Colombia: de hel van Latijns-Amerika
m m gmaBBBt
Militaire doodseskaders kunnen ongestraft hun gang gaan
COCAÏNE
T0BBEDANSEN
GROTE SATAN
CULTUURBARBARIJ
ZATERDAG IB FEBRUARI 1989
EXTRA
PAGINA 33
Colombia, het land van de bekende
schrijver Gabriel Garcia Marquez, is
een van de meest gewelddadige
landen in Latijns-Amerika. Het
geweld heeft er onwaarschijnlijke
vormen aangenomen. Militairen,
doodseskaders, guerrillagroepen en
drugsbendes hebben vrij spel. De
regering staat machteloos. Vorige
week publiceerden Pax Christi en
Justitia et Pax een rapport over de
schendingen van mensenrechten in
Colombia. De Colombiaanse priester
Jorge Serrano en de advocaat Jesüs
Maria Valle zijn in Nederland om het
rapport toe te lichten.
door Robert van de Woestijne
Monteria, 25 december 1988. Advo
caat Lino Andrès Gonzalez, bezig
met een onderzoek naar de verdwij
ning van negen boeren, wordt door
boord met twaalf kogels uit een ma
chinegeweer. Daders onbekend.
Rionegro, 27 december 1988. Een groep
onbekende mannen in militair ge
vechtstenue maken om 6.30 uur een ein
de aan het leven van Euclides, Aloriso en
Mario Guerrero. De broers waren lid van
de linkse oppositiepartij Patriottische
Unie (UP).
Bolivar, 29 december 1988. De zestien
jarige boer Victor Ucardo wordt op weg
naar zijn werk door onbekenden doodge
schoten.
Bogota, 30 december 1988. Op de 'auto-
pista norte' wordt het zwaarverminkte
lijk gevonden van de econoom en journa
list Gustavo Gonzalez. Het slachtoffer
was enkele maanden daarvoor na een
zesjarig verblijf in Nederland terugge
keerd in zijn vaderland.
Een willekeurige greep uit de doden
lijst van december 1988, samengesteld
door Justitia et Pax. Moord is de voor
naamste doodsoorzaak onder Colom
biaanse mannen tussen de 24 en 55 jaar.
Naar schatting werden vorig jaar twin
tigduizend moorden gepleegd. En de da
ders lopen vrij rond, want in Colombia
functioneert het juridisch systeem niet.
Het land wordt geregeerd door geweld.
Gevaarlijk werk
Jesus Maria Valle, advocaat en hoogle
raar aan de universiteit van Antioquia,
zucht. Hij weet wat er in zijn land ge
beurt. Als president van een mensen
rechtencommissie wordt hij dagelijks
geconfronteerd met vermissingen, mar
telingen en moord. Ook zijn' vier voor
gangers werden in de afgelopen ander
half jaar vermoord. Valle zou wel eens
het volgende slachtoffer kunnen wor
den.
De advocaat glimlacht minzaam. "Ik
ben niet baiig. Mijn grootste vrees is dat
de mensenrechtencommissies straks
niet meer bemand zullen worden en
daardoor niet meer zullen functioneren.
Dat betekent dat een ieder die opkomt
voor mensenrechten helemaal vogelvrij
wordt verklaard. Want de mensenrech
tencommissies zijn de enige instanties
die proberen de publieke opinie in bin
nen- maar vooral in buitenland wakker
te schudden om zodoende aandacht te
vragen voor het onrecht in Colombia",
Jorge Serrano, jezuïet en priester in
Cucuta knikt: "Valle doet gevaarlijk
werk. Als een advocaat in Colombia na
mens een mensenrechtencommissie
naar de politie gaat op zoek naar vermis
te personen, is de kans groot dat de poli
tie onderzoek gaat doen naar het leven
van de advocaat, onder het mom van 'als
hij vraagt naar een subversief persoon
dan zal hij zelf ook wel subversief zijn'.
Zelfs de rechter die een dergelijke klacht
serieus neemt, kan beschuldigd worden
van samenzwering met subversieve ele
menten. Het opkomen voor onderdruk
ten is spelen met het eigen leven".
