Handelsoorlog Europa en
VS kan uit de hand lopen
Slechts beleefde Duitser mag
nog over Autobahn scheuren
Grens gesloten voor Amerikaans hormoonvlees
Giro 50500
Bank70.70.70.929
Negen protestantse kerken in VS op weg naar eenheid
DINSDAG 3 JANUARI 1989
Achtergrond
WASHINGTON - Iets meer dan de helft van alle Ameri
kaanse koeien en stieren krijgt, vier maanden voor de droe
vige enkele reis naar het abattoir moet worden onderno
men, een kleine capsule in het oor ingeplant. Uit die capsu
le sijpelen stoffen als testosterone, estraditol, progesterone
en zeranol, groeihormonen.
door
Henk Dam
Die hormonen zijn een zegen voor
de Amerikaanse veehouders: ze
sparen er met z'n allen 650 miljoen
dollar per jaar mee uit. Want één
enkele capsule - kosten: één dollar -
zorgt ervoor dat een rund minder
voer nodig heeft, sneller groeit en
bovendien dat gewicht wint in ma
ger vlees, en niet in vet. Daar komt
nog bij dat de hormonen een kal
merend effect hebben, zodat er
meer dieren op één stuk grond
kunnen worden gezet.
Diezelfde kleine capsules echter
hebben de Verenigde Staten en de
Europese Gemeenschap een han
delsoorlog bezorgd waarvan het
verloop nog maar moet worden af
gewacht, maar die zeer ernstige ge
volgen zou kunnen krijgen.
De eerste schermutselingen zijn
al achter de rug. De Europese Ge
meenschap heeft vanaf 1 januari de
grens voor Amerikaans rundvlees
gesloten. Schadepost voor de
vleesexporteurs in de States: 100
miljoen dollar.
Voor precies dat bedrag heeft de
Amerikaanse regering wraak geno
men. Europese produkten als inge
blikte tomaten, vruchtensappen,
dierenvoer en oploskoffie hebben
vanaf 1 januari invoertarieven van
100 procent opgelegd gekregen.
Daarmee zijn ze twee keer zo duur
geworden, en dus onverkoopbaar.
En dat is nog maar het begin. De
EG heeft al van te voren laten we
ten represailles met contra-repres-
sailes te zullen treffen. Waarop het
Amerikaanse ministerie van han
del weer met weder-weder-wraak
dreigde.
Kortom: met vliegende vaandels
en roerende trom hebben de VS en
de EG het oorlogspad gekozen. En
als er niet snel vredesonderhande
lingen beginnen, dan wacht ons
nog een boeiend jaar met als cen
trale vraag: welk deel van het 150
miljard dollar per jaar waard zijnde
trans-Atlantische handelsverkeer
zal worden eetroffen?
Hoe is het allemaal zo ver geko
men? De oorsprong van de huidige
vleesoorlog is onder meer het DES-
schandaal van de beginjaren '80.
DES is een langs chemische weg
gemaakt groeihormoon waarvan
vast staat dat het gezondheidspro
blemen veroorzaakt.
DES was in het begin van het
huidige decennium in Amerika al
verboden, omdat het kankerver
wekkend bleek te zijn, maar werd
in landen als Italië nog illegaal door
veehouders gebruikt. Via het
borstvlees van kalveren kwam het
hormoon onder meer in potjes ba
by-eten terecht.
Sommige kinderen die op deze
manier flink veel DES hadden bin-
nengelepeld, kregen borsten. An
dere nog heel jonge meisjes begon
nen met menstrueren. Dat alles
zorgde ervoor dat er onder de Eu
ropese consumenten een beweging
op gang kwam om niet alleen DES,
maar alle groeihormonen te verbie
den onder de leuze:
"Geen rotzooi in ons vlees".
Die beweging had succes. Eind
1985 besloot de Europese Gemeen
schap het gebruik van de hormo
nen onwettig te verklaren. Het ver-
Geen boe maar bah: vlees van met
hormonen of anderzins bewerkte
koeien is niet welkom in Europa.
Die weerzin vindt mede zijn oor
sprong in het DES-schandaal.
(foto ANP)
bod betekende, dat niet alleen het
Europese rundvlees vrij van hor
monen diende te zijn, maar ook in
gevoerd vlees.
