Helemaal opnieuw beginnen
Een schatrijke etherpiraat
Januari is in de VS de maand van de 'Hoe-Moet-Ik'- boeken
'Berlusconi neemt altijd de juiste beslissingen'
ZATERDAG 14 JANUARI 1989
EXTRA
PAGINA 29
Januari is de maand van de goede
voornemens, en daarom is het in de
Amerikaanse boekhandels drukker
dan gewoon bij de afdeling
'Zelfverbetering'. Want daar vind je
de boeken die je nodig hebt om 30
kilo af te vallen, eindelijk van het
roken af te komen, na al die jaren
toch eens een verantwoorde
financiële huishouding te voeren, en
bovendien een betere echtgenoot te
worden. De afdeling van de
'Hoe-Moet-lk'-boeken dus.
door Henk Dam
Het meest beroemde werkje in deze cate
gorie is misschien wel 'How To Win
Friends And Influence People' van Dale
Carnegie, maar dat is er maar een uit ve
le. Wat de 'How-To'-boeken allemaal be
loven is onversneden succes. Als je maar
die en die weg volgt kom je vanzelf waar
je wezen wilt, is de van een typisch Ame
rikaanse, van een naïef-optimistische le
vensinstelling getuigende blijde bood
schap.
De beloften die sommige van deze
boekjes doen zijn werkelijk wonderbaar
lijk. 'Hoe je moet afvallen door meer te
eten'. 'Hoe je jezelf schatrijk moet dro
men'. 'Hoe je elke vrouw kunt versieren'.
'Hoe je gegarandeerd de loterij wint'. Het
is maar een greep uit al het lekkers dat de
lezer geboden wordt.
Handleiding
Maar het boekje dat me onlangs echt aan
het denken zette was 'How To Create A
New Identity' van een zekere 'Anony
mous'. Het boekje is niets minder dan
een handleiding hoe je jezelf van de aard
bodem moet laten verdwijnen om elders,
onder een nieuwe naam, helemaal over
nieuw te beginnen.
Het boekje zou een onverbiddelijke
bestseller moeten zijn, want hoeveel re
denen zijn er niet om te willen verdwij
nen? Een tegenvallend gezinsleven, je
schoonouders in huis, een wurgende ali
mentatie, grote schulden bij de bank, een
naderende strafzaak, een oorlogsverle
den, of in Nergenshuizen wonen. Het zijn
er maar een paar.
In het algemeen is het niet zo bijzonder
als mensen in Amerika simpelweg ver
dwijnen. Alleen al in een staat als New
Jersey, met z'n 7,5 miljoen inwoners,
worden elk jaar meer dan 11.000 mensen
als vermist opgegeven. Veruit het groot
ste deel van die vermisten is binnen drie
dagen weer gevonden, maar er blijft een
aanzienlijke groep over die weg is en dat
ook blijft. Meestal gaat het om jongeren
die van huis weglopen en met hun spaar
centjes de bus naar bijvoorbeeld New
York pakken om daar in het straatleven
te verdwijnen.
Bij de langdurig vermisten bevinden
zich ook slachtoffers van misdaden.
Soms duurt het jaren voordat het lijk van
zo'n slachtoffer gevonden wordt en er
weer een dossier gesloten kan worden.
Soms ook wordt het raadsel nooit opge
lost.
Dat is de interessante groep, want zijn
al die permanent vermisten echt omge
bracht? Of zitten er misschien mense/r
tussen die willens en wetens de boel de
boel hebben gelaten, en met een schone
lei elders weer fluitend van start zijn ge
gaan?
Onverwacht
Krante-archieven doorbladerend, kom je
frappante voorbeelden tegen van men
sen die er in slaagden om in ieder geval
voor lange tijd weg te zijn en elders een
nieuw leven op te bouwen. Vorig jaar bij
voorbeeld haalde een pasgetrouwd echt
paar uit Chicago de kranten. Het ver
dween onverwacht en iedereen, de poli
tie van Chicago incluis, dacht aan een
misdrijf.