De priester weet dat ook hij gevaar
loopt. Zijn activiteiten onder migranten
in Cucuta mensen aan de onderkant
van de samenleving - worden hem niet
in dank afgenomen. De afgelopen tijd
werd hij al herhaalde malen met de dood
bedreigd. Na onderzoek bleken de plaat
selijke militairen daarvoor verantwoor
delijk te zijn.
Doodseskaders
Het geweld is overal in Colombia en
heeft een lange geschiedenis. Al in de ja
ren vijftig vochten de twee leidende par
tijen in het land, de Conservatieven en de
Liberalen, een bloedige burgeroorlog
uit, die aan ruim 300.000 mensen het le
ven kostte. In 1957 kwam er een einde
aan de burgeroorlog, maar niet aan het
geweld. In het midden van de jaren zes
tig organiseerde de gewapende linkse
oppositie zich. En in de loop der jaren
ontstonden steeds meer rechtse doods
eskaders. Naar schatting opereren er nu
144 van dit soort paramilitaire groepen in
het land. Ze onderhouden nauwe ban
den met het leger, de drugsmafia en de
grootgrondbezitters.
Jorge Serrano spreekt van een 'proces
van aftakeling'."Het begon allemaal
toen de rijken hun eigendommen gingen
beschermen en daartoe privélegertjes
oprichtten. En waarom ook niet, zo rede
neerde het volk, je moetje eigendommen
toch beschermen, als de staat dat niet
doet? Later gingen de rijken zichzelf be
schermen en huurden lijfwachten in.
Ook dat is legaal, zei het volk. Maar toen
die privélegertjes ertoe over gingen bur
gers uit de weg te ruimen, ja, toen schrok
het volk".
Een stapsgewijze-ent wikkelingdie
niet zomaar is terug te draaien. "Het is al
f te vinden. Zij wisten wie de
opdracht tot de moorden hadden gege
ven en stonden op het punt dit bekend te
maken. Zij werden daarop vermoord
door para-militairen. In het gebied waar
het gebeurde, barst het van de 'officiële'
militairen. Dus als de militairen het niet
met de moordpartij eens geweest waren,
was het niet gebeurd. De para-militairen
hadden vrij spel".
De Colombiaanse regering onder lei
ding van de liberale president Virgilio
Barco zegt machteloos te staan tegen
over het geweld in de samenleving. Maar
Valle en Serrano vinden dat de regering
de zaken op hun beloop laat. "Volgens de
grondwet heeft de president nogal wat
bevoegdheden. Zo is hij bijvoorbeeld op
perbevelhebber van het leger. Barco
maakt evenals zijn voorgangers
geen gebruik van die bevoegdheden. Dat
is jammer, want een krachtdadige presi
dent zou veel voor Colombia kunnen
doen. Hij riskeert weliswaar een militai
re staatsgreep, maar dat maakt niets uit.
Want in naam is ons land nu een demo
cratie, maar in werkelijkheid zyn de mili
tairen de baas".
Ook de rooms-katholieke kerk laat het
in de ogen van de twee Colombianen af
weten: Van enige veroordeling van het
politieke geweld of een keuze voor de on
derdrukten en de slachtoffers is geen
sprake. Serrano legt uit waarom: "Het
sociale conflict weerspiegelt zich in de
kerk. Iedereen is immers rooms-katho-
liek in Colombia. Ook de onderdrukkers,
de grootgrondbezitters, de drugsbaron
nen en de militairen. De bisschoppen
zijn verdeeld. Er zijn bisschoppen die de
kant van de rijken hebben gekozen, en
anderen die aan de kant van de verdruk
ten staan. Zij kunnen dus nooit een front
Jorge Serrano en Jesus Maria Valle: hoop gevestigd op internationale steun.
lemaal op een gigantische manier uit de
hand gelopen", verzucht Serrano.
