Ólieramp toont
kwetsbaarheid
Antarctica aan
Achtergrond
Uniek natuurgebied bedreigd
Hogeschool9 Geref, Bond voor onderwijs en pastoraat
AMSTERDAM - Het moest een keer gebeuren. In de Zuidpool heeft de eerste milieur
amp plaats gevonden. Vorige week liep het Argentijnse bevoorradingsschip Bahia Parai-
so met bijna een miljoen liter dieselolie in het gebied op de rotsen. Vermoedelijk is ruim de
helft daarvan in de Antarctische zee gestroomd.
door Weert Schenk
Volgens de eerste berichten zijn
zeehonden en vele duizenden pin-
guins en andere vogels het slacht
offer geworden. De Bahia Paraiso
verging precies in een gebied dat
bekend staat om zijn bijzonder rij
ke dierenleven. De gevolgen zijn
niet te overzien. Olie breekt in ex
treme kou nauwelijks af. Sommige
biologen menen dat de olievlek
minstens 100 jaar schade zal ver
oorzaken. En dan gaat het nog niet
eens om ruwe olie.
Opruimen van de troep is heel
erg moeilijk. "Dit is een van de ge
vaarlijkste gebieden", zegt onder
zoeker J. van Bennekom, die net
terug is van een zuidpoolreis met
het Duitse wetenschappelijke
schip 'Polarstern'. "Het gebied is
slecht in kaart gebracht. Zelfs de
kapitein van de Polarstern, die
daar heel goed bekend is, schrok er
voor terug om te varen in het ge
bied waar de Argentijn nu op zijn
kant ligt".
De ramp is kenmerkend voor de
toenemende druk op het unieke
Zuidpoolgebied. Antarctica komt
steeds meer in de belangsteling te
staan vanwege de mogelijke aan
wezigheid van mineralen in de bo
dem. De visvangst groeit en er is
sprake van een stijgend aantal toe
risten dat weer eens wat anders wil,
zoals een cruise of een uitputtende
sledetocht naar de excacte zuid
pool. En wie houdt het tegen?
Geen pretje
Antarctica, 'het witte continent',
tweemaal zo groot als Australië, is
nog vrijwel volledig onaangetast.
Weinigen hebben er ook maar wat
te zoeken. "Het is het koudste,
hoogste, droogste, stormachtigste,
eenzaamste, minst bewoonbare en
meest ongerepte van alle wereldde
len", zegt Wim Thomassen, oud
burgemeester van Rotterdam en zo
ongeveer ambassadeur van An
tarctica in ons land.
Het land ligt onder een laag ijs
van gemiddeld twee kilometer dik.
Aan de pool is een temperatuur van
min 47 graden Celcius normaal. De
laagst gemeten waarde bedraagt
min 88 graden. Met uitzondering
van een handjevol Amerikaanse en
Russische wetenschappers is er
geen leven in het binnenland.
Aan de kusten en in het water
speelt zich het immens rijke die
renleven af. Vooral het Antarctisch
schiereiland ten zuiden van Zuid-
Amerika, dat een relatief mild kli
maat kent met een gemiddelde
hoogste temperatuur van min 20
graden, bezit een ongekende con
centratie dieren. In deze streek,
waar de Argentijn is vergaan, heeft
een vijftiental landen wetenschap
pelijke stations ingericht. In de zo
mermaanden december, januari en
februari verblijft ongeveer 4000
man op Antarctica; 's winters
hooguit een 700.
In het poolgebied zijn niet veel
verschillende diersoorten, maar de
aantallen zijn zeer groot. Er leven
miljoenen pinguins en zeehonden.
Krill, een soort garnaaltje dat in on
telbare hoeveelheden leeft in de
zeëen rondom de zuidpool, vormt
de belangrijkste schakel in de
voedselketen voor de dieren. Krill
eet phytoplankton, en vogels, zee
honden en walvissen eten krill. Zo
eenvoudig is dat.