Maar wat bleek? De jongeman en zijn
vrouw hadden besloten naar San Diego
(in het verre Californië) te gaan en dat
aan niemand te vertellen. Ze wilden dat
om "helemaal alleen te zijn", zodat ze "de
grenzen van hun enorme liefde konden
verkennen". Na een halfjaar was die ver
kenningstocht kennelijk beëindigd en
konden de wederzijdse ouders weer wor
den gebeld, die dachten dat ze stemmen
uit het hiernamaals hoorden.
Wat dit verhaal bewijst is dat het niet
eens nodig is om onder een valse naam of
iets dergelijks overnieuw te beginnen.
Amerika is zo'n groot land, dat wie in
New York wciont en stiekem naar Los
Angeles uitwijkt, echt in alle opzichten
heel ver weg zit. Ter vergelijking: het is
even ver als van Amsterdam naar Mekka.
Maar voor wie zelfs dat niet genoeg is,
is er dus het boekje 'How To Create A
New Identity'. Het staat vol met tips hoe
je in een handomdraai in de meest letter
lijke zin iemand anders kunt worden. De
schrijver put uit eigen ervaring. Hij is, al
dus het voorwoord, een privé-detective
en heeft uit hoofde van die baan min
stens 15 verschillende identiteiten gehad
en met zeven verschillende paspoorten
rondgereisd.
Hij heeft zelf ook, zo schept hij op, hon
derden mensen gevonden die weliswaar
een nieuwe identiteit hadden aangeno
men, maar dat niet slim genoeg hadden
gedaan. Maar aan de andere kant: "Ik
heb voor mijn klanten zeker 200 water
dichte identiteiten gecreëerd".
Sleutel
Hoe? De sleutel, aldus 'Anonymous', is
de Amerikaanse geboortenregistratie.
Wie aan een geboorteregistratiepapier
kan komen dat op naam staat van een
niet of niet meer bestaand iemand, heeft
het winnende lot in handen.
Twee methoden worden aanbevolen.
Voor de korte termijn is het voldoende
om aan een blanco geboorteregistratie
formulier te komen. Zo'n formulier geldt
in Amerika als identiteitsbewijs, en dat
betekent datje een rijbewijs, een bankre
kening, de groene kaart waarmee je mag
werken, en nog veel meer op je zelfver-
zonnen naam kunt krijgen.
Alleen een paspoort lukt niet, want de
autoriteiten die een paspoort uitgeven,
controleren de gegevens die je opgeeft
bij de overheidskantoren, waar alle ge
boorten geregistreerd staan. Maar stel
datje geen paspoort nodig hebt, hoe kom
je dan aan een blanco geboorteregistra
tieformulier? Makkelijk zat, aldus 'How
to...etc'. Ziekenhuizen hebben stapels
van deze formulieren omdat nu eenmaal
veruit de meeste Amerikaanse baby's in
ziekenhuizen ter wereld komen.
Dus wat je bijvoorbeeld kunt doen is
een postbus openen op naam van een
niet bestaand ziekenhuis. Vervolgens
geef je een niet al te dichtbij wonende
drukker van geboorteregistratieformu
lieren (zo te vinden in Gouden Gidsen)
de opdracht je een paar van zijn formu
lieren op zicht toe te sturen.
En dat is dan dat. Het enige probleem
dat je nu nog hebt is dat je als zeg maar
37-jarige natuurlijk niet een gloednieuw
ogend registratieformulier kunt hebben.
Je moet dus je formulier laten 'veroude-
In de zon leggen werkt goed, adviseert
het boekje, of het formulier even in ihee-
water dompelen tot het de gewenste
kleur heeft, en dan laten drogen. Daarna
het papier een paar keer op- en weer te
rugvouwen, en het ziet er oud uit.
