Project 'Moslims' stopgezet
Mijn vingers zijn de tolk van het 9
a Kraan: 'Discussie is nauwelijks begonnen'
•a ZATERDAG 28 JANUARI 1989
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA 15
Na drie jaar eindigt op 1 maart heLonder-
wijs-materiaalproject 'Moslims' van de
Unie School en Evangelie en de Gerefor
meerde Kerken in Nederland. In het ka
der van dit project heeft drs. J. D. Kraan
uit Ermelo christelijke scholen pastoraal-
theologisch ondersteund voor het onder
wijs aan moslimkinderen.
Beide opdrachtgevers hebben waarde
ring voor de adviezen van Kraan en de pu-
blikaties die naar aanleiding van dit pro
ject zijn verschenen. Maar ze bereikten
geen overeenstemming voor de financie
ring van een vervolg. Bovendien riep het
project binnen de Unie ook vragen op,
vooral wat betreft de 'theologische door
denking' van het gesprek met moslims.
Unie en kerk zullen zich nader bezinnen
op de vraag hoe aan het onderwerp 'mos
limkinderen op christelijke scholen' ver
der aandacht kan worden besteed. Kraan
zelf vindt het onbegrijpelijk dat aan het
lopende project nu al een eind komt.
ERMELO (ANP) - "Mensen die
net wat hoop hadden herwonnen,
worden nu in de steek gelaten. Hun
reacties variëren van ongeloof tot
verbijstering". Zegt drs. J. D.
Kraan naar aanleiding van het
stopzetten van het project voor
ontmoeting met moslims op chris
telijke scholen.
De gereformeerde predikant, ex-
zendingswerker in Pakistan, werd
in 1986 aangetrokken voor dit drie
jarige project van de Gereformeer
de Kerken in Nederland en de Unie
School en Evangelie. Hij vindt het
onbegrijpelijk dat de Unie niets
voelt voor verdergaan na 1 maart.
Immers, deze organisatie heeft an
derhalf jaar geleden nog een ge
durfde verklaring uitgegeven over
de ontmoeting met andersgelovi
gen op de christelijke school.
„Houd uw koers recht en sta ach
ter uw verklaring", raadt Kraan de
Unie aan. Veel onderwijsgevenden
hebben de verklaring over de zoge
noemde 'ontmoetingsschool' als
steun in de rug ervaren. Zij begrij
pen niet dat het onderwijsproject
wordt beëindigd.
De Unie en de Gereformeerde
Kerken bereikten geen overeen
stemming over de financiering van
een vervolg. De kerk betaalde de
afgelopen jaren tweederde van
Kraans salaris. Nu is de Unie aan
de beurt om het grootste deel van
de kosten op zich te nemen. Ma^r
die voelt daar niet voor. Ze had ook
haar vragen bij de 'theologische
doordenking' van deze ontmoeting
met moslims.
Minimaal
Secretaris M. van Krimpen van de
Unie zegt dat deze theologische be
nadering, waarin de dialoog met
moslims voorop staat, niet de in
stemming heeft van de totale ach
terban. Hij wijst daarvoor op de
rechtervleugel van de christelijke
onderwijswereld, die ook in de
Unie vertegenwoordigd is. „Wij
hebben onze nek al ver uitgestoken
met onze verklaring over de ont
moetingsschool".
In een brief aari zijn twee werk
gevers gaat Kraan hiertegenin:
„Zolang de Unie het hele, plurifor
me christelijk onderwijs vertegen
woordigt of wil vertegenwoordi
gen, mag verwacht worden dat fi
nanciële ondersteuning ook pluri
form uitvalt".
Kraan vindt de personele inzet
van de Unie voor de ontmoeting
met culturele minderheden toch al
minimaal. Hij vreest dat die na 1989
zelfs helemaal verdwijnt, omdat
ook de gedeeltelijke steun aan een
gespecialiseerde functionaris van
het Christelijk Pedagogisch Stu
diecentrum wordt beëindigd.
Hoe voorkomen we dat de zaak
zelf van tafel verdwijnt, vradgt
Kraan zich af. De predikant is er
niet op uit zijn eigen baan veilig te
stellen, want hij is inmiddels op
zoek naar ander werk. "De discus
sie over de aanwezigheid van .mos
limkinderen op christelijke scho
len is nauwelijks begonnen en kan
niet nu opeens worden afgebro
ken". Ondanks veel spreekbeur
ten, kerkdiensten en publikaties
zijn .belangrijke centra van de on
derwijswereld' nog niet bereikt,
zegt de theoloog, die drie jaar voor
een zo omvangrijke klus veel te
kort vindt. Het liefst zou hij zien
dat er een functionaris in vaste,
dienst werd aangesteld, die na-
+BOSTON - Dit is Barbara Harris
de eerste Vrouwelijke^bisschop in de
wereld en in de geschiedenis van
2000 jaar christendom. Zij wordt in
de Amerikaanse Episcopaalse (An
glicaanse) Kerk hulpbisschop van
Boston. Hier staat zij de pers te
woord, met bisschop David
Johnson van het bisdom Massachu
setts broederlijk naast haar.
