Roemenië bederft
stemming in Wenen
Lange tenen Mobutu bepalend voor relatie België-Zaïre
Afspraken mensenrechten en ontwapening
Britten roepen Israël
op houding te herzien
MAANDAG 16 JANUARI 1989
BUITENLAND
PAGINA 5
WENEN (Rtr/DPA) - Onderhandelaars van 35 landen hebben gisteren overeenstemming
bereikt over het slotdocument van de Conferentie over Veiligheid en Samenwerking in
Europa (CVSE). Het pakket met onder meer afspraken over mensenrechten en nieuwe
ontwapeningsonderhandelingen werd door diplomaten bejubeld als een mijlpaal in de
Oost-West betrekkingen, hoewel de delegaties van de Oostbloklanden ook te kennen ga
ven ontevreden te zijn met het feit dat er niets veranderd is aan de beperkingen die het
Westen hanteert voor export van geavanceerde technologie naar de Warschaupactlanden.
MOSKOU (AP) - Het Sovjet-pers-
bureau Tass heeft gisteren zijn ex
cuses aangeboden voor het verzon
nen verhaal van een 50-jarige Ar
meniër, die onlangs verklaarde dat
hij met vijf lotgenoten 35 dagen na
de aardbeving was gered uit de kel
der van een ingestort flatgebouw.
„Wij waren de eersten die het
verhaal brachten en vandaag wil
len wij daarvoor onze verontschul
digingen aanbieden," schreven de
twee betrokken verslaggevers van
het nieuwsagentschap. Het is de
eerste keer in de recente historie,
dat het staatspersbureau tot een
openlijke rectificatie overgaat.
Tass gaat er nog altijd prat op dat
het degelijke en feitelijke journalis
tiek bedrijft, die ver verwijderd is
van de naar zijn oordeel vaak over
dreven sensatiejournalistiek van
de nieuwsmedia in het Westen. De
voormalige hoofdredacteur Sergei
Losev onderstreepte dat nog eens
in een boek onder de titel „Tass
geeft u de ware feiten".
De communistische partijkrant
Pravda, die het wonderbaarlijke
Excuses Tass
voor verzonnen
reddingsverhaal
reddingsverhaal ook prominent in
zijn kolommen bracht, schreef in
zijn rechtzetting dat de melding
van Tass klakkeloos was overgeno
men „omdat we allemaal geloven
in goed nieuws en willen dat het
aantal geredden groeit".
De zuster van de 50-jarige elek-
triciën Aikaz Akopjan uit Lenina-
kan bekende dat het verhaal was
verzonnen om haar broer opgeno
men te krijgen in een goed zieken
huis in Jerevan. Akopjan, die mo
menteel in een ziekenhuis in die
stad wordt verpleegd, is de grote
belangstelling van binnen- en bui
tenlandse media intussen wel
spuugzat en heeft gedreigd uit het
raam van zijn ziekenhuiskamer te
springen als hij door de pers niet
verder met rust wordt gelaten. Zijn
artsen omschreven dat dreigement
als „zeer reëel", aldus Tass. Een on
derzoek heeft echter uitgewezen
dat de 50-jarige elektriciën geeste
lijk volkomen in orde is. Volgens
de doktoren haalt hij wel een aantal
zaken door elkaar, maar dit zou
verklaard kunnen worden door de
labiele toestand waarin hij zich be
vindt.
Tass meldde al eerder dat geen
spoor van bewijs was gevonden
voor het verhaal van de man uit Le-
ninakan. die zei met vijf anderen 35
dagen in een kelder te hebben ge
zeten van een ingestort gebouw
van negen verdiepingen. Zij zou
den zich in leven hebben gehouden
met daar opgeslagen voedsel in
weckpotten. In een spoedbericht
onder de kop „Men ziet altijd uit
naar wonderen" meldde Tass vrij
dag dat elk spoor van de vijf andere
overlevenden ontbrak evenals van
de redders en enige andere per
soon die de redding zouden kun
nen bevestigen.
Het slotdocument is het resultaat
van 27 maanden taaie onderhande
lingen. Het omvat onder meer af-
Treinbotsing
in Bangladesh:
zeker 150 doden
SINGAPORE (GPD) - Zeker
150 mensen zijn gisteren om het
leven gekomen en tenminste
duizenden anderen gewond
toen twee overvolle sneltreinen
frontaal op elkaar inreden even
buiten Dhaka, de hoofdstad
van Bangladesh.
