Het glas in
lood is
niet dood
Ongelukkige programmering Matthaus Passion
Rotterdampas
geeft fikse
kortingen
Cellorecital
met plussen
en minnen
Hetty Blok eert Annie M.G. Schmidt
Glazenier
Jilleba
handhaaft
traditie
9 FEBRUARI 1989
ROTTERDAM (ANP) - Nog voor
de zomervakentie komt de ge
meente Rotterdam met de zoge
noemde .Rotterdampas'. Deze per
soonlijke pas geeft korting op de
prijzen van een groot aantal activi
teiten in de Maasstad. De korting
loopt soms op tot vijftig procent.
De pas. die voor het eerst wordt
uitgegeven, geeft bijvoorbeeld kor
ting op bioscopen, zwembaden,
musea, theaters en de diergaarde
Blijdorp. Ook zijn cursussen op
creatief en educatief gebied met
gereduceerde prijzen te volgen.
LEIDEN Het glazeniersambacht in Nederland is een uit
stervende traditie. Drs. Carine Hoogveld deed met studen
ten uit Leiden en Amsterdam een onderzoek naar deze ou
de kunst die al sinds 1200 in ons land bestaat. Zij schreef
een boek getiteld 'Glas in lood in Nederland', met een in
ventarisatie van alle glazeniers in ons land. Daarin signa
leert zij dat glas in lood nauwelijks meer wordt gemaakt en
wat we hebben wordt bedreigd door zure regen, vandalis
me, sloop en verval. In Leiden zijn nog twee traditionele
glazeniers. Zij beschilderen en bewerken het glas en zetten
het in het lood. Alle procédés voeren ze zelf uit. Jilleba en
zonen aan de Oude Rijn is één van de twee glazeniersbe-
drijven in deze stad.
Ran Varon (cello) en Reinild Mees (piano)
met sonates van Frank Bridge, Franz
Schubert en Johannes Brahms. Gehoord
op 8 febuari in de Kapelzaal.
LEIDEN - Twee hoogtepunten
uit de celloliteratuur stonden op
het programma van dit zesde
concert uit de Strijkersserie: de
'Arpeggione'-sonate van Schu
bert en de Sonate no. 2 in F op. 99
van Bahms. Onbekend was het
openingsstuk, een sonate van de
Engelse componist Frank Brid
ge, die zich vooral op het gebied
van de kamermuziek heeft bewo
gen. Kenmerkend in zijn sonate
zijn de lang uitgesponnen melo
dische lijnen waarin de bewo
genheid als in een golfbeweging
aanzwelt en weer wegebt, in een
dialoog met een zeer vloeiende
pianopartij. Het was een plezieri
ge kennismaking met een werk
dat in de verte aan de kamermu
ziek van Fauré doet denken. Een
romantisch getint programma
derhalve, gekozen vanuit een
duidelijke affiniteit met het ge
voelsmatige in muziek.
Temperament en expressivi
teit kunnen Ran Varon niet ont
zegd worden, al is het scala aan
klankkleuren die hij uit zijn cello
weet te halen te beperkt om
adembenemende vergezichten
mee te schilderen. Het blijft bij
een soort gemiddelde, waarbij de
bedoeling meer zichtbaar dan
hoorbaar is. Daarbij komt dat
zijn techniek vooral wat betreft
intonatie niet altijd trefzeker is
en hem gisteren in dat opzicht
nogal eens in de steek liet. Het
leek er op of aan de aandacht
voor de melodische lijnen de
zorg voor een zuivere intonatie
opgeofferd werd, waardoor hel
simple frases opeens letterlijk uit
de toon vielen. Het begin van het
middendeel van Schubert werd
bijzonder mooi opgebouwd door
cellist en zijn voortreffelijke be
geleidster, maar dan opeens
weer ontsierd door slordigheden
waardoor de luisteraar niet wer
kelijk meegevoerd werd.
Reinild Mees profileerde zich
duidelijker dan naar partner, zo
dat de aandacht onwillekeurig
naar haar trefzekere en rijk-ge
nuanceerde spel verlegd werd.
Begeleiden is een kunst van ge
ven en nemen, en zij toonde deze
kunst uitstekend machtig te zijn.
Dat Ran Varon ook nog een grote
dosis virtuositeit in huis heeft,
maakte de toegift duidelijk, die
als in een uitvergroting de plus-
en minpunten van zijn spel nog
maals onderstreepte.