(foto AP)
mens de Gereformeerde Kerken,
de Hervormde Kerk en een aantal
christelijke onderwijsorganisaties
de discussie over de ontmoeting
tussen de religies op scholen sti
muleert.
Behoefte
Dat er aan die discussie grote be
hoefte is, is voor Kraan buiten kijf.
Ontmoeting met moslims heeft
voor velen, ook in de wereld van
het onderwijs, nog iets angstigs.
Daardoor zijn de echte vragentij-
voorbeeld over de theologie en
over de identiteit van het onder
wijs, nauwelijks gesteld. De angst
om de eigen organisatie ter discus
sie te stellen speelt op de achter
grond mee. „Zouden christelijke
onderwijsorganisaties bang zijn
macht en invloed te verliezen?"
Angst voor ontmoeting is niet te
recht. "Van verwatering van de
identiteit hoeft helemaal geen spra
ke te zijn. Integendeel, juist in de
ontmoeting licht je eigen identiteit
op. Bovendien is er vanuit de bijbel
gezien alles te zeggen voor een seri
euze ontmoeting met andersgelovi
gen. Christelijk onderwijs reikt per
definitie anderen de hand, vanuit
de unieke en gezaghebbende bin
ding met Jezus Christus".
Het bevreemdt Kraan dat de
Unie nu de theologische discussie
uit dë weg gaat, temeer daar zij
hieraan onlangs nog prioriteit gaf.
Het driejarig project is zelfs op ini
tiatief van de onderwijswereld tot
stand gekomen. De secretaris van
de Unie deelde mee dat nu voor
rang wordt gegeven aan praktische
begeleiding van onderwijsmensen
die moslimkinderen in hun klas
hebben. Zelfonderzoek raadt
Kraan ook de kerken aan. "Zij kun
nen niet zomaar toezien dat dit
werk ineens afloopt. Wie zich reali
seert hoeveel mensen de afgelopen
jaren zich bewust zijn geworden
vragen op dit
Drs. Kraan'sta achter uw verklaring'...
gebied, en dat de kerk voor het be
langrijke terrein van het onderwijs
mede verantwoordelijheid draagt,
kan bij elke synode aankloppen".
Kraan wijst op het gereformeer
de deputaatschap (commissie)
voor Kerk en Israël, dat twee predi
kanten in dienst heeft. Zij kunnen
ook aandacht schenken aan onder
wijs en catechisatie. Hoewel de
groep moslims in Nederland tien
keer zo groot is, hebben de Gere
formeerde Kerken voor het ge
sprek met deze andersgelovigen
slechts één predikant in dienst,
drs. J. Slomp, die aan het onder
wijs nauwelijks toekomt.
„Voor de ontmoeting met hin
does of de bestudering van nieu
religieuze bewegingen is zelfs i
mand beschikbaar. Een nier
functionaris, desnoods alleen be
taald door de kerk, zou deze leemte
mooi kunnen opvullen".
Tegenwoordig moet Klaas Jan
Mulder, vermaard kerk- en con
certorganist, hard studeren om
bij te blijven. "Vroeger studeerde
ik om verder te komen. Dat is wel
een verschil". Die uitspraak no
teerde Cees Baan bij een bezoek
aan Mulder voor 'Centraal Week
blad' (gereformeerd).
Maar Mulder studeert graag.
"Het is meer hobby dan werk. Ik
vind het ook heerlijk om voor
een concert in de auto te stappen.
Absoluut geen eentonig bestaan.
Muziek verveelt nooit. Het is
geen sleur". Muziek geeft uit
drukking aan zijn gevoelens.
Meer dan woorden. "Praten is
een heel ander verhaal. Ik had
liever een muzikaal interview ge
had".
Als kerkorganist is Mulder
zich bewust van zijn 'bijrol'. "Je
moet de mensen zo goed moge
lijk laten zingen. In die zin heb ik
een dienende rol. De hoofdrol is
voor de' predikant. Is hij niet in
vorm, dan hoopje dat de mensen
toch van het orgelspel hebben
genoten".
Mulder was 12 toen hij voor het
eerst een dienst begeleidde. Hij
zou zich dus wel erg onwennig
voelen in een gewone kerkbank.
"Ik weet dat veel
onvrede. Allerlei maatschappe
lijke factoren, wetten, gewoon
ten en gebruiken maken dat
vrouwen zowel binnens- als bui
tenshuis weinig macht hebben.
vaak te veel".