Mossen
De 'krill-keten' is het meest be
kend. Maar er bestaan ook nog an
dere kringlopen, waarnaar nog veel
onderzoek moet worden gedaan.
Bij die voedselketens zijn vissen,
inktvissen en bodemdieren betrok
ken.
Er bloeien slechts twee soorten
planten. Des te talrijker zijn de va
riaties mossen. Deze mossen groei
en erg langzaam en zijn zeer kwets
baar. De afdruk van een voet erin
kan jarenlang zichtbaar blijven.
De waarde van Antarctica wordt
niet alleen bepaald door het met
niets op de wereld vergelijkbare
ecosysteem. De Zuidpool is ook de
motor van alle grote zeestromen.
Alle grote visgebieden op het Zui
delijk Halfrond zijn afhankelijk
van het voedsel dat door de koude
stromen in de diepe oceanen naar
de tropen wordt meegevoerd.
Antarctica heeft grote invloed op
het wereldklimaat. De koude
luchtstromen stijgen boven de
Zuidpool op. Het broeikas-effect,
de als gevolg van de luchtvervui
ling stijgende temperatuur op aar
de, zal als eerste zichtbaar worden
op Antarctica. Als het ijs op de
Zuidpool gaat smelten, heeft dat
onmetelijke consequenties voor de
rest van de wereld: de zeespiegel
gaat omhoog.
Voor het onderzoek naar het
'broeikas-effect' zijn .op Antartica
wetenschappers aanwezig. Het zo
geheten 'Gat in de Ozonlaag' kan
daar ook het beste worden bestu
deerd. "Antartica is één groot
openluchtlaboratorium", zegt An-
tarctica-kenner Wim Thomassen.
Studieveld
Hij geeft een kleine opsomming
van de studies die ter plekke wor
den uitgevoerd: zeestromingen,
chemische en physische oceoano-
grafie, waterverontreiniging, het
zeeniveau en het ijs, zeebiologie,
meteologie, geografie, geologie,
meteorieten, fossielen en 'Gond-
wanaland', het supercontinent dat
ooit Zuid-Amerika, India, Austra
lië en Afrika omvatte.
"Het is een uniek studieveld'',
zegt Thomassen. "Wie een ijsvlakte
op het continent zorgvuldig af
graaft, kan de laag blootleggen
waar de neerslag van de uitbar
sting van de Indonesische vulkaan
Krakatau in 1883 is te vinden. Wie
de bovenlaag onderzoekt, vindt
sporen van nucleaire explosies in
de Pacific. Wie het zeewater onder
zoekt, vindt DDT-sporen".
Het wetenschappelijk onder
zoek op Antarctica kreeg in 1958
een stevige duw in de rug, toen in
het kader van 'het internationale
jaar van de Geofysisica' alle infor
matie over het continent werd ver
zameld. Het werd een .groot succes.
Het gaf de aanzet tot het internatio
naal Zuidpoolverdrag, waarin op
aandrang van de wetenschappers
werd afgesproken dat Antarctica
niet zou worden gemilitariseerd.
Zelfs op het hoogtepunt van de
Koude Oorlog gingen de Verenig
de Staten en de Sovjetunie hier
mee akkoord.
Het in 1961 van kracht geworden
Verdrag bepaalt dat Antarctica al
leen wordt gebruikt voor vreedza
me doeleinden. Militairen mogen
alleen logistieke steun verlenen. Er
is vrijheid van wetenschappelijk
onderzoek voor elk land. Onder
zoeksrapporten worden gepubli
ceerd. Nucleaire explosies en ber
ging vah radio-actief afval zijn ver
boden.
Niemandsland
Antarctica is dus niemandsland.
Het werelddeel kent geen lands
grenzen, hoewel diverse landen
grote stukken claimen. Er bestaat
weliswaar een internationaal An
tarctisch Verdrag, maar de gezag
hebbende beheerder ontbreekt.
Straffen kunnen niet worden opge
legd aan landen die het verdrag
overtreden. Zo kan Argentinië niet
eens worden verplicht hun lek
kend rampschip te bergen.
