'Wij hebben patent op slecht weer'
Gezocht: gezellige vriendin
Werkgroep Leidse Sterrewacht uniek op de wereld
Bemiddelingsbureau constateert grote eenzaamheid onder wouwen
Je hoeft in Leiden geen
sterrenkundige te zijn, om door een
'echte' telescoop naar sterren en
planeten te kijken. In de koepels op
het dak van het gebouw van de
Leidse Sterrewacht turen geregeld
hobbyisten tot in de vroege uurtjes
naar het mysterieuze heelal. De
Werkgroep Leidse Sterrewacht
(WLS) bemant nu al ruim zes jaar het
gebouw aan de Kaiserstraat.
Amateur-astronomen onderhouden
daar de kijkers en beweegbare
koepels. Daartegenover staat dat ze
gratis gebruik mogen maken van de
telescopen. Een uniek project dat
nergens op de wereld z'n weerga
kent.
door Marijn van Gelder
"Het begon allemaal in mei 1982",
vertelt Peter Serné, voorzitter van
de werkgroep. "Zoals zoveel univer
sitaire instellingen in die tijd, moest
ook de vakgroep sterrenkunde van
de Leidse Universiteit bezuinigen.
Deze was al enkele jaren eerder ver
huisd naar het Huygens-iaboratori-
um. Het gebouw van de Sterrewacht
werd alleen nog gebruikt voor een
aantal onderwijsdoeleinden en on
derzoekprogramma's, die al een
goeie honderd jaar in het pakket van
de Leidse universiteit zijn opgeno
men".
Als gevolg van de bezuinigingsmaatrege
len was er geen geld meer voor het on
derhoud van de kijkers. Zodoende no
digden twee Leidse astronomen een aan
tal Zuidhollandse afdelingen van de Ne
derlandse Vereniging voor Weer- en
Sterrenkundigen (NVWS) uit om de kij
kers te onderhouden. Dit in ruil voor het
gebruik van de instrumenten".
Prachtkans
"Voor ons een prachtkans natuurlijk",
aldus Serné. "We hebben een aantal af
spraken gemaakt, zodat we in november
1982 konden beginnen". Nadien ging ie-
dere zaterdag een wekelijks van samen
stelling wisselende ploeg van telkens
tien man aan het werk. Onderdelen van
kijkers werden gerepareerd en de draai-
mechanismen van de koepels gemaakt.
Een keer in de vier weken bekeken de
amateurs de vorderingen en bespraken
ze de problemen. De kijkers stonden in
maart 1983 gereed voor gebruik.
De groep gaf in oktober 1983 enige
structuur aan zichzelf door de Werk
groep Leidse Sterrewacht op te richten.
Serné: "Deze werkgroep heeft vier doel
stellingen: het onderhouden van de kij
kers; het populariseren van de sterren
kunde en het stimuleren van het gebruik
van de kijkers. Die zijn uitermate ge
schikt voor het verrichten van onder
zoek. De vierde doelstelling is het doen
van waardevolle observaties".
Lex Blommers, bestuurslid van de
WLS en penningmeester van de Leidse
Weer- en Sterrenkundigen Kring
r Van links naar rechts: Hans Romijn, Lex Blommers en Peter Serné. "Wij zijn geen elitegroep van serieuze waarnemers".
Henk I
(LWSK): "Onze voornaamste taak is er
voor te zorgen dat de boel in orde blijft.
We hebben leden die hier heel fanatiek
bezig zijn met het opknappen van instru
menten. Die doen bijna nooit waarne
mingen. Maar we hebben ook mensen bij
wie het omgekeerde het geval is".
Hans Romijn, penningmeester van de
WLS zegt op zijn beurt: "Op het ogenblik
zijn we bezig met de restauratie van een
kijker uit 1838. Dat is de oudste kijker
van Nederland. Het instrument is bijna
klaar en gaat dan naar de sterrenwacht in
Utrecht. Die sterrenwacht wil net zo'n
werkgroep als de onze oprichten. Dan
zijn we dus niet meer de enige werk
groep in de wereld die zo te werk gaat."