Aanvankelijk wilde de EG, dat al
vanaf 1 januari 1988 alleen nog
maar hormoon-vrij vlees de Ge
meenschap zou binnenkomen.
Maar om de Amerikanen, die hier
over grote problemen maakten, te
gemoet te komen werd die datum
een jaar opgeschoven.
Landen als Australië, Nieuw
Zeeland, Brazilië en Argentinië,
die ook rundvlees naar de EG uit
voeren, hebben inmiddels ervoor
gezorgd dat hun voor Europa be
stemde vlees vrij van hormonen is.
Maar de Amerikanen hebben hals
starrig geweigerd daaraan mee te
doen.
Biefstukje
Waarom? Het zou een koud kunst
je zijn om alleen hormoon-vrij
vlees naar Europa uit te voeren.
Dat is ruim voorhanden, en het eni
ge dat zou moeten gebeuren is dat
de Amerikaanse overheid een keu
ringsinstituut in het leven zou
moeten roepen dat het voor de Eu
ropese markt bestemde rundvlees
op hormoon-residuen onderzoekt.
Nee, zeggen de Amerikanen, dat
is ons te duur, en bovendien gaat
het hier om een principieel ge
vecht. Daarbij worden in de eerste
plaats medische argumenten aan
gevoerd. Volgens de Amerikanen
leveren de gebruikte hormonen
geen van allen ook maar enig ge
vaar voor de volksgezondheid op.
En niet alleen dat, de hoeveelhe
den hormonen die uiteindelijk in
het biefstukje terechtkomen zijn zo
gering, aldus het Amerikaanse ver
weer, dat het menselijk lichaam da
gelijks zelf vele honderden malen
zoveel hormoon aanmaakt, als zelfs
bij een vleesconsumptie van een
kilo per dag naar binnen komt.
De Amerikanen zijn zo overtuigd
van dit gelijk, dat zij de EG hebben
voorgesteld, een team wetenschap
pers het eindoordeel in het geschil
in handen te geven. Maar dat is
door de Europese Commissie ge
weigerd.
Dat is nogal zwak, zou je nu kun
nen zeggen, maar het Europese ar
gument om niet de wetenschap
pers te laten beslissen is tweeledig.
In de eerste plaats wordt nergens
in de internationale handelsregels
een dergelijk soort bemiddeling
verplicht gesteld.
En bovendien, aldus de EG, zelfs
al zou je kunnen bewijzen dat de
gebruikte stoffen de gezondheid
niet schaden, dan nog hebben wij
het recht hormoon-vlees te verbie
den. Zolang wij van Amerikaanse,
Braziliaanse, Australische boeren
hetzelfde verlangen als van onze ei
gen veehouders, is er geen sprake
van protectie, van handelsdiscri
minatie.
Kijk maar, zo gaat het argument
verder, wat Amerika al sinds jaar
en dag eist op het gebied van kaas.
In de VS is alleen gepasteuriseerde
kaas toegestaan. Nooit is bewezen,
dat niet gepasteuriseerde kaas
slecht is voor de gezondheid, maar
de Amerikaanse grens is niettemin
voor allerlei Europese, niet gepas
teuriseerde kaassoorten potdicht.
De beslissing, aldus Europa, om
alleen nog hormoon-vrij vlees toe
te staan, is niet in de eerste plaats
medisch, maar politiek gemoti
veerd. Het is wat onze consumen
ten willen, en daarmee uit.
Er zijn een paar achterliggende
redenen waarom de Amerikanen
de zaak van het hormoon-vlees zo
hoog opnemen dat zij er een han
delsoorlog voor overhebben. In de
eerste plaats is er de zorg voor de
thuis-markt.
Immers, bij de Amerikaanse con
sument zou gemakkelijk de indruk
kunnen ontstaan dat hij gevaarlijk
rundvlees voorgeschoteld krijgt
("Kijk maar, ons vlees mag in Euro
pa niet"). Consumentenorganisa
ties zijn weliswaar nog niet met
campagnes tegen hormoonvlees
begonnen, maar sommige onder
hen raden hun leden al wel aan in
de winkels naar hormoonvrij vlees
te vragen.
De Amerikaanse rundveehou
ders, die toch al tegen een dalende
vraag aankijken vanwege de wijd
verspreide angst voor cholesterol
in dierlijk vet, zijn als de dood voor
een anti-hormoon campagne. Zij
hebben Washington dan ook zwaar
onder druk gezet met de eis de har
de lijn tegen Europa te volgen.