Er liggen een zevental territoria
le claims op het gebied. De meeste
zijn gedeponeerd in de periode tus
sen 1908 en 1943 op basis van de he-
roische en sterk tot de verbeelding
sprekende ontdekkingsreizen van
onder anderen Scott, Shackleton
en Amundsen. De claims lijken,
niets waard, omdat de Verenigde
Staten en de Sovjet-Unie ze niet er
kennen.
Tot nu toè zijn er over de ver
schillende claims betrekkelijk wei
nig problemen geweest. De meeste
spanning levert het Antarctisch
schiereiland op. Dat is niet toeval
De Zuidpool is niemandsland, maa
lig. Het is het best toegankelijke ge
bied en volgens zeggen zijn er ook
de meeste mineralen te vinden.
Hier overlappen de claims van
Groot-Brittannië, Chili en Argenti
nië elkaar.
Aan het eind van de jaren zeven
tig raakten Chili en Argentinië bij-
na in een oorlog verwikkeld, maar
die kon op het laatste moment nog
door de Paus worden bezworen.
Het vuur is nu zo goed als gedoofd.
Alleen Argentinië vraagt bezoe
kers van 'haar' deel van Antarctica
naar hun paspoort. Ongetwijfeld
zal de kwestie van de claims weer
opspelen als op de wereld schaar
ste ontstaat aan olie, gas en andere
mineralen.
Uiteraard gaat de speurtocht
naar deze bodemschatten in alle
hevigheid door. Er zijn al vele soor
ten mineralen gevonden op de kale
rotsen langs de kuststrook. Nie
mand weet wat er onder het land
zelf ligt. De extreme omstandighe
den verhinderen de exploratie.
r zijn tal van bedreigingen, zoals de visvangst, de jacht op mineralen en het toenemend toerisme. (foto gfd>
Ertswinning
De winning van de mineralen is
niet geregeld in het Zuidpoolver
drag van 1961. Daarom besloot het
zestiental werkende leden van het
Verdrag een apart mineralenver-
drag te ontwerpen. Eind vorig jaar
werd overeenstemming bereikt
over de strenge voorwaarden waar
onder eventuele exploitatie kan ge
schieden. Het verdrag is nog niet
van kracht. Tot die tijd geldt het
vrijwillig opgelegde verbod op het
delven van mineralen.
De ertswinning is bijzonder om
streden. De risico's voor het enorm
kwetsbare gebied zijn enorm groot.
Dat heeft de ramp met het Argen
tijnse bevoorradingsschip al aan
getoond. De milieu-organisatie
Greenpeace die een eigen weten
schappelijk station op Antartica
heeft, wijst op de gevaren van lek
kende afsluiters, ongelukken mét
tankers en van ijsbergen die boort
orens kraken.
Geert Drieman van Greenpeace:
"Een plieramp heeft onherstelbare
gevolgen voor het milieu. De extre
me omstandigheden maken oprui
men vrijwel onmogelijk. Vogels en
zeehonden zeer gevoelig zijn voor
de olie dié hun beschermende vet
laag aantast. Bijna elk ongeluk zal
leiden tot een massaal sterven van
de dieren". De gevolgen van de
ramp aan het einde van de Antarc
tische zomer worden vele malen
versterkt, omdat men tenminste
negen maanden moeten wachten
met opruim- en herstelwerkzaam
heden".
Behalve de milieu-risico's zullen
ook de noodzakelijke ondersteu
nende activiteiten voor de winning
ernstige verstoringen veroorzaken.
Er moeten gebouwen komen voor
behuizing en bevoorrading. Olie
tanks en andere opslagplaatsen
worden gebouwd en vliegvelden
aangelegd. De meest voor de hand
liggende plaats voor deze facilitei
ten zijn de ijsvrije gebieden langs
de kust. Daar waar dus ook het zeer
rijke dierenleven is geconcen
treerd.
Broedkolonies
Het zal een puinhoop worden.