MIES ALBARDA
Vijftig jaar geleden begon Gerard
Jilleba senior een werkplaats in
Leiden waar het glas volgens eeu
wenoude traditie werd bewerkt. In
1956 werkte Gerard junior als klei
ne jongen mee in vaders zaak.
Rond 1963 (helemaal precies weet
hij het ook niet meerbegon hij of
ficieel als leerling bij zijn vader.
door
Wytzia Soetenhorst
"Dit vak leer je hier niet op
school, maar echt van vader op
zoon. In Duitsland, waar ze een
grotere 'glastraditie' hebben dan
wij, zijn twee echte vakscholen op
het glasgebied. Zo'n opleiding
duurt drie jaar en dan ben je vol
leerd glazenier. Als hier iemand
komt om te werken leert hy alles in
het atelier. Voorkennis hebben ze
niet, alleen interesse. Ik ben wel
voorstander van zo'n school. Het is
voor ons moeilijk om nieuwe men
sen te krijgen, het vak is onbekend.
Een school zou meer bekendheid
geven, ervoor zorgen datje makke
lijker aan nieuwe mensen komt",
vertelt Jilleba junior.
Glas in lood wordt nog steeds op
de oude manier gemaakt. Natuur
lijk gaat het sneller met de moder
ne ovens en de gasbranders zorgen
ervoor dat het lood makkelijker
kan worden gesmolten, maar van
nieuwe technieken is volgens Jille
ba geen sprake. Brandschilderin
gen zijn vooral in kerken te vinden.
Op de vaak al gekleurde glasplaten
wordt de poeder-verf in een be
paald patroon gelegd. Die glaspla
ten gaan daarna in een oven, door
de hitte treedt verbranding op en
zakt de verf in het glas. Zo krijg je
een gebrandschilderd raam. Voor
het glas in lood dat vaak ter decora
tie in huizen te zien is, wordt
meestal gekleurd glas gebruikt,
met bijvoorbeeld in het midden
een brandschildering.
Vrolijk
Vooral in de jaren dertig zag je veel
huizen in Nederland waar het glas
in lood werd toegepast om de saaie
woningen wat op te vrolijken. Bij
na alle huizen uit die vooroorlogse
periode hebben wel w.c.'s met
raampjes in glas in lood, schuifdeu
ren die met het glas zijn opgesierd
en bovenhoeken van ramen wer
den er vaak mee verlevendigd. Na
die tijd verdween het glas in lood
bijna helemaal maar tegenwoordig
gaat het weer beter. Jilleba: "Bij
die nieuwbouwhuizen merkje toch
dat mensen zelf wat meer sfeer wil
len aanbrengen. In die huizen zie je
alleen maar blank glas en kennelijk
ontbreekt het aan warmte. We krij-
'Fietsende otters en vissenorkest', Annie
M.G. Schmidt-programma door Hetty Blok.
Muzzikale begeleiding: Bas Odijk. Gezien
op 8 februari in de Leidse Schouwburg.
LEIDEN - Zeg of zing 'Niet met
de deuren slaan' en iedereen
roept bij wijze van Pawlow-reac-
tie: 'Ja zuster, nee zuster!' We
kennen immers allemaal deze
herkenningsmelodie van die
veelgeprezen televisieserie uit
langvervlogen dagen. Hoezeer
de liedteksten van Annie M.G.
Schmidt op muziek van Cor Le-
maire, Ruud Bos en Harry Ban-
nink inmiddels nationaal bezit
zijn geworden, bleek gister
avond maar weer eens. Hetty
Blok bracht in de schouwburg
een programma met liedjes en
kindergedichten van Annie M.G.
Schmidt.
Zè is weer even 'Sjaan' als ze
'Will you have a cup of tea' in her
innering roept. Het lijkt, alsof het
publiek popelt om te kunnen
meezingen. Dat mag, en gebeurt
dan ook enthousiast, als Hetty
blok stencils gaat uitdelen met
vier beroemde liedjes uit 'Ja Zus
ter, Nee Zuster': 'Mijn Opa', 'De
kat van Ome Willem'. 'In een rij-
tuigie' en 'Fuchsia'. Vooral dat
laatste met die fraaie slotregels
van het refrein: 'Ik geef een stek
kie van de fuchsia,/ van de fuch-
fuch-fuchsiua". Jaren geleden
hadden we geen flauw benul van
de dubbele bodem die we zon
gen. Het is een poets die je pas
achteraf begrijpt, want zo kan
Annie Schmidt ook zijn.
