'Vrijere concurrentie
vooral niet te snel'
Keurmerk voor alternatieve levensmiddelen
Reclames voor wondermiddeltjes doorgeprikt
CONSUMENT
Schadelijke drijfgassen in schuimplastic
Geregeld en zuinig ventileren is belangrijk
f
jÊÈ
Toerist merkt niet veel
van eenwording Europa
DINSDAG 3 JANUARI 1989
PAGINA 15
Deze handte
lefoon komt
binnenkort op
de markt. Het
ding weegt
slechts 480
gram en kan in
de binnenzak
worden meege
nomen. Het ap
paraat van
Philips is PTT-
goedgekeurd.
Het alternatieve circuit
levert ongeveer één procent
van alle levensmiddelen.
Deze produkten zijn op een
milieuvriendelijker manier
dan de gangbare produkten
geproduceerd en wanneer ze
zijn verwerkt, is er geen
gebruik gemaakt van
chemische toevoegingen.
Omdat het voor de consument
heel moeilijk is om zeker te
weten of hij inderdaad een
'alternatief' produkt koopt, is
de Stichting Keur Alternatief
voortgebrachte
Landbouwprodukten (SKAL)
in het leven geroepen. SKAL
staat onder toezicht van het
ministerie van landbouw.
Deze instantie houdt zich aan richt
lijnen die de drie consumentenor-
gansiaties, het bedrijfsleven, het
Landelijk Milieu Overleg in samen
werking met de Nederlandse Vere
niging voor Biologisch-Dynami-
sche Landbouw en Nederlandse
Vereniging voor Ekologische
Landbouw hebben opgesteld.
SKAL heeft nog niet voor alle le
vensmiddelen de richtlijnen op pa
pier. Op dit ogenblik worden
graanprodukten, groenten, fruit en
eieren al door SKAL gekeurd.
Goedgekeurd brood heeft een
stempel op de broodzak, fruit en
groente is verpakt in een kist met
een kistkaartje waarop het SKAL-
merk staat en eieren zitten in een
gemerkte doos. Vanaf januari 1989
zijn er ook zuivelprodukten met
een SKAL-merk in de winkel te
vinden. SKAL neemt in 1989 ook
conserven, sappen, vlees en vlees-
produkten onder handen. Na het
vlees staan frisdrank, bier, wijn en
snoepgoed op het lijstje. Het uit
eindelijk doel is volgens medewer
ker Van Genderen dat men kan le
ven uitsluitend van door SKAL
goedgekeurde produkten.
SKAL is nu door de overheid als
een officieel controle-instituut er
kend en dat betekent dat het voor
vijftig procent wordt gesubsidi
eerd en voor de restende helft van
eigen inkomsten afhankelijk is.
SKAL bestaat nu een jaar, maar
heeft zich tot nu toe op de achter
grond gehouden, omdat de pro
dukten met het SKAL-merk nog
niet of nauwelijks in de winkels la
gen.
Vóór SKAL in het leven werd ge
roepen, controleerden de twee an
dere verenigingen voor alternatie
ve landbouw al alternatieve pro
dukten. Dat doen ze nog steeds,
maar nu onder toezicht van SKAL.
De Nederlandse Vereniging voor
Biologisch-Dynamische Land
bouw voorziet de door haar goed
gekeurde produkten van een vig
net met het woord Demeter of Bio-
dyn. De Nederlandse Vereniging
voor Ekologische Landbouw met
de gelieerde Stichting Ekomerk
Controle voorziet goedgekeurde
produkten van een Eko-merk.
Bijna alle ruim 300 alternatieve
samenstelling
Raymond Peil
boeren zijn bij één van de twee or
ganisaties aangesloten. De organi
saties controleren alleen de boeren
zelf. SKAL controleert de contro
les van de organisaties.
De derde taak van SKAL bestaat
uit controle op import van alterna
tieve produkten. "Wij kunnen dit
doen door contacten met zusteror
ganisaties op te bouwen. Veel lan
den, zeker in Europa, hebben een
soortgelijke organisatie als SKAL.
Op het ogenblik is een lijst in de
maak van erkende organisaties die
alternatieve produkten controle
ren. Door elkaar in te lichten kun
nen we overzicht houden op im- en
export van echte alternatieve pro
dukten", zegt Van Genderen. "Het
is soms moeilijk om te bepalen of je
met een biologisch produkt of met
een 'gangbaar produkt in een mooi
jasje' te doen hebt.