Greenpeace voert nu al regelmatig
acties tegen de bedrijvigheid op
Antarctica. Afgelopen maand
kwam het tot een handgemeen met
Fransen bij een protestactie tegen
de aanleg van een landingsbaan bij
de Franse basis Dumont d'Urville.
De strip, die tussen de broedkolo
nies van keizerpinguins komt, is
volgens de milieu-activisten een
voorbode van de eventuele exploi
tatie van mineralen.
Greenpeace stelt al jarenlang de
bergen afval van de wetenschappe
lijke stations aan de kaak. De af
spraak van de verdragspartners dat
alle afval netjes zal worden afge
voerd, wordt niet altijd even goed
nageleefd. Vooral op de Ameri
kaanse basis McMurdo is het een
bende. Het is wellicht tekenend
voor wat Antarctica bij industriali
sering te wachten staat.
Ook Wim Thomassen is erg be
vreesd voor de mineralenwinning.
Tegelijk beseft hij dat de exploita
tie niet kansrijk is. "Het ijs, het kli
maat en de gevaarlijke zeeen zijn
de bondgenoten van de natuurbe
schermers", zegt hij.
Prof. dr J.J.Zijlstra, directeur
van het NIOZ (Nederlands insti-
tuut voor onderzoek der zee) en
nauw betrokken bij het weten
schappelijk onderzoek in de Zuid-
poolzeeen, bevestigt dat en voegt
er aan toe dat het waarschijnlijk
met de technologie van zelfs over
100 jaar niet mogelijk is de minera
len te winnen. "Het zit zo diep dat
je er niet bij kunt. Het is te gevaar
lijk omdat al het ijs beweegt. En het
is te kostbaar".
Greenpeace vindt dat Antarctica
moet worden uitgeroepen tot 'We
reldnatuurpark'. Het continent
moet worden behouden als laatste
ongerept natuurgebied op aarde.
De jacht op walvissen en vogels
moet worden verboden. (Vroeger
werden het geschoten walvisvlees
uitgekookt op vuren die gestookt
werden met levende pinguins, die
door hun dikke vetlaag zo lekker
lang brandden): De visvangst en de
vangst van het zeer eiwitrijke,
maar nog niet goed te verwerken
krill moet streng worden geregu
leerd.
Gedragsregels
Bij de status 'wereldnatuurpark' is
wetenschappelijk onderzoek op
beperkte schaal toegestaan. De Ne
derlandse regering kan zich hierin
vinden. Daarom wil Nederland toe
treden tot de zogeheten 'Consulta
tive Parties', de leden van het Zuid
poolverdrag die daadwerkelijk ac
tief zijn op Antarctica. In deze
groep worden de definitieve af
spraken gemaakt over het beheer
van het gebied, want alleen wer
kende leden hebben stemrecht.
Het werkend lidmaatschap biedt
de mogelijkheid om eventuele win
ning van delfstoffen tegen te hou
den of anders de gedragsregels aan
te scherpen. Het mineralenverdrag
vereist hierover unanimiteit van de
partners. Het streven van Neder
land werkend lid te worden is een
succes van onder anderen Zuid-
pool-lobbyïst Thomassen die daar
jarenlang voor heeft gestreden.
Een werkend lid moet 'substan
tieel' wetenschappelijk onderzoek
doen op Antarctica. Nog niet zo
lang geleden hield dit in dat het
'werkende' land een eigen station
op de Zuidpool bezat. Sinds kort
telt ook de kwaliteit van het onder
zoeksprogramma. En daarin
schuilt de kans voor Nederland.
Het wetenschappelijk onder
zoek op de Zuidpool is voor Neder
land niet alleen belangrijk om
stemrecht te verwèrven. Er spelen
zich processen af die voor ons van
groot belang zijn. Als landje onder
de zeespiegel zal ons Nederland
meteen getroffen worden door een
smelting van de ijskap op de Zuid
pool. Een half procent afsmelting
geeft al een waterstandsverhoging
van een halve meter. Het funda
mentele zee-onderzoek in dat ge
bied zal kunnen leiden tot nieuwe
inzichten in onze eigen omgeving.