"Steeds meer mensen worden
zich bewust van de bestaande
onderdrukkende ordening in de
samenleving en óók in de kerk.
Zij ervaren dit als een openba
ring, krijgen oog voor de omstan
digheden die deze onderdruk
king veroorzaken en zetten zich
in voor verandering. Om aan dat
systeem van onderdrukking te
ontkomen, dienen we allemaal te
leren wat menselijke gelijkheid
betekent, zowel persoonlijk als
economisch en politiek".
Daarom koos 'Acht Mei' dit
jaar voor het thema 'Vrouwen en
mannen, beeld van God'. Op de
oecumenische Kerkendag later
in het jaar (16 september) zal de
beweging dit thema opnieuw
voor het voetlicht brengen.
Zes jaar geleden zond de Gere
formeerde Zendingsbond in de
Hervormde Kerk ds. Wout van
Laar (40) naar Chili. Doel was de
kleine Iglesia Presbiteriana Na
tional (Ipna), op haar eigen ver
zoek, te helpen de Reformatie be
ter te verstaan. De consequenties
die de Nederlandse zendingspre
dikant trok uit zijn concrete in
vulling van het bijbelse begrip
'gerechtigheid', leidden tot een
breuk met de Chileense kerk. De
pasverscheneh hervormde 'Kijk
op de kerk'-krant vertelt erover.
Van Laar: "De directe confron
tatie in de krottenwijk Penalolen
met armoede en onrecht maakte
diepe indruk op mij. De arme
mensen die in de krottenwijken
wonen zijn de armsten van de ar
men, mensen aan de rand, de
niet-personen. In Penalolen lag
het werkloosheidspercentage
rond de 70, met alle sociale ellenT
de van drank, prostitutie eri
drugs van dien. Een uitzichtloze
situatie. In zulke omstandighe
den gaat het begrip gerechtig
heid pas echt leven".
"Vóór mijn vertrek naar Chili
ben ik een tijd betrokken ge
weest bij een werkgroep die zich
bezighield met het onderwerp
'het Koninkrijk Gods en sociale
gerechtigheid'. Maar het is wel
even anders of je met die vragen
achter de studeertafel zit of datje
er rechtstreeks bij betrokken
wordt. Gerechtigheid is geen bij
komstigheid, maar behoort tot
het wezen van God. Zó heeft Hij
zich bekend willen maken aan
Israël, als Degene die het geroep
hoort van hen die verdrukt wor
den. Een godsdienst die voorbij
gaat aan gerechtigheid' heeft
voor God geen waarde".
Toen een synodezitting van de
Chileense kerk samenviel met
een nationale dag van protest te
gen de regering-Pinochet, vond
Van Laar dat hij bij zijn gemeen
te in Penalolen moest zijn. Dat
bracht hem ten slotte in conflict
Tweederangs
'Vrouwen en mannen, beeld
van God' is het motto van de vijf
de manifestatie van de rk 'Acht
Mei-Beweging' op 6 mei dit jaar
in Den Bosch. Uit de deze week
verschenen 'Acht Mei-krant':
"Lange tijd hebben mensen
gemeend dat er sprake was van
een soort scheppingsorde waarin
de vrouw fungeerde als onderge
schikte van de man. Niet weini
gen, vaak zelfs prominente ge
leerden, zijn ervan overtuigd ge
weest, dat zij een soort twee
derangs-mens was. Deze opvat
ting heeft veel slachtoffers ge
maakt, niet het minst bij vrou
wen, en we moeten vaststellen
dat ook in onze dagen die opvat
ting nog lang niet overal is ver
dwenen''.
Terwijl vrouwen toch 50 pro
cent van de wereldbevolking uit
maken, nemen zij zo'n 65 procent
van alle gewerkte uren voor hun
rekening, meldt de 'Acht Mei
krant'. Maar zij ontvangen daar
voor slechts 10 procent van alle
inkomsten, en van alle bezit
slechts 1 procent. "In ons land
zijn deze cijfers iets gunstiger,
toch blijft er nog alle reden tot
Klaas Jan Mulder ...'muziek verveelt nooit'.
met de kerk. Hij was er getuige
van hoe militairen, ondersteund
door tanks, al schietend de wijk
binnentrokken.
"Daar kun je je ogen niet voor
sluiten, want dan verliest het
evangelie zijn praktische beteke
nis. Zending is dan in de eerste
plaats: aanwezig zijn, deel heb
ben aan de zorgeh en angsten, en
als het erom gaat een concrete
keuze durven maken tégen on
recht en vóór gerechtigheid".
Afgod
Toen de hoogleraar ethiek W. H.
Velema uit Apeldoorn in Nijme
gen moest preken, vond hij de an
ders zo rustige omgeving van de
kerk volgepropt met auto's. Oor-
zaakr winkels open op zondag.
