Homoseksualiteit is geen vrije keuze
'Afghanistan kun je
niet bezet houden'
Onderzoek kan emancipatie homo's ook bevorderen
Kerk moet slachtoffer van incest veiligheid bieden
Massale aftocht Sovjet-leger begonnen
DOE JE MEE
MEAO/PD?
PAGINA 2
DINSDAG 7 FEBRUARI 1989
TERMEZ "De opdracht
van het volk is uitgevoerd",
stond er te lezen op de flank
van «en van de 63 BTR-70
pantserwagens die gisteren
om half twaalf plaatselijke
tijd via de Vriendschaps-
brug de Amudaria-rivier
overstaken. Het was de kop
van een enorme kolonne,
die de komende dagen deze
grensovergang nabij het Oe-
zbeekse garnizoensstadje
Termez zal passeren. Voor
15 februari moet het Sovjet-
leger Afghanistan geheel
hebben verlaten.
door
Alexander Münninghoff
De manschappen van het 350ste
garde luchtlandingsregiment, dat
de eer van de parade te beurt was
gevallen, wuifden enigszins plicht
matig naar het publiek. Maar dat
bestond dan ook voornamelijk uit
Oezbeken, die nauwelijks terug-
zwaaiden en wier aandacht leek uit
te gaan naar produkten zoals zeep
en tandpasta, die in stalletjes nabij
het huldigingsterrein opeens zo
maar te koop bleken.
Er stonden wel veel mensen met
bloemen (namens de Communisti
sche Partij) in de hand, maar echte
afhalers waren er niet voor al die
Vanja's en Sasja's uit Siberië, Wit-
Rusland of de Baltische landen.
Duidelijk was dat de hele show,
compleet met volkslied, paradepas
en brallerige toespraken, vooral
voor de televisie bedoeld was. Zo
kreeg een jonge boerenzoon uit de
Oekraine een klein Oezbeeks meis
je in de armen gedrukt met de op
dracht naar haar te lachen. Ande
ren poseerden gewillig met anjers
Opnieuw is de discussie over de
oorzaak van homoseksualiteit op
gelaaid. Aanleiding is deze keer
een onderzoek van directeur
Swaab van het herseninstituut van
het Amsterdams Medisch Cen
trum. Hij vond bij de ontleding van
de hersenen van 15 aan aids overle
den homoseksuele mannen dat de
zogeheten suprachiasmatische
kern van de hypothalamus groter
was dan normaal.
De nootvormige, vijf gram we
gende hypothalamus is een van de
belangrijkste centra van de herse
nen en regelt onder meer honger en
dorst, agressie, lichaamstempera
tuur en seksuele drift. Tot de hypo
thalamus behoort ook de zogehe
ten suprachiasmatische kern, een
gebiedje van ongeveer een kubieke
millimeter. Van deze kern is tot nu
toe vastgesteld dat hij het dag
nachtritme van een groot aantal fy
siologische functies regelt.
door
Sjaak Smakman
De seksuele drift wordt voorzo
ver bekend geregeld in een ander
deel van de hypothalamus, de
seksueel dimorfe kern. Die is bij
volwassen mannen twee maal zo
groot is als bij vrouwen en dat is
waarschijnlijk de verklaring voor
mannelijk seksueel gedrag.
Het opmerkelijke van het onder
zoek van Swaab is dat hij geen ver
schillen in de omvang van de
seksueel dimorfe kernen van
hetero- en homoseksuele mannen
vond, maar dat hij constateerde dat
wel de suprachiasmatische kern
groter was. Deze vergroting was
niet door de aids-infectie veroor
zaakt, want bij een controle-onder-
zoek van eveneens aan aids overle
den heteroseksuele mannen werd
geen vergroting van dit hersendeel
geconstateerd. Bovendien bleek
bij eerdere autopsies van Swaab op
de hersenen van transseksuele
mannen deze kern zelfs twee maal
de normale omvang te hebben.
