Toch meer bezoekers op
Filmfestival Rotterdam
Mystiek cacaobuseffect
Acceptabele Claus-
produktie Imperium
Expositie
Van Gogh
in Ai-le s
MAANDAG 6 FEBRUARI 1989
PAGINA 11
Persprijs voor The Prisoner of St. Petersburg
De Appel met 'Kleine Alice'
'Kleine Alice' van Edward Albee door to
neelgroep De Appel. Regie: Lodewijk de
Boer. Vormgeving: Jan Klatter. Gezien op
4 februari in het Appeltheater, Den Haag.
Op 10 en 11 maart in de Leidse schouw-
DEN HAAG 'Don't worry, be
happy'. Het is een kreet die
enorm is aangeslagen. Je hoort
het op de radio, je leest het op re
clameborden op de Nederlandse
stations. Lodewijk de Boer ge
bruikt het in zijn regie van 'Klei
ne Alice'. Is dat zinvol? Mis
schien wel. Juist omdat de Don't
worry-kreet zo succesvol is, zegt
dat iets over ons vasthouden aan
illusies. En als zodanig past het
goed bij dit stuk, dat onze denk-
mechanismen als één van de vele
thema's aan de orde stelt.
Maar misschien is dit te veel
eer voor wat tegelijk een gemak
kelijk succesje is. De Boer maakt
zichzelf namelijk een beetje ver
dacht door tijdens één bepaalde
scènewisseling ook nog het grijs
gedraaide Pink-Pantherthema te
gebruiken. Da's toch wel wat
goedkoop. Deze muziekkeuze
geeft al iets aan van de opzet van
de regie van Lodewijk de Boer.
De grilligheid van dit als moei
lijk en ongrijpbaar te boek staan
de toneelstuk heeft hij eerder
iets willen aandikken dan weg
poetsen. Soms is dat extra span
nend, soms is het effectbejag te
doorzichtig. Aan de ene kant ma
ken zijn toevoegingen het stuk
soms nog bizarrer, aan de andere
kant relativeren ze de zwaar
wichtigheid van de problema
tiek.
Doordat De Boer met uitste
kende, goed op elkaar ingespeel
de acteurs te maken heeft, gaat
zijn aanpak goed. Zouden zij
naar overdrijving neigen, had het
publiek bij zo'n moeilijk toneel
stuk gegarandeerd afgehaakt.
Robert Prager (onder)
'Moeilijk' mag je het stuk overi
gens van Edward Albee niet noe
men. Een duidelijk commentaar
schijnt hij evenwel nooit gege
ven, te hebben. Spelers en regis
seur kunnen concreet vrij weinig
aanreiken, elke toeschouwer is
hier aan zijn eigen visie overgele
verd.
De personages bevinden zich in
een verblijf dat bij De Appel de
sfeer ademt van zowel een kathe
draal, een kasteel en een oudro
meins atrium. Prachtig! Midden
in deze ruimte staat een maquet
te van het bouwwerk, waarin de
personages zich bevinden. Bij de
Appel-enscènering zijn er geen
changementen de maquette is
steeds prominent aanwezig. Het
stuk wekt de suggestie, dat zich
in de maquette wederom een
identieke maquette bevindt,
waarin zich wederom enz. Moge
lijkerwijze geldt eveneens het
omgekeerde: de ruimte die wij
zien, maakt als maquette op haar
beurt deel uit van een groter ge
heel, en ook dat tot in het onein
dige. De grote vraag luidt dus:
waar zijn we eigenlijk?
Nog moeilijker is de parallellie
tussen de gebeurtenissen in de
ruimte die wij zien, en die in de
maquette. We zien een zekere
juffrouw Alice, maar er wordt te
vens een 'Kleine Alice' in de ma
quette gesuggereerd. Deze als
kluizenaar levende Alice verleidt
een lekebroeder tot een huwe
lijk. 'Butler' en 'Advokaat' zijn
haar handlangers. De kardinaal
heeft zijn lekebroeder Julian in
ruil voor veel geld(?) aan haar uit
geleverd.