"Het is te vrezen dat het open zijn
van winkels op zondag zich over
een groot deel van het land en het
jaar zal gaan uitstrekken".
"De ontkerstening van ons
volk", zo schrijft Velema in 'De
Wekker' (christelijk gerefor
meerd), "heeft haar beslag gekre
gen. Wat we nu zien gebeuren is
de doorwerking daarvan op aller
lei terreinen. De klant is koning
en het geld regeert in het winkel
bedrijf, als ik het wat sterk mag
zeggen".
"Gelukkig zijn er ook i
in zaken en onder het personeel
die niet in de armen van deze af
god vallen. Zij krijgen het steeds
moeilijker. Kunnen zij het vol
houden in de competitie met an
deren die wel de zondag als ver-
koopdag benutten? Zal het per
soneel zijn baan behouden als
het weigert zondags te wérken?
En wat als er ontslag dreigt, ter
wijl de banen niet voor het op
scheppen liggen, zeker niet als je
om deze reden werkloos bent ge
worden. En hoe is het dan met je
uitkering?"
Velema voorheen predikant
in Leiden vreest, dat de sa
menleving degenen die om hun
principe schade lijden, niet zo-'
maar tegemoetkomt. "De laatste
resten van publiek leven naar de
wet van God worden hardhandig
opgeruimd. De veelgeprezen so
lidariteit kent haar grenzen". Hij
pleit voor een aanpak van dit
probleem in de hele kerkeliike
gemeente en door de kerken in
breder verband.
Nagegaan moet worden wie
hiermee te maken krijgen. Op
plaatselijke en landelijke politie
ke partijen moet druk worden
uitgeoefend "opdat ze doordron
gen worden van deze gewetens
problemen en het voor deze le
den kunnen oppemen". Datzelf
de geldt voor vakverenigingen
en werkgeversorganisaties.
Zal het helpen? Velema: "Dat
weet ik niet. Men hoeft niet zeker
te zijn van slagen om te doen
waartoe het geweten dringt.
Over openstelling van zaken 's
avonds zei iemand: we gaan te
rug naar af. Wat de zondag be
treft gaan we door het nulpunt
heen!"
Balsem
"Er zijn van die mensen die het
evangelie willen opdringen aan
anderen, en als dat dan niet da
delijk geaccepteerd wordt met
dreigementen komen over oor
deel, verdoemenis en dergelijke.
Ook vrome mensen gaan weieens
mank aan dit euvel en geven
blijk van gebrek aan tact".
"Maar dreigen", zo vraagt de
vrij-evangelische predikant P. J.
Mietes (86) in het blad 'Het Zoek
licht', "is dat niet op Gods stoel
gaan zitten? Dreigen kan ook een
uiting zijn van ongeduld, want
God werkt niet volgens onze
klok. Dreigen is ook dwang en
gaat in tegen de liefde. Het
fixeert de blik op andersmans
zonden, wendt de aandacht af
van eigen zondigheid en mist alle
bescheidenheid".
"De bijbel is niet bedoeld om
er meppen mee uit te delen. Bij
de waarschuwingen in Gods
Woord mag niet worden verge
ten dat ze voortkomen uit liefde.
De bijbel is geen zweep die zon
daren opjaagt, maar balsem voor
verwonde zielen. Dreigers zijn
soms heel serieuze zielen, die het
goed menen met hun medemen
sen, maar wellicht nog niet ge
proefd hebben van de peilloze
liefde van God".
Mietes besluit met een raad:
"Laat u niet imponeren door
agressieve dreigers, maar let op
Hem die een zondaar nieuwe toe
komst biedt".
S. J. DE GROOT
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk zie Oude
Vest-kerk en Marekerk; Marekerk 9.45 dr.
Meijers, 12 studentenekklesia, 5 ds. Smaling,
Rijnsburg: Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds.
Kramer, ha; Oecumenische geloofsgemeen
schap De Regenboog (Merenwijk) 9.30 ds. Al-
blas, 11.15 mevr. vicaris A. A. v.d. Wel en pas
toor v. Well; Bethlehemkerk (Driftstr.) 10 ds.
Rietveld; Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10
ds. Jansen, 5 ds. Schouten; Vredesk. (Burg-
gravenl.) 10 ds. Nauta; Waalse kerk (Breestr.)
10.30 ds. Ribs; 'Stevenshof' (rk kerk Haagse
Schouw) 11 kand. mevr. P. v.d. Burg. Acad.
Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds. v. Beinum.
Diakonessenhuis elke zat. 10.30 rk. dienst,
morgen 10.30 ds. v. 't Hof. Endegeest zie
Oegstgeest. Geref. Kerk Vredeskerk zie herv.
gem.; Petrak. (Surinamestr.) 10.30 doven-
dienst, hr. P. C. v.d. Bos; Oude Vest 10 ds.