Hetty Blok grijpt echter niet
alleen terug naar haar Sjaan- en
Zuster Clivia-creatie. Voor het
grootste deel bestaat haar pro
gramma uit al dan niet gezongen
kindergedichten Vandaar ook
de titel van haar programma:
fietsende otters en vissenorkest,
want dat zijn hoofdfiguren uit de
rijke verbeeldingswereld van
Aiinie M.G. Schmidt. Vissen vor
men een orkest, otters mogen
niet met de trein mee maar wel
op de fiets, een zielige fee met
sproeten die succes heeft als
spree met voeten, ene Jeroen
mag op bevel van de koning
snoep in plaats van soep eten en
een dappere ridder van Vogelen
zang (vijf draken verslagen, één
jonkvrouw gered) is desondanks
bangin het donker.
Een programma zonder enige
opsmuk, alle (vakkundige) aan
dacht gaat uit naar het werk van
Annie M.G. Schmidt, oud en
jong (ja zelfs heel jong) luisteren
aandachtig. De voorstelling (die
om zeven uur begon) duurde al
leen wat te kort: om half negen
stond men weer buiten.
WIJNAND ZEILSTRA
Glazenier Jilleba junior aan het werk. Monter. Het lood zakt hem nog
steeds niet in de schoenen. (foto Holvast)
gen vrij veel aanvragen van parti
culieren om iets van glas in lood in
hun huis aan te brengen".
Zo pessimistisch als de samen
stellers van het boek over de uit
stervende glas in lood-traditie is
Jilleba junior niet. "Voor de oorlog
ging het natuurlijk prima. Maar
door de massaproduktie moest het
allemaal snel en werden er goedko
pe materialen gebruikt. Na onge
veer dertig jaar moet het glas op
nieuw in het lood gezet worden
omdat het gaat tochten. Dus in de
jaren zestig werd het weer flink
druk. Ook nu restaureren we nog
steeds -via schildersbedrijven- veel
bij particulieren. Verder heb je na
tuurlijk nieuwe ramen voor kerken
en de restauratie van kerkramen.
Wij hebben hier de restauratie van
de Hooglandsekerk gedaan en
doen verder alle Leidse kerken. De
ramen worden door de milieuver
vuiling behoorlijk aangetast. Het
glas wordt nu al zoveel mogelijk
beschermd tegen weersinvloeden.
De zure regen bijt de verf van de ra
men. In de Sint Janskerk in Gouda
al het glas in lood in nieuwe frames
gezet en in de oude sponning is een
harde ruit geplaatst. Die beschermt
het glas aan de buitenkant".
Duurder
Wat betreft het milieu geeft Jilleba
junior Drs. Hoogveld gelijk, de
milieuvervuiling tast vaak waarde
volle produkten aan. Maar ook op
een ander punt signaleert hij dat
Hoogveld het bij het rechte eind
heeft. "Het is natuurlijk wel zo dat
het maken van gebrandschilderde
ramen voor kerken steeds minder
wordt. Dat komt vooral door de
prijzen. Door de arbeidskosten is
zo'n raam gewoon erg duur, het is
allemaal handwerk, je kan niets
even met een machine doen. Als je
een gewoon gekleurd glas in lood
raam wil kost dat zo'n 600 gulden
per vierkante meter. Maar wil je
een gebrandschilderd raam dan
kom je al snel op 2000 tot 2500 gul
den voor dezelfde afmetingen.
Vroeger schonken mensen wel
eens geld voor zo'n raam aan hun
kerk. Tegenwoordig is dat gewoon
te duur. Maar daarentegen is er dus
wel een toenemende vraag van par
ticulieren waardoor wij niet min
der werk hebben dan een aantal ja
ren geleden. Weet je wat het is, je
moet proberen je produkt goed te
promoten. Kijken wat de nieuwe
mogelijkheden zijn, aan de weg
blijven timmeren. Wjj hebben nu
glas in lood dat tussen dubbele ra
men kan worden gezet. Dat ge
beurt op een fabriek voor isola-
tieramen en is helemaal nieuw in
ons land. Daarom denk ik ook wel
eens dat het minder goed gaat met
het vak. De glazeniers - zeg dat we
twintig traditionele glazeniers in
Nederland hebben - zijn over het
algemeen wat ouder. Misschien
hoeft het voor hen allemaal niet
meer zo. Ik heb het voordeel vrij
jong te zijn, je moet actief blijven.
Er is genoeg te doen".