In Nederland moeten, de boeren,
bakkers, molenaars en anderen die
alternatieve produkten afleveren
en willen dat hun produkt het
SKAL-keurmerk draagt zelf een
keuring aanvragen. Deze leveran
ciers betalen voor de keuring en zij
brengen op deze manier vijftig pro
cent van het SKAL-geld by elkaar.
Het bedrag dat een leverancier be
taalt, is volgens Van Genderen ge
heel afhankelijk van de omzet en
winst van het bedrijf.
"Voor het bedrijf is de keuring
vrij kostbaar en dit is vaak terug te
vinden in de prijs van het uiteinde
lijke produktlegt Van Genderen
uit. Hij gokt dat de alternatieve
produkten op het ogenblik gemid
deld dertig procent meer kosten
dan de gangbare produkten.
De SKAL-produkten zijn tot
dusver slechts in een groot deel
van de achthonderd natuurvoe
dingswinkels en reformzaken in
Nederland te verkrijgen. De groot
grutters nemen een afwachtende
houding aan. Overigens blijkt uit
onderzoek dat negen van de tien
consumenten alternatieve levens
middelen eet om gezondheidsrede
nen. Het feit dat de 'normale' land
bouw en veeteelt veel schade aan
richten aan het milieu door het ge
bruik van bestrijdingsmiddelen en
kunstmest blijkt voor weinig men
sen een overweging.
Let bij advertenties voor wonder
en geneesmiddeltjes op de bron,
het blad waar de reclame in staat.
Allerlei soorten mysterieuze boek
jes. wonderdokter-folders, week
bladen en zelfs vakbondsbladen
staan vol met advertenties voor ra
riteiten, toverdrankjes of pillen
waarvan de werking niet is bewe-
zen. Dergelijke advertenties zijn in
ons land eigenlijk verboden: men
moet voor dergelijke reclame in de
officiële media toestemming vra
gen en die krijgt men niet als de
deskundigen van het keuringsbu
reau er niet in geloven.
De conclusie dat die wondermid
delen, waarvoor alleen buiten de
officiële media wordt geadver
teerd, over het algemeen weinig
betrouwbaar zijn is hiermee ge
rechtvaardigd. De verkoper is dan
beperkt in zijn mogelijkheden en
moet bijvoorbeeld zelf folders la
ten drukken die dan huis-aan-huis
worden bezorgd. Dit valt onder de
grondwettelijke vrijheid van me
ningsuiting.
Naast de wondermedicijnen
worden er ook andere mysterieuze
produkten uitgevonden, met als
enig doel ze onder de mensen te
brengen. Wij hebben een aantal ad
vertenties verzameld en hebben er
ons in elk' geval over verwonderd.
Of die produkten echt werken we
ten we niet. Voor medicijnen gaan
we liever naar de dokter en voor de
andere leuke rariteiten lijken spe
ciaalzaken de betrouwbaarste
bronnen. Al is het alleen omdat je
dan weet waar je kunt klagen als
het artikel niet bevalt.
Een bioregulator wordt aangebo
den in het reclameblad 'Meer over'.
Dit betreft een armband die de dra
ger in zijn slaap magnetiseert. Een
vrouw, Sonja genaamd, schrijft dat
ze er een ander mens van is gewor
den: 's nachts slapend en overdag
fit.
De meeste aangteroffen recla
mes betroffen slankheids- en haar
groeimiddelen. Svensson, het be
drijf van de broodmagere klanten,
kom je vrijwel overal tegen. Zelfs
in het FNV-Magazine. Tussen felle
Veel schuimplastics bevatten nog
steeds schadelijke drijfgassen, zo
blijkt uit een test van Konsumen-
ten Kontakt. Vooral verpakkingen
van levensmiddelen bevatten deze
gassen. Het gaat dan in de regel om
de bekende cfk's (chloorfluorkool
waterstoffen) die de ozonlaag be
dreigen.
Ruim een jaar geleden conclu
deerde KK hetzelfde in een gelijk
soortig onderzoek. Dit tweede on
derzoek naar cfk's in piepschuim is
uitgevoerd om te controleren of de
situatie intussen is verbeterd. In
die tijd is er blijkbaar niet veel ver
anderd.
