Strijd tegen doping via
sportscholen loopt stuk
Een zee van licht tegen depressie
Brazilië in de ban van het
moordende samba-ritme
Reportage
'Vrije jongens' onttrekken zich aan organisatie
ZATERDAG 4 FEBRUARI 1989
DEN HAAG - Nog steeds kan iedereen in elk willekeurig
schuurtje een paar halters en gewichten leggen en boven
de deur een bord hangen met 'sportschool'. Pogingen van
de overheid om met veel geld enige ordening te brengen in
deze branche met veel 'vrije jongens' en de kwalijke geur
van verboden spierversterkende middelen, hebben tot nu
toe gefaald.
kopen. Een juist beeld is niet te
Het ministerie van welzijn en
volksgezondheid stimuleerde de
oprichting van de Nederlandse
Vereniging van Sportscholen en
Fitnesscentra (NVSF). Deze over
koepelende organisatie moest nor
men vaststellen voor de kwaliteit
van sportscholen en fitnesscentra.
Daarnaast kreeg de NVSF de taak
om het illegaal gebruik van hor
moonpreparaten met grootscheep
se en gerichte voorlichtingscam
pagnes terug te dringen.
door
Weert Schenk
Vorig jaar juli meldde staatsse
cretaris Dees dat de plannen waren
mislukt. De branche-organisatie
bleek niet levensvatbaar als gevolg
van bestuurlijke zwakte en de ge
ringe belangstelling van sport
schoolhouders. Dees achtte verde
re financiële ondersteuning onver
antwoord.
Het ontbreken van een krachtige
branche-organisatie houdt volgens
Dees het gebruik van de hormoon-
preparaten in stand. De ontdek
king van een omvangrijke handel
in spierversterkers afgelopen
woensdag door de rijkspolitie in
Leusden, verbaast de woordvoer
der van WVC daarom allerminst.
De middelen waren heel nadrukke
lijk bestemd voor sportscholen. Ze
werden al geruime tijd per folder
aan sportscholen in ons land aan
geboden.
Het is allang geen geheim meer
dat in sportscholen en fitnesscen
tra enorm veel hormoonpreparaten
worden geslikt om de spieren te la
ten groeien. In 1984 kwam dat voor
het eerst zwart op wit te staan in
een rapport van de Nederlandse
Sportfederatie (NSF) en het onder
zoeksbureau Terp. Naar schatting
werd in de ongeveer 1200 sport
scholen jaarlijks voor een bedrag
van 70 tot 100 miljoen gulden aan
spierversterkende middelen omge
zet.
Verboden
Uiteraard laten lang niet alle sport
schoolhouders zich met de verbo
den middelen in. Maar iedereen
gaat gebukt onder het imago dat de
rommelaars de bedrijfstak bezor
gen. Ingewijden zeggen dat de
meesten zich van de dubieuze pil-
lenhandel distantiëren. Slechts een
handjevol sportschoolhouders zou
heel veel hormoonpreparaten ver-
Wel mag worden aangenomen
dat een aantal sportschoolhouders
zich gedwongen ziet oogluikend
toe te staan dat zijn klanten verbo
den middeltjes gebruiken. Als zij
het slikken verbieden, zijn ze bang
de klanten te verliezen aan de con
current.
Het dopingprobleem kan vol
gens het rapport van de NSF en
Terp onder andere worden bestre
den met speciale opleidingen voor
sportschoolhouders. Tijdens het
onderzoek was toch al gebleken
dat de sporttechnische begeleiding
vaak veel te wensen overlaat.
Vooral bij sportschoolhouders
die inspeelden op 'het gat in de
markt' en geld roken, ontbreekt de
noodzakelijke deskundigheid, al
dus het rapport. De sporters wor
den min of meer aan hun lot over
gelaten. Dat is minder het geval bij
scholen die met een enkele sport,
met name judo, zijn begonnen. In
deze categorie werd een sterkere
wil geconstateerd om kwaliteit te
leveren.