Van 1984 heeft Nederland jaarlijks
350.000 gulden gestoken in het An-
tarctica-onderzoek. Van die habbe-
krats zijn bijvoorbeeld in 1987 20
onderzoekers van het NIOZ in het
Zuidpoolgebied geweest. Ook we
tenschappers van de rijksgeologi-
sche dienst, het rijksinstituut voor
natuurbeheer zijn van dat geld aan
de slag gegaan. De kosten van het
anders zo- zeer kostbare Antarc
tisch onderzoek konden zo onge
looflijk laag worden gehouden
doordat de Nederlanders gebruik
maken van buitenlandse facilitei
ten.
Om actief lid te worden, is het no-
dig het onderzoeksprogramma uit
te breiden. Het programma is al
vastgesteld en moet dit jaar van
start gaan. De kosten daarvan zijn
bepaald op ongeveer 1 miljoen gul
den per jaar. Dat is het absolute mi
nimum om voor een actief lidmaat
schap in aanmerking te komen.
Over dit bedrag, dat tot 1999 jaar
lijks op de begroting moet terugke
ren. ruziën vijf ministeries nu al
ruim een jaar. Nog steeds zijn de
nodige financiële toezeggingen
niet gedaan. Dr. Stel vreest dat Ne
derland de boot gaat r
De Zuidpool is het domein van
miljoenen pinquins. Duizenden
dieren zouden al onder de olie zit
ten. (foto AP)
Slechte beurt
Stel vindt de houding van sommi
ge ministeries onbegrijpelijk. "Het
gaat over betrekkelijk weinig geld,
terwijl er zulke belangrijke zaken
op het spel staan. Het is weer ty
pisch Nederlands". Het zou de
tweede keer zijn dat het misloopt.
In 1963 maakte Nederland al eer
der een slechte beurt. Het station
Roi Baudain dat in samenwerking
met België op de Zuidpool was in
gericht, werd gesloten na veel ge
bakkelei en ook ten slotte geldge
brek. Nederland maakt nu weer
weinig haast om het leven te bete-
Thomassen noemt het "volstrekt
idioot" als die schamele één mil
joen gulden niet op tafel komt. Hij
vreest dat het zelfbewustzijn van
de Nederlandse wetenschap een
grote optater zal krijgen. "Het is
heel jammer van de kennis die we
al verzameld hebben", zegt prof
Zijlstra.
Afgezien van de vraag of Neder
land zich wel of niet bij het Verdrag
aansluit, biedt de toekomst van
Antarctica nog veel onzekerheden.
De nu 79- jarige Wim Thomassen
ziet de komende jaren met enig
vertrouwen tegemoet. "Het Zuid
poolverdrag heeft zeker na de toe
treding van China en India aan
kracht en prestige gewonnen", zegt
hij en wijst er op dat de bijna uitge
roeide blauwe vinvissen en pels
robben langzamerhand terugke
ren: "bescherming had dus suc
ces". Thomassen hoopt dat men
ook tijdig zal remmen als de jacht
op olie en gas wordt ingezet: "Maar
de bezorgdheid blijft".
Er komt een 'theologische hoge
school' vanwege de Gereformeer
de Bond in de Hervormde Kerk.
Op 18 maart en 10 juni is er voor
belangstellenden een oriëntatie
morgen. Het gaat hier om een
vierjarige deeltijd-opleiding op
hbo-niveau, gericht op de functie
van godsdienstleraar en van
pastoraal werker.
De colleges 2ijn in Zeist en al
tijd op zaterdag. In het derde stu
diejaar kan wofden gekozen voor
de 'pastorale variant' vah de op
leiding, wat betekent dat men
van de totalé stlidiê van 3200 üür
er 400 besteedt aan praktische
theologie, aan een Specialisatie
(pastoraat, catechese, diakónaat
of apostolaat) en aah praktische
vorming (stage). Als zodanig is
de opleiding een voortzetting te
noemen van dê vroegere ca-
teeheteftschool vanwege de Her
vormde Kerk, eefl opleiding die
nu wordt afgebouwd.