Nederland heeft de beste organisatie op
het gebied van sterrenkunde. "Ons land
kent verschillende werkgroepen die er
gens in gespecialiseerd zijn. De WLS
houdt zich dan wel bezig met het onder
houd van de instrumenten, er is bijvoor
beeld ook een werkgroep die de verande
ringen van het oppervlak van Mars waar
neemt", zegt Serné.
De gegevens van deze waarnemingen
gaan vervolgens naar onderzoekcentra
in de Verenigde Staten. Ook zijn er werk
groepen die de verandering van de hel
derheid van de sterren en sterbedekkin
gen bestudeert. Romijn: "Wat dat laatste
betreft kan het bijvoorbeeld de maan zijn
die voor een ster langsschuift, maar het
kunnen ook kleine rotsblokken van zo'n
300 kilometer doorsnede zijn. De werk
groep probeert het tijdstip van de bedek
king op een tiende seconde te klokken en
stuurt deze gegevens dan naar Japan".
Er is dan ook sprake van een goede in
ternationale samenwerking. Waarne
mingen uit de hele wereld worden uitge
wisseld. Dat is ook wel nodig, want niet
overal zijn bepaalde verschijnselen in de
ruimte waar te nemen. Dit kan bijvoor
beeld liggen aan weersomstandigheden
of aan een bepaalde stand van de aarde.
"Vooral in het vaak bewolkte Nederland
zijn we erg afhankelijk van internationa
le gegevens om een behoorlijk totaal
beeld te krijgen", zegt Romijn.
De werkgroep Leidse Sterrewacht is
begonnen met 25 leden. Inmiddels zijn
dat er 55. Blommers: "We hebben actieve
en minder-actieve leden, die de werk
groep alleen maar ondersteunen. En dat
zijn mensen uit alle lagen van de bevol
king. Je hoeft namelijk niet echt ver
stand van wis- en natuurkunde te heb
ben om in de werkgroep te komen. Wel
moet iedereen geïnteresseerd zijn in de
astronomie".
"Als je dat bent en je wilt lid worden van
de werkgroep, kun je beter eerst lid wor
den van de LWSK. Deze vereniging geeft
veel informatie en organiseert onder
meer lezingen en cursussen op het ge
bied van astronomie. Zo bouw je speci
fieke kennis op en vervolgens kun je lid
worden van de werkgroep. Dat geldt
voor echt iedereen die in sterrenkunde is
geïnteresseerd. Wij zijn geen élite-groep
van serieuze waarnemers", aldus Blom-
De contributie voor de leden van der
werkgroep bedraagt 12,50 gulden per
jaar. "Dat bedrag houden we zo laag mo
gelijk. Dat is traditie in de Nederlandse
sterrenkunde. Met de contributies dek
ken we de administratieve kosten. Een
gedeelte van dat geld besteden we ook
voor de aankoop van gereedschappen.
Willen we duurdere dingen in huis halen,
dan zijn we aangewezen op donaties en
giften. Zo zitten we nu verlegen om een
filter van ongeveer 8000 gulden", zegt
Serné.
Romijn: "Sinds anderhalve maand
hebben we een fotometer. Dat is een in
strument om de helderheid van sterren
te meten. Met het oog lukt dat niet, al
thans niet nauwkeurig. Vandaar dat we
zo'n fotometer nodig hadden. We hebben
'm gekregen van prof. dr. Oort, de voor
malige directeur van de Leidse Sterre
wacht. We hebben dat apparaat nu an
derhalve maand in huis, maar het is he
laas ook al anderhalve maand bewolkt in
het weekeinde. Het lijkt soms wel of we
hier in Leiden het patent op slecht weer
hebben".
"Voordat we de fotometer hadden,
kwamen we hier zo'n drie keer per
maand", vult Serné aan. "Dat zal nu wel
veranderen. Met dit apparaat wordt de
kwaliteit van de waarnemingen namelijk
een stuk beter en dat maakt je natuurlijk
nog enthousiaster".
Open dagen
De WLS organiseert elk jaar open dagen.