De treinramp, de ergste in de
geschiedenis van het land, deed
zich voor bij de industriestad
Tongi, ten noorden van Dhaka.
De twee locomotieven en vier
wagons werden door de kracht
van de botsing uit de rails ge
slingerd en volkomen vernie
tigd. De oorzaak van de bots-
ting is nog onduidelijk, maar
volgens spoorwegfunctionaris
sen is het ongeluk veroorzaakt
door een defect aan de seinlich
ten. De regering heeft een on
derzoek gelast.
De meeste passagiers waren
pelgrims op weg naar een reli
gieus islamitisch feest in Tongi,
waaraan honderdduizenden
moslims uit alle delen van de.
wereld deelnemen.
Een van de sneltreinen ver
voerde 1200 passagiers. Het
aantal doden zal waarschijnlijk
hoger liggen. Ooggetuigen za
gen dat families uit naburige
dorpen de lichamen van hun
verwanten meenamen. Van de
350 gewonden zijn er 150 in zie
kenhuizen opgenomen. Velen
zijn er ernstig aan toe. De Ben-
galese regering heeft voor van
daag een nationale rouwdag
aangekondigd.
Levenslang leiders
Action Directe
PARIJS (Rtr/AFP) - Vier leiders
van de Franse extreem-linkse
stadsguerrillagroep Action Directe
zijn zaterdag tot levenslange ge
vangenisstraffen veroordeeld we
gens de moord op de directeur van
de autofabriek Renault Georges
Besse in 1986. Het hof zei dat alle
vier een gevangenisstraf van mini
maal 18 jaar moeten uitzitten.
Nathalie Menigon en Joelle Au-
bron werden schuldig bevonden
aan het doodschieten van de 58-ja-
rige industrieel voor zijn woning in
Parijs. Jean-Marc Rouillan en Ge
orges Cipriani werden veroordeeld
voor hun rol als medeplichtige. De
uitspraak komt overeen met de eis
van de aanklager.
Overleg Kampuchea
China heeft bevestigd dat een hoge
Vietnamese functionaris in Peking
is voor ,privé-overleg' over de oor
log in Kampuchea. Het ministerie
van buitenlandse zaken maakte be
kend dat de Vietnamese ondermi
nister Dinh Nho Liem zaterdag
was aangekomen voor overleg met
zijn Chinese ambtgenoot Liu Shu-
qing. Het ministerie zei niet hoe
lang Liem zal blijven en of er ook
nog over andere geschilpunten dan
Cambodja zal worden gesproken.
CIA-agent
In Costa Rica is eind vorige week
de Amerikaanse grootgrondbezit
ter John Huil gearresteerd. Hull is
dit weekeinde officieel beschul
digd van 'vijandigheden' tegen de
Costaricaanse staat. Hij wordt on
der meer verdacht van spionage-
activiteiten voor de Amerikaanse
Inlichtingendienst CIA en kontak
ten met de Colombiaanse
drugsmafia. Nog kort geleden had
Huil trots verklaard nauw bevriend
te zijn met George Bush, over een
paar dagen de nieuwe president
van de Verenigde Staten.
Afghanistan
Een woordvoerder van het Pakis
taanse ministerie van buitenlandse
zaken heeft gisteren op een pers
conferentie verklaard dat de Sov
jetunie is begonnen met de laatste
fase van de terugtrekking van de
Sovjettroepen uit Afghanistan. Al
le Sovjetsoldaten zullen voor 15 fe
bruari, de datum die daarvoor was
overeengekomen in de akkoorden
van Genève over Afghanistan, dat
land verlaten hebben.
spraken over de vrijheid om te rei
zen, de vrijheid van godsdienst en
de persvrijheid. Sovjet-afgevaar
digde Joeri Kasjlev noemde de af
spraak om een grens te stellen aan
de tijd die overheden mogen ne
men voor het verlenen van uitreis
visa, „een van de belangrijkste
doorbraken op dit gebied."