Daar komt dan nog bij dat ande
re landen zoals Japan (dat jaarlijks
voor 670 miljoen dollar aan Ameri
kaans rundvlees invoert) wel eens
het Europese voorbeeld zouden
kunnen volgen als de EG zijn zin
zou krijgen.
Europa '92
Maar de zwaarst wegende reden
waarom de VS de confrontatie
kiest, is angst voor Europa '92, het
Europa zonder grenzen. De Ameri
kanen staan in toenemende mate
wantrouwig tegenover de eenwor
ding van Europa omdat zij denken
dat de Europeanen dan hun gren
zen voor buitenlandse produkten
zullen sluiten.
Wat de Amerikanen vrezen is een
'Fort Europa' en het hele gedoe
rond het hormoonvrije vlees wordt
daarbij als een eerste maar belang
rijk voorhoedegevecht gezien. De
uiteindelijke gedachte is: als we nu
niet onze poot stijfhouden, dan
gaan de Europese grenzen straks
ook voor al onze andere landbouw-
produkten dicht.
ADVERTENTIE
Nederlandse Stichting voor Leprabestrijding
Amsterdam
Het aantal botsingen in de Bondsrepubliek steeg in 1988 met meer dan 10 procent gestegen, en het aantal
verkeersovertredingen met meer dan 28 procent. Voorstellen om de snelheid te beperken sneuvelen echter
steevast in het Westduitse parlement.
Nieuwe wet moet eind maken aan (te) agressief rijgedrag
BONN - Iedereen die zich tijdens
een rit op de Westduitse auto
bahn heeft geërgerd aan de snel
le auto's op de linker rijstrook
die het langzamere verkeer opja
gen met knipperend groot licht
kan enigszins opgelucht zijn:
dergelijk gedrag is sinds 1 janua
ri verboden krachtens een nieu
we wet op het 'beleefd rijden'.
Deze bevat een groot aantal, ove
rigens moeilijk af te dwingen of
te controleren ge- en verboden,
die de Westduitse automobilist
een beleefder weggegedrag moe
ten bijbrengen.
door
Carol Williams/AP
De Wet op Intelligent Wegge
bruik, zoals de officiële bena
ming luidt, is een poging van de
regering een compromis te vin
den tussen de invoering van een
maximum-snelheid en onvoor
waardelijke overgave aan de be
langen van de auto-industrie
door de zaak op zijn beloop te la
ten.
De regering stond onder grote
druk om iets te ondernemen ge
zien het grote aantal verkeers
slachtoffers dat ieder jaar in het
verkeer valt. Veel van dergelijke
ongelukken worden geweten
aan de aggressieve rijstijl van
veel Westduitsers, die tot uiting
komt in het genoemde knippe
ren met groot licht, maar ook in
het opjagen van een medewegge
bruiker door op de linkerrij
strook vlak achter hem te gaan
rijden, of het rechts in te halen.
In 1988 gebeurden er in de
Bondsrepubliek 400.000 ver
keersongelukken waarbjj 8.000
doden en tienduizenden gewon
den vielen. Ofschoon het aantal
ongelukken de afgelopen tien
jaar geleidelijk was gedaald, is
het aantal botsingen in 1988 met
meer dan 10 procent gestegen, en
het aantal verkeersovertredin
gen steeg met meer dan 28 pro
cent.
Tijd is geld
Een oorzaak hiervoor is gelegen
in de twee achtereenvolgende
zachte winters, waarin harder
kon worden gereden, en de
dankzij de harde mark relatief
goedkope benzine die niet aanzet
tot zuinig gebruik. Dit gevoegd
bij de goed draaiende economie,
waardoor velen zich een auto
kunnen veroorloven, heeft ge
leid tot een situatie waarin teveel
auto's op te weinig wegen te hard
rijden. Bovendien hebben de
Westduitsers volgens Andreas
Zimmerman, een regionaal
hoofd van de verkeersdienst van
de Westduitse autombielvereni-
ging ADAC, zich een soort Ame
rikaanse tijd-is-geld-mentaliteit
aangemeten.