Wie het diploma catecheet
heeft, kan zöhdef meer worden
toegelaten tot het derde studie
jaar. Oók Voor studenten die een
diploma BiJbelSChool behaal-
deh, is het onder bepaalde voor
waarden mogelijk met het derde
studiejaar te beginnen.
De toelatingseis is havo of een
daaraan gelijkstaande opleiding.
Voor belangstellenden van 21
jaar en ouder gelden uitzonde
ringsregels. Wie de opleiding Wil
volgên uit persoonlijke belafig-
Stéllihg, kan zich aanmelden als
cursist. In dat geval stelt men
zelf, in overleg met de studielei
ding, een keuzeprogramma sa
men en volgt men de opleiding
gedeeltelijk.
De studieleiding berust bij dr.
H. Bout (Huizen), ds^ H. J. de Bie
(Huizen) en ds. C. den Boer (Bilt-
hoven). De laatste (Merellaan 9,
3722 AK Bilthoven) is secretaris,
tot wie belangstellenden zich
voor nadere informatie en aan
melding kunnen wenden.
Werkdag 'vrede'
Tot nu toe hebben een kleine
1000 mensen zich aangemeld
voor de werkdag 'Vrede' op 18 fe
bruari bij de Vrije Universiteit in
Amsterdam. Deze werkdag
wordt gehouden in het kader van
de oecumenische bezinning
('Conciliair Proces') op gerech
tigheid, vrede en behoud van de
schepping.
Daarmee is de vrees gelogen
straft van diegenen die dachten
dat zo'n werkdag nu hoogstens
400 mensen zou trekken, zo rea-,
geerde Gied ten Berge van het
Interkerkelijk Vredesberaad
(IKV). Het IKV heeft de werkdag
georganiseerd in opdracht van
de stuurgroep die namens de
Raad van Kerken het Proces in
.ons land coördineert. Als de be
langstelling aanhoudt per dag
melden zich nog zo'n 15 i
-, zal de leiding mensen moeten
teleurstellen omdat er maar voor
iets meer dan 1000 deelnemers
plaats is.
Voor medewerking aan deze
werkdag zijn alle kerkelijk geori
ënteerde vredesbewegingen uit
genodigd. Buitenkerkelijke vre
desbewegingen konden via de
stuurgroep hun belangstelling
tonen en kregen dan alsnog een
uitnodiging. Deze aanpak bete
kent dat allerlei vredesorganisa
ties aan het programma meewer
ken, zoals ook het Internationaal
Vrouwenverbond voor Vrede en
Vrijheid en de Basisbeweging
van kritische groepen en ge
meenten in Nederland.
Het Interkerkelijk Comité
Tweezijdige Ontwapening (Icto)
nam aanvankelijk wel deel aan
de voorbereidingen, maar trok
zich later terug wegens de 'domi
nante rol' die het IKV naar zijn
mening speelde. Dat zou volgens
het Icto alleen maar tot de 'zo
veelste kerkelijke aanfluiting' op
het gebied van vrede en ontwa
pening kunnen leiden.
De deelnemers kunnen straks
uit 26 werkgroepen kiezen. Het
IKV leidt de meeste: tien, waar
onder één in samenwerking met
Pax Christi. Naast de werkgroe
pen zijn er 'themazittingen'. De
bedoeling daarvan is openharti
ge discussies uit te lokken over
min of meer controversiële kan
ten van het vredeswerk.
Het is volgens Ten Berge moei
lijk te voorspellen of de samen
werking tussen de diverse vre
desorganisaties een vervolg
krijgt. Hij wees erop dat oude te
genstellingen binnen de wester
se vredesbeweging door de ver
anderende situatie in Oosteuro
pa aan betekenis hebben verlo
ren. "Wij in het Westen verliezen
een vijand, en dat is wennen. We
moeten nu een andere soort dis
cussie met elkaar voeren en dat
dwingt de vredesorganisaties
goed op de hoogte te zijn van el-
kaars standpunten".