Zoals eerder gezegd onder meer om de
sterrenkunde te populariseren en het ge
bruik van de opgestelde kijkers te stimu
leren. Dit jaar houdt de werkgroep die op
18, 19 en 20 maart, tegelijk met de lande
lijke kijkdagen. "Twee jaar geleden was
het tijdens deze kijkdagen zeer helder
weer, wat een recordaantal bezoekers
opleverde. Maar liefst 2680 mensen kwa
men op die dag de Sterrewacht bekijken.
Vorig jaar was het bewolkt en kwamen er
maar 600 mensen", vertelt Serné. "Toch
hangt er altijd een gezellige sfeer", zegt
Blommers. "De bezoekers zijn vriende
lijk en ontzettend geïnteresseerd".
De aanstaande kijkdagen zijn volgens
Serné op een goed tijdstip gepland:
"Maart is, klimatologisch gezien, een
gunstige maand, maar je weet het maar
nooit in Nederland. Tijdens de open da
gen zijn de telescopen 's middags op de
zon gericht. Bezoekers kunnen dan via
een scherm de draaiing van de aarde en
de zonnevlekken waarnemen. Via de kij
ker kan dat niet, dat is veel te gevaarlijk
voor je ogen. 's Avonds wordt naar de
maan met haar kraters gekeken. Ook an
dere hemellichamen kun je bij helder
weer zien".
Verder is in de slijpkelder van de Ster
rewacht een expositie over sterrenkunde
te bezichtigen en geven vrijwilligers een
demonstratie hoe men zelf een kijker
kan bouwen. Bovendien zijn er foto's te
zien die door amateurs zijn gemaakt en is
er een boekenstand ingericht. Speciaal
voor jongeren verstrekt de jongeren-
werkgröep tijdens de kijkdagen informa
tie over haar activiteiten.
In de collegezaal wordt een dia- en
filmvoorstelling gegeven, met na afloop
de gelegenheid tot het stellen van vra
gen. Voor de filmvoorstelling zijn gratis
toegangsbewijzen verkrijgbaar bij het
Leidse VW-kantoor. Romijn: "Ook als
het bewolkt is, blijft het de moeite waard
om naar de open dagen te komen. Dat
bleek vorig jaar wel. Bijna iedereen die
gekomen was, was razend enthousiast.
Een uitzondering was een dame uit Den
Haag. Ze was op haar teentjes getrapt
omdat ze niets kon zien. Sommige men
sen denken namelijk dat je door de wol
ken heen kan kijken".
Vrouwenkontakt Nederland slaat aan.
Het bemiddelingsbureau uit Amsterdam
probeert vriendinnen te vinden voor
eenzame vrouwen. Om bij uit te huilen of
gewoon om mee uit te gaan. De respons
is overweldigend. Al meer dan
vierhonderd vrouwen uit alle lagen van de
bevolking en van alle leeftijden hebben
zich ingeschreven. "Elkaar spontaan
ergens tegenkomen is natuurlijk leuker,
maar Nederlanders zijn nou eenmaal
geen mensen die gemakkelijk contact
maken".
door Margot Klompmaker
Eenzaamheid. Uren hangen aan de
babbellijn omdat je dan tenminste
nog eens met iemand praat. "De eni
ge kennissen zijn mijn telefoonken
nissen".
Isolement. Niet meer de deur uit gaan
omdat je gescheiden bent, kinderen hebt
en geen geld voor een oppas. Of omdat
het buiten op straat zo druk en vol lawaai
is. Angst hebben dat het asfalt je opslokt.
Bang zijn mensen tegen te komen die
vragen hoe het met je gaat.
Balen. De vrouw van de carrière-man
die de hele dag thuis zit met de sherryfles
als gezelschap. Of de carrière-vrouw zon
der man die zich de hele dag uit de naad
heeft gesloofd en thuis komt in een leeg,
koud appartement. Een yuppie maar
toch in d'r uppie.
Niet iedereen heeft een vriendin met
wie je gezellig kunt uitgaan, winkelen,
met wie je naar de film gaat of op vakan
tie. Een vriendin bij wie je 's morgens op
de koffie kunt komen voor een praatje.
