Inti fflimani vol muzikale creativiteit
POOIÜMBLIK
Chileense groep op tournee met John Williams en Paco Pena
Wiener Philharmoniker: gouden klankcultuur
17 JANUARI 1989
PAGINA 19
Redactie Pieter C. Rosier
LEIDEN Het Leidse theaterle
ven komt langzaam maar zeker
weer op gang, nu ook het LAK uit
zijn winterslaapje is ontwaakt.
Toneel en muziek vormen de be
langrijkste bestanddelen van het
theaterprogramma voor de ko
mende week.
Dodendans
Strindbergs 'Dodendans' is een
toneelklassieker van het beste
soort. De toneelgroep 'De Appel'
komt er vanavond mee naar de
Leidse Schouwburg. Het gaat
volgens een al eerder in deze ko
lommen geplaatste recensie om
een voorstelling, die, hoewel de
enscenering als geheel niet geheel
overtuigend is, in elk geval mee
slepend spel laat zien.
Het huwelijk als eindeloze, uit
zichtloze strijd, waarachter een
pessimistische levensvisie schuil
gaatdie slechts van de dood eni
ge uitkomst verwacht. In 'De Do
dendans' van Strinberg maken
Alice en Edgar elkaar al bijna
een halve eeuw het leven zuur.
Het blijft een onbesliste strijd:
niet van elkaar kunnen losko
men, niet met elkaar kunnen le
ven. Het smeulende gevecht laait
op, als neef Kurt op bezoek komt.
Beide partijen proberen hem
voor zich te winnen. Dat lukt
niet. Nadat Kurt is vertrokken,
moeten Alice en Edgar weer op
dezelfde voet verder.
Drie Appel-acteurs zijn onder
leiding van Agaath Witteman
met Strindbergs tekst aan de slag
gegaan. De drie acteurs zijn Eric
Schneider, Christine Ewert en
Robert Prager. Zij kozen voor een
psychologiserende benadering
van hun personages. De gespeel
de werkelijkheid van Strindberg'
wordt niet, zoals in bekende be
werking van de schrijver
Friedrich Dürrenmatt het geval
is, tot theaterproporties geredu
ceerd, maar een klein beetje ver
hevigd. Met als achterliggende
gedachte de strijd op het grensge
bied tussen leven en dood-
In zeker opzicht zijn, althans
naar de mening van de recen
sent, de acteerprestaties gewel
dig, maar de intensiteit van het
psychologisch doorwrochte spel
van de acteurs benadrukt het
tragisch element. En dat zou ten
koste gaan van de absurditeit
van de beschreven situatie. Niet
temin, een interessante voorstel
ling.
Koopman
De Nieuw Amsterdam is een mul-
ti-culturele theatergroep, die zo
wel de botsing als de samensmel
ting van verschillende culturen
in haar voorstellingen centraal
stelt. De groep heeft het aange
durfd een bewerking te maken
van Shakespeares 'De koopman
van Venetië. De Venetiaanse
kooplieden maken in deze bewer
king plaats voor Amsterdamse
koffieshophouders en discoba
zen. Hun etablissementen wor
den bevolkt door jonge mensen
uit diverse culturen. Vandaar
dat in 'De koopman van Amster
dam' toneeldrama wordt aange
vuld met muziek en dans. En
vandaar dat in dit door Rufus
Collins en Henk Tjon geregisseer
de spektakel het oorspronkelijke
taalgebruik van Shakespeare
de expressie en de muzikaliteit er
van wordt gehanteerd en toege
sneden op de taal (de 'rap' bij
voorbeeld.) en het gebruik er van
door jongeren van deze tijd en ge
neratie. Rufus Collins, afkomstig
uit de Verenigde Staten, speelde
o.m. als acteur bij het bekende Li
ving Theatre. De laatste tien jaar
heeft hij voornamelijk in Londen
doorgebracht, waar hij musicals
als 'Hair' en 'Jesus Christ Super
star' regisseerde. In België regis
seerde hij bij het Koninklijk Bal
let van Vlaanderen o.m. de musi
cal 'Evita'.