Als men Julian vertelt dat hij
niet met Alice, maar met de Klei
ne Alice in de maquette is ge
trouwd, verzet hij zich daarte
gen. Zijn werkelijkheid wordt als
illusie gepresenteerd. Dat wordt
hem noodlottig: hij moet ster
ven. Wat is waar, wat is illusie;
heeft Julian gelijk of ongelijk; is
hij martelaar of zinloos slachtof
fer? zulke vragen zijn niet te
beantwoorden. De acteurs kun
nen niet veel meer dan je mee
voeren in dit abstracte denk-
bouwsel. Deze acteurs van De
Appel kunnen dat: Willem Wag-
ter als corrupte kerkvorst, Sacha
Bulthuis als paradoxale on
genaakbare verleidster, Robert
Prager als malicieuze 'Butler',
Carol Linssen als de noodlot vol
trekkende 'Advokaat' en Stef
Feld als de beproefde mens Ju
lian.
WIJNAND ZEILSTRA
'Een bruid in de morgen'
- Kees Visser en Carla Smit als het ouderpaar in 'Een bruid in de morgen
Piet Kee weg
als Haarlems
stadsorganist
HAARLEM (GPD) - Haarlem
zit vanaf 1 juli a.s. zonder stadsor
ganist: Piet Kee (62), die deze func
tie sinds 1956 bekleedt, gaat met
VUT.
Het Haarlems stadsbestuur heeft
inmiddels maatregelen genomen
om de gevolgen op korte termijn
op te vangen. Zo zal Kee worden
vervangen door binnen- en buiten
landse organisten van naam als de
ze zomer in de St. Bavokerk op
dinsdagavond en donderdagmid
dag concerten worden gegeven.
Haarlem wil de opvolging van
Kee zorgvuldig regelen, maar een
procedure om in zijn vacature te
voorzien is nog niet in gang gezet.
Kee wil vervroegd uittreden om zo
doende de tijd te krijgen muziek op
de plaat vast te leggen.
Het (tweejaarlijkse) orgelfestival
met improvisatieconcours én de in
ternationale zomeracademie voor
organisten geniet overal in de we
reld grote erkenning. Stadsorga
nist Kee beheert het thans 250 jaar
oude Müller-orgel in de St. Bavo,
een van de belangrijkste orgelin
strumenten ter wereld, en pro
grammeert de gemeentelijke orgel
bespelingen.
Volgens de gemeente wordt er
naar .gestreefd een nieuwe stadsor
ganist van hetzelfde hoge niveau
aan te stellen. Er wordt op ver
trouwd dat 'het neusje van de zalm
van het (inter)nationale organisten-
dom zal solliciteren.'
Rijksmuseum
Amsterdam:
minder bezoek
AMSTERDAM (ANP) - Het Rijks
museum in Amsterdam heeft vorig
jaar 916.493 bezoekers getrokken.
Dat is aanzienlijk minder dan in
1987 toen 1.050.000 belangstellen
den een kijkje kwamen nemen. Het
museum wijt de achteruitgang aan
het feit dat er in 1988 geen grote
tentoonstellingen waren.
In 1987 zorgde de expositie ,Onze
meesters van het landschap' voor
een grote toeloop. Dit jaar ver
wacht het Rijksmuseum weer een
opleving door de expositie .Neder
lands-Russische betrekkingen
1600-1900' en later (18 november)
bij ,De Hollandse fijnschilders, van
Gerard Dou tot Adriaen van der
Werff.
André Cayatte
(86) overleden
PARIJS (AFP/DPA) - In de nacht
van zondag op maandag is in zijn
woning in Parijs de Franse filmre-
giseur André Cayatte (86) overle
den aan de gevolgen van een hart
aanval.
Cayatte was op 3 februari 1903
geboren iri de Zuid franse plaats
Carcassonne en liet in 1938 zijn car
rière in de advocatuur en de jour
nalistiek in de steek om te gaan fil
men. Vanaf 1943 maakte hij ruim
20 films die voornamelijk handel
den over morele kwesties die hun
neerslag hebben .gevonden in het
Franse rechtssysteem.