De opperbeste stemming in We
nen gisteren werd bedorven door
Roemenië, het land dat jarenlang
zo welwillend werd bekeken om
zijn pro-westerse politiek maar dat
sinds enkele maanden bij voorma
lig bondgenoot Washington geen
goed meer kan doen en regelmatig
wordt aangevallen wegens schen
dingen van de mensenrechten.
Roemenië had op de CVSE op
het laatste moment nog gepro
beerd medestanders te krijgen
voor veranderingen in 17 mensen-
rechten-artikelen in het slotdocu
ment, maar die poging strandde.
De Roemeense delegatie verklaar
de gisteren wel in principe met het
slotdocument akkoord te gaan,
maar zich niet verplicht te voelen
afspraken na te leven „waarmee
Roemenië niet instemt of die het
onvoldoende acht." Roemenië acht
verscheidene punten in het slotdo
cument strijdig met de Helsinki-
- akkoorden.
Het Amerikaanse delegatielid
Zimmermann noemde deze verkla
ring „onwettig" en „absurd" en hij
dreigde dat Roemenië „een prijs
zal betalen in zijn betrekkingen
met andere landen" als men de af
spraken niet nakomt.
De laatste horde om tot overeen
stemming over het slotdocument
te komen, werd genomen toen
Griekenland en Turkije hun me
ningsverschillen in de koelkast zet
ten over de vraag of bij de ontwape
ningsonderhandelingen ook de
Turkse havenstad Mersin moet
worden betrokken. Vanuit Mersin
lanceerden de Turken in 1974 hun
invasie van Cyprus. Ankara en
Athene werden het eens deze
kwestie uit te stellen tot de onder
handelingen in maart beginnen.
Het slotdocument moet formeel
nog worden ondertekend door de
ministers van buitenlandse zaken
van de 35 deelnemende landen.
Een van de opmerkelijkste winst
punten voor de Sovjetunie is wel
dat in het slotdocument is vastge
legd dat de eerste vervolgconferen
tie over de mensenrechten in Mos
kou zal worden gehouden, een idee
dat aanvankelijk bij veel westerse
landen op verzet stuitte. De delega
ties van de communistische landen
verklaarden ook blij te zijn met de
komende milieuconferentie in So
fia en een symposium over cultuur
in hetPoolse Krakow. Sinds 1975 is
maar één CVSE-bijeenkomst in
een communistische staat gehou
den.
Uganda vraagt om
uitlevering Amin
KAMPALA (Rtr/DPA) Uganda is
van plan de diplomatieke druk op
Zaïre te verhogen om de uitleve
ring van de voormalige dictator Idi
Amin te bewerkstelligen. De presi
dent van Uganda Museveni heeft
gezegd dat hij ondanks juridische
hindernissen - Uganda en Zaïre
hebben geen uitleveringsverdrag -
Zaïre opnieuw zal vragen om de
uitlevering van Amin.
De regering in Kampala wil de
verbannen leider ondervragen
over schendingen van de mensen
rechten en moorden waarvoor hij
verantwoordelijk is. Tijdens zijn.
achtjarig bewind vanaf 1971 kwa
men naar schatting honderddui
zenden Ugandezen bij massamoor
den om het leven. Getuigen heb
ben tegenover een regeringscom
missie verklaard dat Amin per
soonlijk betrokken was bij de
moord op de Anglicaanse aartsbis
schop Luwum in 1977 en vele mas
sa-executies.
Onderzoek bom
jumbojet richt
zich op bagage
van VS-militair
LONDEN (AP) - Bij het onderzoek
rond de vliegramp met de Ameri
kaanse jumbojet die op 21 decem
ber op het Schotse dorp Lockerbie
neerstortte wordt de mogelijkheid
bekeken, dat een Amerikaanse mi
litair in zijn bagage onbewust een
bom aan boord heeft gebracht.
Volgens de Sunday Express
wordt deze mogelijkheid nagetrok
ken, omdat een aantal Amerikaan
se militairen tegen betaling gere
geld pakketjes diamanten op deze
vlucht meenam naar New York. Bij
de fatale vlucht 103 van de PanAm-
Boeing 747 zaten waarschijnlijk in
een van die pakketjes Semtex-ex-
plosieven, aldus de krant. Die
krachtige, kneedbare explosieven
worden gefabriceerd in Tsjechos-
lowakije en-zijn de laatste jaren bij
terroristen erg in zwang, omdat zij
met elektronische apparatuur vrij
wel niet zijn op te sporen.