Henk Tjon, wiens wortels in
Suriname liggen, werkte de
laatste tijd afwisselend in het
Caraïbische gebied en Neder
land. In Suriname is hij mede
oprichter en artistiek leider van
het Doe-Theater. Rufus en Tjon
zijn de oprichters en artistiek lei
ders van 'De Nieuw Amsterdam',
welke groep woensdagavond op
de planken van de Leidse
Schouwburg staat. Er werken
aan 'De koopman van Amster
dam' een slordige veertig perso
nen mee: acteurs, zangers en
dansers. Ze hopen op een volle
bak.
Rita Reys
Jazz-zangeres Rita Reys lijkt niet
stuk te krijgen. In het kader van
de Leidse Jazzweek treedt ze don
derdagavond samen met het trio
van echtgenoot Pim Jacobs in het
theater aan de Oude Vest op. Rita
maakt op deze avond een keuze
uit haar omvangrijk repertoire.
Ook nummers uit haar met een
Edison bekroonde jazz-album
met Louis van Dijk zullen vol
gens het Schouwburg-journaal
niet ontbreken. Het trio, dat haar
begeleidt, bestaat uit Pim Jacobs
(piano), Ruud Jacobs (bas) en Pe
ter Ypma (slagwerk).
Paco Pena
Fragments of a dream. Zo luidt
de titel van een bijzonder con
certprogramma, dat vrijdag
avond in de Leidse Schouwburg
te beluisteren is. Bijzonder om
dat het wordt gegeven door twee
top-gitaristen en een opmerkelij
ke Latijns-Amerikaanse groep.
Het betreft de gitaristen John
Williams en Paco Pena én de
groep Inti Illimani. De samen
werking tussen beide gitaristen
en de in ballingschap levende
Chileense groep dateert van eind
1987, toen de combinatie in het
Utrechtse Vredenburg een uitver
kocht huis tot groot enthousiasme
wist te brengen. Inmiddels heeft
deze uitzonderlijke gelegenheids
(foto Jean van Lingen)
formatie twee Ip's en cd's opgeno
men en trad ze in diverse concert
zalen in heel de wereld op. Op de
ze pagina een interview met Inti
Illimani.
Mousetrap
Eindelijk dan in de Leidse
Schouwburg. 'The Mousetrap'
van Agatha Christie, al vele tien
tallen jaren in het Londense West
End, is drie dagen achtereen in
het theater aan de Oude Vest te
zien, nadat de Nederlandse ver
sie, in de vertaling van Peter
Hoeksema, al in oktober in Am
stelveen in première is gegaan.
De thriller wordt in de regie van
schouwburgdirecteur Frans Boe
len opgevoerd door de Hollandse
Comedie, die uit leden van de
voormalige Haagse Comedie be
staat. Met 'The Mousetrap' be
pleit dit gezelschap het recht van
het publiek op 'ouderwets', pro
bleemloos amusement en de door
Peter Hoeksema geleide groep
doet dat met een voorstelling, die
in alle opzichten aansluiting
tracht te vinden bij de tijd waar
in het verhaal zich afspeelt. Niet
alleen het toneelbeeld, maar ook
de stijl van acteren ademt vol
gens een destijds in deze krant af
gedrukte recensie de eerste helft
van de jaren vijftig en van een
ingrijpende aanpassing of actu
alisering is geen sprake. In hoe
verre de groep op elkaar is inge
speeld zal het komende weekein
de blijken. Er zijn voorstellingen
op zaterdagavond en op zondag-
middagy Een derde voorstelling
wordt gegeven op maandag
avond.
De Sade
Marquis De Sade is in de loop der
jaren het symbool geworden van
alles wat de heersende moraal in
het achttiende-eeuwse Parijs ver
biedt. Veroordeeld wegens blasfe
mie, sodomie, vergiftiging en ver
raad (en uiteindelijk wegens het
schrijven van boeken) belandt hij
in resp. zeven gevangenissen en
één gekkenhuis. In 'De zwarte le
gende', een produktie van F-act,
identificeert de acteur Peter Go-
rissen zich met De Sade via zijn
romans, zijn brieven en dagboe
ken. Ook in fysiek opzicht trans
formeert de acteur zich tot de be
jaarde De Sade: dik, pafferig,
opgezwollen en zich moeizaam
voortbewegend. Voor zijn rol als
de Sade, libertijn en filosoof,
oogste Peter Gorissen nogal wat
lof. Wellicht een reden om één van
de voorstellingen op woensdag
en donderdagavond in het LAK
te gaan zien.