E»e regisseur schreef zelf de sce
nario's van zijn films of werkte
daaraan mee. Voor enkele ervan
werd hij internationaal bekroond.
'Een bruid in de morgen' van Hugo Claus
door Imperium. Regie: Bart Vieveen. Ge
zien in Microtheater Imperium op 3 februa
ri. Volgende voorstellingen: 9, 10, 11, 16,
17 en 18 februari.
LEIDEN - In een seizoen dat in
zekere zin als 'het jaar van Claus'
bestempeld kan worden, past ze
ker een hernieuwde aandacht
voor 'Een bruid in de morgen' uit
1955, zijn eerste stuk en nog
steeds een van zijn beste. Bij le
zing lijken sommige delen mis
schien achterhaald en kleine be
kortingen kunnen geen kwaad,
maar de dramatiek en vooral de
beeldende kracht van het veelal
poëtische woordgebruik blijven
het publiek in een vaste greep
houden. Bovendien is de thema
tiek actueler dan ooit, al blijft het
gevaar aanwezig dat de suggestie
van een incestueuze verhouding
te sterk op de voorgrond komt te
staan.
Centraal staat immers niet zo
zeer de relatie tussen Andrea en
de infantiele Thomas, maar hun
poging zich aan de werkelijkheid
te onttrekken. Hun relatie is de
vlucht in een droomwereld die
zij met niemand delen en die
vooral door hun moeder met
angst gesignaleerd wordt. Een
effectief optreden daartegen
wordt echter onmogelijk door
dat ook de beide ouders het con
tact met de realiteit verloren heb
ben. Vader Pattini, een mislukt
'Medea' van Euripides voor de Toneel
groep Amsterdam. Vertaling: Gerard Kool
schijn. Toneelbeeld: Paul Gallis. Regie:Ge-
rardjan Rijnders. Titelrol: Kitty Courbois.
Gezien in de Stadsschouwburg op 4 febru-
AMSTERDAM - Gerardjan Rijn
ders heeft van Euripides 'Medea'
een opmerkelijk sobere voorstel
ling gemaakt op een wijdse
speelruimte, de gehele toneel
vloer van de Stadsschouwburg,
die werd gevuld met een mini
mum aan decor en spel. De aan
kleding bestaat slechts uit een
roze wand met een deur, een paar
oude kantinestoelen, een im
mens lampenplafond en lange,
vale jassen als kostumering.
In het spel zijn de emoties zo
veel mogelijk gereduceerd. Me
dea's ingehouden woede ont
laadt zich slechts zelden, haar
wraaklust is een onderhuids
bruisende maalstroom en mo
menten van grote dramatiek
worden vertaald in sterk onder
koeld spel. Als de bode (Jacques
Commandeur) haar het gruwe
lijk lot van Kreon en diens doch
ter vertelt, slaat hij zijn arm om
haar heen en doet zijn verhaal
alsof hij haar attent maakt op
spelende lammetjes in de wei.
Even lijkt het of tijdens de slots
cène wel alle registers openge
trokken mogen worden, maar bij
de laatste confrontatie tussen
Medea en Jason zitten beiden
naast elkaar als "oude mensen en
dingen die voorbijgaan".
musicus die al jaren tracht zijn
grote compositie te voltooien, is
na een fiasco op het concertpodi
um in zijn schulp teruggekropen,
en haar schaamte over de daar
door veroorzaakte sociale neer
gang heeft ook de moeder in een
isolement gebracht. De enige uit
komst lijkt het huwelijk van
Thomas met een rijke nicht, die
een wig kan drijven in zijn relatie
met Andrea, maar die ook enige
financiële verlichting kan bren
gen.
De voorstelling door Imperi
um begon veelbelovend, doordat
deze elementen van meet af aan
sober maar effectief in spel en to
neelbeeld geïntegreerd waren.