Koolstra; Maranathak. zie herv. gem.; Bevrij
dingsk. zie herv, gem.; bejaardenhuis Groen
hoven 10 ds. Schouten, ha; Merenwijk zie
herv. gemeente. Geref, K. Vrijg. (Herengr.) 10
en '5 ds. Houtman. Chr. Geref. K. '(Steen-
schuur) 10 en 5 ds. Den Hertog. Geref. Gem.
(zie onder Leiderdorp). Geref. Gem. in Ned.
(Bethlehemkerk Driftstr.) 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds.
Mostert. Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lok-
horstk. Pieterskerkstr.) 10.30 ds. Vos-Wie-
gand. Baptistengemeente (aula 'Nieuwer-
oord', Rijnsburgerweg 124) 10 ds. Agtereek.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9 en
10.30 evang. R. Wijmenga. Evangeliecen-
trum-Pinksterbew. (Bethlehemskerk Lam
mermarkt) zo. 10 evang. J. Zijlstra. Pinkster-
gem. (O. Vest 13) 10zr. J. v. Wieringen. Leger
des Heils (hoek Vestestr./Groenesteeg) 10 en
5. Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 4,
wo. 8. Zevendedag-adventisten ('De Ontmoe
ting', Noordhofland V.schoten) elke zat. 10 tot
11 bijbelstudie, 11 tot 12 predikatie. Christelij
ke Wetenschap (Steensch. 6) 10.30. Leidse
Soefi-stichting 11 voorm. universele ere
dienst, S. G. Lange over 'Harmonie' (Steen-
schuur 6). Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L.
Dagen (Brahmsl.) 9.30,10.30 en 11.20. Oud-
Kath. K. (Zoeterw.singel) zo. 10. Rooms-Ka-
th. K. Haagweg zat. 7, zo. 10.30; Herensingel
zat. 7, zo. 9.30 en 11; Rijndijk (Stevenshof)
zat. 7. zo. 10; Steenschuur zat. 7, zo. 8.30,10,
11.30, 6 en 7 (lof); Boshuizerkade zat 7, zo.
12,15; Merenwijk zie herv. gem.; H. Rijndijk
(zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds. Rangl N.-
Vennep.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10 ds. v.
Driel, ha, 7 ds. Verseput, O.geest. Geref. Kerk
10 ds. v. Wijngaarden, 6.30 ds. Wilschut. Chr.
Geref. Kerk 9.30 en 4 ds. v. Sorge, Rijnsburg.
Rk Kerk zat. 7, zo: 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 10 ds. Jonkman, 5 ds. 't Hooft;
Kruiskerk 10 ds. Wilschut; Opstandingskerk
10 ds. Boer, 6.30 ds. Taselaar; G. Herderkerk
10 ds. J. Delhaas, 6.30 geen dienst; De Bron
9.15 en 10.30 ds. Taselaar, 6.30 ds. Mulder,
opendeurdienst; Ashram (Marsdiep) 10 ds.
Mulder; Oudshoornse kerk 10 ds. Ter Bals;
Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30 ds. H. Veldhui
zen, R.dam, 6.30 ds. Ouwendijk. Geref. Kerk
Mar,kerk 10 ds. 't Hooft, 6.30 ds. v. Wijngaar
den; Salv.kerk 10 ds. Ommering, 6.30 ds.
Boer. Geref. K. Vrijg. (school Bospark,
Beatrixl. 4) 9.30 en 5 ds. Room. Ned. Geref.
Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds. Janssens,
4,30 br. Z. van Voornveld. Chr. Geref. Kerk
(Grijpensteinstr.) zo. 9.30 en 4.30 en 1 febr.
7.30 ds. v.d. Meij. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr.
240) 9.30 en 4. Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1)
10 en 6.30 ds. Koekkoek. Bapt.gem. Noord
(school Kalkovenw. 62) 10 ds. v.d. Vlugt, 6.30
hr. N. v. Gemeren. Volle-evang.gem. ('De
Ark', Pr. Hendrikstr. 54) 10 hr. W v. Putten.
Pinkstergem. 'Het Lipht' (Morgenstersch. Brit-
jantstr. 1) zo. 10. Christengemeente 'De
Hoeksteen' (geb. 'Bethel', hoek Emmalaan)
zo. 10 hr. J. Vermeij. Leger des H. (Zonneweg
3) 10 en 5. Remonstr. Gem. (Van Manders-
loostr. 36) geen dienst. Rk Kerk: Bonlfaciusk.
zat. 7, zo. 9.45 en 11.30; Piusk. zat. 7. zo. 9 en
10.30; De Bron zat. 7, zo. 9 en 11
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds. v. Eijk,
Gouda, 6 ds. Boer. Geref./Herv. Gem. (geb.
