'Het is een kwestie van bijhouden'
Nigeriaanse lepra-patiënten
Giro 5(ÊÊÊÈSÊÊ
Creatief feest op De Vlietschans
Nederlandse basisscholen helpen
mm
Ongewenst
Frank van Harmelen (24) is wijndeskundige, oftewel vinoloog
Zo oökuiW t&rMwu de 30^«appej.
vmtevó en die ft&is Waives m?
kuwi^ cfe depcF \v\.
1989
PAGINA 9
Eindredactie Paul de Tombe
Telefoon 071-161442
Onder de titel 'Bayara, ver weg
en toch dichtbij' is in januari een
onderwijsproject ten behoeve
van de leprabestrijding begon
nen. Aan alle Nederlandse basis
scholen is gevraagd een werk
stuk te maken waarin de leerlin
gen vertellen op welke originele
manier zij mensen ertoe hebben
overgehaald donateur te worden
van de Nederlandse Stichting
voor Leprabestrijding (NSL). De
dertig scholen die het meest ori
ginele werkstuk insturen, krij
gen als herinnering een mooie
gevelsteen. Van het beste werk
stuk wordt een foto geplaatst in
het blad 'Samsam' en de winnen
de groep wordt verder in juni uit
genodigd om mee te werken aan
een televisieprogramma waarin
wordt gepraat over lepra en over
het dorp Bayara.
Het is allemaal begonnen in
het vorige schooljaar. Leerlingen
van de Emmaüs basisschool in
Voorschoten maakten een boek
voor een school in Nigeria, waar
in ze door middel van artikelen,
foto's en tekeningen lieten zien
hoe ze in Nederland leven. Iede
re leerling schreef in het boek
wat hij of zij aan de Afrikaanse
kinderen wilde vertellen. Dit
boek werd vervolgens meegege
ven aan de Nederlandse schrijf
ster Mink van Rijsdijk die naar
het dorpje Bayara in Nigeria ging
om een kinderboek voor de NSL
te schrijven. Zij overhandigde
het boek daar aan leerlingen van
de Bayara Primary School.
87 en 79 jaar zijn ze nu, de oor
logsmisdadigers Fischer en
Aus der Funten die vorige
week werden vrijgelaten.
Daarvan hebben ze 43 jaar
doorgebracht in de gevangenis
in Breda voor hun aandeel in de
jodenvervolging in de Tweede
Wereldoorlog. Ze zijn verant
woordelijk voor het overbren
gen van tienduizenden joden
naar de vernietigingskampen
van de nazi's. Daar werden de
onschuldige mannen, vrouwen
en kinderen in de gaskamers
vermoord.
Na de oorlog werden Fischer
en Aus der Funten samen met
hun collega-nazi's Kotalla en
Lages ter dood veroordeeld.
Koningin Juliana weigerde
echter de doodvonnissen te on
dertekenen omdat ze princi
pieel tegen de doodstraf is. De
doodvonnissen werden daarom
omgezet in levenslange gevan
genisstraf. Lages werd snel
vrijgelaten omdat hij aan een
dodelijke ziekte leed, en het
drietal ging verder door het le
ven als de Drie van Breda.
Sinds 1979, toen Kotalla over
leed, staan ze bekend als de
Twee van Breda.
In 1972 vond de toenmalige
minister van justitie Van Agt
dat de drie wel lang genoeg
vastgezeten hadden, en wilde
ze vrijlaten. De emoties liepen
hoog op. Hoe kun je mensen die
zulke gruweldaden hebben be
gaan, tot twee keer toe gratie
geven, vroegen de oorlogs
slachtoffers, hun familie en
hun nabestaanden zich ver
twijfeld af. Zij kunnen genie
ten van een oude dag, waar hun
slachtoffers nooit aan toe zijn
gekomen. Deze misdadigers
vrijlaten is óns nog eens extra
straffen en laten lijden, zeiden
ze. De Tweede Kamer zwichtte
voor dat argument en besloot
het drietal te laten zitten.