Volgens de gegevens van de
ADAC zijn meer dan 1 miljoen
van de 28 miljoen auto's die er in
de Bondsrepubliek rondrijden in
staat om lange tijd met een snel
heid van meer dan 200 kilometer
per uur te rijden. Sommige poli
tici van de sociaal-demcratische
SPD en de fraktie van de Groe
nen dienen ongeveer ieder jaar
wetsvoorstellen in om voor de
autobahnen een maximumsnel
heid van 100 kilometer per uur in
te voeren. Zij zijn echter steevast
weggestemd door de CDU/CSU,
en door SPD-ers die bevreesd
zijn voor stemmenverlies onder
het kilometersverslindende kies-
volk.
Uit opiniepeilingen blijkt stee
vast dat de overgrote meerder
heid van de bevolking voorstan
der is van handhaving van de sta
tus quo, dat wil zeggen geen snel
heidsbeperking, en alleen hier en
daar aanduidingen voor een
'richtsnelheid' van 130 kilometer
per uur. De snelheidsmaniakken
zijn georganiseerd onder de wa
penspreuk 'Vrije Wegen voor
Vrije Mensen' en weten zich ge
steund door een invloedrijk net
werk van lobby's van de machti
ge auto-industrie en autoclubs.
Snijden
De nieuwe wet behelst meer dan
100 wijzigingen van de verkeers
wet van 1971, waardoor een aan
tal gedragingen strafbaar wordt
die tot dusverre alleen als onbe
leefd golden. Zo wordt het ook
verboden om medeweggebrui
kers te snijden, een geliefde
"straf' die wordt uitgedeeld door
lieden die zich eraan ergeren dat
ze van rijbaan moeten verande
ren om in te halen. Rechts inha
len was al verboden, maar levert
nu punten op voor het strafblad,
dat uiteindelijk kan leiden tot in
trekking van het rijbewijs.
Vrachtauto's met een gevaar
lijke lading moeten voortaan de
eerste de beste parkeerplaats op
zoeken als het zicht minder dan
50 meter wordt. En een tamelijk
curieuze bepaling voor het stads
verkeer wil dat de eerste be
stuurder in een rij auto's die alle
maal een parkeerplaats zoeken
nu een wettelijk recht kan laten
gelden op een vrije plaats. Hij be
houdt dit recht, ook als hij er
eerst per ongeluk voorby is gere
den.
In de hoop om de dramatische
kettingbotsingen te voorkomen
die vooral bij mist of slecht zicht
snel voorkomen, is iedere auto
mobilist nu verplicht zijn knip
perinstallatie in de schakelen als
hij een file of ander obstakel ge
waar wordt.
Verder zal de regering meer
dan 400 miljoen mark investeren
in verbetering van de signale-
rings- en waarschuwingssyste
men langs de autobahn, waar
mee men volgens Dieter Schuit-
ze, een hoge ambtenaar van het
ministerie van vervoer, tevens de
geluidshinder en de milieuver
vuiling hoopt terug te dringen.
Tegenstanders menen echter dat
dit er slechts toe zal leiden dat de
automobilisten volledig op dit
waarschuwingssysteem zullen
gaan vertrouwen en nog harder
zullen gaan rijden.
Treuzelaars
Het meest wordt echter toch ver
wacht van dé invoering van een
puntensysteem voor het straf
blad van de automobilist. Daar
bij levert aggressief gedrag dat
voorheen hoogstens met een
boete bestraft kon worden, nu
ook een aantal punten op. Een
bepaald aantal punten leidt tot
intrekking van het rijbewijs.
Uiteindelijk zal het succes ech
ter afhangen van de bereidheid
bij de snelheidsduivels om een
socialer gedrag ten toon te sprei
den. De reactie van een BMW-rij-
der, die alleen met "Rudolf'
wenste te worden aangeduid, be
looft echter weinig goeds: "Na
tuurlijk zal ik beleefd zijn, zolang
die vrachtauto's en treuzelaars
maar van de linker baan wegbly-
wprkt in zending en evaneelisa- van w»rpni*rin«r' in het. hegin van TT..1..1 i_ri..u„o rvi
Negen protestantse kerken in
de Verenigde Staten hebben een
belangrijke stap gezet op weg
naar eenheid. Na ruim 25 jaar
samenspreken keurden hun ver
tegenwoordigers een voorstel
goed dat onder meer voorziet in
gezamenlijke kerkdiensten en er
kenning van eikaars ambten.