'De Hoeksteen'. Schweitzerstr.-Bernhardstr.)
10.30 ds. C. Klapwijk, Den Haag, ha. Geref.
Gem. 9.30 en 6 ds. v. Aalst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk
10.30 ds. Goossen, Wadd.veen, 6.30 ds. Se-
ton, Assen; Salv.kerk 10 ds. Terlouw, 6.30 ds.
v.d. Hoef: Bethl.kerk (Nieuwerbrug) 10 ds.
v.d. Hoef, 6.30 hr. J. de Haan. Geref. Kerk 9
ds. Elderman, 6.30 (St. Willibrordus) ds.
Schoep, Gouda. Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.)
9.30 ds. Heida, 4.30 ds. Simpelaar. Geref.
Gem. (Stationsweg 17) 10 en 6.30 ds. Bac.
Evang.-Luth. Gem. 9 ds. v. Beek.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds.
v.d. Pol, 6.30 ds. v. Leer, Reeuwijk; De Stek
9.30 ds. Eijsenga, Zw.dam. Geref. Kerk 9.30
ds. G. de Jong, 5 dS. Buikema, Zw.dam. Chr.
Geref. Kerk 9.30 ds. v.d. Kamp, Veenendaal,
5 ds. Buijs, Alblasserdam. Geref. Gem. 9.30
en 4 ds. A. B. v.d. Heiden. Volle Evang.ge-
meente 'Bethel' (Burg. Colijnstr. 83) zo. 9.30
hr. D. v. Steenis.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Graaf, Katwijk a.d. Rijn, 6.30 ds. v.d. Pol, Bos
koop. Geref. Kerk 10 mr. J. Reugebrink, Lei
derdorp, 5 ds. Huisman. Rk Kerk: dorp zat. 7,
zo. 10 en 11.30; Anker zat. 7, zo. 10.30; Rijn
dijk zo. 9.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Verbeek. Ge
ref. Kerk ('Hoeksteen') 10 kand. E. v, Gulik, 7
ds. J. W. v.d. Gronden, opendeurdienst. Chr.
Geref. Kerk 10 ds. v. Langevelde, 7 zie geref.
kerk. Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11Jozefk.
zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Rothfusz,
Hillegom. Rk Kerk zat. 7. zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. Koldewijn. Rk
Kerk zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Dorpsk. 10 ds. v. 't Hof, Woubrugge, 6 ds.
Bouwman, Scheveningen; Ontm.kerk 10 ds.
Sloof, 6.30 ds. Romein, R.dam. Herv. Gem.
'De Rank' (P. Groen-college) zie Katwijk aan
Zee. Geref. Kerk 10 en 5 ds. v. Breevoort, ha.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk 10
ds. Driebergen, ha, 6 ds. Visser; O. Kerk 10
ds. Volk, ha, 6 ds. Christ, ha; Ichthusk. 10 ds.
Visser, ha, 6 ds. Schuurman; Pniëlk. 9.30 ds.
Sjollema, ha, 6 ds. C. v.d. Berg, ha; Mara-
nathakerk (Rijnsoever) 10 ds. Hovius, ha. 6
ds. Sjollema. Overduin 2.15 ds. v.d. Beid.
Herv. Gem. 'De Rank' (aula P. Groen-college
Pr. Frederikdreef 15) 10 kand. E. Hagen, Lei
den. Geref. Kerk Vr.kerk 10 en 5 ds. v.d.
Horst, ha; Triumfatork. 10 en 5 ds. Koster, ha.
Geref. K. Vrijg. 9.30 ds. Simpelaar, 4 ds. Hei-
da. Ned. Geref. K. (aula Bestevaer-mavo)
9.30 ds. Zwarts, 7 ds. L. Compagnie. Chr. Ge
ref. K. 10en5ds. Slagboom. Vrije Chr. Geref.
Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds. v.d. Belt. Geref.
Gem. (Remisestr.) 10 en 5 leesdienst. Geref.
Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5. Volle-
evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45. Onafh. baptis-
tengem. (Ambachtsweg 2) zo. 10 en ma. 8.15
(bijbelstudie) ds. J. A. Visser.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
10 dr. C. Wigmans, Alphen, gez. jeugddienst.
Geref. Kerk 10 en 7 ds. v.d. Lugt, gez. dienst.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 ds. Stegeman, 6.30 ds. v.d. Born;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. v.d. Born. Ley-
thenrode 10 pater Poelma. Elis.-ziekenhuis
10 rector Vijftigschild. Geref. Gemeente Lei
den eo (kerkgeb. Hoofdstr. 73) 10 en 4.30 ds.
Boogaard. Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr.
J. de Vries. Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. v.d. Hoe
ven, Rijnsaterwoude. Geref. Kerk 9.30 ds.