Het idee was de sportschoolhou
ders met een diploma van de nieu
we opleiding, verzorgd door de
branche-organisatie, een speciale
erkenning te geven. De opgeleide
trainers van deze 'bonds-sport-
scholen' zouden met goede voor
lichting hun pupillen beter kunnen
afhouden van het pillengebruik, zo
werd verwacht. Bovendien zou het
systeem de sporters meer zeker
heid bieden over de kwaliteit van
de sportschool.
Concurrenten
De 'vrije jongens' van de sport-
In sportscholen en fitnesscentra worden veel hormoonpreparaten gebruikt.
scholen lieten het echter afweten.
De sportschoolhouders beschou
wen elkaar als grote concurrenten
en zien niet in waarom ze zich zou
den moeten verenigen. De NSVF
was niet in staat hen te overtuigen.
Slechts 200 sportscholen sloten
zich aan bij de overkoepelende ver
eniging, waarvan ongeveer tachtig
scholen ook feitelijk contributie
betaalden. Dat maakte de NVSF
niet sterk genoeg om de wildgroei
van sportscholen tegen te gaan.
Toch ontwikkelde de NVSF in
samenwerking met de sportfedera
tie NSF een opleiding voor sport
schoolhouder. Er zijn twee cursus
sen. De ene behandelt de vaktech
nische kant, de andere leert hoe
een sportschool moet worden ge
leid. De sportschoolhouders toon
den hiervoor wel grote belangstel
ling, hoewel het systeem met
'bondssportscholen' al op de ach
tergrond was geraakt.
De opleiding werd in eerste in
stantie verzorgd door de Neder
landse Sport Academie op Papen
dal, maar die bleek niet bij machte
om daarmee door te gaan. Inmid
dels zijn de cursussen overgegaan
in handen van de stichting Con-
tracton in Overveen, dat op con
tractbasis sportonderricht geeft.
Leo Klijsen van de stichting
Contracton zegt dat sinds de start
van de opleiding in 1986 ongeveer
150 sportschoolhouders de cursus
hebben gevolgd. Er is nu zelfs een
grote wachtlijst. Klijsen gelooft
niet dat de opleiding het dopingge-
bruik in de branche kan terugdrin
gen. Het onderwerp komt ook nau
welijks ter sprake. Het gaat meer
om de kwaliteit van de trainingen.
Volgens Klijsen volgen niet al
leen sportschoolhouders de cur
sussen. Ze schrijven in toenemen
de mate ook hun medewerkers in.
De trend tot nu toe was dat de be
geleiding van de sporters voorna
melijk in handen was van 'vrijwilli
gers' die tegen een kleine vergoe
ding of vrije training andere spor
ters begeleidden.
De woordvoerder van de stichting
Contracton heeft twijfels over de
ontwikkelingen in de branche.
Enerszijds toont hij zich optimis
tisch en ziet hij binnen afzienbare
tijd een goede overkoepelende or
ganisatie ontstaan. Maar Klijsen,
die al jaren actief is in de wereld
van de sportscholen, kan er niet on
deruit dat hij slechts met 300 iets te
maken heeft gehad. "De andere
1200 hebben kennelijk geen enkele
behoefte aan wat voor activiteit
dan ook".
Het ministerie van WVC lijkt
zich daarbij neer te leggen. De
woordvoerder verklaarde dat de
boel nu verder op zijn beloop
wordt gelaten. Ook de jongste en
meest omvangrijke vondst van
spierversterkers die in sportscho
len gebruikt worden, brengt daar
geen verandering in. De woord
voerder zegt voorlopig geen aanlei
ding te zien voor krachtige maatre
gelen: "We willen afwachten wat
de opleidingen voor vruchten af
werpen".
ZAANDAM De Amerikaanse
psychiater Mueller ontdekte het in
1980 bij toeval. Een depressieve pa
tiënt die hij in het sombere win
terseizoen behandelde, vertrok
naar een zonnige zuidelijke staat
en was binnen de kortste keren van
de depressie verlost. Mueller legde
het verband tussen het gebrek aan
licht in de winter en de depressie,
en de lichttherapie was geboren.
door
Patrick van den Hurk
Sinds deze week biedt ziekenhuis
De Heel in Zaandam als eerste al
gemeen ziekenhuis in Nederland
een behandeling met lichttherapie
aan voor mensen die maar met
moeite de donkere dagen door ko
men.