Volgens een voormalige hoge of
ficier van de Israëlische inlichtin
gendienst Mossad is de Palestijnse
groep van Abu Ibrahim verant
woordelijk voor het opblazen van
de PanAm-Jumbo. Dat schrijft de
Schotse krant The Sunday Times.
Ex-Mossad officier Rafael Eitan
zei in de krant dat hij er niet aan
twijfelde dat de aanslag het werk
wa^ van Ibrahims groep 'De 15e
mei', die in de Iraakse hoofdstad
Baghdad is gevestigd. Eitan zei dat
de bom daar was gefabriceerd en
mogelijk aan boord van de Boeing
747 is gebracht door een onweten
de medeplichtige.
Volgens Eitan heeft 'De 15e Mei'
ook kantoren in Syrië en Libië. „De
groep staat onder leiding van Abu
Ibrahim, een gediplomeerd inge
nieur. De Iraakse inlichtingen
dienst verschaft de groep geld en
werkruimte".
Tegenover PLO
De Praagse oproerpolitie jaagt met waterkanonnen deelnemers a
BUDAPEST (GPD) - De Tsjechi
sche politie heeft gisteren in het
centrum van Praag met waterka
nonnen, honden en de wapenstok
verhinderd dat enkele duizenden
mensen zouden demonstreren ter
nagedachtenis van de zelfverbran
ding van de student Jan Palach.
Volgens oppositionele zegslieden
zijn tientallen arrestaties verricht,
er zijn zelfs meldingen van tegen
de honderd arrestaties.
De politie trad zeer hard op. Niet
alleen demonstranten werden in
zijstraten omsingeld, geslagen en
gearresteerd, ook toeschouwers
moesten het ontgelden, evenals
een Westduitse tv-ploeg. De be
langrijkste pleinen en toegangswe
gen naar het centrale Wenzeslas-
plein waren hermetisch afgegren
deld.
Jan Palach stak zich twintig jaar
geleden op datzelfde plein in brand
uit protest tegen de Warschau
Pact-invasie en de apathische hou
ding van zijn medeburgers in de
maanden daarna. Vijf organisaties,
waaronder de mensenrechtbewe-
ging Charta '77, kregen geen toe
stemming om deze dramatische ge
beurtenis te herdenken, maar be
sloten toch de straat op te gaan.
Begin vorige week werd het or-
Politie Praag
liakt in op
demonstranten
ganisatiecomite opgeschrikt door
een anonieme brief van een 'comité
voor collectieve zelfverbranding',
waarin werd aangekondigd dat ie
mand tijdens de demonstratie Jan
Palachs voorbeeld zou volgen. Tot
zelfverbranding kwam het gisteren
niet, maar volgens Charta-woord-
voerder Milos Hajek namen de au
toriteiten deze aankondiging wel
serieus, hoewel in de media Charta
van 'provocatie' en 'een publici
teitsstunt' werd beschuldigd. Een
aanwijzing daarvoor was, volgens
Hajek, de publicatie in het partij
dagblad Rude Pravo van zaterdag
van vier ingezonden brieven over
de demonstratie. Een ervan >vas af
komstig van prof. Milan Machovec,
ondertekenaar van Charta en in '69
hoogleraar van Charta. Machovec
deed een dramatische oproep aan
'studenten' om Palachs voorbeeld
niet te volgen. Het was voor het
eerst dat de Rude Pravo een brief
van een Charta-ondertekenaar af
drukte.
Het Tsjechische tv-journaal
toonde gisteravond wel beelden
van de demonstratie, maar mep
pende politie-agenten waren op het
scherm niet te zien. Wel waren er
close ups van demonstranten, on
der wie enkele punks en een paar
mensen met Amerikaanse leger-
jacks aan, die kennelijk moesten
aantonen dat 'het grauw' bezit van
de straat wilde nemen.
Tijdens een verboden demon
stratie van enkele honderden men
sen in het Oostduitse Leipzig zijn
gisteren minstens 80 betogers door
de politie opgepakt. De ongeveer
500 demonstranten betoogden
voor meer vrijheid van meningsui
ting, persvrijheid en de vrijheid
van vereniging en vergadering, al
dus kerkelijke bronnen in de DDR.