Spoor
Maar dat alles is dus bedrog voor begin
ners. Voor wie de zaken echt structureel
wil aanpakken, heeft de detective een an
der advies: neem de identiteit aan van ie
mand die rond dezelfde tijd als jij werd
geboren maar die op zeer jeugdige leef
tijd is overleden. Dat laatste is gewenst,
omdat zo iemand geen 'papieren spoor*
heeft nagelaten.
Ook een leen-identiteit vinden is niet
zo moeilijk. Je kijkt gewoon oude kran
ten door (in veel Amerikaanse openbare
bibliotheken op microfiche te raadple
gen), en dan zoek je naar overlijdensbe
richten, berichten over verkeersonge
lukken en dergelijke.
Bij voorkeur probeer je iemand te vin
den die in de ene staat is geboren en in
een andere staat is overleden. Want de
kans is dan groot dat op het geboortere
gistratieformulier van de betrokkene
niet is aangetekend dat hij inmiddels is
overleden, omdat de Amerikaanse staten
die gegevens niet consequent uitwisse
len en dat vroeger al helemaal niet de
den. Heb je op die manier iemand gevon
den, dan vraag je bij het overheidskan
toor waar zijn of haar geboorte staat gere
gistreerd een officiële kopie van het ge
boortebewijs aan.
En daarmee ben je dan, zoals de Ame
rikanen zeggen, "in business". Je ge
bruikt de kopie om rijbewijzen en zo aan
te vragen en als je je huiswerk goed ge
daan hebt kun je zelfs een paspoort op je
nieuwe naam aanvragen.
Aldus het boekje van 'Anonymous',
dat voor het overige vol staat met tal van
aanvullende tips en zelfs de verzekering
geeft dat het in de meeste Amerikaanse
staten niet expliciet verboden is om een
nieuwe identiteit aan te nemen.
Jammer
Zo zie je maar: helemaal overnieuw be
ginnen kan, althans in de VS. Jammer al
leen dat een paar weken geleden een
nieuw boekje op de markt is gekomen
onder de titel 'You Can Find Anyone' ('U
kunt iedereen vinden'). Ook dat boekje
is geschreven door een privé-detective
en staat vol tips hoe je mensen op het
spoor kunt komen, zelfs mensen "die
niet gevonden willen worden". Het blijft
tobben dus, ook als je je zojuist als N.N.
in het plaatsje False Pass (bestaat echt, in
de staat Alaska) hebt gevestigd.
"Hier is het allemaal begonnen. Het
was de bedoeling dat dit de bioscoop
zou worden van deze fantastische
wijk", hijgt Renato Imarisio, de
directeur van het produktiecentrum.
Hij tuimelt over zijn woorden, maakt
een breed gebaar met zijn armen, en
glimt van trots. "Maar weet je wat
Berlusconi dacht toen de wijk
eenmaal klaar was? Hij dacht: in
plaats van al die mensen uit hun
huizen te laten komen om naar de
bioscoop te gaan, stuurik de
bioscoop naar de mensen thuis.
Geniaal toch? Ik verzeker u: de man
is briljant".
door Marjon van Royen
Zo ontstond een tiental jaar geleden het
eerste commerciële televisiestation van
wat nu de grootste mediamagnaat en te
levisietycoon van Europa is, de Italiaan
se bouwondernemer Silvio Berlusconi.
In Nederland is Berlusconi beter bekend
als de eigenaar van de voetbalclub AC
Milan, en van het gouden trio Gullit,
Rijkaard en Van Basten.
Maar voor Berlusconi is voetbal alleen
maar een hobby, een niet eens al te
winstgevende nevenactiviteit, gezien de
prestaties die de club in de afgelopen
maanden heeft geleverd. In Italië kent ie
dereen Berlusconi op de eerste plaats als
de 'koning van de ether'. SB, wordt hij
ook kortweg genoemd, of 'zijne Emiten-
tie', als woordspeling op wat in het Itali
aans 'zender' betekent.