Oorlog
'Oorlog' is de korte titel van de
voorstelling, die is uitgebracht
door De Trust (voorheen De
Zaak) en InDependance en deel
uitmaakt van een serie over een
jonge generatie die zich opgeza
deld. weet met een nalatenschap,
waarin de jongeren gebrek aan
ruggegraat en initiatief wordt
verweten. 'Heiliger Krieg', zoals
de oorspronkelijke titel luidt, is
geschreven door Reginald Goetz,
die door velen wordt gezien als de
opvolger van Thomas Bernhard
en Heiner Muller en als de Nieu
we Wilde onder de huidige toneel
schrijvers. De voorstelling, die op
vrijdag- en zaterdagavond in het
LAK-theater staat, is geregis
seerd door Theu Boermans.
Vrouwentoneel
Er is een nieuwe Leidse toneel
groep opgestaan. De groep noemt
zich 'Spalken', waarvan de vaste
kern wordt gevormd door Thys
Ouwehand, Jolina Wessels en
Saskia Wassenaar. Het betreft
een groep, die voorkeur heeft
voor maatschappij-kritisch to
neel en bovendien belangstelling
wil tonen voor vrouwenproble
matiek in de brede betekenis van
het woord.
Als eerste voorstelling gaat
woensdagavond in het Microthe
ater het toneelstuk 'Kaarsen op
de tochtvan de schrijfster Atie
M. Vogelenzang de Jong. In deze
voorstelling, geregisseerd door
Thys Ouwehand, ggaat het om
drie jonge vrouwen, ieder op
haar manier bezig om vorm te ge
ven aan haar leven. Voor de één
is dat een veilig huwelijk met een
zakenman, voor de ander een
misschien een kind.
En de derde gaat haar eigen weg
als schrijfster. Maar is alles wel
zo gemakkelijk, zo veilig, zo vrij?
In vier korte dialogen laten de
speelsters zien hoe idealen kun
nen botsen met de werkelijkheid,
hoe mensen elkaar kunnen beper
ken i
Figurentheater
Trexlers Figuren Theater uit het
Westduitse Rothenburg komt
donderdagavond met een caba
retprogramma, gespeeld door
poppen, naar de Leiderdorpse
Muzenhof. Het programma be
looft veel humor, satire, muziek
en bovendien spectaculaire de
cors. De (Duitse) tekst is voor ie
dereen te volgen, bovendien wor
den er tijdens de voorstelling ook
Nederlandse woorden gebruikt.
Zwanedons
Poppentheater Theo Terra ver
zorgt zondagmiddag de weke
lijkse kindervoorstelling in het
LAK. De voorstelling heet 'Zwa
nedons' en gaat over een jongetje,
dat met zijn vader, een brug
wachter, een boottochtje maakt
en daarbij fantaseert hoe het is
om een zwaan te zijn. Aan de an
dere kant van het water woont
een scharrelaar, meneer De Har
de, die hele andere gedachten
heeft als hij zwanen ziet: zwane
dons als handelswaar voor kus
senvulling. Voor kinderen van
vier tot tien jaar. Aanvang 15.00
AMSTERDAM - Op de dag van
de staatsgreep, 11 september
1973, liepen leden van Inti Illima
ni te wandelen in Rome. Ze wa
ren op tournee door Europa. Tij
dens die wandeling vernamen ze
het nieuws: Allende vermoord.
Er was een militaire dictatuur
aan de macht gekomen. Ze
mochten niet meer terug naar
Chili.
Inti Illimani had Allende altijd
gesteund, meegedaan aan diens
verkiezingscampagne en een ac
tieve rol gespeeld in de vernieu
wende culturele beweging in
Chili.
Er brak een periode aan die
Renato Freyggang omschrijft
als: 'Het leven met gesloten kof
fer'. Jarenlang was er de hoop
dat het militaire bewind de week
er op ten val zou worden ge
bracht. Waarom zouden ze hun
koffer uitpakken? Binnenkort
zouden ze weer terug naar huis
kunnen gaan.
De Chileense muziekgroep
speelde de eerste jaren overal in
Europa op bijeenkomsten die de
Chileense vrijheidsstrijd onder
steunden. Vooral in Italië wer
den ze bekend. Ze waren in Ro
me gaan wonen.