Daarmee was de kous voorlo
pig af, al bleef de discussie on
dergronds wel doorrommelen.
Want, zeiden de voorstanders
van vrijlating, mensen écht le
venslang opsluiten is eigenlijk
in strijd met de manier waarop
we in onze rechtsstaat denken
over het straffen van mensen.
Zelfs al hebben ze zulke ver
schrikkelijke dingen gedaan
als deze nazi's.
Om die twee standpunten
ging het eigenlijk ook vorige
week, toen het kabinet van de
Tweede Kamer toestemming
vroeg om de Twee van Breda
toch maar vrij te laten. Naast
het argument van de rechts
staat had het kabinet nog een
ander argument: als we om de
zoveel tijd weer praten over
vrijlating, rijten we steeds op
nieuw de oude wonden van de
oorlogsslachtoffers open. Dan
kunnen we beter maar één keer
door de zure appel heen bijten,
aldus het kabinet.
De oplaaiende emoties en het
debat in de Kamer waren een
herhaling van de discussie in
1972. Alleen was nu de afloop
anders. Met een meerderheid
van 85 tegen 55 stemmen be
sloot de Tweede Kamer dat Fi
scher en Aus der Funten terug
naar Duitsland mochten, waar
bij voor- en tegenstemmers in
vrijwel elke fractie te vinden
waren. Zelfs de tweehoofdige
fractie van de klein-linkse PPR
stemde verdeeld: Ria Beckers
stemde voor vrijlating, Peter
Lankhorst tegen.
Vrijdag, de dag na het kamer-
besluit, werd het tweetal als
ongewenste vreemdeling over
de grens gezet.
SJAAK SMAKMAN
Het dorpje Bayara ligt in de staat
Bauchi State in het noorden van
Nigeria. In deze deelstaat wonen
4.5 miljoen mensen van wie er
12.000 lepra hebben. Elk jaar
worden er zo'n duizend nieuwe
lepra-gevallen ontdekt en onge
veer 28 procent van de zieken is
jonger dan 14 jaar. Voor hen zijn
slechts twee lepra-artsen be
schikbaar, Nederlanders uitge
zonden door de NSL. Een van
hen is Gert van den Berg, verant
woordelijk voor het werk en de
zorg in het ziekenhuis in Bayara.
De andere arts, Rien Verhage, is
verantwoordelijk voor de meer
dan 200 lepraklinieken op het
platteland van Bauchi State. Hij
houdt zich bezig met de organi
satie en met de opleiding van lo
kale (lepra)gezondheidswerkers
en de voorlichting van de bevol
king. Een kleine leprakliniek is
soms niet meer dan een tafel on
der een boom.
Als mensen besmet zijn met le
pra krijgen ze lichte vlekjes op
hun lichaam. Deze vlekjes doen
geen pijn en de meeste mensen
denken dat de plekjes vanzelf
wel weer verdwijnen. Dit is ech
ter niet het geval. De mensen
kunnen zich op een gegeven mo
ment niet meer zo goed bewe
gen, en voelen niets als ze zich
verwonden. De wonden gaan
ontsteken wat tot gevolg kan
hebben dat lichaamsdelen kun
nen afsterven, waardoor mensen
mismaakt worden. Toch is lepra
een ziekte die heel goed kan wor
den bestreden, als ze maar op tijd
wordt ontdekt.
Lepra heeft alles te maken met
een lage levensstandaard veroor
zaakt door armoede en gebrek
aan voorlichting, medische voor
zieningen, klinieken, ziekenhui
zen en medicijnen. Vroeger, toen
ook hier de levensstandaard laag
was, kwam ook in Nederland le
pra voor.