De speelruimte leek een grote
zwarte doos met vaag geprojec
teerde ramen en als meubilair
twee simpele rustbanken, een
sjofele kast en drie vuilnisbak
ken. Uitmuntend getypeerd was
daarbinnen het spel van Kees
Visser, die de vader behalve het
eenzelvige en dromerige ook iets
van de naïviteit wist te geven, die
zo sterk tot uiting komt in zijn
zoon Thomas (door Erik Siebel
met voldoende naturel gety
peerd). Clara Smit (de moeder)
bleef daar in haar typering nau
welijks bij achter, maar groeit
naar te hopen valt nog in tekstbe
handeling en samenspel. Merk
waardig was echter de zienswijze
van regisseur Bart Vieveen op
Dit uitgangspunt kan een
spannend resultaat opleveren,
maar daarvoor werd de sober
heid net iets te sterk aangezet. De
koren, het centrale maar ook het
moeilijkst realiseerbare element
in de Griekse tragedie, bieden
daarvoor het beste voorbeeld:
drie voortreffelijke actrices (Ca
therine ten Bruggencate, Ann
Hasekamp, Margo Dames), die
perfect unisono en uitmuntend
verstaanbaar hun teksten bren
gen, maar die bekneld waren in
een stilering die elke schijn van
betrokkenheid leek te mijden.
Hun onpersoonlijke, monotone
optreden wordt zelfs irritant als
zij midden in hun zinnen over-
lange pauzes aanbrengen, zodat
men als publiek niet meer geïn
teresseerd is in wat zij zeggen,
maar hooguit in wanneer zij ein
delijk verdergaan.
Die versobering en ten dele
ook Rijders streven naar een 'na
tuurlijke toneeltaai' (alof dat
geen inwendige tegenstrijdig
heid is) kwam echter ook via de
vertaling in botsing met het we
zen van de tragedie. Toen de
Haagse Comedie in '85 Kool-
schijns bewerking voor het eerst
gebruikte, maakte ik al bezwaar
tegen het stelselmatig doorbre
ken van ritme en versvorm in een
modernisering die soms veel
weg had van banalisering. De
door Rijnders voorgestane non
chalance, sterk op de voorgrond
tredend in een bordpapieren
nicht Hilda (Janine Bol): een bij
na ordinair-wulpse karikatauur
die het ongeloofwaardig maakt
dat zij op haar 38ste nog aan haar
eerste ervaring met mannen
moet beginnen, en die boven
dien een consequente doorwer
king van de rol in de weg staat.
Nog grotere bezwaren kan
men aanvoeren tegen een realis-
Jason (Hugo Koolschijn) en een
betekenisloze Aegeus (Rik van
Uffelen), zorgde zelfs dat de tekst
regelmatig een lichte hilariteit
opwekte en gaf mij al visioenen
van wat er zou gebeuren (ik wens
het de acteurs niet toe) als deze
tragedie ooit de onvrijwillige be
langstelling van een groep mid
delbare scholieren ten deel zou
vallen. Advertenties in landelij
ke dagbladen benadrukten de af
gelopen weken ondubbelzinnig
dat de titelrol zou worden ver
tolkt door Kitty Courbois. Het
'sterrensysteem' is blijkbaar niet
meer zo abject als enkele jaren
geleden en inderdaad bewees
Courbois weer eens waartoe een
actrice van haar kaliber in staat
is. Ongetwijfeld zou zij tot aan
grijpender spel zijn gekomen in
een enscenering die met de ma
terie raad had geweten, maar ook
nu wist zij, doorleefd, integer en
vol ingehouden emoties, van de
eerste tot de laatste minuut de
toeschouwers in een greep te
houden. Dat die eerste minuut
(de enige met noemenswaardige
stemverheffing) een deel was uit
het slottafereel, waarna het stuk
zich als een oude B-film in een
flashback ontvouwde, doet daar
aan niets af.