Na vijfjaar kwam er een perio
de van bezinning. Ze konden nog
jarenlang blijven zingen over
hun terugkeer en over de val van
de militairen. Maar dat verhaal
was niet meer geloofwaardig.
'Er werd positief gedacht: de
militairen staan aan de afgrond',
vertelt Renato Freyggang. 'Maar
dat was niet waar en het blijkt
nog steeds niet waar te zijn. We
zitten al zestien jaar onder de dic
tatuur'.
Die periode van bezinning gaf
vleugels aan de creativiteit van
de groep. Er ontstonden nieuwe
composities en nieuwe teksten.
'Het was een persoonlijke be
hoefte', vertelt Renato Freyg
gang. 'We hebben iets te vertel
len over ons veranderde leven.
We leven in een vreemd land, in
een andere cultuur. Wat is onze
plaats daarin? Hoe gaan we daar
mee om? Daar gingen ook liedjes
over. Er werden-steeds meer ei
gen stukken gemaakt. We heb
ben onze blik verruimd. Toen
kwam ook de vriendschap en sa
menwerking met John en Paco'.
Renato Freyggang is het jongste lid van de Chileense
groep Inti Illimani, een muziekgroep die onder meer
door een zestien-jarig onvrijwillig verblijf in Europa
tal van muzikale stijlen in een eigen vorm heeft
gegoten. Inti Illimani houdt samen met de klassieke
gitarist John Williams en de flamenco-gitarist Paco
Pena een tournee door Nederland: 19 januari in
muziekcentrum Vredenburg, 20 januari in de Leidse
Schouwburg, 22 januari in de schouwburg van
Heerlen en 23 januari in Carré in Amsterdam. In
onderstaand interview vertelt Renato Freyggang, hij
woont tien jaar in Nederland en spreekt onze taal
vloeiend, over zijn bewogen bestaan en dat van Inti
Illimani (Zon van de berg).
De Chilenen hadden Inti Illi
mani niet vergeten. De groep or
ganiseerde zelf een welkomst
concert op een groot terrein in
Santiago. Tweehonderdduizend
mensen bezochten het optreden.
'Het was een merkwaardige at
mosfeer', zegt Renato Freyg
gang. 'Er hing een soort lucht
van vrijheid. Je mocht doen en
zeggen watje wilde. Op de tv was
elke avond een blok voor voor-
en tegenstanders van Pinochet.
Maar op een dag werd wel de
zendtijd van de 'no' stemmers
gecensureerd. Het mocht niet te
democratich worden. Na het re
ferendum, toen de tegenstanders
van Pinochet hadden gewonnen,
werd de overwinning gevierd tij
dens een culturele middag. Alles
moest overdag gebeuren, want 's
avonds in het donker kon je van
alles overkomen. Die culturele
middag werd door een miljoen
mensen bezocht. Overal waren
ze, ze hingen in bomen. Het was
overweldigend'.
Renato Freyggang heeft zich
vijf jaar geleden bij Inti Illimani
aangesloten. Hij is met 33 jaar het
jongste lid van de groep. Hij ver
bleef na de staatsgreep nog enige
tijd in Chili. Het spelen van
volksmuziek en het bespelen van
traditionele instrumenten als de
charango en de quena was verbo
den, omdat de volksmuziek in
die tijd in het teken stond van so
ciale- en culturele bewustwor
ding. Na de Cubaanse revolutie
was in geheel Latijns-Amerika
een stroming ontstaan, die zocht
naar de wortels van de eigen cul
tuur. Inti Illimani en Quilapayun
waren in Chili de bekendste ver
door
Anton van der Kolk
John en Paco zijn de klassieke
gitarist John Williams en de fla
menco-gitarist Paco Pena. Het is
een succesvolle samenwerking,
die leidde tot optredens over de
hele wereld. In november 1987
trad die combinatie op in
Utrecht en Groningen. De sa
menwerking tussen Inti Illimani,
John Williams en Paco Pena
bracht de elpee 'Fragments of a
dream'. De muziekstukken van
deze plaat zijn de basis van hun
optredens dezer dagen op vier
Nederlandse podia.