Wellicht is er dus een verband
tussen de omvang dit hersendeel
en de seksuele voorkeur, zo oppert
Swaab. Het is echter een suggestie
Het slachtoffer van incest mag
nooit tot vergeving worden ge
dwongen. Een beroep op het bij
belwoord 'Eert uw vader en uw
moeder' miskent de betekenis van
vergeving en neemt ook de gevoe
lens van het slachtoffer niet seri
eus.
Dat zegt ds. Th. M. Loran uit
Loosdrecht, een van de opstel
lers van het rapport 'Pastoraat en
incest', dat is aangeboden aan
het samenwerkingsorgaan voor
het pastoraat van de hervormde
en gereformeerde kerken. Hij is
secretaris van de hervormde
Raad voor de Herderlijke Zorg.
"Vergeving is pas mogelijk als
de vertrouwensrelatie tussen
dochter en vader wordt hersteld.
Ze kan nooit een eenzijdig bevel
zijn".
Hoewel er voldoende informa
tie is aan de kant van de NVSH
en de Protestantse stichting voor
voorlichting en vorming omtrent
relaties en Seksualiteit, is deze
niet altijd onder handbereik van
pastores die met incest te maken
krijgen. Daarom is voor beide
kerken deze handleiding ge
schreven.
De bedoeling ervan is dat op
grond van een vertrouwensrela
tie met het slachtoffer signalen
worden herkend. Predikanten
en ouderlingen mogen dan nooit
zelf- gaan dokteren. Daarvoor is
het probleem te moeilijk. Zij
moeten doorverwijzen naar een
vertrouwensarts. Maar dat mag
die hij zelf met veel mitsen en ma
ren omkleedt, vooral omdat over
een functie bij de voortplanting
van deze kern niets bekend is. „We
weten niet wat het betekent, maar
het is wel opmerkelijk Het zou
kunnen dat het een soort samen
loop van omstandigheden is, dus
dat homoseksualiteit en een grote
re kern samen wijzen op een ge
meenschappelijke factor die we
.nog niet kennen", aldus Swaab in
Het Parool.
Geslachtshormoon
Over de mogelijke biologische
basis van homoseksualiteit be
staan op dit moment twee belang
rijke opvattingen. De ene, die
Swaab aanhangt, is dat alle baby's
met een even grote seksueel dimor
fe kern worden geboren. Deze
groeit bij jongens en meisjes gedu
rende de eerste drie levensjaren
even hard. Komt er bij die ontwik
keling voldoende androgeen (man
nelijk geslachtshormoon) in de
hersenen, dan blijft deze kern even
groot. Gebeurt dat niet - bij vrou
wen, omdat die nu eenmaal geen
mannelijke geslachtsorganen heb
ben - dan sterft de kern vanaf het
vierde jaar langzaam af.
Uit experimenten met ratten, die
zowel mannelijk als vrouwelijk
seksueel gedrag kunnen vertonen,
bleek dat vrouwtjesratten waarbij
deze kern is vernietigd, geen man
nelijk seksueel gedrag meer verto-
De tweede invloedrijke opvat
ting is dat de seksuele geaardheid
niet na, maar al vóór de geboorte
wordt bepaald. Ook weer onder in
vloed van androgeen. De hypotha
lamus bevat naast een mannelijke
erotische kern ook een vrouwelijke
kern, die in een ander deel van de
ook weer geen afschuiven zijn.
"Wees trouw aan het kind".
Pastores kunnen acuut met in
cest in aanraking komen. Zij
moeten dan weten hoe te hande
len en hoe met hun eigen gevoe
lens om te gaan, want ze raken in
eerste instantie ook zelf in ver
warring. Het slachtoffer moet zo
worden geholpen dat het zelf kan
kiezen om aangifte te doen. Ze
moet zich niet schuldig of zondig
voelen als ze tot aangifte besluit.
Pastores komen ook in aanra
king met vrouwen die jaren gele
den door hun vader zijn mis
bruikt. "Door de latere traumati
sche ervaringen hebben deze
vrouwen vaak moeilijkheden die
in de eigen relatie doorwerken.