Onderzoek
Jilleba is blij met het onderzoek
van Hoogveld. Eindelijk is er een
inventarisatie van schilderingen en
glazeniers in ons land. Hij noemt
het glazeniers wereldje vrij be
krompen, volgens hem bestaat er
geen contact tussen de verschillen
de ambachtslieden. Dat contact
kan nu door het boek tot stand ko
men, maar ook door de vijf exposi
ties die over de glazenierskunst
worden georganiseerd. Door het
hele land zal glaskunst uit verschil
lende tijden en streken te zien zijn.
"Of wij daar met Jilleba aan mee
doen is nog niet zeker. Morgen be
ginnen de besprekingen met men
sen van het Haags Gemeentemuse
um, maar zo'n expositie kost ont
zettend veel tijd. We hebben wel te
keningen van bekende schilders
uit ons archief aan de organisatie
gegeven, ik moet het allemaal nog
afwachten. Heel misschien organi
seren we deze zomer wel een expo
sitie in Leiden, in het kader van ons
50-jarig jubileum".
Een bedrijf is overgegaan van va
der op zoon, waarbij de vrouw van
junior de administratie doet en zes
man in het atelier staan. Jilleba se
nior is inmiddels 74 en nog elke dag
in de werkplaats te vinden. Jilleba
junior tekent en beschildert het
glas wel, maar regelt ook de import
ervan. "Zelf wil ik niet zoals mijn
vader tot mijn 74-ste doorgaan. In
ieder geval niet tot ik erbij neerval.
Over de eventuele opvolging kan
ik niet veel zeggen. Ik zal mijn ei
gen kinderen niet dwingen om ook
in de zaak te gaan maar het zou me
toch wel erg aan het hart gaan als
we het bedrijf van de hand moeten
doen. Niet alleen fbij ons gaat het
van generatie op generatie, ook van
de ldanten hoor je wel eens: 'Dit
heeft u nog bij mijn moeder ge
maakt'. Dat is toch prachtig".
Bovendien kunnen de bezitters
van de Rotterdampas gebruik ma
ken van het pakket van de UIT-pas
van de Avondbladen Combinatie
Rotterdam en daardoor voor min
der geld naar beurzen in Ahoy', en
meedoen aan sporten als tennis, ae
robic en fitness.
Iedereen kan de Rotte+dampas
kopen. De pas kost 75 gulden en is
geldig tot 31 december 1989. Om ie
dereen de kans te geven de pas te
kopen is deze voor mensen met een
uitkering (of AOW) verkrijgbaar
voor 35 gulden. Degenen die al lang
een minimuminkomen hebben
hoeven alleen de administratiekos
ten te betalen (10 gulden).
De Rotterdampas is een initiatief
van de gemeente Rotterdam. In to
taal heeft de gemeente er 1,5 mil
joen gulden voor vrijgemaakt.
Unieke boeken
DEN HAAG/DELFT (ANP) - De
Koninklijke Bibliotheek in Den
Haag heeft vijf zeer bijzondere
16de eeuwse boeken gekocht. De
boeken werden onlangs gevonden
door een Delftenaar, P. Arkens-
teijn. Hij trof ze tussen de zoge
noemde balklaag op de begane
grond van zijn 16de eeuwse grach
tenhuis aan.
De boeken zijn zeer zeldzaam.
Vier zijn er zelfs uniek. Er is geen
enkel ander exemplaar van be
kend. De reformatorische werkjes
zijn gedrukt in het midden van de
16de eeuw en behoren alle tot de in
die tijd verboden boeken. Arkes-
teijn denkt dat de oorspronkelijke
eigenaar van het pand een bier
brouwer was. „In de tijd waaruit de
boeken stammen was dit pand een
bierbrouwerij.
VLAGGENPROJECT - Het inter
nationale vlaggenproject Gran Pa-
vese dat in augustus 1988 het werk
en verpooseiland Neeltje Jans in
de Oosterscheldemonding sierde,
is binnenkort in China te zien. Van
2 tot 9 mei wapperen de vijftig vlag
gen op het Tiennanmenplein in het
centrum van de hoofdstad Beijing.
De vlaggenparade is voor China
een van de eerste grootschalige
kennismakingen met de eigentijd
se Westerse kunst.
Irritatie tussen Bachkoor Holland en Ex Animo?
menoorlog in de Leidse koorwe
reld? De woordvoerder van het
Bachkoor Holland, Nico de Raad,
ziet het niet zo somber in: "Dit is
gewoon toeval geweest. Dat er met
ons niet te onderhandelen is, is niet
waar. Laat ik het sterker uitdruk
ken: er is tussen ons en 'Ex Animo'
hierover totaal geen contact ge
weest. Ik heb tenminste niets in
mijn brievenbus gekregen. Het eni
ge wat wij willen is in goede vriend
schap met 'Ex Animo' ons concert
geven. Bovendien was dit concert
al zo'n twee jaar geleden gepland.