Vorig jaar september kon de
groep voor het eerst in zestien
jaar terug naar Chili. Pinochet
had een volksstemming uitge
schreven en stelde de grenzen
open voor gevluchte Chilenen.
Terugkeer
'Die terugkeer was erg indruk
wekkend', vertelt Renato Freyg
gang. 'Je moetje voorstellen: na
zestien jaar zie je je vrienden en
familie weer en je eigen land. Op
het vliegveld stonden zo'n vier
duizend mensen om ons te ver
welkomen. Het was alsof je de
hoofdrolspeler was in een Film.
Zeer emotioneel allemaal. We
hebben video-opnames gezien
met interviews van wachtende
mensen. Er waren jonge mensen
bij die de groep in Chili nooit
hebben meegemaakt. Kinderen
van de dictatuur, die alleen Pino
chet kennen als realiteit'.
tegenwoordigers van deze stro
ming.
Als dit onderwerp ter sprake
komt, klinkt uit de boxen van het
Americain Hotel in Amsterdam
'El condor pasa' van Paul Simon.
Toepasselijker kan het niet. "Het
was een soort gebaar van Paul Si
mon", sluit Renato Freyggang
aan. "Hij wilde zeggen: jullie cul
tuur moet ook in de wereld be
kend worden".
Barok
Een paar maanden na de staats
greep ging Renato Freyggang
«spelen in de groep 'Barroco An-
dino'.
'We zochten naar een smoes
om de traditionele instrumenten
te blijven bespelen, zonder be
kritiseerd te kunnen worden',
vertelt hij. 'We kozen daarom
voor barok- en klassieke muziek.
Theaterzalen bleven voor ons
verboden gebied. We speelden
daarom in kerken en op oppn ter
reinen. In enkele maanden' tijd
werden we erg bekend. Kort na
de staatsgreep werden we gecon
tracteerd door de Technische
Universiteit om als cultureel am-
n John Williams op de achtergrond
bassadeur op te treden. We na
men daarmee de plaats in, die
vroeger door Inti Illimani was
bekleed. Na enkele jaren werd
het de universiteit duidelijk wat
voor soort mensen wij waren.
Toen er een nieuwe decaan werd
aangesteld, werden we dezelfde
dag nog ontslagen. Sommige van
ons werd aangeraden om weg te
gaan uit Chili, omdat we gevaar
liepen opgepakt te worden'.
Renato volgde in 1978 zijn bes
te vriend, die naar Nederland
was vertrokken. Hij ging muziek
studeren aan het Rotterdams
conservatorium, speelde in de
groep 'Hoketus', een avant garde
muziekgroep van het Haags con
servatorium, die door de compo
nist Louis Andriesen was opge
richt. Hij speelde in een Chileen
se groep, die optrad tijdens soli-
dariteitsmanifestaties voor La
tijns-Amerika. In die tijd groeide
een vriendschap met Inti Illima
ni en in 1984 nodigde de groep
hem uit om zich bij hen aan te
sluiten. Sindsdien is hij over de
hele wereld op tournee geweest.
De muziek van Inti Illimani is
een mengeling van vele stijlen
geworden. Ook door de samen
werking met John Williams en
Paco Pena.
Flamenco
'We gebruiken voornamelijk mu
ziek van onszelf, vertelt Renato
Freyggang. 'De muziekstukken
worden uitgebreid en opnieuw
gearrangeerd in verband met de
aanwezigheid van John en Paco.
Paco zei eens: 'We spelen graag
muziek uit jullie cultuur. Waar
om zouden jullie niet eens iets uit
mijn cultuur nemen?' Dat von
den we best. We hebben toen een
cevillana, een flamenco-ritme,
genomen. Het werd een groot
succes. We moeten het overal
zingen. We zijn van plan om meer
liedjes met flamenco-ritmes en
composities van Paco te gaan
spelen. Horacio Salinas, onze
muzikale leider, heeft een aantal
gitaarstukken voor John ge
schreven. Het is de bedoeling dat
we dit jaar een nieuwe plaat sa
men met John en Paco opne
men. Mijn toevoeging heeft ook
nieuwe invloeden teweeg ge
bracht. In Nederland was ik een
andere kant opgegaan: avant gar
de, ik was bezig met een salsa-or
kest, ik speelde jazz en was naast
fluit ook saxofoon en percussie
gaan spelen'.