Bezoekers van de voorstellin
gen in Amsterdam worden na
een pauze onthaald op een toe
gift: Pinters jongste stuk 'Berg
taal', een vijftien minuten duren
de schets over machtwellust en
onderdrukking, waarvan de
ROTTERDAM (GPD) - Het Film
Festival Rotterdam heeft ondanks
de ingezakte belangstelling na het
eerste weekeinde toch weer meer
publiek getrokken dan afgelopen
jaar. De organisatie telde 25.000 be
zoekers die samen 160.000 maal
een film hebben bekeken. Ook het
aantal buitenlandse bezoekers
(300) was groter dan ooit.
door
Pieter van Lierop
De stijging van acht procent ten
opzichte van vorig jaar is voorna
melijk veroorzaakt door de mara
thonvoorstellingen van vrijdag
nacht (2000 liefhebbers bezochten
de zes door de Nederlandse critici
geselecteerde films) en zondag
(ruim 2700 kaarten voor een pro
gramma van zeven koplopers uit
de publieksenquête).
De Prijs van de Nederlandse
Filmcritici werd zaterdagavond
toegekend aan The Prisoner Of St.
Petersburg, van de Australische re
gisseur Ian Pringle. De door het
publiek meest gewaardeerde film
bleek De Commissaris, van de Rus
sische regisseur Alexander Askol-
dov, gevolgd door Het Rode Ko
renveld (van Zhang Yimou), Ope
ning Night (John Cassavetes), A
Woman Under The Influence
(John Cassavetes), A Short Film
About Killing (Krzysztof Kieslovs-
ki), A Short Film About Love (Kr
zysztof Kieslovski) en Een Verhaal
van de Wind (Joris Ivens). In totaal
werden 95 films vertoond.
Mat
Deze cijfers zijn evenwel geen re
den om het vertrouwen te behou
den in een Film Festival Rotter-
tisch opgevatte Andrea (Manita
van de Berg), voor wie 'Enge
land' geen metafoor maar een
wel degelijk bestaand reisdoel
lijkt te zijn. Juist zij is immers de
motor achter haar eigen vlucht
en die van Thomas in een droom
wereld, en meer dan bij de overi
gen moet haar realiteitsangst uit
haar karakter voortkomen. Niet
tekst gratis verkrijgbaar is. Een
lofwaardig initiatief, zeker nu
Pinter ook via de televisie in de
belangstelling staat. De vraag is
dam zonder oprichter Huub Bals.
Over de gehele lijn was er sprake
van een matte atmosfeer. Er is wat
dat betreft een verband te leggen,
zoals Felix Rottenberg namens de
Stichting Film Festival Rotterdam
tijdens een persconferentie erken
de, naar de te onevenwichtige in
teractie tussen het filmprogramma
en de neven-activiteiten zoals
praatshows en publieksdiscussies.
Die hadden dit jaar niet het niveau
dat we in 'Rotterdam' gewend zijn.
De scheiding tussen het publiek en
professionele deelnemers leek dit
jaar nagenoeg onoverbrugbaar.
Een belangrijker oorzaak voor
het mineur-gevoel is uiteraard het
gemis geweest van Huub Bals zelf
geweest die zeventien keer bewe
zen had niet alleen schitterende
programma's te kunnen samen
stellen maar bovendien als geen
ander wist hoe een filmfeest bezie
ling moet worden gegeven.
De meest treurige dag was vrij
dag 3 februari, de dag dat Huub
Bals 52 jaar geleden werd geboren.
Huubs verjaardag was in het verle
den altijd aanleiding geweest voor
nog een schepje extra feestvreug
de. Grote hilariteit was er bijvoor
beeld in 1987 toen Huub vijftig jaar
werd en hij een gebreide trui ca
deau had gekregen met het tijger
motief van het festival erin ver
werkt.
Afgelopen vrijdag viel er dus
geen verjaardag meer te vieren en
die wetenschap lag als een donker
floers over het Filmparlement in
Museum Boymans. Daar moest
een internationaal gezelschap van
circa zestig regisseurs en filmpro
motors allemaal vrienden van
Huub eigenlijk discussiëren
over de toch al somber stemmende
kansen voor de filmkunst in de we
reld.
onvrede of zelfopoffering leiden
tot haar zelfmoord, maar het
doorbrekende besef dat aan de
realiteit niet te ontkomen valt.