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Giessen-Nieuwkerk Iz.
Hoornaar Dirksland.
"Christelijke Gereformeerde
Kerken: bedankt voor Goes H.
C. Mijnders Zwijndrecht, voor
Rotterdam-West A. K. Wallet
Sliedrecht.
Bondgenoten
Het geloof is nodig om de sa
menleving op weg naar vrede,
rechtvaardigheid en respectvoor
de schepping te krijgen. Voor
zo'n verandering moet de mens
namelijk een hefboom hebben
die zijn draaipunt buiten de we
reld en de geschiedenis heeft.
Dat zeggen de Nederlandse rk
bisschoppen in een brief getiteld
'Bondgenoten in Gods schep
ping?', die vandaag is gepubli
ceerd. Zij roepen de rooms-ka-
tholieken op deel te nemen aan
de oecumenische bezinning op
gerechtigheid, vrede en behoud
van de schepping.
Verandering van de samenle
ving is, naar het oordeel van de
bisschoppen, dringend nodig.
Zij wijzen op de armoede in de
wereld, het ongekende aantal
abortussen, de verwoesting van
de natuur en^ het onvoorstelbare
vernietigingspotentieel voor ber
scherming van 'onze vrijheid en
onafhankelijkheid'.
Het was eerst de bedoeling dat
er een oecumenische brief over
het 'Conciliair Proces' zou ko
men. Maar het ontwerp dat het
secretariaat van de bisschoppen
conferentie daarvoor had ge
maakt, was voor de protestantse
partners niet aanvaardbaar.
Als de kerk zich bezighoudt
met problemen van gerechtig
heid, vrede en behoud van de
schepping, is dat niet om de rol
van de overheid over te nemen.
"De kerkelijke activiteit komt
voort uit de overtuiging dat de
kerk weet waarom het ging toen
de mens op aarde verscheen, en
dat zij dus kan vertellen wat de
samenleving weer tot haar eigen
waarde voert.
"De kerk kan niet voortbe
staan zonder bewegingen van
mensen die de moed hebben ver
stoorde verhoudingen te herstel
len, rechtvaardige verdeling van
goederen te bevorderen, de be
wapening te bestrijden en heel
bewust te produceren en te con
sumeren. Christenen moeten be
seffen dat ze tekort zijn gescho
ten in spreken en handelen op
het gebied van gerechtigheid,
vrede en behoud van de schep
ping. Zij moeten zich ondubbel
zinnig uitspreken tegen toene
mende verarming, bewapening
en plundering van de aarde".
De bisschoppen besluiten hun
brief met een aantal aanbevelin
gen uit de 'geloofsbrief van het
Conciliair Proces, die de speciale
stuurgroep van de Raad van Ker
ken vorig jaar publiceerde.
Helder Camara. Zes Brazi
liaanse carnavalsverenigingen
hebben de afgelopen dagen hul
de gebracht aan Dom Helder Ca
mara ter gelegenheid van zijn
80ste verjaardag. De beroemde
bisschop, pleitbezorger van ar
men en verdrukten, werd in op
tocht door de straten van zijn
woonplaats Recife gevoerd.
Godslastering. Het Vaticaan
acht elke vorm van racisme
'godslastering'. Dat blijkt uit een
document van de pauselijke
commissie 'Justitia et Pax' dat
morgen officieel wordt gepre
senteerd, maar gisteren al in de
Italiaanse pers circuleerde.
"Rassendiscriminatie, zoals in
Zuidafrika, vreemdelingenhaat,
antisemitisme en ook genetische
manipulatie druisen in tegen de
gelijkheid van alle kinderen
Gods". Het rapport, getiteld 'De
kerk tegenover het racisme
naar een broederlijke samenle
ving', veroordeelt ook gods
dienstige discriminatie en 'soci
aal racisme'.