Maar ik heb-indertijd eens een brief
ontvangen van iemand die dacht
dat wij gemeentelijke subsidie wil
den aanvragen en die vond dat niet
terecht. Omdat ik helemaal geen
subsidie wilde aanvragen, heb ik
toen misschien een beetje bot gere
ageerd. Misschien dat daar de irri
tatie vandaan komt. Maar nog
maals: wij dragen 'Ex Animo' een
goed hart toe. Wij hebben boven
dien een heel ander publiek, veel
mensen ook van buiten de stad. Ze
komen voor ons zelfs uit het bui
tenland. Ik denk dan ook dat deze
twee concerten elkaar niet zullen
bijten".
Eerherstel voor
Rostropovitsj
MOSKOU (Rtr/ANP) - De Russi
sche violoncellist, componist en di
rigent Mstislav Rostropovitsj (61),
sinds 1978 Sovjetburger af, is weer
toegelaten tot de Sovjetbond van
componisten.
Wegens zijn openlijke stelljngna-
me tegen de repressie van de de
mocratische oppositie kwam Ro
stropovitsj in 1970 in conflict met
Moskou en mocht hij niet meer in
het buitenland optreden. In 1974
willigde Moskou een verzoek om
een uitreisvisum in: de muzikant
wilde weg omdat hij zich in zijn
werk gehinderd voelde.
Drie jaar later trad Rostropovitsj
als vast dirigent in dienst van het
National Symphony Orchestra van
Washington. In 1978 werd hem het
Sovjetstaatsburgerschap ontno
men. Vorig jaar kreeg Rostropo
vitsj samen met collega-dirigent,
wijlen Dmitri Sjostakovitsj, de Me
dal of Freedom, de hoogste Ameri
kaanse onderscheiding voor bur
gers, uit erkenning voor zijn bijdra
ge aan de internationale kunst.
gauw uitgepraat. En wij, die toch
een beetje de oudste rechten heb
ben hier, kunnen ook alleen maar
op die donderdag. Alleen op die
dag was het begeleidingsorkest
nog beschikbaar. Ik vind het wel
heel vervelend allemaal, maar ach,
we hebben toch ons eigen publiek,
net zoals het Bachkoor dat heeft. Ik
denk gewoon dat beide zalen vol
zullen zitten. We denken er dan ook
niet aan ons concert naar een ander
tijdstip op te schuiven, we zitten
nota bene in ons jubileumjaar. We
kunnen de Matthaus Passion kwa
lijk met Pinksteren uitvoeren. Ze
bekijken het maar. Ik begrijp ook
de burgemeester in deze zaak niet
helemaal. Hij is onze bescherm
heer, maar hij zit ook in de Stich
ting Pieterskerk die de Pieterskerk
op die avond aan het Bachkoor ver
huurt. Die man wil gewoon met ie
dereen goeie vriendjes blijven".
Gespierde taal. Is er dan toch
weer sprake van een soort stam-
Wethouder Kuijers heeft gisteravond in de Waag de tentoonstelling START '89 geopend. Jonge, talentvolle kun
stenaars uit de regio Leiden krijgen met deze expositie de kans om met hun werk naar buiten te treden. (foto j»n
LEIDEN - Leiden beleeft binnen
kort de première van een merk
waardige gebeurtenis. Op 23 maart
zal zowel het Bachkoor Holland als
de christelijke oratoriumvereni
ging 'Ex Animo' een uitvoering ge
ven van de Matthaus Passion. Het
Bachkoor in de Pieterskerk, Ex
Animo in de Stadsgehoorzaal.
Tweemaal de Matthaus Passion op
één avond, is dat voor een provin
ciestad als Leiden niet teveel van
het goede? Is hier geen sprake van
een ongelukkige programmering?
Mevrouw De Zeeuw, woordvoer
ster van Ex Animo is er inderdaad
niet erg bly mee. "Ja, ik heb het ge
zien. We zijn er niet gelukkig mee
dat het Bachkoor Holland ook op
Witte Donderdag een uitvoering
van de Matthaus Passion geeft.
Maar het Bachkoor wil gewoon
niet onderhandelen met de andere
koren in Leiden. Ze zeggen: wij
voeren hem uit op die dag en daar
mee basta. Dan ben je natuurlek