Een compliment voor Claus en
de uitvoerenden is, dat de tra
giek van haar zelfmoord daarbij
in alle soberheid recht overeind
bleef.
PAUL KORENHOF.
echter wel waarom dat aan het
Amsterdamse publiek voorbe
houden blijft. Zijn de toeschou
wers in Leeuwarden, Breda en
Tot overmaat van ramp kwam
die dag het bericht binnen dat
John Cassavetes was overleden, de
zeer eigenzinige Amerikaanse ac
teur-cineast aan wie dit jaar in Rot
terdam als een van Huubs laatste
wensen een speciaal retrospec
tief werd gewijd. Dat retrospectief
is ten overvloede nog eens een be
wijs geweest van Bals' goede
smaak, getuige de frappante waar
dering van ook het Rotterdamse
publiek voor de Cassavetes-films:
Opening Night en A Woman Under
The Influence op de derde en vier
de plaats in de enquête, met boven
dien nog Gloria, Minnie And
Moskovitz en Love Streams bij de
eerste twintig. A Child is Waiting
op 22, Faces op 26. Bij de VPRO
wordt thans overwogen het Cassa-
vetes-retrospectief op de tv uit te
zenden.
Niet minder markant is dat de
twee hoogst genoteerde films van
de publieksenquête De Commis
saris (van Askoldov) en Het Rode
Korenveld (van Zhang Yimou)
beide door Bals al geselecteerd wa
ren voor zijn festival van vorig jaar,
maar ze werden toen weggekaapt
door Berlijn.
Voor de zeer ondankbare taak
om Huub Bals op te volgen, denkt
de Stichting Film Festival Rotter
dam uiterlijk 1 april iemand te heb
ben gevonden en het lijkt wel zeker
dat het geen Nederlander zal zijn.
Het is pijnlijk maar waar; een twee
de Huub Bals is binnen onze lands
grenzen gegarandeerd niet te vin
den, het is al een wonder dat we er
één hebben mogen meemaken.
ARLES (DPAyANP) - In het Zuid
franse stadje Aries is een tentoon
stelling geopend van schilderijen
van Vincent van Gogh. De exposi
tie laat werken zien die de Holland
se meester tijdens zijn verblijf in
Arles tot stand bracht.
De tentoongestelde doeken zijn
in bruikleen ter beschikking ge
steld door verscheidene musea,
zoals de National Gallery in Was
hington en het Amsterdamse
Rijksmuseum. Ook enkele werken
van Van Gogh in het bezit van mu
sea in Moskou zijn in het Zuidfran
se stadje te bezichtigen.
De expositie is één van de groot
ste van de afgelopen jaren en zal
naar verwachting zo'n 100.000 be
zoekers trekken. Een dergelijke
tentoonstelling van schilderijen
van Van Gogh is zeldzaam, omdat
het materiaal waarmee is gewerkt
snel schade oploopt bij vervoer.
Drie maanden blijven de museum
deuren voor belangstellenden ge
opend.
Van Gogh (1853-1890) trok in
1888 naar Arles om het heldere
licht en om in de landelijke omge
ving inspiratie op te doen. De eer
ste stukken die hij hier schilderde
zijn landschappen, zoals .Souvenir
de Mauve', waarbij de kunstenaar
zich heeft laten beïnvloeden door
Japanse houtsneden.
De periode in Arles werd de
vruchtbaarste periode uit zijn le
ven, ondanks een zware psychi
sche depressie. Van Gogh raakte
vooral geestelijk uit zijn evenwicht
toen een einde kwam aan de sa
menwerking met zijn vriend Gau
guin.
Na een verblijf in een zenuwin
richting in Saint-Rémy trok hij in
1989 naar Auvers nabij Parijs waar
hij later overleed.
Maastricht nog niet rijp voor Pin
ter? Of vertrekt de bus naar huis
anders drie kwartier later?
PAUL KORENHOF.