Er werden 64 schuimprodukten
onderzocht, waaronder 36 verpak
kingen van levensmiddelen. In 83
procent van de verpakkingen van
levensmiddelen trof KK cfk's aan.
De geteste levensmiddelenverpak
kingen waren allemaal van geëx-
trudeerd schuim (een glanzend ui
terlijk met kleine inwendige gaat
jes). Uit het onderzoek blijkt ver
der dat de meeste doe-het-zelfpro-
dukten en alle campingartikelen
vrij zijn van cfk's. De industrie zal
begin 1989 overschakelen op
schuim zonder de schadelijke drijf
gassen. Positief noemt de consu
mentenorganisatie het feit dat veel
supermarkten hebben beloofd pro
dukten met cfk's uit hun assorti
ment te gaan weren.
aanvallen op bedrijven, ministers,
instituten en werkgeversorganisa
ties vormt het één van de weinige
opgewekte onderwerpen in het
magazine: '25 kilo afgeslankt dank
zij de drie-dagen-kuur!': een pagina
vol zonneschijn tussen de naar
geestige manipulaties van alle
werknemerspesters. Een afge
slankte dame schrijft in de adver
tentie dat zij nu dagelijks met haar
hond over het strand rent.
In hetzelfde nummer van het
FNV-blad wordt een reeks van
wensdromen tegen betaling aange
boden door Garant-o-Matic. Een
mistbril, een middel om plaatselijk
te vermageren, anti-grijs voor man
en vrouw, een mooie bustecrème
met bijbehorende pillen, acupres-
suurzolen voor een soort Chinese
massage terwijl je loopt, gezichts
haar-verwij deraar, een opblaas
baar nekkussen, een luchtstoelzit-
ting vooral ideaal voor mensen met
aambeien, magneetarmbanden
voor mensen die zich prettiger en
fitter willen voelen.
De vakcentrale er wel om de
rechten van de aangesloten werk
nemers te verdedigen, maar daar
kennelijk niet het recht op een goe
de voorlichting onder. Dergelijke
advertenties worden niet eerst
goed onderzocht voor publikatie:
tegen de aangeboden magnetische
armband heeft de bond van drogis
ten zich bijvoorbeeld fel verzet.
Langer dan een halfuur luchten heeft in de winter weinig nut.
Regelmatig ventileren is belang
rijk, ook al gaat daardoor wat
warmte en dus energie verloren.
Zelfs als het vriest is het onverstan
dig het huis lange tijd potdicht af te
sluiten. In ieder huis wordt ii
constant zuurstof gebruikt t
terdamp geproduceerd.
Als r
het huis niet regelmatig
ventileert, wordt het snel bedompt
en het verwarmen van waterdamp
kost extra gas. Zorg daarom dat
roosters en ventilatiekanalen open
en schoon blijven. Zet af en toe een
raam flink open.
Een kwartier per etmaal is vol
doende. Draai, om een kamer te
luchten, de radiatoren een half uur
van tevoren dicht.
Om heel het huis grondig te luch
ten moet men een half uur van te
voren de thermostaat laag zetten
om te voorkomen dat tijdens het
luchten onnodig warmte verloren
gaat. Zet de ramen echter niet veel
langer dan een kwartier open, want
dan trekt de kou in de muren en de
meubelen. Het kost extra gas om
het huis daarna weer o
SCHIPHOL - Voor de Eu
ropese luchtvaart moet het
jaar 1993 een nieuw tijdperk
inluiden. Met het verdwij
nen van de Europese bin
nengrenzen moet er een
eind komen aan onderons
jes van landen die samen af
spraken maken over tarie
ven, routes en het aantal in
te zetten vliegtuigen. De
vraag is echter of dat wel al
lemaal voor 1993 lukt»
Niet de onderlinge afspraken maar
de vrije concurrentie zal bepalend
zyn voor de verdeling van de passa
giers en vracht over de luchtvaart
maatschappijen. Dat zal vliegen
goedkoper maken en het aantal re
gionale verbindingen doen groei
en. Nationale luchtvaartmaat
schappijen als de KLM zullen
voorts hun monopoliepositie ten
opzichte van de (binnenlandse)
concurrentie kwijt raken, zo rede
neert men althans in Brussel.
door
Bill Meyer
hebben daarbij slechts het i
kaanse voorbeeld voor ogen. Daar
werd door president Jimmy Carter
resoluut een einde gemaakt aan het
geldende stelsel van onderlinge af
spraken en beperkingen. De be
langrijkste verandering was wel
dat nieuwkomers een kans kregen.