Een vriendin bij wie je kunt uitjanken als
de kinderen weer eens klierig zijn ge
weest of je ventje niet begrijpt. Kortom:
iemand bij wie je even jezelf kunt zijn.
Hoe vindt je zo'n vriendin, als je de
deur niet meer uitkomt of het te druk
hebt met werken? Op deze vraag probe
ren Ankie Bakker (48) uit Leiden en
Kahtleen Vos (51) uit Amsterdam ant
woord te geven met hun bemiddelings
bureau voor vriendinnen: Vrouwenkon
takt Nederland. Twee pittige dames die
weten wat het is om een goede vriendin
te hebben. Ze zijn al jarenlang eikaars
steun en toeverlaat.
Eenzaam
De dames Bakker en Vos beiden ge
trouwd en moeder van drie kinderen
leerden elkaar kennen als leidster van af-
slankclubs, zo'n jaar of twaalf geleden.
Het klikte meteen tussen het tweetal.
Ankie en Kathleen kwamen er al snel
achter dat eten voor de meeste vrouwen
een uitlaatklep vormt voor problemen:
een slechte relatie, moeilijkheden met de
kinderen, eenzaamheid. "Vrouwen vra
ten kilo's pepermunt op. Of zetten een
blik koek voor zich en werkten dat rang-
rang naar binnen. Ze aten slagroomtaar
ten met een theelepeltje. Gewoon, uit pu
re ellende. Vreselijk".
Ook toen Ankie en Kathleen met dit
werk waren gestopt bleef het idee han
gen om deze vrouwen te helpen. Ankie:
"Veel vrouwen proppen zich alleen maar
vol uit eenzaamheid. Wij dachten: als we
iets voor hen willen doen, moeten we zor
gen dat ze een gezellige vriendin krij
gen". Zo ontstond het plan voor een be
middelingsbureau. Niet om partners te
koppelen (hetero of homo) maar om
vrouwen een 'maatje' te bezorgen met
wie ze wat kunnen ondernemen.
Het bureau werkt simpel: na een tele
foontje wordt een vragenformulier toe
gestuurd voor de noodzakelijke gege
vens over leeftijd, woonplaats en wen
sen. Kathleen vergelijkt en zoekt ge
schikte combinaties. De inschrijfkosten
bedragen 45 gulden. "Een minimum-be
drag", vinden de dames. "Daarvan moe
ten we alles betalen: telefoon, papier,
computer enz".
Overdonderd
Vrouwenkontakt Nederland blijkt een
gat in de markt. De telefoon rinkelt con
stant. 's Nachts trekt Ankie Bakker de
stop eruit het kantoor is bij haar thuis
omdat ze anders gek zou worden. Tot
nu toe hebben zich zo'n 400 vrouwen bij
het bureau ingeschreven, afkomstig uit
het hele land en uit alle lagen van de be
volking. Ook de leeftijd varieert sterk: de
jongste vrouw is 23, de oudste 79 jaar.
De grote respons heeft het tweetal over
donderd. Ankie: "Ik ben zelf jarenlang
alleen geweest met drie kinderen en
weet wat het is om met een uitkering
thuis te zitten. Ik dacht dat vooral bij
standsmoeders zouden reageren, maar
de vrouwen komen echt overal van
daan".
Bakker en Vos geven een opsomming.
De jonge vrouw van in de twintig jaar,
gescheiden en met kind. De werkende
vrouw van in de dertig, maar toch alleen.
De al dan niet gescheiden vrouw van
rond de veertig met kinderen. De oudere
vrouwen van rond de 60, en het 'grijze le
ger' der weduwen.
Het gevoel eenzaam te zijn gaat dwars
door alle maatschappelijke lagen heen.
Bezit van weinig of veel geld speelt geen
rol. "De bijstandsmoeder kan zich net zo
alleen voelen als de vrouw van de Shell-
directeur uit Wassenaar".
Kathleen Vos (links) en Ankie Bakker: "De bijstandsmoeder kan zich net zo
alleen voelen als de vrouw van een directeur uit Wassenaar". (foto gpd>
De verlangens van de vrouwen lopen
uiteen. Samen winkelen, naar de film of
theater, wandelen, vakantie. Iemand
voor een kopje koffie door-de-week, of
juist iemand voor de weekeinden. Ie
mand om mee te lachen of iemand met
wie je je sores kunt delen. Een praatpaal,
of juist niet. "Je moet een vrouw die een
zorgeloze vriendin zoekt niet koppelen
aan iemand die net gescheiden is".