In veel gebieden wordt de
ziekte beschouwd als een straf
van de goden. De zieke mensen
worden vaak door de gezonde
mensen geschuwd en soms zelfs
verbannen. De NSL vindt dat dit
niet kan en probeert daar wat aan
te doen. In Bayara is dit gelukt.
Het dorp werd oorspronkelijk
Nada van Nie, presentatrice van het nieuwe televisieprogri
'Donderslag' dat morgen aandacht besteedt aan lepra: 'Lepra, daar
geef ik om. En jij ook...?' (foto studio Rob Mostert)
gebouwd voor lepra-patiënten,
maar inmiddels wonen in Bayara
veel mensen die geen lepra heb
ben of genezen zijn. Lepra-pa
tiënten worden in dit dorp ge
woon geaccepteerd.
Doe-boekje
Nadat de kinderen in Bayara het
boek van de Emmaüsschool had
den ontvangen, wilden zij wat te
rug doen. Binnen twee weken
maakten zij eveneens een boek
over hun manier van leven. Daar
in laten ze onder meer zien wat ze
eten en welke dieren er in hun
land leven. Het boek gaven zij
aan Mink van Rijsdijk mee toen
zij terugkeerde naar Nederland.
De twee boeken die de kinde
ren van de beide scholen hebben
gemaakt, zijn als uitgangspunt
genomen voor een 'doe-boekje'
dat alle leerlingen van de basis
scholen in Nederland in de kerst-
SCHIEDAM - In een grote leren
bureaustoel zit Frank van Har-
melen om negen uur 's ochtends
al aan de telefoon wijnbestellin
gen op te nemen. Samen met zijn
vader heeft hij een grote slijterij
in Schiedam. Bordeaux, Beaujo-
lais, Sancerre en Champagne,
Frank weet waarover hij praat.
door
Kim Carree
Hij is vinoloog, oftewel wijndes
kundige. waarvoor hij een spe
ciale opleiding volgde. Volgens
hem is het geen kunst om vino
loog te wórden. "De kunst is het
te blijven. Vakbladen lezen, heel
vaak wijn proeven en vooral op
de hoogte blijven van nieuwe
ontwikkelingen op wijngebied.
Het is een kwestie van bijhou
den".
De wijnopleiding in het Utrecht
se plaatsje Maarn duurt officieel
één jaar. Frank deed er twee jaar
over. "Het is een pittige oplei
ding. Je leert hoe wijn wordt ge
maakt, hoe het gistingsproces in
zijn werk gaat, over klassen wijn
en wijngebieden. Maar bovenal
leer je wijnen te herkennen door
middel van hun smaak, kleur,
geur en afdronk. Als je nagaat
dat zelfs de allerbeste wijnkën-
ners zo af en toe wijnen door el
kaar halen, begrijp je dat het een
heel ongrijpbaar iets is, én heel
erg moeilijk. Je moet op hét exa
men zelfs kunnen proeven uit
welk jaar een wijn stamt en van
wat voor soort druif hij is ge
maakt".
Frank houdt van zijn vak. Om
in de slijterij van zijn vader te
kunnen werken was hij verplicht
een slijtersvakdiploma te halen;
hij studeerde vinologie omdat hij
het leuk vond. "Het is niet alleen
mijn beroep maar ook mijn hob
by. Heel veel mensen doen die
opleiding alleen omdat ze het
leuk vinden. De leeftijden van
leerlingen variëren dan ook
18 tot 80 jaar".
LEIDEN - De Christelijke scholengemeenschap De der vermommingen maken de leerlingen zelf
Vlietschans in Leiden zuid-west viert op drie februari kers. Voor de tweede en derde klassers komt de
het tienjarig bestaan van het schoolgebouw. Om dat cusschool onder leiding
feest een 'nuttige draai' te geven koos de commissie schans. Leerlingen van
voor een project genaamd Crea-10-us.
De dag staat helemaal in het teken van creativiteit.
De hele dag zijn er workshops, verplichte onderde
len, en een afsluitend avondprogramma.