Maar toen de rookwolken van de
daarop volgende felle concurren-
tiestijd optrokken, bleken enkele
zeer grote maatschappijen te zijn
ontstaan die de kleine nieuwko
mers hadden opgevreten. Van de
234 Amerikaanse luchtvaartmaat
schappijen waren er in 1978 nog
slechts 78 over die bijna tachtig
procent van het passagiersvervoer
voor hun rekening namen.
Service
Europa zal vermoedelijk lering
trekken uit de negatievé bijver
schijnselen van de vrijmaking van
de luchtvaart in de Verenigde Sta
ten. Hoewel het vliegen daar aan
zienlijk goedkoper werd ging het
proces vaak ten koste van de ser
vice aan boord, de arbeidsomstan
digheden van het personeel en
zelfs bij sommige maatschappijen
van de vliegveiligheid.
De Europese luchtvaartmaat
schappijen pleiten mede daarom in
meerderheid voor een geleidelijke
losser worden van de bepalingen
van luchtvaartverdragen tussen
landen onderling. Aan het toelaten
van nieuwkomers is men helemaal
nog niet toe, hoewel daarover de
opvattingen van land'tot land ver
schillen. Groot Brittannië en Ne
derland zijn de meest fervente
voorstanders van liberalisering,
terwijl vooral de Zuideuropese lan
den hun bedenkingen hebben.
Luchtvaartmaatschappijen over Europa '92:
Wil de KLM overleven dan zal ze haar netwerk, met Schiphol als middelpunt, moeten uitbouwen, (foto anp>
Een belangrijk verschil tussen
Europa en de Verenigde Staten is
natuurlijk het fenomeen nationale
luchtvaartmaatschappij. Meer dan
aan andere bedrijfstakken ontleent
een l^nd een deel van zijn nationale
prestige aan zijn luchtvaartmaat
schappij. Het is bijvoorbeeld on
denkbaar dat de Franse overheid
zal toestaan dat een maatschappij
als Air France overgenomen wordt
door een buitenlandse maatschap
pij-
Maar één ding hebben de Euro
peanen wel van de Amerikanen ge
leerd. Wil men in de toekomst niet
alleen de onderlinge maar ook de
wereldwijde concurrentiestrijd
overleven dan zullen de Europese
luchtvaartmaatschappijen moeten
groeien en op bepaalde fronten sa
menwerken.
Want de liberalisering in 1993
verandert weinig aan de verhou
dingen tussen de drie grote lucht-
vaartblokken in de wereld: Ameri
ka, het Verre Oosten en Europa. En
die verhoudingen wijzigen zich
momenteel sterk in het nadeel van
Europa. Nieuwe maatschappijen
uit het Verre Oosten gaan de con
currentie met Europeanen aan op
basis van lage lonen. Ook de Ame
rikanen slaan hun vleugels richting
Europa uit en kunnen dankzij hun
omvang en kracht op politiek,
commercieel en financieel terrein
een nauwelijks te achterhalen
voorsprong opbouwen op de klei
nere Europese nationale maat
schappijen.
Geld
Binnen Europa is de KLM maar
een kleintje met 2,9 procent van het
intra-Europese vervoer. Het geld
wordt vooral verdiend op de routes
naar Amerika en het Verre Oosten
waar de maatschappij sterk staat.
Het gaat de KLM in 1993 dus niet
alleen om het behoud van haar aan
deel in het Europese luchtvervoer.
Wil de KLM de toekomst overleven
dan zal de maatschappij haar we-
EUROPA '95
KLM vooral in samenwerking en
groei.
Het Belgische Sabena ligt het
meest voor de hand als partner,
waar later nog Swissair en SAS bij
aan kunnen sluiten. De KLM sluit
echter niets en niemand uit. Het
blijft dus koffiedik kijken. De
luchtvaartmaatschappijen praten
momenteel achter gesloten deuren
over alle mogelijke i
menwerking.