Het grote aantal reacties heeft het
tweetal duidelijk gemaakt hoeveel be
hoefte er bij vrouwen (getrouwd of niet)
bestaat aan een 'maatje'. Het beeld dat in
veel vrouwenbladen wordt opgehangen
over vriendschappen tussen vrouwen is
volgens hen onzin. 'Hartsvriendinnen'
bijvoorbeeld. Het lezerspubliek wordt
wijs gemaakt dat veel vrouwen zo'n in
tieme vriendin hebben met wie ze al ja
renlang lief en leed delen. "Vergeet het
maar", stellen Bakker en Vos. "Negen
van de tien vrouwen hebben géén harts
vriendin, maar alleen wat kennissen".
Ook prikken de dames de mythe door
van de zelfstandige, werkende ambitieu
ze vrouw uit 'glossy bladen' als Cosmo
politan, Avenue e.d. Veelzeggend is dat
juist deze groep vrouwen als eerste bel
de. Goede baan, autootje, mooi apparte
ment, maar niemand om nou eens mee te
praten of uit te gaan. "Het zijn vaak heel
kordate types, hoor. Niet zielig, maar ge
woon nuchter. 'Hoor eens, zeggen ze, ik
wil graag een gezellige vriendin, maar ik
heb geen tijd om er actief naar te zoeken'.
Zo'n vrouw heeft ook best behoefte aan
iemand om gewoon eens lekker bij uit te
janken of iemand die je ongegeneerd
kunt ontvangen in je ochtendjas met crè
me op je bek".
De dames van Vrouwenkontakt Neder
land blijken in de loop der jaren een be
hoorlijke mensenkennis te hebben opge
daan. Al te doorzichtige verhaaltjes wor
den doorgeprikt. Kathleen: "Laatst bel
de een bejaarde vrouw die op zoek was
naar een jonge vrouw van zo'n jaar of 40
met een eigen auto. Nou, dan weet ik het
wel: die zoekt gewoon een particulier
chauffeur".
Verder zijn er de bekende voorspelba
re telefoontjes: de hijgers of de mannen
die een partner zoeken 'nee meneer,
we zijn geen huwelijksbureau' of de
mannen die duidelijk willen maken dat
vrouwen helemaal geen behoefte heb
ben aan een vriendin, maar gewoon een
'lekkere vent' zoeken: zij zelf dus.
Vos en Bakker zijn zich ervan bewust
dat zij een soort maatschappelijke func
tie vervullen en dus niet alleen als inter
mediair maar ook als praatpaal, vraag
baak of informatiepunt worden gezien.
Het bestaan van het bureau is inmiddels
ook bekend bij hulpverlenende instan
ties. Sommige hulpverleners verwijzen
cliënten door, omdat bepaalde proble
men uit een gevoel van eenzaamheid
voortkomen. Omgekeerd zorgt Vrou
wenkontakt Nederland ervoor dat som
mige vrouwen die acuut hulp nodig heb
ben een adres krijgen waar ze terecht
kunnen.
"Het is soms onvoorstelbaar wat je
hoort. Vrouwen die aan de telefoon eerst
een minuut hijgen van pure hyperventi
latie. Stijf van de stress door het simpele
feit dat ze iemand hebben durven opbel
len! Vrouwen die huilend vertellen dat ze
hun huis niet meer uitdurven, omdat ze
bang zijn dat het asfalt hen opslokt".
Bakker en Vos realiseren zich dat de pro
blemen van deze vrouwen zich niet laten
oplossen door het vinden van een vrien
din. Na de vrouwen te hebben gekal
meerd, verwijzen de dames hen door met
de toevoeging: 'Bel nog eens, als je bent
opgeknapt'.