Opgewerkt
Met de drie televisiekanalen die Berlus
coni bezit, heeft hij zich in korte tijd we
ten op te werken tot de rijkste man van
het land. Berlusconi is een van de Itali
aanse 'miracle men', zoals het Ameri
kaanse blad Business Week het uitdruk
te. Samen met Fiat-directeur Agnelli en
De Benedetti van Olivetti staat hij bo
venaan de lijst van succesvolle onderne
mers die het arme Italië in een paar jaar
tijd hebben omgetoverd tot wat Busi
ness Week het 'Californië van Europa'
noemde: namelijk een van de rijkste lan
den van de wereld.
We staan in de glimmende gangen van
het produktiecentrum van Berlusconi.
Het Zwanenpaleis, zo heet het hypermo
derne gebouw waarin het kloppend hart
van Berlusconi's televisie-imperium is
gevestigd. Het paleis ligt midden in de
schitterende Milaanse buitenwijk Mila-
no 2. Hier kan men zich inderdaad iets
voorstellen bij 'het Califonië van Euro
pa'. Overal bruggetjes, groen, en fontei
nen. Zwembaden, tennisbanen en dure
restaurants. Een wereld op zich, slechts
weggelegd voor een klein groepje heel
rijken.
Het is een wereld die is geschapen
door Berlusconi. Hij heeft deze wijk een
vijftiental jaar geleden ontworpen en ge
bouwd. Hij heeft er ook voor gezorgd dat
niemand die er rond loopt dat .ooit zal
vergeten. Op elk gebouw, elke drempel,
en zelfs op de putdeksels van de wijk is
het insigne aangebracht van Berlusco
ni's holdingmaatschappij Fininvest.
"De sfeer is hier fantastisch", vertelt
Imarisio over het werken bij Berlusco
ni's televisie. "Iedereen weet dat Berlus
coni steeds de juiste beslissingen
neemt". Al meer dan drie uur worden we
door de onvermoeibare produktiedirec-
teur in het Zwanenpaleis rondgeleid.
Van de ene studio naar de andere. We be
zichtigen de 'meest geavanceerde' meng-
tafels, de 'beste' computergestuurde
montageruimten, en de 'modernste' gra
fische vormgeving die er is. Uit de ge
luidsboxen klinkt de oorverdovende
punkmuziek van een demonstratieband
je. Alles in het televisie-imperium van
Berlusconi lijkt even dynamisch, snel en
efficiënt. "Ja", geeft Imarisio toe, "we
voelen hier allemaal dat we in de voor
hoede zitten".
Filmsterren
Schitterende vrouwen stappen op lange
benen de studio's in en uit. Zelfs de se
cretaresses van het produktiecentrum
zien er uit alsof ze filmsterren zijn. Ber
lusconi houdt niet van vrouwen met lan
ge broeken. En ook niet van truien. Tech
nici, netjes met stropdas, bedienen zwij
gend de knoppen en drukken bandjes in
met applaus bij elke grap van de quiz
master.
"Ongeveer eens in de drie maanden
komt hij hier langs", vertelt de ober in de
kantine waar we even op adem komen.
"Het is een heel goed moment. Het geeft
ons allemaal een geweldige stimulans
om weer vooruit te gaan".
"Hij is streng en veeleisend", vertelt
een ander. "Maar hij geeft ons ook enorm
veel vertrouwen. Hij is goed voor zijn
mensen".
Het is een vreemde beklemming die
men krijgt in het bedrijf van Berlusconi.
Of we nu spreken met de portier van het
Sivio Berlusconi: wat je noemt een
self-ma.de man. uoto anp>
Zwanenpaleis ot ae chef van de voorlich
tingsdienst, bij iedereen komt vroeg of
laat he't moment waarop het over 'hem'
gaat. Berlusconi. Zijn intelligentie, zijn
succes. II Presidente, noemen ze hem. De
I
titel 'koning' van de ether is eigenlijk nog
niet zo gek bedacht.
De 'koning' zelf krijgt men bij een be
zoek aan zijn rijk natuurlijk niet te zien of
te spreken. "Hij werkt haast altijd in zijn
vliegtuig, of anders is hij in zijn villa,
even buiten Milaan", legt de perschef uit.