De meeste slachtoffers vallen onder
links georiënteerde mensen. Leden van
de Patriottistische Unie en leden van de
gevestigde Liberale en Conservatieve
Partij met linkse sympathieën. Studen
tenleiders, boerenleiders, vakbondslei
ders. Mensen die opkomen voor de min
der bedeelden. Religieuzen die zich soli
dair verklaren met de onderdrukten. Le
den van mensenrechtenorganisaties, die
onderzoek plegen naar verdwijningen.
Kunstenaars en schrijvers die door hun
werk duidelijk proberen te maken hoe
het met de politieke situatie in Colombia
gesteld is.
Sinds kort wordt echter ook de gewone
man slachtoffer van het politieke geweld
in Colombia. Jorge Serrano krijgt een
bittere trek op zijn gezicht: "Op het plat
teland worden boeren, van wie vermoed
wordt dat zij handlangers zijn van de
guerrillabeweging, op beestachtige wijze
vermoord. En in de steden vinden regel
matig grote 'schoonmaakacties' plaats
waarbij zwervers, bedelaars prostituees
en homoseksuelen uit de weg geruimd
worden".
Na een moment van overpeinzing zegt
de priester cynisch: "Ach, wat is een
mensenleven eigenlijk waard in Colom
bia? Voor 35 dollar kun je een tegenstan
der uit de weg laten ruimen. De prijs
voor een mensenleven wordt trouwens
lager, nu de markt voor huurmoorde
naars overvol raakt".
De Colombiaanse regering stelt de
doodseskaders, van wie de leden onbe
kend en onidentificeerbaar zijn, verant
woordelijk voor de moordpartijen. De
mensenrechtenorganisatie Amnesty In
ternational heeft echter sterke aanwijzin
gen dat de moorden zijn uitgevoerd in
opdracht van bevelhebbers in het leger.
De doodseskaders knappen alleen het
vuile werk voor de militairen op.
Volgens Amnesty is een van de duide
lijkste aanwijzingen dat de doodseska
ders een integraal onderdeel van de Co
lombiaanse veiligheidstroepen 1
het feit dat niemand vervolgd is voor de
duizenden politieke moorden. De mili
taire gerechten zijn de enige die de be
voegdheid hebben schendingen van de
rechten van de mens door militairen te
berechten. Zij hebben dit tot nu toe niet
Ook het feit dat doodseskaders onge
straft hun gang kunnen gaan in gebieden
die door militairen worden gecontro
leerd, is volgens Jorge Serrano een 'be-~
wijs' dat het leger verantwoordelijk is
voor de schendingen van de mensen
rechten in Colombia. De priester geeft
een voorbeeld. "Onlangs stonden twee
rechters en zes leden van de rechterlijke
politie in La Rochella op het punt een
Internationaal
De hoop van beide mannen is nu geves
tigd op internationale steun. Daarom ge
tuigden zij vorige week in Genéve op een
driedaagse conferentie over de mensen
rechtensituatie in hun land. "Het is voor
ons erg belangrijk dat wij de gelegenheid
hebben om voor een internationaal fo
rum te spreken over onze belevenissen.
Wij willen een ander geluid laten horen
dan de officiële versie van de Colom
biaanse regering, die de feiten probeert
te bagatelliseren. Bovendien hebben we
in Genève weer nieuwe impulsen ge
had om door te gaan met ons werk", al
dus Serrano.
De priester is pessimistisch over de
toekomst van Colombia: "Het zal alle
maal nog heel lang duren voordat de toe
standen in mijn land zich genormali
seerd hebben. We zullen nog veel geduld
moeten hebben. De moordpartijen zul
len voorlopig doorgaan. Mensen zullen
blijven verdwenen. Maar gelukkig is er
ook een ondergronds proces van samen
werking en eenwording gaande. Op den
duur zal dat naar buiten komen en zal er
verandering komen".
RINGEN VAN DE WEEK
Is Bouterse verslaafd aan de
Henk Knol, lid van de Tweede Kamer
voor de PvdA, is er bijna zeker van. Die
donkere bril en het rare gedrag van de le
gerleider zeggen al genoeg. Knol heeft ge
lijk. De volgende beredeneersom zal
daarvoor het bewijs leveren.