"Het is een veel betere behande
ling voor de kwaal dan de behande
ling die we tot nu toe toepasten",
zegt H. Droogleever Fortuyn, psy
chiater in De Heel. "Een winterde
pressie wijkt in sommige opzich
ten aanzienlijk af van een 'gewone'
depressie. De patiënt is slaperig,
passief en duf, komt niet meer tot
werken en gaat veel eten. De be
staande medicijnen zijn daarop
niet afgestemd. Sommige mensen
moesten worden opgenomen of
kwamen in de WAO terecht. Na
lichttherapie konden ze weer ge
woon aan het werk."
Golven
Mensen met winterdepressie heb
ben last van grote 'seizoenpieken'
in hun stemmingen. "Iedereen
vóelt zich in de zomer beter dan in
de winter, maar als je dat op een
grafiek uitzet, zie je zoiets als een
licht£ golfslag. Bij winterdepres
sieven zie je hoge bergen in de zo
mer en diepe dalen in de winter. De
patiënt heeft dus een voordeeltje:
in de zomer is hij ook veel vrolijker
dan de gemiddelde mens", zegt
Droogleever Fortuyn.
De behandeling in De Heel is van
een verbluffende simpelheid. In
een kamertje op de afdeling psy
chiatrie zyn vier neonlampen aan
de muur bevestigd, een investering
van 800 gulden. Voor de lampen is
een tafeltje geplaatst, waaraan de
patiënt plaats neemt.
Gedurende drie uur, drie keer in
een week gaat hij of zij voor de bui
zen zitten. Elke minuut moet enke
le seconden in het licht worden ge
keken. De rest van de tijd kan bij
voorbeeld met lezen worden door
gebracht. Zeventig procent van de
patiënten is na de behandeling
voor de rest van de winter van de
depressie genezen. Een enkele
keer is daarvoor nog een tweede
kuur nodig.
Over het aantal mensen dat aan
winterdepressie lijdt, bestaat geen
eensgezindheid. Amerikaanse on
derzoeken kwamen uit op drie pro
cent van de bevolking, bjj onder
zoek in Apeldoorn werd niet meer
dan drie promille van de onder
zochten tot de winterdepressieven
gerekend.
Kliertje
Droogleever Fortuyn: "Ook over
de oorzaak bestaan verschillende
hypotheses. Er is aanleiding om
aan te nemen dat het hormoon
melatonine een rol speelt. Dat
wordt geproduceerd door de hypo
thalamus, een kliertje in de her
sens. Bij proeven is gebleken dat
het toedienen Wï een dosis mela
tonine depressief maakt".
"Bovendien onderdrukt licht de
produktie van het hormoon, maar
dat gebeurt natuurlijk ook bij men
sen die niet aan een winterdepres
sie lijden. Daarom heeft waar
schijnlijk ook serotonine, een an
dere stof, met het ontstaan te ma
ken, zij het dat daarbij juist een te
kort tot depressiviteit leidt. Er is
een link tussen licht en de aan
maak van serotonine, maar het is
niet glashelder hoe dat precies
werkt. De universiteit in Gronin
gen doet veel onderzoek op dat ge
bied", zegt Droogleever Fortuyn.
Uit Amerikaans onderzoek was
al gebleken dat de therapie pas zin
heeft als een lichtintensiteit van
2500 lux of meer wordt gebruikt, te
vergelijken met het licht dat 2500
brandende kaarsen geven. In De
Heel worden neonbuizen gebruikt
die alle kleuren van het spectrum
weergeven, behalve het schadelij
ke ultraviolet. De behandeling
werkt in de ochtenduren het best.
Daarom kan voor een optimaal ef
fect eigenlijk maar een patiënt per
dag worden geholpen.
Verzekeraars
Droogleever Fortuyn: "We praten
al met de directie over uitbreiding.
Er stonden al mensen te trappelen
om te worden behandeld voor we
waren begonnen. De investering is
in ieder geval zo laag dat dat geen
probleem vormt. Het is alleen nog
niet duidelijk hoe de therapie moet
worden bekostigd. Voorlopig is het
voor ons gewoon een poliklinisch
consult, maar verzekeraars zullen
er zeker belang bij hebben behan
deling te vergoeden. Dat bespaart
ze enorm op medicijnen en bezoe
ken aan hulpverleners."