"We krijgen per week wel vijftig aanvra
gen van mensen die hem willen intervie
wen. Daar kan hij natuurlijk niet op in
gaan. De president bepaalt zelf het mo
ment waarop hij spreekt".
Vertel nou eens iets bijzonders over
Berlusconi, dringen we aan. Imarisio
gaat in een hoekje staan en steekt van
wal: "Iedereen weet dat de president in
telligent is, en slim en succesvol. Maar
haast niemand weet dat hij in feite ook
menselijk is. Eigenlijk is dat de eigen
schap die ik het meest in hem bewonder.
Zijn grote menselijkheid".
Auto-ongeluk
Imarisio zwijgt even om het te laten
doordringen, en gaat dan verder: "Zo
kreeg een collega van ons een paar jaar
geleden een auto-ongeluk. Hij kwam in
het ziekenhuis terecht, maar daar was
niet de juiste apparatuur om hem te ope
reren. In wanhoop hebben ze toen Ber
lusconi opgebeld. En weet je wat hij ge
daan heeft? Midden in de nacht, terwijl
hij eigenlijk moest rusten, heeft hij heel
Milaan op zijn kop gezet. Hij liet ergens
anders de benodigde apparatuur loskop
pelen en overbrengen naar het zieken
huis waar zijn medewerker lag. Begrijp
je wat ik bedoel? Dat is nou Berlusconi".
Sylvio Berlusconi is wat je noemt een
self-made man. Hij was er al heel jong bij.
Op zijn 27ste had hij zijn eigen bouwbe
drijf, waarmee hij enkele jaren later Mila-
no 2 bouwde, wat weer de basis vormde
voor zijn latere rijkdom. Sylvio was de
zoon van een eenvoudige bankbediende
in Milaan. Het verhaal gaat dat hij op de
middelbare school al zijn eerste kapitaal
bij elkaar verdiende door het huiswerk te
maken van zijn klasgenootjes en zich
daarvoor te laten betalen. Na zijn school
opleiding ging hij werken als consulent
bij een bouwbedrijf in Milaan. Hij stu
deerde af en wierp zich ten slotte volle
dig in het ondernemerschap.
Maar pas met de komst van de privé-te-
levisie in Italië begon Berlusconi's grote
fortuin te ontstaan. Halverwege de
jaren zeventig begonnen allerlei kleine
tv-stationnetjes door het hele land ille
gaal programma's uit te zenden. Meestal
was het niet meer dan een derderangs
pornofilm of bibberig opgenomen mate
riaal van het plaatselijke huurderscomi
té. En meestal werden de zenders ook
meteen weer in beslag genomen. In '76
besliste het Italiaanse constitutionele ge
rechtshof echter in een uitspraak dat de
Italiaanse wet geen privé-televisie ver
biedt, mits er maar lokaal en niet lande
lijk werd uitgezonden.
Gat
Er zat dus een gat in de Italiaanse wet, en
daarin sprong Berlusconi. In de jungle
van tv-stations die er toen ontstond,
kreeg hij het briljante idee om door het
hele land privé-tv-stations op te kopen,
die vervolgens aan elkaar te rijgen, en er
voor te zorgen dat ze allemaal op hetzelf
de moment dezelfde band uitzonden,
waardoor er dus een landelijk netwerk
ontstond.
Wervelende shows en heel veel vraag-
spelletjes. Dat zijn de pijlers waarop Ber
lusconi zijn succes heeft gebouwd. In ze
ven van de acht studio's werden tijdens
onze rondleiding quizzen opgenomen.
Dure prijzen, pikante grapjes, en vooral
veel rondborstige dames die spaarzaam
gekleed voor de camera's trippelen. "En
nu met je heup draaien. Wiegen. Juist ja.
Zo". Drie keer moet het over. Verder zijn
er Amerikaanse series en ook veel speel
films, die om de acht tot twaalf minuten
onderbroken worden door reclame. Ok
selfris, luiers, en witter dan wit. Op naar
de volgende spannende scène.