Gisteren werd in de DDR de
moord herdacht op de communis
ten Rosa Luxemburg en Karl Lieb-
knecht in 1918, in de revolutionaire
maanden na het einde van de Eer
ste Wereldoorlog. In pamfletten
van de demonstranten werd ge
zegd dat de herdenking aanleiding
zou moeten zijn voor „actie om on
ze socialistische staat verder te de
mocratiseren."
Wijsmuller probeert zwalkende ertstanker van ondergang te redden
LONDEN (GPD) - Het bergings
bedrijf van Wijsmuller uit IJmui-
den zal proberen om in de zware
stormzeeën van de Atlantische oce-
i de 42.000 ton metende ertstan
ker 'Yarrawonga' van de onder
gang te redden en naar de dichtst
bijzijnde haven te slepen. Op basis
van 'no cure, no pay' is met de eige
naren van de in Cyprus geregi
streerde tanker een contract geslo
ten. En alle ogen zijn nu gericht op
de sterke sleepboot 'Typhoon' en
haar bemanning, die vanaf de
Spaanse kust naar de tanker is ge
varen, die zo'n 200 mijl ten westen
van Ierland met grote gaten in haar
flanken stuurloos ronddrijft.
De schade is het gevolg van een
zware storm, die met orkaankracht
de Yarrawonga teisterde en vat op
haar kreeg toen er defecten ont
stonden in de machinekamer. Wan
hopig probeerde de bemanning
van de in ballast varende tanker de
defecten te repareren, maar toen de
huizenhoge golven gaten sloegen
in de flanken van het schip en de
Yarrawonga slagzij begon te ma
ken, besloot de Westduitse kapi
tein Claus Petersen het schip te
verlaten en zond hij SOS-signalen
uit. Dat werd het begin van een
spectaculaire reddingsoperatie,
waarbij twee reusachtige helikop
ters van de Amerikaanse lucht
macht werden ingezet om de kapi
tein, zijn vrouw en de bemanning
van 30 Filipijnen van boord te ha
len.
Nimmer te voren zijn deze heli
kopters, afkomstig van een Engel
se en IJslandse basis,
Atlantische Oceaan gevlogen
aan een reddingsactie deel te ne
men. En er moesten Hercules-tank
ervliegtuigen aan te pas komen om
de helikopters op weg naar het on
fortuinlijke schip in de lucht van
nieuwe brandstof te voorzien. Na
dat men erin slaagde om vier red
dingsspecialisten op het dek van
de zwaar slingerende Yarrawonga
te plaatsen, konden de opvaren
den, de een na de ander, worden
opgetakeld.
JERUZALEM/TEL AVIV
(DPA/Rtr/AP) - De EG-lidstaten
Spanje en Groot-Brittannië heb
ben dit weekeinde hun inspannin
gen verhoogd om een ontspanning
in het Midden-Oosten-conflict
dichter bij te brengen. Zo heeft de
Britse regering zaterdag Israël op
geroepen zijn houding tegenover
de Palestijnse Bevrijdingsorgani
satie PLO te herzien en peilde de
Spaanse minister voor buitenland
se zaken Ordonez, als voorzitter
van de EG, in Israël de mogelijk
heid voor een Midden-Oosten-con-
ferentie.
De Oostenrijkse bondskanselier
Vranitzky sprak gisteren na een
vijfdaags bezoek aan Egypte in
Cairo van „veelbelovende aanzet
ten" voor vooruitgang in het Mid
den-Oosten. De Britse onderminis
ter van buitenlandse zaken Walde-
grave verklaarde vrijdagavond na
een drie uur durend onderhoud
met PLO-leider Arafat dat „indien
zij (Israël) niet veranderen, zij zul
len achterblijven".
Het was voor het eerst dat een lid
van de regering in Londen Arafat
ontmoette. Waldegrave sprak over
een „historische gebeurtenis". De
Britse regering heeft, net als He
meeste andere Europese landen
van de EG, het niveau van overleg
met de PLO verhoogd nadat Arafat
het bestaansrecht van Israël erken
de en het terrorisme afzwoer. Op
een gezamelijke persconferentie
met Arafat zei de Britse bewinds
man: „Wij zijn het nu eens over de
soort conferentie waar wij naar
moeten streven, wat nu nodig is is
een antwoord van Israël."