"Of het ook zin heeft om thuis in
het licht te gaan zitten? Het kan
waarschijnlijk geen kwaad, maar
de intensiteit is denk ik niet sterk
genoeg. Als mensen die denken dat
ze aan winterdepressie lijden maar
niet onder de zonnebank gaan zit
ten om vrolijk te worden. Want dat
is wel gevaarlijk, zeker als ze medi
anen gebruiken."
Mafia beheerst carnaval in Rio de Janeiro
Carnaval in Rio is big bussiness. Voor de romantiek van vroeger is geen plaats meer. <foto ap>
RIO DE JANEIRO - "Brazilië is
geen serieus land", heeft gene
raal De Gaulle ooit gezegd, en hij
had in meerdere opzichten ge
lijk. Maar in elk geval een ding is
in Brazilië een zeer serieuze aan
gelegenheid: feestvieren. Het
carnaval dat er weer losbarst,
met Rio de Janeiro als epicen
trum, houdt de gemoederen al
maanden bezig.
door
Roland Vonk
En dat zowel voor als achter de
schermen, want de jaarlijkse pa
rade van sambascholen in Rio is
big business geworden. Econo
mische crisis of niet: de aankle
ding van de optocht zal luxueu
zer zijn dan ooit en de duurste
plaatsen aan de paradestraat
ongeveer 10.000 gulden voor een
tafel met twaalf stoelen waren
al een maand geleden uitver
kocht.
Zacarias Siqueira, artistiek di
recteur van het grammofoonpla-
tenproject dat de parade bege
leidt, drukt het zo uit: "Brazilië is
een land van tegenstellingen.
Economisch gaat het niet goed,
de regering heeft niet het ver
trouwen van het volk, maar des
ondanks heeft iedereen zin in
een groot feest. De Braziliaan wil
drie dagen vrolijkheid om alle
zorgen van het afgelopen jaar te
vergeten. Wij gaan een van de
mooiste caranavalsfeesten van
ooit tegemoet".
De apotheose van dat feest
moet de optocht worden van de
achttien beste sambascholen van
Rio de Janeiro, zondag- en maan
dagnacht in de Sambadromo, de
speciaal voor dit doel door archi
tect Oscar Niemeyer ontworpen
sambastraat. Die optocht heeft
de vorm van een wedstrijd.
Beestenspel
Er is veel geld en prestige mee
gemoeid. De defilerende scholen
treden aan met elk tussen de
3000 en 4000 dansers, zangers
en muzikanten. De meeste deel
nemers betalen zelf hun kledij,
hun fantasia, maar het is een pu
bliek geheim dat een belangrijk
deel van de kosten wordt gedra
gen door de beschermheren van
de sambascholen, de zogeheten
patrones die hun fortuin verza
melen met het jogo de bicho, let
terlijk: het beestenspel.
Het jogo de bicho is de illegale
lotto waarin miljoenen Brazilia
nen dagelijks hun geluk beproe
ven. Nu precies honderd jaar ge
leden is het spel gelanceerd door
een baron in Rio die de noodlij
dende dierentuin een financiële
injectie wilde geven. Hij koppel
de lottonummers aan dierenna
men. Zo kon er gespeeld worden
op bijvoorbeeld 'aap' en 'vlin
der'.
De dierentuinactie werd een
succes, en het slotsignaal ervan
was voor Brazilianen, met com
mercieel inzicht het teken om dë
actie voor eigen rekening voort
te zetten. Sinds 1944 is het jogo
de bicho officieel verboden,
maar daar trekt - zoals wel vaker -
niemand zich er wat van aan. In
Rio de Janeiro alleen al verdie
nen naar schatting 50.000 tussen
personen hun brood met het
spel. Je ziet ze openlijk op straat
hoeken zitten, gewapend met
pen en bloknoot. Het jogo de bi
cho heeft dagelijks trekkingen
en doet nooit moeilijk over uitbe
talen. Winnaars krijgen nog de
zelfde dag hun geld.