Met name buitenlandse critici hebben
Berlusconi's wijze van tv maken altijd
laatdunkend bestempeld als spaghetti-
tv. "Commerciële tv maken is het op blij
vende wijze voorzien van reclamema
kers met een publiek", zo legt Giulio Ge-
nerelli, de directeur van Berlusconi's re
clamebedrijf Publitalia ons uit. "Als het
publiek niet meer kijkt trekken de recla
memakers zich terug. Zo simpel ligt
dat".
Maar in Italië kijkt het publiek. Alleen
al de cijfers wijzen dat uit. Elke dag haalt
Berlusconi met zijn zenders 45 procent
van de kijkers binnen. De andere helft
kijkt naar de kanalen van de Italiaanse
staatstelevisie RAI. Maar de RAI heeft
het moeilijk in de concurrentieslag. "Het
is een wonder dat we met tien keer zo
weinig mensen als de RAI zonder kijk
en luistergelden, en met alle wettelijke
beperkingen en pesterijen die de politie
ke partijen ons opleggen, toch elke
avond weer scoren", zo benadrukte Ber
lusconi onlangs op een wel zeer onge
bruikelijke persconferentie.
Omkoping
Berlusconi was er door een aantal chris
ten-democratische en communistische
leden van de parlementaire controle
commissie op het Italiaanse tv-bestel
van beschuldigd pogingen te hebben ge
daan tot omkoping. De parlementariërs
zeiden benaderd te zijn door functiona
rissen van de verzekeringsmaatschappij
en van de investeringsbank die Berlus
coni ook bezit. Ze beschuldigden Berlus
coni ervan met lobbyen en met het uitoe
fenen van "ongerechtvaardigde druk"
ervoor gezorgd te hebben dat er na tien
jaar ether-wildernis nog steeds geen wet
is die het Italiaanse tv-bestel aan banden
legt. Wettelijk gezien is Berlusconi na
melijk nog steeds gewoon een etherpi
raat.
Maar Berlusconi was woedend over de
aantijgingen. Hij belegde een persconfe
rentie, stopte al zijn shows en spelletjes
voor die avond in de kast en liet zichzelf
anderhalf uur lang op zijn drie kanalen
uitzenden. Daar zat hij, de etherkoning.
Absoluut niet tele-geniek, en met dat
houterige air van een handelsreiziger in
tandenborstels dat hem op de een of an
dere manier omgeeft.
"Als er een lobby bestaat, dan is het
toch zeker wel die van de staatstelevisie
RAI", zo stelde Berlusconi. "Wij daaren
tegen doen alles op eigen kracht. We hoe
ven ons niet te verschuilen achter de ver
valste bescherming van politieke partij
en, bureaucratische procedures of
vriendjespolitiek. Het enige wat wij doen
is in alle openheid opkomen voor onze
belangen". Na deze uiteenzetting stamel
den de verzamelde journalisten nog wat
vragen. Maar het werd 2-1 voor Berlusco
ni. Heel Italië had gekeken, en vrijwel ie
dereen was voor hem.
Misschien is dit beeld van de 'winnen
de underdog' wel de basis van Berlusco
ni's succes. Het image van 'de man die al
les op eigen kracht doet', dat Berlusconi
ook in de rest van Italië op dezelfde ma
nier gehuldigd wordt als binnen zijn ei
gen bedrijf. Het volk dat zijn koningen al
meer dan 40 jaar geleden heeft afgeschaft
lijkt nu in de economische 'miracle ma
kers' zijn moderne vorsten te hebben ge
vonden.
"Het lijkt wel alsof aHes wat hij aan
raakt onmiddellijk een succes wordt", zo
zei een wat oudere man een paar maan
den geleden, toen hij bij een Romeinse
krantenkiosk een tijdschrift kocht met
op de omslag een grote foto van Berlus
coni. "Alleen al daarom vereer ik hem".