Fernhout, Alphen, 7 hr. G. Kat, H.woude. Rk
Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. Brons
geest, Leiden; Pauluskerk 10 ds. De Gelder,
ha. Zie ook geref. kerk. Geref. Kerk 10 ds.
Bos, Bennebroek, 7 ds. Boswijk en pastor F.
Grol, gebedsdienst voor eenheid christenen,
mmv cantorij geref. kerk. Geref. K. Vrijg. (Prin-
sessestr. 1) 9.30 leesdienst, 3 ds. Grutter.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10 zie chr. geref.
kerk, 7 ds. Vos. Chr. Geref. Kerk 10 en 7 ds. v.
Dijken. Geref. Gem. zo. 10 en 4 leesdienst,
wo. 1 febr. 7.30 ds. Den Boer. Evangeliege
meente (Heereweg 52a) 9.45 hr. J. v.d. Burg.
Rk Kerk: Agathakerk zat. 7. zo. 10 en 11.30;
Poelpolder zat. 7, zo. 10.30; Mariakerk zat. 7.
zo. 9 en 10.15; Engelbew. zat. 7. zo. 10.30.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds. Wegerif,
6.30 ds. Ommering, Alphen. Geref. Kerk 9.30
ds. v.d. Weg, 2.30 activiteiten ivm conciliair
proces. Chr. Geref. Kerk 9.30 leesdienst. 2.15
ds. Hoefnagel, Nieuwpoort. Remonstr. Gem.
10 ds. J. Blaauw. Evang. gem. (ver.gebouw
'De Rank', Regthuysplein) 12 nam. Rk Kerk
zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 en 6.30 ds.
De Graaff, ha. Geref. Kerk 9.30 hr. L. Broek,
O.geest, 7 ds. Aalders, W.brugge. Rk Kerk
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds. Poort.
Oisterwijk, 7 ds. G. J. de Jager, Bennebroek.
Geref. Kerk 9.30 dienst, 4.30 ds. Wijngaar
den. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 kand. M.
Oosting. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds. Geuze.
Geref. Kerk (W. Verlaat) 10 hr. M. Schreuder.
7 ds. v. 't Hoff, Boskoop.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 ds. Ruitenburg, 5 ds. C.
v.d. Bergh, 7 drs. Scholte; Hoofdstr. (Zee) 10
ds. v.d. Schoot; De Rank (Golfbaan) 10 ds. v.
Campen, Woerden. Geref. Kerk Buurtkerk
(Hoofdstr.) 10 drs. Scholte, 5 ds. Ruitenburg;
Vinkenl. (Binnen) 10 ds. Elgersma. Kapel W.
v.d. Bergh-stichting 11 ds. Ribberink, Rijns
burg. 'Sole Mio' 9 mevr. C. de Peuter, Voor
hout. Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) geen
dienst. Rk Kerk Zee zat. 7, zo. 10.30; Binnen
zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds. v.d.
Meij. Rk Kerk Victork. zat. 7, zo. 9 en 11Jo
zefk. zat. 7. zo. 9 en 10.30; De Zilk zat. 7, zo.
10 30
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will.-
kerk 10 ds. Kooman; Pauluskerk 10 mevr. I.
Eggink-Hoog; Gemeentecentrum (Lijtw.)
10.30 prof. dr. E. J. Kuiper, 7 ds. Vegter. Ge
ref. Kerk 10 ds. Plomp. Geref. Kerk Vrijg. (aula
Dr. Schilderschool) 9.30 leesdienst, 4.45 ds.
Hoogendoorn, Wadd.veen. Ned. Geref. Kerk
(Gem.centrum) 8.45 dienst, 4 ds. Zwarts, Kat
wijk. Van Wijckerslooth 4 ds. W. Baas. Ende
geest 10 pater Boshouwers. Volle-evangelie-
gem. (Gem.centrum) 4. Rk Kerk Will.kerk zat.
7, zo. 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem.
9.30 ds. M. B. Blom, O.geest. Geref. K. 9.30
en 5 ds. Wolthuis, Heemstede. Remonstr.
Gem. geen dienst. Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en
11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk Mar. Pres.
zat. 7, zo. 10.30; Petrus-B. zat. 7. zo. 9.30 en
11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
Schilt, 7 ds. v.d. Hoeven. Chr. Geref. K. 9.30
leesdienst, 2 ds. Boiten, Schiedam.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk
9.30 ds. Wagter, 5 ds. v. Niel; Bethelkerk 9.30
ds. v. Niel. Geref. Kerk Petrakerk 9.30 ds. Ver
schoor, 5 ds. Cziria; Immanuelkerk 9 en 10.30
ds. Cziria, 5 ds. Terpstra; Maranathakerk 9.30
ds. Terpstra, 5 ds. Verschoor. Geref. Kerk
Vrijg. 10 ds. Grutter, 5.15 ds. O» W. Bouwsma
ivm vertrek naar Roden. Evang. Christengem.