Schiphol
reldwijde netwerk moeten behou
den en uitbouwen.
Een netwerk met Schiphol als
draaipunt en tal van aan- en afvoer-
routes als spaken. Niet alleen door
de lucht maar ook over de weg. De
recente overnames van of deelne
mingen in Transavia, NetherLines,
XP, Air UK en Frans Maas zijn een
logisch uitvloeisel van dit beleid.
Zo ook de deelname van KLM in
het wereldwijde reserveringssys
teem Galileo.
Dat de KLM het zonder verre
gaande vormen van samenwerking
met andere luchtvaartmaatschap
pijen zal redden is hoogst twijfel
achtig. Concurrent British Airways
is na de overname van British Cale
donian als één van de grootste
luchtvaartmaatschappijen ter we
reld uit de bus gekomen. Of het
ooit zover komt dat de KLM zal
moeten fuseren of zelf wordt over
genomen is echter de vraag. Vol
gens voormalig topman Sergio Or-
landini ligt de toekomst van de
L>£UN riAAU - De televisie zal wel
wat toespraken uitzenden, maar er
verandert op 1 januari 1993 echt
niet zoveel". Drs. G. Couvreur, di
recteur van de Algemene Neder
landse Vereniging van Reisbu
reaus (ANVR) gelooft niet dat het
verdwijnen van de Europese bin
nengrenzen de toerist veel nieuws
zal brengen. De reiswereld veran
dert wel, maar de Europese een
wording heeft daar weinig mee van
doen.
Couvreur, wiens organisatie 440
reisbureaus verenigt met een
marktaandeel van ruim 80 procent,
signaleert een neiging tot schaal
vergroting. Reisorganisaties wer
ken meer en meer samen, ook met
collega's in het buitenland. Succes
volle bureaus kopen hun concur
renten op om efficiënter en goed
koper te werken.
Belangrijk voor de Nederlandse
luchtvaart is de positie van Schip
hol als internationale luchthaven.
De thuisbasis van de KLM zal ge
zien de geringe thuismarkt haar
•naam als toegangspoort tot Europa
verder moeten versterken en uit
breiden. Maar een goed geoutilleer
de luchthaven biedt geen garantie
voor succes. Wanneer die luchtha
ven door een slecht wegennet on
bereikbaar wordt zijn alle investe
ringen voor niets.
Luchtvrachtexpediteurs en
luchtvaartmaatschappijen zullen
hun heil elders zoeken. De over
heid zal, wanneer zij Schiphol een
speerpuntfunctie in de Nederland
se economie wil blijven toekennen,
het niet bij woorden alleen kunnen
laten.
Dat met de liberalisering de in
tensiteit van het luchtverkeer zal
toenemen is zo goed als zeker.
Dankzij de reeds afgesproken libe
ralisering van het luchtverkeer tus
sen Nederland en Engeland is de
route Schiphol-Londen nu al een
van de drukste ter wereld. Maar
ook zonder liberalisering neemt de
drukte toe en dreigen net als in
Amerika de luchthavens en lucht
wegen in Europa verstopt te raken,
met alle negatieve gevolgen van
dien voor de luchtreiziger. Vertra
gingen waren deze zomer erger dan
ooit. Zonder passende maatregelen
van de Europese overheden zal de
situatie na 1992 alleen maar verer
geren.
In luchtvaartkringen heerst me
de daarom scepsis of de datum
1993 wel haalbaar is. Er is eer
krachtige lobby gaande om de Eu
ropse luchtvaart na 1992 vijfjaar dt
tijd te geven zich op de nieuwe situ
atie voor te bereiden. Over het alge
meen wordt niet verwacht dat Eu
ropa zich net als Amerika onvoor
bereid in het diepe zal storten.
Daarvoor staan teveel nationale be
langen op het spel.
door
Theo Haerkens
Dat betekent niet dat de gemid
delde toerist straks geld overhoudt
als hij binnen Europa vakantie
viert. Wie er met de auto op uit
trekt, is waarschijnlijk net zo duur
uit als nu. "De automoblist merkt
alleen dat hij bij de grens niet meer
aangehouden wordt, hoogstens
voor controle op drugs", aldus
Couvreur. Hetzelfde geldt voor de
genen die een vakantiereis maken
met de touringcar.