Ze zijn zo beschadigd dat ze vaak
een volstrekt negatief beeld van
de man hebben". Samenvattend
zegt Loran dat de kerk altijd
moet ingaan tegen bagatellise
ring, ontkenning en verdachtma
king. "Via het pastoraat zal ze het
slachtoffer veiligheid moeten
bieden".
Milieu
Het christendom is naar zijn
aard en wezen niet in staat de
aantasting van het milieu te be
strijden omdat het geen werke
lijk religieuze houding stimu
leert. De Vlaamse hoogleraar dr.
J. Kruithof poneerde gisteren de
ze stelling op een studiedag in
Bussum van de Centrale commis
sie voor het Vrijzinnig Protestan
tisme.
Volgens de ethicus uit Gent
hebben gelovigen even hard als
ongelovigen meegedaan aan de
systematische degradatie van
het milieu. "Als de christelijke
boodschap natuurvriendelijk
zou zijn, zou het christendom
voortgaande natuurvernietiging
hebben bestreden of belet. Ook
christenen eten kippen die op
wreedaardige manier worden ge
kweekt, en verlustigen zich in
dierentuinen vol zwaargestoorde
dieren".
De Vlaamse hoogleraar daag
de de christenen uit het christe
lijk erfgoed tot op het bot te ont
leden en zich de yraag te stellen
of dit nog geldigheid heeft.
"Christenen missen echter de
nodige zelfkritiek". Hij ontwaar
de ook bij joden en moslims, hu
manisten en marxisten 'absolu
tistische bekrompenheid'. "Maar
de tijden zijn nu zover dat we
geen boodschap hebben aan
mensen die voor de duizendste
keer het grote gelijk van hun ei
gen ideologie komen bewijzen".
ring in Moskou begroette een van
de vice-premiers de soldaten. Hij
riep hen op om nu ook in de voor
hoede van de perestrojka te strij
den. "Zulke mensen als jullie heb
ben we nodig", zei hij.
Opmerkelijk genoeg waren lang
niet alle soldaten bij het binnenlo
pen in de veilige thuishaven echt
vrolijk gestemd. "Ik ben natuurlijk
wel blij dat ik niet in Afghanistan
gesneuveld ben", zei Sergej, een
jongen van 19 uit Wit-Rusland,
"maar de laatste tijd beviel het me
er best. In het leger, onder oorlogs
omstandigheden, werk je immers
met z'n allen samen en watje doet,
heeft direct effect. Dat is nog eens
wat anders dan bij ons in Wit-Rus-
land. In elk geval heb ik besloten
om in het leger te blijven als be
roeps".
Kolja Smirnov was de enige van
de groep van ongeveer driehon
derd militairen die zijn tranen
moest verbijten. Twee maanden
geleden was zijn neef door een
mijn aan stukken geblazen het
laatste slachtoffer dat de eenheid te
betreuren had gehad. Gevraagd
naar de zin van de Afghaanse on
derneming mompelde hij: "Ik weet
het niet, ik weet het niet", waarna
hij door een officier met zachte
hand van de journalisten werd
weggeleid.
Pigor Batsjev, een student in de
Volgens Kruithof stelt de
christelijke boodschap alleen
God en mens centraal. "Echte
belangstelling voor de buiten
menselijke natuur is er niet. In
de bijbel wordt voortdurend be
klemtoond dat God niet met
planten of dieren, maar met de
mens iets bijzonders voor heeft.
In het christelijk denken neemt
de aarde geen zelfstandige plaats
in. Ze ontleent haar goede waar
de aan God en haar slechte ken
merken aan de mens". Kruithof
pleitte voor een zogenaamd 'eco-
centrismne', waarin de natuur in
zichzelf waardevol is. "De natuur
bevat sacrale kwaliteiten".
De Vlaming hekelde het voor
beeld van Franciscus van Assisi.
"Het verhaal van deze middel
eeuwse monnik biedt geen uit
weg. Met sentimentaliteit en zoe
telijke praktijken kunnen de
rechten van de natruur niet doel
treffend worden verdedigd".
De remonstrantse predikant
dr. J. van Goudoever ging tegen
de stellingen van Kruithof in.