(aula mavo) 10 evang. M. Brands, Rijsenhout.
Rk Kerk zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zo. 9 en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30 ds.
Keuning, Noordwijk, 7 ds. Hogenbirk, chr. ge
ref., jeugddienst. Geref. Kerk 10 ds. Bras, 7
zie herv. gemeente. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds.
Hogenbirk, 7 zie herv. gemeente. Ned. Prot.
Bond (Jul.laan 17) geen dienst. Rk Kerk zat.
7, zo. 9.30 én 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 en 6.30 ds. Stam,
ha. Geref. Kerk 9.30 ds. P. van Reenen, 6.30
ds. De Reus. Rk Kerk Aardam zat. 7. zo. 9 en
12; kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds. Katten-
berg, Leiden, 6.30 ds. Vermeulen, jeugd
dienst, mmv 'Revival Singers'. Geref. Kerk 10
ds. Oegema, 6.30 ds. Cziria. Geref. K. Vrijg.
9.30 leesdienst, 5.30 ds. Heida.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkgemeen
schap 10 ds. C. J. de Jong, mmv cantorij. Rk
Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds. De Zwart, 7 ds. Stegeman, L.dorp; De
Ontmoeting (Noordhofland) 10 mevr. dr. Fles-
seman-van Leer. Herv. evang. op geref.
grondslag (kerkgeb. 'Rehoboth', A. van Leeu
wenhoekkade) 9.30 en 4.30 ds. G. H. v. Koot-
en. Hulp en Heil-kerk ('Schakenbos'. Leids-
chendam) 10 ds. Verheule, ha. Geref. Kerk 10
ds. Blanken. Geref. K. Vri|g. (Bachlaan) 9.30
ds. A. Geelhoed, 3 ds. P. Trimp. Rk Kerk Laur-
.kerk zat. 7, zo. 11.30; M. Godskerk. zat. 7. zo.
10. Kerk van Engeland (British school in The
Netherlands. J. v. Hooflaan 3) 10.15 angli
caanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk. 9.30 ds.
Kunz, 5 ds. Goossen; Hoeksteen 9.30 vic.
Groenenboom, 6.30 ds. Kunz; Bethelk. 9.30
ds. De Rijke. Stad aan t Haringvliet, 5 ds. M.
v.d. Berg, Harderwijk; Rehoboth-school 9.30
ds. Verhaar, Nieuwerkerk a.d. IJssel; Imm-
.kerk 10 en 5 ds. v. Houwelingen. Geref. Kerk
Kruisk. 10.15 en 5 ds. De Moor; Ontm.kerk
9.30 ds. Bongers. Geref. K. Vrijg. (Kruiskerk)
8.30 en 2.45 ds. Hoogendoorn. Chr. Afgesch.
Gem. 9.30 en 5 ds. v.d. Want. Oud-Geref.
Gem. (Mercuriusweg 29) 10 en 6.30 lees
dienst. Remonstr. Gem. 10 ds. E. H. Cossee.
WARMOND: Herv. Gem. 10ds. Muis. Rk Kerk
zat. 7. zo. 9 en 11.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds. I.
C. Visser-Schroot. 4.30 ds. G. C. de Jong,
Zoetermeer; Kievietk. ('Samen op weg1) 10
ds. Janse de Jonge; Messiask. 10 ds. Hart-
zheim, Scheveningen; Dorpscentrum 9.30
kand. v. Dis. Geref. Kerk Zijllaan 10 en 7 ds.
v.d. Woude. Ned. Prot. Bond (Kerkdam) 10.30
drs. M. Roos.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds. Geluk,
R.dam. 6.30 ds. v. 1 Hof. Geref. Kerk 9.30 ds.
Aalders. 6.30 mevr. H. v.d. Meeberg. Zw.dam.
jeugddienst. Ned. Prot. Bond (De Wijk,
Schoolstr. 20) geen dienst. Rk Kerk zat. 7. zo.
10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 kand. J. v.d.
Kamp, Beverwijk, 4.30 hr. J. de Haan, gez.
gezinsdienst. Geref. Kerk 9.30 ds. Snel, zie
ook hen/, gemeente.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds. Wolt-
haus. Rk Kerk St. Jan zo. 9.30; Chr. Dienaark.
zat. 7, zo. 10. Meerburgkerk H. Rijndijk zat 7,
zo. 10 en 11.30.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 hr. P.
Noordmans, Benschop, 2.30 ds. Eijsenga,
Zwammerdam. Geref. Kerk 10 ds. Buikema,
6.30 ds. G. de Jong, Boskoop. Remonstr.
Gem. geen dienst.