De kerken behouden hun ei
gen structuur en bestuur, zo
blykt uit het document dat una
niem door de 200 vertegenwoor
digers werd aangenomen. De sy
nodes moeten het voorstel nog
goedkeuren. Verwacht wordt,
dat de overeenkomst over onge
veer vijf jaar in werking kan tre
den.
De teneur van het voorstel is
'eenheid zonder eenvormigheid'.
De kerken behouden hun eigen
naam, hun eigen kerkregering,
hun vertrouwde vorm van ere
dienst en hun eigen regeling
voor de betaling van predikan
ten. Ook handhaven zij de con
tacten met internationale oecu
menische organisaties waarvan
zij deel uitmaken.
Nieuw is dat elke kerk aan
haar naam toevoegt 'Church of
Christ Uniting*. De negen be
schouwen elkaar als 'ware' ker
ken. Ze erkennen eikaars leden,
ambtelijke vergaderingen,
ambtsdragers en sacramenten.
Voorgangers kunnen dienstdoen
in alle negen kerken. Op regio
naal niveau zal worden samenge
werkt m zending en evangelisa
tie.
De overeenkomst geldt onder
andere voor de Amerikaanse an
glicaanse (episcopaalse) kerk, de
presbyteriaanse kerk en vier me-
thodistenkerken. De negen tel
len bij elkaar ongeveer 22 mil
joen leden.
'Afgoderijen'
De afgevaardigden van de negen
kerken kwamen in New Orleans,
waar ze bijeen waren, tot de con
clusie dat racisme en seksisme
nog steeds 'afgoderijen' in de
kerken zijn. Het gezamenlijke
document roept ook een halt toe
aan de 'marginalisering van ge
handicapten' in kerk en samenle
ving. Bovendien pleiten deze
kerken voor 'toenadering tussen
arm en rijk'.
De Amerikaanse presbyteri
aan Eugene Blake, die later be
kend werd als secretaris-gene
raal van de Wereldraad van Ker
ken, lancëterde in 1960 voor het
eerst een plan voor vereniging
van enkele protestantse kerken.
Zijn oproep werd toen met en
thousiasme begroet. Maar in de
daaropvolgende jaren bleek, dat
er toch niet zoveel animo voor
Na mislukking van een 'Plan
vereniging' in het begin
de jaren 70 kozen de betrokken
kerken voor een andere benade
ring. De eenheid moest niet zo
zeer op organisatorisch als wel
op theologisch gebied worden
gevonden. Bezinning op doop,
ambt en zending was er het ge
volg van.
Baptisten. De liberale vleu
gel van de Zuidelijke Baptisten
(de grootste protestantse kerk in
de Verenigde Staten) heeft in
Washington een bureau opge
richt dat 'gematigde' kerkleden
gaat steunen. Het bureau is een
reactie op de 'conservatief-dog-
matische' ontwikkeling die de li
berale baptisten al jaren in hun
kerk signaleren.
Deze 'binnenkerkelijke oppo
sitie' wordt gesteund door een
vereniging van ongeveer 40.000
verontruste baptisten. Ze over
weegt ook een eigen seminarie te
beginnen, dat zal samenwerken
met de noordelijke zusterkerk,
de Amerikaanse Baptisten.
De scheiding tussen Zuidelij
ke Baptisten (14,6 miljoen leden)
en Amerikaanse Baptisten (1,6
miljoen) dateert van 1845. In dat
jaar verwierpen de baptisten in
het noorden de slavernij, terwijl
de zuidelijken die goedkeurden.
Hulpbisschop
Vooraanstaande Oostenrijkers
hebben de regering gevraagd, te
verhinderen dat de Weense hulp
bisschop Kurt Krenn elders in
het land tot bisschop wordt be
noemd. Zy beschuldigen Krenn
van antisemitische uitlatingen.
Vier hoogleraren, een protes
tants theologe en de hoofdredac
teur van een landelijke krant de
den hun oproep in 'De gemeen
te', officieel orgaan van de joodse
gemeenten in Oostenrijk. De re
gering heeft, volgens de onderte
kenaars, krachtens het concor
daat met het Vaticaan het recht
een bisschopsbenoeming tegen
te houden.