Sinds het referendum is één
van de leden van Inti Illimani
weer in Chili gaan wonen. Drie
van hen zijn van plan om zich dit
jaar weer in hun geboorteland te
vestigen en een vijfde woont in
het buurland Argentinië. Renato
en zijn Nederlandse vriendin In-
grid hebben besloten om in Am
sterdam te gaan wonen.
'Het mooiste zou zijn om een
tweede woning in Chili te krij
gen', vertelt hij. 'In april gaan we
alweer op tournee door Chili.
Daarna weer in november of de
cember. Dan heeft de verkie
zingscampagne plaats. Wij zou
den een belangrijke rol kunnen
spelen op culturele manifestaties
voor de verkiezingen. Als het
tenminste doorgaat, want in Chi
li is nooit iets zeker'.
Concert Wiener Philharmoniker o.l.v. Zubin
Mehta. Programma: Mozart (Linzersymfo-
nie in C, KV 425). R. Strauss (Till Eulens-
spiegels lustige Streiche) en Brahms (Eer
ste Symfonie). Gehoord op 16 januari).
AMSTERDAM - De Wiener
Philharmoniker is zelden in ons
land te gast. Dat is eigenlijk
merkwaardig, want er gaat nau
welijks een1 jaar voorbij of dit
topensemble doet België aan.
Hoe het ook zij, een concert van
dit fameuze gezelschap is een
evenement van de eerste orde.
We hebben immers te maken
met een élitecorps waarbij, meer
dan bij welk orkest dan ook, de
traditie van de klankcultuur
vooropstaat. Dat werd gister
avond opnieuw duidelijk, toen
de Weners onder leiding van Zu
bin Mehta glansrijk excelleerden
in werken van Mozart, R. Strauss
en Brahms.
Musiceren betekent voor de
orkestleden geen plicht maar een
vreugde en die straalt er aan alle
kanten vanaf. Er gaat iets onmis
kenbaar fris en vitaals van deze
musici uit, hetgeen resulteert in
een flexibiliteit, die men soms bij
veel andere - eveneens toonaan
gevende - orkesten mist. Mozarts
befaamde Linzersymfonie vorm
de de opmaat tot de avond. Het
werd een in de beste zin van het
woord ouderwetse vertolking,
waarbij Mehta van de gebruike
lijke herhalingen afzag. De zan
gerigheid, de bekoorlijke char
me maar ook de onderhuidse
dramatiek kreeg fraai profiel.
Van inspelen was hier geen en
kel moment sprake. Alles stond
als een huis, binnen welk ver
band een ferme greep op de ma
terie en een speelse allure elkaar
moeiteloos de hand reikten.
„Till Eulenspiegel" van
Strauss zorgde voor een onge
kende sensatie. Mehta bezit een
ongelooflijk sterke affiniteit met
deze muziek, waarvan hij zowel
de suggestieve als de hyperver-
fijnde aspecten tot in de kern
weet te raken. De climaxen beza
ten een naar de keel grijpende
kwaliteit, terwijl de ogenblikken
van verstilling - zoals tijdens de
afsluiting - door Mehta optimaal
worden benut om de muziek in
alle tederheid te laten opbloeien.
Van Brahms' Eerste Symfonie
kun je je onopgesmuktere vertol
kingen voorstellen dan die van
Mehta, die er - zeker in het eerste
deel - op uit was om vooral de
dramatische geladenheid het
volle pond te geven. Daardoor
stonden de meer beschouwelijke
passages wat op zichzelf. Gedu
rende het tweede deel won Meht-
a's benadering aan innerlijke sa
menhang en in de rest van het
werk werd het niveau van het
eerste gedeelte van het concert
wederom ten volle bereikt. De
monumentaliteit van het hoorn
thema in de finale, het subtiele
rubato in het zangthema van de
strijkers, de gedreven passie in
de laatste geleding van het slot
deel; dit en nog onnoembaar vele
andere détails leveren het spre
kenden bewijs van de gouden
klankcultuur van de Wiener
Philharmoniker, die nog een ex
tra visitekaartje afleverde met
een weergave van de wals .Wie
ner Blut' van Johann Strauss,
zoals alleen zij dat kunnen.
MAARTEN BRANDT