Geforceerd
Het combineren wordt gedaan door Ka
thleen. "Een computerprogramma voor
zoiets bedenken is behoorlijk ingewik
keld. Daarvoor lopen de wensen te veel
uiteen. Als ik twee mensen heb gekop
peld, geef ik de telefoonnummers door
en moeten de vrouwen zelf een afspraak
maken. Onze ervaring is dat die eerste te
lefoontjes en ontmoetingen doorgaans
heel plezierig verlopen. Sommige vrou
wen hangen bij hun eerste telefoontje al
gierend van de lach aan de lijn. Of ze ma
ken iets feestelijks van hun eerste ont
moeting: beiden met een rode bloem in
de hand of zoiets. We raden aan de eerste
keer op neutraal terrein af te spreken, bij
voorbeeld in een restaurant".
Een ontmoeting kan natuurlijk op een
mislukking uitlopen. In dat geval zoekt
het Vrouwenkontakt een nieuwe kandi
date. Vrouwen blijven een half jaar lang
ingeschreven. Kathleen: "Ik moet zeg
gen dat het combineren tot nu toe goed
loopt. We hebben nu zo'n honderd vrien
dinnen gekoppeld en ik zie weinig men
sen terug. Vaak zijn het steeds dezelfde
vrouwen, dat zijn dan ook niet de gemak-
kelijksten. Soms denk ik wel eens: geen
wonder dat je alleen bent. Maar door
gaans verlopen de contacten vlot en krijg
ik enthousiaste telefoontjes. In de trant
van 'hoe heb je het zo mooi kunnen uit
zoeken'."
De dames geven het volmondig toe:
het heeft iets geforceerds om via een bu
reau naar een vriendin te zoeken. Ankie:
"Elkaar spontaan ergens tegenkomen is
natuurlijk leuker. Maar we zijn nu een
maal geen mensen die gemakkelijk con
tact maken met anderen, zoals in Zuid-
europese landen gebeurt. We spreken
anderen niet zo maar aan. Bovendien zit
iedereen in dit land binnen. En wat moet
je dan? Een advertentie zetten in de trant
van 'vrouw (niet lesbisch) zoekt vrien
din' levert de meest krankzinnige reac
ties op. We hadden laatst een mevrouw
die zoiets had geprobeerd: dat was eens,
maar nooit weer".
Mannen hebben het wat dat betreft
een stuk gemakkelijker, vinden de da
mes. Die stappen in hun eentje allerlei
gelegenheden binnen zonder gelijk met
scheve ogen bekeken te worden. Vrou
wen die alleen op stap zijn worden be
schouwd als loslopend wild. Veel vrou
wen vinden dat zo vervelend dat ze er in
hun eentje niet meer uit durven. Een
vriendin kan dat probleem oplossen. Met
z'n tweeën voel je je meer beschermd en
toch sluit je contact met mannen niet uit.
Ellende
Maar, stellen beide dames: "De meeste
alleenstaande vrouwen zeggen juist: een
relatie met een man hoeft voor mij niet zo
nodig, ik zoek alleen wat gezelligheid.
Soms krijgen we heel jolige telefoontjes
in de trant van: 'Leuk dat jullie er zijn, dit
zijn mijn wensen, ik hoor het wel'. Soms
trekje met een telefoontje blikken ellen
de open. Vrouwen die vanuit de Rand
stad naar een of ander gat zijn verhuisd
en zich totaal ontheemd voelen. Vrou
wen uit kerkelijke kringen die zich be
hoorlijk eenzaam voelen maar daar niet
voor uit durven komen. Vrouwen die
hun hele leven hebben opgeofferd voor
man en kinderen en als oud vuil op hun
vijftigste aan de kant worden gezet".
Soms blijkt een vriendin helemaal niet
nodig. Zoals voor de vrouw die zich thuis
rot verveelde en Vrouwenkontakt belde.
Ankie Bakker praatte zö op de vrouw in
dat deze van schrik allerlei activiteiten
begon te bedenken. "Uiteindelijk riep
ze: lèèt maar, die vriendin. Ik heb er hele
maal geen tijd voor! Prachtig toch".
(Vrouwenkontakt Nederland, Botti-
cellistraat 38, Amsterdam, tel. 020- 66
22 687)