Joe Andy naar de Vliet-
de circusschool geven de-
laten zien hoe te fietsen op een één-
monstraties
wieier.
Peter Pan Produkties is een jeugdtheater-groep
die het stuk 'Spelen met geweld' ten tonele brengt.
De 24 workshops bieden voor elk wat wils. Er zijn Speciaal voor vierde klassers Mavo en Havo
toneelimprovisaties, waarbij je kunt leren improvise
ren onder leiding van twee 'bekende' oud-leerlingen.
Ook toont een mevrouw de Chinese papiervouw-
kunst Origami. In de shop 'steengoed en oerhandig
wordt geleerd vuurstenen werktuigen te maken, pot
ten te 'bouwen' zoals de pre-historische mens het al
deed.
De vaste onderdelen zijn verdeeld over de verschil
lende niveaus van de school. Zo is voor de brugklas
sen het Scapinoballet ingehuurd dat met de 'brug- op met haar programma 'Champagne, rozen
gers' het ballet 'Maskerade' instudeert. Voor dit spel tomaten'. Aanvang 20.30 uur.
voorbereidende les en een nabespreking met de ac
teurs. Verder behoren een synthesizerdemonstratie
en een opehbare les jazzballet tot de vaste program-
ma-onderdelen.
Het avondprogramma wordt gevuld met onder
meer het Scapinoproject van de brugklasleerlingen.
Dat begint om 19.00 uur in de aula en is toegankelijk
voor ouders en tweede klassers. Voor de ouderen
treedt in de aula de cabaretière Dorine van der Klei
rotte
Goedkoop is de wijnopleiding
niet. De cursus wordt gegeven
aan een particuliere school die
aan lesgeld (voor één dag les per
twee weken) ongeveer 2000 gul
den per jaar kost. De kosten van
de boeken komen daar nog eens
bij en natuurlijk de kosten van
de wijn. Aan het begin van de
cursus worden namelijk groep
jes gevormd die gedurende de
hele opleiding minimaal één
keer per week bij iemand thuis
wijn moeten proeven.
"Voor mij is dat nooit zo'n
kostbare geschiedenis geweest
omdat ik de flessen gewoon mee
kan nemen uit de slijterij", zegt
Frank van Harmelen. "Voor
mensen die het echt alleen voor
hun hobby doen, is dat een veel
groter probleem. Wanneer het
jouw beurt is om wijn te kopen,
kom je nou eenmaal niet met een
huiswijntje van de een of andere
supermarkt aanzetten. Je bent
dan dus echt honderden guldens
kwijt".
Het proeven van wijn is in de
vinologie het allerbelangrijkst.
Officieel moetje daarbij elk slok
je uitspugen. Je bekijkt de kleur
van de wijn, ruikt eraan, laat het
een beetje ronddraaien in het
glas en neemt een slokje. Daarbij
laat je de drank dan door je hele
mond heengaan zodat je de
smaak echt goed in je op kan ne
men. Daarna draai je je om naar
de speciale spuugbak en spuug
je de wijn uit. Doodzonde, zou je
zeggen, maar wel nodig wil je na
zo'n proeverij niet lallend het
proeflokaal uit strompelen.
Frank heeft het wel eens mee
gemaakt. "Want hele speciale
wijnen of champagne spuug ik
natuurlijk niet uit. Ik ben ook
weieens 's morgens al dronken
geweest, want proeven deden we
op de opleiding vaak in de och
tend. Je smaak is dan het beste.
Daarna werd dan altijd bespro
ken wat we hadden geproefd en
gingen we lunchen. Na de lunch
was er meestal een spreker. Over
het algemeen was dat iemand die
zich had gespecialiseerd in een
bepaalde wijnsoort of-streek. Ui
teraard werd ook dan weer ge
proefd, en dan was het opnieuw
de kunst om niet dronken te wor
den".