De bankiers van het jogo de bi
cho, bicheros genoemd, verdie
nen met het spel aanzienlijke
sommen gelds, maar hun aan
zien komt ergens anders van
daan. Dat verwerven ze door fi
nanciële steun aan sambascho
len, voetbalclubs en politici. Het
is zoals bichero-bankier Aylton
Güimarnes Jorge eens heeft ge
zegd: "Financieel gezien loont
investeren in een sambaschool
niet. Er is geen enkele winst, het
is een bodemloze put. Maar het
mooiste in het leven is bekend te
zijn, het mooiste is dat iedereen
je kent en bewondert om wat je
doet".
Mafia
Siqueira: "Bicheros zijn mensen
van eer. Ze hebben niet alleen
aanzien bij de man in de morro,
in de sloppenwijk, ze hebben
ook aanzien bij de rtiiddenklasse
en bij de banken''.
Guimaraes Jorge - bijgenaamd
Capitao (kapitein) Guimaraes - is
voorzitter van de vijf jaar gele
den opgerichte onafhankelijke
liga van sambascholen in Rio de
Janeiro, welke liga alle reguliere
inkomsten uit de carnavalsop
tocht (televisierechten, entree,
royalties) verdeelt over de scho
len. Rijke scholen als Beija Flor,
Mocidade, Portela en Imperatriz
Leopoldinense leunen echter
zwaar op hun afzonderlijke pa
trones.
"Zonder geld geen carnaval",
heeft kapitein Guimaraes het
eens samengevat. "Samba, dat is
eigenlijk de mafia", voegen an
deren daar aan toe, en de carna
valsgeschiedenis van de afgelo
pen tien jaar steunt hen in die uit
spraak. Enkele wapenfeiten:
overval op een sambaschool,
brandstichting in een kledinga
telier, vecht- en schietpartijen,
de moord op een sambaschool
president en de 'verdwijning'
van drie mannen die hadden in
gebroken bij patrone Anisio. In
het afgelopen jaar zijn ook weer
verscheidene mensen uit de sam
bawereld van Rio een nog niet
opgehelderde voortijdige dood
gestorven, dit ondanks de be
zwerende woorden die de kapi
tein vorig jaar sprak: "De samba-
oorlog begint en eindigt in de op
tocht".
Die optocht intussen heeft al
lang niet meer het romantische
karakter dat uit de carnavalfilm
Orfeu Negro (Marcel Camus,
1958) sprak. Vroeger maakten de
samba en de parade deel uit van
de folklore van de arme bevol
king uit de favalas van Rio, de
krottenwijken. De parade wordt
al ruim vijftig jaar gehouden,
rond 1967 is de infiltratie van de
middenklasse begonnen en
sinds de inauguratie van de 7Ö0
meter lange Sambadromo in
1984 is Rio's carnavalsoptocht
een soort groot bedrijf.
Economie
Ruim baan voor de BV Carnaval.
Verspreid over twee zeer lange
en warme nachten - het is nu
hoogzomer - defileren bijna
60.000 mensen langs de twee
keer 70.000 'live'-toeschouwers
en de vele miljoenen die het
spektakel via de tv volgen.
Riotur, de plaatselijke VW,
schat dat ongeveer 130.000 bui
tenlanders de stad aandoen tij
dens het 'grootste feest op aarde'
en dat die de nationale economie
1,5 miljard dollar wijzer zullen
maken.
De Brazilianen zelf hebben
minder te verspijkeren. Het
goedkoopste kaartje voor de
Sambadromo komt in de buurt
van het minimummaandloon.
Zeker het armere deel van de be
volking is aangewezen op de
ruim 80.000 vrijkaarten die via de
sambascholen worden ver
spreid. En verder maakt het mis
schien niet zoveel uit.
Tot op zekere hoogte is het car
naval van Rio net zo democra
tisch als de oneindige stranden
die de stad omzomen. De straten
immers zullen ook vergeven zyn
van het tromgeroffel, het trom-
petgeschetter, de van zweet
glimmende billen van de dansen
de mulatas, de aanstellerige tra
vestieten die alles mogen wat
God verboden heeft en de talloze
Magere Heinen, wier oogst op
Aswoensdag wordt geteld.