Er zijn twee redenen om Bouterse seri
eus te nemena) hij is de baas in Surina
me en b) hij werkt mee aan het herstel van
de democratie. De Nederlandse regering,
maar ook de PvdA (minus Knol), kiest
voor deze optie. Het lijkt verstandig Bou
terse beleefd te bejegenen en via het ont
wikkelingsgeld enigszins aan de teugel te
houden. Dan heeft de broze democratie
tenminste een kans. Bovendien is de vei
ligheid van landgenoten in Suriname er
niet mee gediend als Nederland voortdu
rend de toom van de machthebber wekt.
Er zijn ook twee redenen om Bouterse
niet serieus te nemen: a) hij is de baas in
Suriname en b) hij werkt mee aan het
herstel van de democratie. Knöls terechte
keuze. Bouterse hoort de baas niet te zijn
in Suriname. En zolang hij de dictator is,
zal de democratie er nooit verder kunnen
reiken dan zijn macht. Kijk maar naar
Chili en Pinochet, naar Castro en Cuba.
Macht corrumpeert. Dus wat doe je als
je geen geld hebt? Je haalt het uit de mis
daad. De betrokkenheid bij de drugshan
del van de Surinaamse legerleiding is al
eens aangetoond met de arrestatie van
Etiënne Boereveen in Miami. En wie met
pek omgaat wordt ermee besmet: er zijn
meer drugshandelaren wèl dan niet ver
slaafd aan hun eigen waar.
Desi Bouterse is een operettefiguur in
een bananenrepubliek. Daarom maakt
Henk Knol hem belachelijk. Een
hoeraatje voor de bosneger uit Drenthe.
VHM FORTUYN
De Novib en de TROS hebben met het pro
gramma 'Tobbedansen' geld ingezameld
voor Bangladesh. Dat land heeft net weer
een vloedgolf achter de rug, dus dat paste
wel aardig bij het natte karakter van
'Tobbedansen'.
Ze weten zélf niet hoe cynisch ze daar
zijn bij de TROS. Of is het een kwestie
van domheid en moeten de kleine her
sentjes van die programmamakers mis
schien eens een flinke dosis clenbuterol
toegediend krijgen? Je hele familie is om
gekomen in de golven en dan zie je ineens
Ron Brandsteder proestend van de lach
te water gaan.
Dit cocktailtje van leed en luim was
natuurlijk gewoon weer een handige zet
van de omroepjongens. Dat Tobbedan-
Bouterse (met bril): verslaafd
sen' ging de kijker misschien een beetje
vervelen. Nog niemand was zich echt te
barsten gevallen, nog niemand moest na
afloop worden opgedregd. Vandaar dat
rampideetje. De getroffene als pu
bliekstrekker.
Idem dito is het met 'Drempels weg'
van de NCRV. Nu de inzamelingsactie
mislukt is, zegt de programmaleiding
dat het "in eerste instantie niet om het
geld is gegaan maar om de integratie
van de gehandicapten in de maatschap
pij". De televisie dus als 'dokter' van de
maatschappij. Maar wie bewijst mij dat
die gehandicapten zijn geïntegreerd? Ik
heb nog nergens mensen met een moker de
betonnen drempels uit gebouwen zien slo
pen. Verwarren de programmamakers
misschien het omroepwereldje met de
maatschappij
'Drempels weg'. Ik hoor daarin een echo
van de uitdrukking: 'Helpers weg,
laatste ronde!', een term uit de bokssport.
Als die woorden hebben geklonken, ts het
de gewoonte dat beide tegenstanders se
rieus pogingen in het werk gaan stellen
om elkaar de genadeklap toe te dienen.
Dom zoiets. Het versterkt bij mij alleen
maar de indruk dat de omroepen de ge
handicapten en getroffenen steeds meer
als 'programmatisch melkkoetje' gaan
gebruiken. Men zooynt mij de laatste tijd
een beetje teveel in op tranen.