Volgens hem kunnen christen
dom en humanisme niet als
hoofdschuldigen van het milieu-
hypothalamus is gelegen. Deze
kern is bij vrouwen sterker ontwik
keld dan bij mannen. Rond de ze
vende maand van de zwanger
schap wordt bepaald welk van de
twee 'sekscentra' de overhand
krijgt, waarbij de hoeveelheid an
drogeen bepalend is.
Bij een mannelijke foetus is door
de aanwezigheid van mannelijke
geslachtsorganen over het alge
meen voldoende androgeen aan
wezig om het mannelijke sekscen-
trum in de hypothalamus te laten
overheersen, bij vrouwen is het
omgekeerde het geval. Zo worden
geslachtskenmerken en -gedrag
biologisch aan elkaar gekoppeld.
Homoseksualiteit, veronderstellen
de Amerikaanse psychologen Ellis
en Ames, vindt zijn grond in het
koppelen van mannelijke ge
slachtskenmerken aan een vrou
welijke erotische kern of omge
keerd door een verkeerde dosis an
drogeen.
Stress
Dierproeven waarbij de andro-
geenspiegel werd gemanipuleerd,
bevestigde de invloed van dit hor
moon op de ontwikkeling van de
geslachtskern. Stress is een van de
factoren die de androgeenspiegel
verlaagt. Zonen van zwangere
vrouwen die aan zware stress wor
den blootgesteld, zouden dus rela
tief meer homoseksueel gedrag
moeten vertonen. En het blijkt in
derdaad dat in de Tweede Wereld
oorlog buitengewoon veel homo
seksuele mannen zijn geboren. De -
overigens omstreden - Oostduitse
endocrinoloog Dörner stelde bo
vendien vast dat tweederde van de
moeders van homoseksuelen tij
dens de zwangerschap onder bui-
bederf worden aangewezen.
"Daarvoor is de historische situ
atie te gecompliceerd". Het
christendom is, volgens Van
Goudoever, in een historisch
leerproces verwikkeld. De chris
telijke traditie heeft de mogelijk
heid zich grondig te vernieuwen
en zal wel degelijk een bijdrage
kunnen leveren aan een oplos
sing van het milieuprobleem.
De honderd aanwezigen op de
ze dag achtten de beklaagde (het
christendom) niet schuldig in de
zin van de aanklacht. 'Rechter'
professor dr. L. Leertouwer
dacht er in zijn vonnis iets anders
over en noemde de aangeklaagde
deels onschuldig, deels schuldig.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Lisse Chr. van Andel Bergschen-
hoek. Gereformeerde Kerken:
aangenomnen naar Hoek van
Holland kandidaat H. M. de
Bruijn Amsterdam, naar Den
Haag-Loosduinen mevrouw F.
Kruize Breezand, naar Hoogkerk
A. Buijs Ens. Gereformeerde
Kerken Vrijgemaakt: beroepen
te Ommen H. J. Siegers Leek.
Gereformeerde Gemeenten:
beroepen te Goudswaard A. Bac
Bodegraven. Gereformeerde
tengewone spanning had gestaan,
tegen eenderde van de moeders
van biseksuelen en tien procent
van de hetero-moeders.
Een andere aanwijzing vormen
de DES-dochters, wier moeders tij
dens de zwangerschap een grote
hoeveelheid geslachtshormonen
slikte om een miskraam te voorko
men. Homo- en biseksualiteit blijkt
bij deze groep vijf tot zeven maal zo
vaak voor te komen als normaal.
Beide theoriën nemen in grote
lijnen afstand van het gangbare
verhaal dat een te dominant gedrag
van de moeder kan leiden tot ho
moseksueel gedrag van haar zoon.
De theorie van Swaab laat nog een
gaatje over, omdat het kritieke
punt daarin pas na een paar jaar
komt. Eén te dominante moeder
kan dan stress bij haar zoontje ver
oorzaken, bij wie de androgeenpro-
duktie te laag kan worden om het
mannelijke sekscentrum te ont
wikkelen.