Wijnlanden
Franse wijnen blijven volgens
Frank hoog scoren. "Die worden
nog steeds het meeste verkocht.
Of het de beste wijn is weet ik
niet, dat is hèel persoonlijk. Maar
mensen komen er altijd weer op
terug".
Naast de bekende Franse,
Duitse, Oostenrijkse, Italiaanse
en Spaanse wijnen, verkoopt
Frank in de slijterij ook wijnen
uit wat minder voor de hand lig
gende landen als Amerika en
Australië. "De laatste tijd is daar
steeds meer vraag naar. Een tijd
lang heb ik zelfs nog Afrikaanse
wijnen in de zaak gehad maar
vanwege de politieke situatie
werd dat moeilijk. Daarom ben
ik ermee gestopt. De kwaliteit
was echter bijzonder hoog, dus
zodra het kan begin ik er weer
mee".
Zelf drinkt Frank gemiddeld
een halve fles wijn per dag. Naar
eigen zeggen, kan hij echter ook
leven zónder wijn. "Alcoholist
ben ik zeer zeker niet. Als ik zou
moeten stoppen met drinken,
heb ik nog genoeg andere hob
by's. Jammer zou ik het natuur
lijk wel vinden. In eerste instan
tie omdat het gewoon lekker is
maar ook omdat ik het kan ge
bruiken in de zaak. Zoals ik al
eerder zei, is je smaak iets heel
persoonlijks maar toch word je
regelmatig om advies gevraagd.
Als je zelf niet meer kan proeven,
raak je er toch een beetje uit en
dat is dan nadelig voor de klan
ten".
Frank kan zich erover verba
zen hoe weinig de gemiddelde
Nederlander van wijn weet.
"Zelfs in de beste restaurants
weten ze vaak niet wat ze serve
ren. Het gebeurt wel dat iemand
een hele dure fles wordt aange
smeerd die helemaal niet bij het
gekozen menu past. Dat is na
tuurlijk doodzonde. Op de oplei
ding zie je gelukkig steeds meer
mensen uit de horeca. Blijkbaar
gaat men zich langzaam realise
ren hoe belangrijk wijn kan
zijn".
vakantie hebben ontvangen. In
dat boekje staan een aantal op
drachten. In de laatste opdracht
wordt gevraagd om een kijkdoos
of een stuk speelgoed te maken
dat betrekking heeft op Bayara.
Het speelgoed moet wel van af
val worden gemaakt, net zoals de
kinderen in Nigeria doen.
Vervolgens krijgen alle leerlin
gen van hun onderwijzer een lijst
waarop zij donateurs voor de
NSL kunnen noteren. Het gaat
erom op een orginele manier do
nateurs te werven. Bijvoorbeeld
met behulp van de kijkdoos of
het zelfgemaakte speelgoed.
Hierover maken de leerlingen
dan samen een werkstuk en dat
sturen ze naar de NSL. Per
school mag één werkstuk wor
den ingestuurd.
Donderslag
De leerlingen van de Emmaüs
Basisschool hebben veel geleerd
van het boek van de leerlingen
uit Bayara en kunnen van alles
over Nigeria en vooral over
Bayara vertellen. Vier leerlingen
van de school uit Voorschoten
doen dat ook morgenmiddag om
17.20 uur op de televisie in 'Don
derslag', een nieuw jeugd-maga-
zine van de Avro, gepresenteerd
door Nada van Nie en Mare Pos
telmans. In dit programma
wordt morgen tien minuten aan
dacht besteed aan de ziekte lepra
en het project op de basisscho
len.
De schrijfster Mink van Rijs
dijk die de boeken van de beide
scholen uitwisselde, heeft voor
de NSL een kinderboek geschre
ven over het leven in Nigeria. Het
boek heet 'Hoera, het regent' en
gaat over een tienjarige Nigeri
aanse jongen.
MARIJN VAN GELDER
