigd zijn, maar het was de manier waarop ze haar techniek in dienst van de muziek stelde die het meest indruk maakte. Vreemd genoeg was dat voor mij niet in Chopin maar in het prille begin van 'L'Oiseaux tristes' uit de Miroirs van Ravel. Juist waar in vlakken van stilte met enkele piano(penseel)streken wordt ge schilderd valt de intensiteit op waarmee Vernède haar muzikale gedachten uit. Een hartelijk en enthousiast applaus uit de zaal leek de pianiste bijna te verba- MONICA SCHIKS. Guy Laroche enkele jaren voor zijn dood. (foto ap> PARIJS (AP) De Franse modeontwerper Guy Laroche (66) is gisteroch tend na een langdurige ziekte overleden in zijn woning in Parijs. Laroche trad weinig op de voorgrond en was geen ontwerper, die nieu we trends invoerde. Zijn kracht school in de manier, waarop hij een nieu we modestijl verwerkte tot opmerkelijke, maar weinig shockerende crea ties. Zijn stijl was vooral jong en elegant. Tot zijn clientèle kon Laroche bekende personen rekenen als de film ster Mireille Darc en de vrouw van de Parijse burgemeester en oud-pre mier Jacques Chirac. Laroche werd in 1923 geboren als zoon van een hotelier in de havenstad La Rochelle. Oorspronkelijk was hij van plan medicijnen te gaan stude ren, maar toen hij een jaar of negentien was, werd hij door een vriendin van zijn moeder meegenomen naar een modeshow. „In de ban van de mooie kleren begon ik zelf tekeningen te maken", vertelde hij in een interview. Hij liet de tekeningen zien aan de couturier Jean Desses en werd in 1949 diens assistent. Later studeerde hjj enkele maanden in New York. Het was de tijd van grote couturiers als Dior, Balenciaga, Fath en Bal- main, en door hen liet de jonge ontwerper zich inspireren. In 1957 opende hij zijn eigen modehuis in een appartement bij de Champs Elysees. In 1959 kreeg hij van het warenhuis Macy's de prijs voor de beste creatie. In juli 1961 betrok hij een nieuw pand aan de Avenue Montaigne en lanceerde hij een confectiecollectie die in de boetiek werd verkocht. De confectie werd in de jaren zeventig overgenomen door Guy Douvier onder supervisie van Laroche. Door hun kwaliteit, prachtige stoffen en opvallende kleuren kregen de confectiecollecties al snel naam als de betaalbaarste kleding die door een befaamde Franse ontwerper werd verkocht. Tien jaar later kwam Laro che met mannenkleding. In de loop van de jaren zeventig werden over de hele wereld winkels ge opend in grote steden. De kleding van Laroche werd in totaal in 250 win kels verkocht. Parfums Een grote hartstocht koesterde Laroche voor parfums. In 1967 kwam hjj met Fidji, gevolgd door Eau Folie. De afgelopen jaren kwamen daar Drak- kar voor mannen en J'ai Ose en Clandestine voor vrouwen bij. In juli 1985 kreeg Laroche de Gouden Vingerhoed voor zijn najaarscol lectie. In 1987 bedroeg de omzet van Laroche wereldwijd 1,6 miljard franc (528 miljoen gulden), waarvan zeventig procent uit de export kwam. In 1987 werd Laroche door de toenmalige premier Chirac opgenomen in het Legioen van Eeh Montgomery bij R.O. DEN HAAG (ANP) - Kenneth Montgomery, chef-dirigent van het Radio Symfonie Orkest en artistiek leider van de Opera van Noord-Ier- land, dirigeert volgende week vier concerten van het Residentie-Or kest. Aanvankelijk zou Hans Vonk dit doen, maar deze heeft het we gens langdurige ziekte laten afwe ten. Ferdinand Leitner nam deze taak over, maar moest zich ook te rugtrekken wegens ziekte. Het programma blijft ongewij zigd: Variaties over een thema van Haydn en Ein Deutsches Requiem, beide van Brahms. Deze werken worden op 23 en 24 februari in Den Haag, de 25ste in Utrecht en op 26 februari in Rotterdam uitgevoerd. het langste einde en zij mogen dinsdagavond hun Filmfestspiele afsluiten met Aliens Another Wo man. Interessanter is evenwel dat Berlijn er dit jaar eveneens in is ge slaagd wel degelijk een paar Ame rikaanse films aan te trekken die als serieuze kandidaten voor de hoofdprijzen zijn te beschouwen. En nog belangwekkender is dat je, op basis van de eerste drie Ameri kaanse competitie-deelnemers (ko mend weekeinde is nog Rain Man aan de beurt, de Oscar-koploper met Dustin Hoffman) concluderen mag dat er in Hollywood weer geëngageerd wordt gefilmd. In Nederland rouleert op het mo ment de door Costa-Gavras voor Hollywood vervaardigde film Be trayed. Curieus daaraan was het onderwerp. Betrayed begint met de moord op een presentator van nachtelijke radio-shows waarin in tolerant, racistisch en reactionair Amerika aan het woord kwam en vervolgens hardhandig de oren werd gewassen. En vervolgens ver- BERLIJN De Amerikaanse fil mers slagen erin hun greep op de internationale markt nog jaarlijks te vergroten en frustreren daarmee hun Europese collega's zozeer, dat er zelfs crisisberaad in Straatsburg mee wordt veroorzaakt. Merkwaar dig was het intussen dat diezelfde Amerikanen er de laatste jaren slechts met de grootste moeite in slaagden om voor de competities door Pieter van Lierop van de grote filmfestivals iets naar voren te schuiven dat voor een 'kunstfilm' kon doorgaan. Op dit specifieke terrein is hun aanbod zo schraal, dat het enige verrassings element doorgaans gelegen is in de vraag of de nieuwe 'Woody Allen' in Cannes, Venetië dan wel Berlijn 'hors concours' vertoond gaat wor den. Dit jaar trekken de Duitsers aan

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1989 | | pagina 36