Vragen
Een probleem is dat bij het on
derzoek van Swaab niets is geble
ken van verschillen in grootte van
deze kern bij homoseksuelen en
heteroseksuelen. En de theorie van
Ellis en Ames verklaart bijvoor
beeld wel de zich vrouwelijk gedra
gende homoseksuelen, maar niet
de homo's die zich juist macho pre
senteren. Er blijven dus voorlopig
nog vragen genoeg.
Heel nadrukkelijk sluiten de
nieuwe theorieën uit dat homo
seksualiteit een vrije keuze is.
Swaab: „Ik geloof in ieder geval
niet dat homoseksualiteit een soort
keuze is, laat staan een politieke
keuze. Homoseksuelen zeggen al
tijd dat ze het voelen als iets wat ze
Gemeenten in Nederland: be
dankt voor Vlaardingen W. Ver-
hoeks Arnemuiden.
Dovenpastor. Op zondag 26
februari zal ds. L. A. de Graaf
(hervormd) in de Grote Kerk in
Gorinchem officieel worden be
vestigd tot dovenpastor in Ne
derland. Daarmee wordt de vaca
ture van ds. F. A. L. Franken uit
Zeist vervuld. Ds. De Graaf gaat
werken in het rayon van ds. J. J.
Lamme uit Delft, die zich lang
zaam zal terugtrekken. De opvol
ger van ds. Lamme krijgt het
rayon van ds. Franken toegewe-
Moker. De radio-uitzending
van Moker (Media-overleg van
kerken in Rijnland en de Bollen
streek) gaat donderdagavond 9
februari van 7 uur tot half 8 over
de onderwerpen werkgelegen
heid en kerk en Vastenaktie.
Verder het carnaval in Noordwij-
kerhout en actualiteiten. Moker
is te horen op FM 105.7 en via de
kabel ook op FM 88.1.
Bont. Christenen moeten
geen bont meer kopen en geen
vlees eten van dieren die niet van
de boerderij komen. Verder moe-
overkomt, wat ze op een gegeven
moment ontdekken".
Dat maakt de felle reacties uit de
homoseksuele hoek eigenlijk
vreemd. De onderzoeken maken
aannemelijk dat homoseksualiteit
wordt veroorzaakt door een andere
ontwikkeling van de hersenen. Dat
het een hersenafwijking is, is een
conclusie die nergens op slaat.
Laat staan dat het een soort ziekte
is of een perverse leefwijze, zoals
vooral streng-christelijke groepe
ringen menen.
Dat die groepen nieuwe munitie
krijgen aangereikt, zoals de homo
seksuelen vrezen, is maar de vraag.
Je kunt het onderzoek ook juist ge
bruiken voor de emancipatie van
homoseksuelen. Het is géén vrij
willige keuze voor pervers gedrag,
als je homoseksualiteit als zodanig
zou willen diskwalificeren: de be
trokken mannen en vrouwen kun
nen er, zélfs al zouden ze dat willen,
niets aan veranderen. Het is geen
vrije keuze, op grond waarvan je ze
met enige redelijkheid kunt aan
spreken of veroordelen. Al zal dat
nog lange tijd aan dovemansoren
worden gezegd.
ADVERTENTIE
Computer IBM.38. Fantastische
programma's. Veel te doen op onze
administratie.
De tijd gaat snel, op ons
groeiende reklameburo in Leiderdorp.
Wat je niet weet leren we je wel.
Als jij tenminste uit 't goede hout bent
gesneden, 'n Aanpakkertje.
Desnoods een wijsneus. Maar wel een
doorzetter.
Bel meteen 071-411219, dan
praten we verder.
ten ze afzien van cosmetica en
andere produkten die op gruwe
lijke wijze op dieren zijn uitge
test. Bovendien mogen we niet
omwille van eigen gezelligheid
een dier houden.
De Wereldraad van Kerken
zegt dat in een verklaring naar
aanleiding van de oecumenische
bezinning op de thema's gerech
tigheid, vrede en behoud van de
schepping.