De Israëlische premier Shamir
heeft gisteren in een gesprek met
de Spaanse minister van buiten
landse zaken Ordonez herhaald dat
de beide supermachten en de Vere
nigde Naties betrokken kunnen
worden bij het organiseren van een
internationale vredesconferentie
voor het Midden-Oosten, maar op
nieuw benadrukt dat zij geen rol in
de onderhandelingen mogen spe
len.
Shamir is altijd bang geweest dat
een internationale vredesconferen
tie zou leiden tot ongewenste ver
plichtingen voor Israël. Daarom
wil hij ook dat de VS, de Sovjetunie
en de VN slechts een begeleidende
rol spelen.
Terwijl Ordonez, als vertegen
woordiger voor de EG, in Israel
was om zich te oriënteren op de si
tuatie, eiste het geweld in de bezet
te gebieden opnieuw vier levens.
Twee jongens, 18 en 17 jaar, en
twee meisjes, 12 en 14 jaar oud,
stierven aan de gevolgen van
schotwonden die ze eerder hadden
opgelopen. Vanmorgen kwam daar
een nieuw slachtoffer bij toen Is
raëlische soldaten by een treffen in
de stad Hebron op de Westoever
een 17-jarige Palestijn doodscho
ten.
Eveneens gisteren sprak een 11
leden sterke delegatie van de Raad
van Europa met de Israëlische mi
nister van buitenlandse zaken
Arens over een door Europa geor
ganiseerde ontmoeting tussen Is
raëlische en Arabische parlemen
tariërs. Een dergelijke conferentie
zou in mei of juni moeten plaats
hebben in Straatsburg, en afge
vaardigden van Israël, de PLO,
Arabische en Europese landen en
van de supermachten zouden er
aan moeten deelnemen.
Arens zei de delegatie dat de
PLO geen partner is voor vrede en
zei dat ontmoetingen tussen de
PLO en Europese regeringen „het
radikalisme en het geweld vergro
ten".
BRUSSEL - Het is maar goed dat
België en Zaïre geen buren zijn, an
ders zouden de laatste dagen waar
schijnlijk de wederzijdse troepen
in staat van paraatheid zijn ge
bracht. Nu vechten het vroegere
Congo en de voormalige koloniale
overheerser alleen een diplomatie
ke oorlog uit.
door
Hans de Bruijn
Elke dag wordt er in die oorlog
wel slag geleverd, erl het voorbije
weekeinde was daarop geen uit
zondering. Vrijdagavond kondigde
het regime van president Mobutu
aan dat het vriendschapsverdrag
uit 1960 en het samenwerkingsak
koord uit 1976 eenzijdig zou wor
den opgezegd.
Bovendien werd aangekondigd
dat Zaïre de koperexport naar Bel
gië zal stopzetten (het is een van de
grootste koperproducenten ter we
reld) en dat het land ook zal stop
pen met de afbetaling van de 40
mjljard frank (2,1 miljard gulden)
schuld die het nog bij België heeft
uitstaan.
Zaterdag stuurde de Belgische
regering een protestboodschap
naar Kinsjasa, waarin stappen te
gen Zaïre werden aangekondigd.
Waarop de Zaïrese minister van
verkeer gisteren weer bekend
maakte dat zijn land van plan is de
luchtvaartovereenkomst met Bel
gië op te zeggen zodat de Sabena
niet meer op Zaïre mag vliegen.
Vorige week besloot Zaïre een
zijdig om het aantal vluchten tus
sen beide landen te halveren. Vol
gens België schendt het zo contrac
tuele afspraken en het kabinet-
Martens beraadt zich op juridische
maatregelen. Mobutu op zijn beurt
wil de ruzie voor het Internationaal
Gerechtshof brengen.
Een Belgisch schip met een par
tij jassen voor het Zaïrese leger en
medicijnen aan boord werd de toe
gang geweigerd. Zaïre wil de spul
len winterjassen voor een leger
eenheid op de koude hoogvlakten
van Sjaba niet meer hebben.
„Uit eergevoel, trots en waardig
heid", werd door het nationale
persbureau AZAP gezegd.