CEES VAN HOORE
Komt er dan nooit een einde aan de gekte
in Iran? Elke keer als je denkt dat het ge
zonde verstand misschien de overhand
krijgt in dat land komt Khomeini weer
met een weerzinwekkende uitlating op de
proppen. Deze week werd het doodvonnis
uitgesproken over de schrijver Salman
Rushdie omdat hij in zijn boek 'Satani
sche verzen' de islam, de profeet Moham
med en de koran zou hebben beledigd. En
de Iraanse regering gooit er een dag van
rouw tegenaan uit protest tegen de nieu
we samenzwering van de Grote Satan.
Nou zou ik absoluut niet weten in welke
gedaante de Grote Satan onder ons is,
maar ik stel me voor dat ie er ongeveer
uitziet als Khomeini. Want iemand die
zoveel boosaardigheid, ongezond fana
tisme en intolerantie in zich herbergt, die
kan toch met recht een gooi doen naar die
titel
Islamieten over de hele wereld zijn
door Khomeini opgeroepen hun best te
doen om Rushdie definitief uit te schake
len. En mochten ze daarbij onverhoopt
zelf het leven laten, dan wacht hun het
martelaarschap in de hemel. Toe maar.
En het is er al zo druk met al die honderd
duizenden martelaren, vaak nog kinde
ren, die als 'kanonnenvlees' fungeerden
in de zinloze, zevenjarige Golfoorlog.
Het lijkt me maar het beste wanneer
Mohammed zelf ingrijpt en de 88-jarige
Khomeini zo langzamerhand eens het
hiernamaals binnenloodst. Want deze
man als geestelijk leider van de islam op
aarde, dat lijkt me pas echt een beledi
ging voor deze godsdienstige richting.
En dan kunnen wij tenminste onge
stoord het boek van Rushdie openslaan.
Na de veroordeling door Khomeini lijkt
me een exemplaar van de ontboezemin
gen van Rushdie bijna 'een must' op de
boekenplank.
BERT PAAUW
Als een acteur eens zichzelf is, bergje dan
maar. De een ontvoert zichzelf en de an
der valt uit z'n rol, omdat de Nederlander
te weinig respect heeft voor het toneel in
het algemeen en voor de toneelspeler in
het bijzonder.
In deze krant gaf Willem Nijholt er deze
week blijk van zich te storen aan de 'Ha
genezen' die in een Haags ziekenhuis bij
Paul Steenbergen op de kamer liggen. De
Haagse kamergenoten zouden Steenber
gen aanspreken als was hij een gepensio
neerd bouwvakker. Volgens Nijholt had
den de heren het bestaan met Steenber
gen te praten over voetbal. Erger kon
niet, vond Willem, wat een cultuurbarba-
rij.
Tja, wat had die Nijholt dan gedacht?
Dat de sleur binnen de ziekenhuismuren
zou worden doorbroken met een uitge
breide gedachtenwisseling over het wel
slagen van de 247ste voorstelling van 'het
Hemelbed'? Hadden die Hagenezen
Steenbergen met alle respect overigens
- soms moeten vragen om een eenakter
in bed met een handtekening voor de kin
deren als apotheose. Dat gelooft die Nij
holt toch zeker zelf niet, hè?
Toneelspelen, en dat moet Nijholt zich
maar eens inprenten, is net zo goed een
vak als metselen. Met dit verschil dat een
vakkundig metselaar zelden applaus
krijgt en een zoveelste rangsacteur
meestal. Van dat laatste slag lopen er
nogal wat rond, afgaande op al die druk
gebarende en tegen de toon aanpratende
lieden op de diverse podia. Niemand die
echt op ze zit te wachten, maar in hun
drang om op te vallen geven ze geregeld
blijk van hun aanwezigheid. Soms doen
ze dat zo nadrukkelijk dat ze de krant ha
len. Soms als zelf ontvoerder, soms als de
namaakvedette die zijn potentiële pu
bliek veracht.
GERARD VAN PUTTEN