"Dieren moeten als gelijkbe
rechtigd deel van Gods schep
ping worden gezien. Hun wereld
wijde mishandeling getuigt van
weinig respect voor deze schep
selen Gods. Jaarlijks gebruiken
de multinationals voor hun proe
ven miljarden dieren. Christenen
moeten daarom hun houding te
genover het dier grondig veran
deren". Zegt de Wereldraad. Bij
deze raad zijn 310 kerken met
ruim 400 miljoen leden aangeslo
ten.
Wuiven naar de fotograaf. Behal
ve van de zijde van de pers was er
in Oezbekistan niet veel belangstel
ling voor de terugkomst van de sol
daten. (foto AFP)
Onverschillig
De 'Afghanistantsy' reageerden
onverschillig op de officiële toe-
Flower power: een soldaat poseert
met een anjer in de loop van zijn ge
weer. (foto AP)
spraken en toen een Oezbeekse no
tabel aan het woord kwam, werd er
zelfs hier en.daar in de gelederen
geginnegapt, want de man had een
dermate zwaar accent dat hij on
verstaanbaar was. Namens de rege-
Het 350ste luchtlandingsregiment
journalistiek uit Moskou die on
danks zijn pas 24 jaar al een Afgha-
nistan-veteraan is, stelde dat het
hele debacle voorzien had kunnen
worden. "Per slot van rekening is
de Engelsen ook iets dergelijks
overkomen in Afghanistan", zei
hij. "Het is niet een land dat je be
zet kunt blijven houden".
Drugs
De contacten met de Afghaanse be
volking omschreef hij als hartelijk
hoewel andere soldaten juist
klaagden dat ze vrijwel nooit gele
genheid hadden gehad om met de
Afghanen om te gaan. De laatste ja
ren had de legerleiding dat tegen
gehouden, niet alleen omdat er af
en toe een mes in een Sovjet-rug
verdween, maar ook om het onder
hands doorverkopen van wapens,
vaak in ruil voor drugs, tegen te
gaan.
Een gepensioneerde majoor, de
borst vol oorlogsmedailles, die na
mens een veteranenorganisatie bij
ekt over de Vriendschapsbrug. De
de plechtigheid aanwezig was om
de soldaten voor hun heldenmoed
te prijzen, liet zich na enige discus
sie verleiden tot de uitspraak: "Als
er in 1979 glasnost was geweest,
was er geen oorlog uitgebroken.
Zoveel kinderen en kleinkinderen
als er gesneuveld zijn je vraagt je
af of dat nu echt niet anders had ge
kund".
Aleksandr Pavlenko, een 32-jari-
ge kapitein uit Kaunas in Litou
wen, had, gevraagd of hier inder
daad van een 'opdracht van het
volk' sprake is geweest, als mening
dat de Sovjet-troepen gewoon hun
plicht hadden gedaan. Met een Af
ghaanse vlag als 'teken van vriend
schap' in de hand en een vervaarlij
ke sabel aan zijn koppel, zei Pa
vlenko dat de Afghanen de situatie
verder zelf meester moeten kun
nen blijven.
Op mijn vraag of hij geen
heimwee naar Afghanistan zou
krijgen, zei hij volmondig: "Ja, zeer
uit Afghanistan is begonnen.
zeker. En dat geldt voor zeer velen
onder ons. Wij waren aan het leven
daar gewend geraakt. Het had ze
ker ook zijn mooie kanten: kame
raadschap bij voorbeeld. Ik wil nu
wel graag een weekje naar huis,
maar als het moet ben ik zo weer in
Afghanistan terug".
Laatste
En vrolijk lachend stelde hij zich
aan het hoofd van zijn compagnie,
die even later in strakke paradepas
langs de eretribune, gedomineerd
door een enorm portret van een on
bewogen kijkende Lenin, zou defi
leren.
Naar verluidt zijn er nu nog on
geveer duizend Sovjet-soldaten in
Kabul waar hun commandant, ge
neraal Gromov, als laatste het licht
zal uitdoen. Wanneer is nog niet
precies bekend, maar zeker zal dat
zijn voor 15 februari om 18.00 uur,
het tijdstip dat men vorig jaar in
Genève is overeengekomen.