Alleen de diplomatieke betrek
kingen tussen beide landen zijn
nog intact, maar het is de vraag
voor hoe lang nog. Vorige week
ging al het gerucht dat de Belgi
sche regering van plan was ambas
sadeur Andre Onckelincx in elk ge
val voor overleg terug te roepen,
maar hij blijft voorlopig op zyn
post.
De Belgen proberen op alle mo
gelijke manieren de dialoog met
het dictatoriale bewind van Mo
butu op gang te houden. Zo bestaat
het plan om in april een grote con
ferentie over de wederzijdse rela
ties te houden, maar of het ooit zo
ver zal komen wordt in Brussel
steeds meer betwijfeld.
Het conflict barstte drie maan
den geleden los, toen België niet
bereid bleek de oude kolonie de
paar miljard aan schuld kwijt te
schelden. Een serie verhalen in
Belgische kranten over het enorme
prive-vermogen van Mobutu dat
ongeveer even hoog zou zijn als de
hele staatsschuld waren olie op
het vuur.
Mobutu voelde zich beledigd en
droeg alle 13000 Zaïresen alsmede
de Zaïrese ondernemingen in Bel
gië op het land te verlaten. De
meeste Zaïresen deden alsof hun
neus bloedde, maar wel werden de
kantoren van onder meer Air Zaïre
naar Luxemburg en Parijs overge
plaatst.
Het Zaïrese bewind verklaarde
dat aan de 'geprivilegieerde' relatie
met België een eind was gekomen.
België wordt voortaan behandeld
als elk ander land. Op het speciale
congres van Mobutus partij, de
MPR, werden deze stappen de af
gelopen week nog eens extra bena
drukt.
vorige week spraken bei
de regeringen een bestand af, maar
dat werd door de besluiten van het
MPR-congres in feite weer onge
daan gemaakt. België is boos over
het halveren van de vliegverbin
dingen, omdat daardoor de duizen
den Belgen in Zaïre gedwongen
worden om alleen nog bij Air Zaïre
te boeken.
Wat met de Belgen in Zaïre gaat
gebeuren is nog onbekend. Mo
butu heeft bij herhaling verzekerd
dat hen niets zal gebeuren. Het
stoppen van de koperexport kan
verstrekkende gevolgen hebben
voor de vele Belgische bedrijven
die bij de winning en verwerking
daarvan betrokken zijn.
Maar de grootste schok zal uit
gaan van het niet meer terugbeta
len van de Zaïrese schuld. België
heeft inmiddels besloten om alleen
de lopende ontwikkelingspro-
jekten af te maken en geen nieuwe
meer te beginnen. Het verwerpt al
le eisen van Mobutu over de aflos
sing van de schuld.
België heeft zich bereid ver
klaard om in april met Mobutu
over de onderlinge relatie te onder
handelen, maar volgens premier
Martens alleen als België dan niet
„als beschuldigde in de beklaag
denbank" komt te zitten. Volgens
minister Tindemans (buitenlandse
zaken) „zijn de bruggen nog niet
opgeblazen".
België wenst echter niet te tor
nen aan gesloten contracten. Het
niet-terugbetalen van de schulden
en de maatregelen tegen de Sabena
zullen volgens Martens de geloof
waardigheid van Zaïre in de wereld
aantasten en andere landen en in
vesteerders ervan weerhouden za
ken met het land te doen.
Het is overigens niet de eerste
keer dat Zaïre verdragen met Bel
gië opzegt. In 1974 gebeurde dat al
met het vriendschapsverdrag, dat
was gesloten bij de onafhankelijk
heid in 1960. Aanleiding was een in
België verschenen boek waarin
Mobutu als een dictator werd afge
schilderd.
De lange tenen van de Zaïrese al
leenheerser blijken bepalend voor
de relatie tussen beide landen. Het
persbureau AZAP, dat door de
staat wordt gecontroleerd en de
laatste tijd de ene bedreiging na de
andere aan het Belgische adres de
wereld mslingert, zou een campag
ne voorbereiden.
Volgens geruchten uit Kinsjasa
is AZAP opgedragen om een cam
pagne te beginnen tegen koning
Boudewijn en koningin Fabiola en
daarvoor zoveel mogelijk „pikante
verhaaltjes en schandalen" op te
dissen. Veel Belgen zijn zeer be
nieuwd wat AZAP weet te vinden
over wat iedereen de saaiste mo
narchie van Europa noemt.