De luchtreiziger merkt meer van
de Europese integratie. De concur
rentie wordt ongetwijfeld scherp
er, en dat kan een vliegticket goed
koper maken. Opmerkelijk genoeg
hangt dat mede af van het voortbe
staan van de tax-free-shop op
Schiphol. Die winkel - 'de beste in
de wereld' - is een belangrijke bron
van inkomsten voor Schiphol. Als
die vervallen, moeten de tarieven
omhoog om dat te compenseren.
Sfeer
Het voortbestaan van de shop staat
ter discussie omdat een vlucht van
Schiphol naar Madrid, Rome of
Londen straks niet anders meer is
dan een binnenlandse vlucht,
waarbij evenmin belastingvrij in
gekocht kan worden. Dat voordeel
is dan alleen nog weggelegd voor
mensen met een bestemming bui
ten de EG. De toeristenindustrie
wil de winkel voor iedereen open
houden. "De winkel geeft Schiphol
sfeer. Je kunt er op een gezellige
manier leuke inkopen doen. Die
verworvenheid dreigt de mensen
ontnomen te worden", aldus Cou-
Ook het voortbestaan van afspra
ken tussen de EG-landen onder
ling beïvloedt de prijs van een
vliegticket. "Als die afspraken ver
vallen, groeit de concurrentie en
zullen de vliegtarieven wel wat da
len. maar dat scheelt hoogstens
tien procent. De afstanden in Euro
pa zijn relatief klein, waardoor de
kosten van opstijgen en dalen
zwaar drukken ook al zijn de vlieg
tuigen de laatste jaren stukken zui
niger geworden met brandstof'.
Vaker 's nachts vliegen, wat in
Engeland heel gewoon is, is ook
een manier om de kosten te beper
ken. Eén vliegtuig kan dan immers
vaker ingezet worden. Bovendien
zyn de mensen een dag eerder op
hun bestemming, aldus de ANVR-
directeur. "Het blyft heel moeilijk
vijf jaar vooruit te kijken. Zo is het
maar de vraag of de toeristenindus
trie erin slaagt automobilisten te
verleiden hun auto te laten staan in
de vakantie. Als dat lukt valt er
voor ons meer te verdienen".
Goedkoop
Prijs en kwaliteit bepalen wat er
gebeurt in de toeristenindustrie.
Dat is voor Couvreur reden tot op
timisme. In vergelijking met de
ons omringende landen, is Neder
land vrij goedkoop, waardoor het
voor Duitsers in de grensstreek in
teressant kan zijn met een Neder
landse organisatie in zee te gaan.
"Schiphol en Beek zijn voor hen
vaak net zo ver weg als Frankfurt of
Düsseldorf'.
Voor Nederland wordt de markt
op die manier groter, maar Cou
vreur ziet nog niet dat buitenland
se reisbureaus hier veel klanten
zullen werven. "We zijn dan wel al
lemaal Europeanen, maar je blyft
anders. Als ze op vakantie gaan,
zijn de mensen het liefst onder el
kaar".
Ook voor het Nederlands Bureau
voor Toerisme (NBT) is het niet al
les goud wat er blinkt. De mobili
teit van de Europeaan groeit, maar
dat betekent niet dat Nederland
veel meer vakantiegangers zal trek
ken. Door de zon en de lagere lonen
blyft het zuiden van Europa favo
riet. Voor het zakelijk verkeer ligt
dat anders.
De centrale ligging, de goede ho
tels en congrescentra geven Neder
land prima kansen om te profiteren
van economische groei en interna
tionalisering van het bedrijfsleven.
De NBT richt de blik graag over de
Europese grenzen heen. Een ster
ker Europa kan beter dan nu kapi
taalkrachtige toeristen uit de Vere
nigde Staten en Japan te lokken.
Nederland moet van dat Europa de
toegangspoort worden.
De NBT wyst er verder op dat
toeristen uit Amerika en Japan zel
den naar Europa komen om slechts
één land te bezoeken. "Nederland
is het ideale begin- en eindpunt
voor een rondreis, mede omdat de
trein- en wegverbindingen met de
rest van Europa zo goed zijn".