Nog niet bevestigde berichten
melden, dat Krenn op de nomi
natie staat bisschop in Vorarl-
berg te worden. De protesteren
de Oostenrijkers beroepen zich
op het radioprogramma waarin
de Weense hulpbisschop zijn
twijfel uitsprak over de antisemi
tische wortels van de zogenaam
de Tiroler Anderl-cultus. In het
bisdom Innsbruck is verering
van de 'Anderl van Rinn' verbo
den omdat deze teruggaat op een
anti-joodse rituele moordlegen-
de uit de Middeleeuwen.
Paus naar Cuba? De voorzit
ter van de pauselijke raad 'Justi-
tia et Pax', kardinaal Roger
Etchegaray, heeft een bezoek
van de paus aan Cuba in het
vooruitzicht gesteld. De Cu
baanse partijleider, Fidel Castro,
stemde met een bezoek in, zo
deelde de kardinaal mee op een
persconferentie in Havana. Tijd
stip en programma staan nog
niet vast.
Etchegaray was tien dagen op
Cuba. Hij heeft de indruk dat zijn
kerk na een tyd van onderdruk
king 'steeds zichtbaarder' wordt
door haar activiteit voor het wel
zijn van het Cubaanse volk.
Retraite. Volgend jaar krij
gen rk priesters voor de tweede
keer de gelegenheid deel te ne
men aan een retraite in het Vati
caan. De paus heeft daarvoor toe
stemming gegeven, zo deelde de
internationale rk organisatie
'Evangelisatie 2000' mee. Deze
organisatie wordt voor een deel
gefinancierd door de Nederlan
der Piet Derksen, oprichter van
het Center Parcs-concern.
Aan de bezinningsweek (in
september 1990 in de grote au
diëntiezaal van het Vaticaan) zul
len, naar wordt verwacht, 7000
priesters uit 120 landen deelne
men. De eerste retraite was in ok
tober 1984. Derksen stelde daar
voor f. 3,5 miljoen beschikbaar.
Bibliotheek
Voorschoten. De familie Den
Herder is in haar huis aan de Van
Kempenstraat 13 in Voorschoten
een 'evangelische bibliotheek'
begonnen. De belangstelling
voor de boekentafel in de Volle-
Evangeliegemeente in Leids-
chendam, waartoe de familie be
hoort, was zo moedgevend dat de
Den Herders ook in de eigen
woonplaats zoiets wilden opzet
ten.
net begin is bescheiden. Het
boekenbezit bedraagt nu onge
veer 500. Belangstellenden zijn
welkom in de woning van de fa
milie Den Herder op dinsdag
avond van half 8 tot half 10 en
woensdagmorgen van 9 uur tot
half 12. Er is over dit initiatief
contact geweest met de openba
re bibliotheek ter plaatse.
De boeken zyn romans, auto
biografieën en gedichtenbun
dels (alle van christelijke au
teurs), 'geloofslectuur' en bijbel
se uitgaven die niet in de openba
re bibliotheek verkrijgbaar zijn.
Moker. De radio-uitzending
van Moker (Media-overleg van
kerken in Rijnland en de Bollen
streek), donderdagavond 5 janu
ari van 7 uur tot half 8 op FM
105.7 en via de kabel ook op FM
88.1, biedt deze keer een gesprek
met zuster Emanuela van de Or
de der Liefdezusters van Borro-
Hervormde Kerk: beroepen
te Amsterdam L. Wüllschleger
Den Haag, te Drachten J. Dijk
stra Langweer, te Den Haag J. C.
van Dongen Baarn, te Zevenhui
zen (Gr.) J. de Goei Haskerhome-
Oudehaske; aangenomen de be
noeming door de synode tot zen-
aingspredikant in Egypte (do
cent Oude Testament aan het se
minarie van de Evangelische
Koptische Kerk in Cairo) J. M.
Brinkman, gereformeerd predi
kant te Arnhem, naar Zwarte-
waal-Vierpolders mevrouw H. P.
Hummel Nijmegen, naar Putten
W. G. Hulsman Tiendeveen-
Nieuw Balinge (Dr.); bedankt
voor Epe (buitengewone wijkge-
meente) H. van Meerveld
Rockanje.
Gereformeerde Gemeenten:
bedankt voor Aagtekerke J. S.
van der Net Dordrecht, voor
Utrecht D. Hakkenberg Gronin
gen.
