Zijn de dagen van de cd geteld?
OS/2: doorbraak in personal computing
Kolossale omzetten alom, maar de muziekchip is al in aantocht
ZATERDAG 31 DECEMBER 1988
OUDEJAARSBIJLAGE LEIDSCH/ALPHENS DAGBLAD
PAGINA 37
De compact disc is hard op weg een
verkoopsucces zonder weerga te
worden. De wereldhandel is dit jaar
goed voor een omzet van maar liefst
14 miljard gulden. Maar de audio-
laboratoria hebben alweer een
opvolger voor de cd op het oog en in
ontwikkeling: de muziekchip.
Niemand in hifi-land wil in deze nog
prille ontwikkelingsfase het achterste
van de tong laten zien. Maar vast
staat dit: de muziekchip, de
verwachte opvolger van de cd, zal
noch rond van vorm noch draaibaar
worden, maar het uiterlijk hebben
van een simpel en handig
(geheugen)pakketje, mede geschikt
voor de walkman.
door Joop Spanjersberg
"Iedereen houdt'tot dusver angst
vallig zijn mond over de chip", be
aamt Cor Bos, persvoorlichter van
Nederlands enige cd-fabriek Dureco
te Weesp. "Want in de commercie
wordt gedacht: laat de mensen nog
maar even cd's kopen. Maar de chip
is op het gebied van de digitalisering
natuurlijk de logische opvolger van
de cd".
Inhakend op die uitlating zegt ir. C.
Coenraads, algemeen manager van Phi
lips Dupont Optical (PDO) in Nieuwe-
gein (met vier in het buitensland geves
tigde compact disc-fabrieken): "Er
wordt inderdaad met de chip als geluids
drager geëxperimenteerd. Maar met de
huidige kennis van zaken zou dat een gi
gantische chip moeten worden. Dat is
onhanteerbaar. Daarom denk ik, eerlijk
gezegd, dat ik mijn pensioen wel haal
met de cd".
In het heersende klimaat van voorzich
tigheid vormt ir. P! Rook, manager kwa
liteitsbeheersing bij het aan Philips-
/Eindhoven gelieerde PDO, al geen uit
zondering. Rook weet ook dat de audio-
laboratoria met de chip in de slag zijn.
Maar technisch wacht er nog een lange
weg. "Voordat zo'n chip hanteerbaar en
betaalbaar is zijn we zeker 20 jaar ver
der", voorspelt hij. "Hoewel, de techniek
neemt zulke grote stappen dat vijftien
jaar of minder ook denkbaar is".
Geen vraag
Als we hem enkele dagen later nogmaals
raadplegen, lijkt^ het ijs gebroken en
wijdt hij zonder aanmoediging uit. "De
haalbaarheid v!an de chip in onze bran
che is feitelijk geen vraag meer", licht hij
gewillig toe. "Het samplen van muziek
gebeurt al met chips, zoals voor herken
ningstunes van radio- en tv-program-
ma's. Die tunes duren hooguit acht se
conden, een vol uur muziek is nog onmo
gelijk. Je kunt zeggen dat de geheugen
capaciteit van de chip per jaar verdub
belt. De rest kun je-dan uitrekenen. Maar
dat de chip daadwerkelijk de nieuwe ge
luidsdrager wordt staat voor mij nog al
lerminst vast".
Veel ingewijden in de hi fi-branche be
groeten de jongste ontwikkelingen ove
rigens met enthousiasme, maar hier en
daar pakken zich ook donkere wolken
samen. In het bijzonder de marketing
deskundigen voelen zich in het nauw ge
dreven door de 'dreiging' van de muziek
chip. "Publicitair zijn we nog volop in de
greep van de cd", verkondigen ze half-
verongelijkt. "Ten opzichte van de lp
was het al een hele omschakeling. Wij, en
het grote publiek, worden echt gek als de
chip er nu ook nog eens overheen komt",
aldus een reclameman.
Maar tegelijkertijd wordt de onmis
kenbare succesgang van de cd aangegre
pen voor het ventileren van uitgebreide
loftuitingen. De cd-sneltrein valt. niet
meer te stoppen. In de PDO-fabrieken in
Hannover (Wetsduitsland), Louviers
vindingen worden gedeeld door een
achttal willekeurig gekozen collega-win
keliers.
Bij groothandelaar Boudisque-Re-
cords in Amsterdam legt medewerkster
Eleanore Hamaker de vinger op de onte
genzeggelijk zwakke stee van de cd-suc-
cesstory: goedkope aanbiedingen, voor
al aan te treffen op markten als de hoofd
stedelijke Albert Cuyp, die nauwelijks
voldoen aan minimale kwaliteitseisen
maar die het publiek niet echt afschrik
ken. Hamaker: "In België, Duitsland,
Oostenrijk en Scandinavië sterft het van
de fabriekjes die directe kopieën van el
pees als cd op de markt brengen. Die zijn
dan te koop voor f 14,95 of zelfs f 9,95. Óp
sommige cd's kun je de spetters van de
elpee nog horen. In het buitenland is dan
ook nergens controle op. In Nederland
maakt de Stemra/Buma door heel actief
optreden al die praktijken onmogelijk".
Jeroen Huiskamp van IT-Records laat
ondanks de bemoedigende ervaringen
ook wat onvriendelijkheden de vrije
loop. Bij de introductiefase, vertelt hij,
werd van de toren geroepen dat de cd zo
slijtvast was dat het schijfje ongestraft
als bierviltje kon fungeren. Fabeltjes
dus, zoveel is inmiddels wel duidelijk.
Op grond van de alledaagse praktijk is de
cd absoluut gevoeliger dan een lp, po
neert hij. Zo loopt een grammofoonnaald
vaak achteloos over een stofje heen maar
hapert de optische leeskop van de cd-
speler bij een dergelijke hindernis. En hij
kan zo nog wel even doorgaan.
Te gemakkelijk
Geconfronteerd met Huiskamps gemop
per maakt PDO-er Rook er geen enkel
geheim van dat marketingmensen in de
aanloopfase over de schreef zijn gegaan
en "te gemakkelijke kreten" over de cd
hebben losgelaten. Het verhaal van het
bierviltje gaat niet op, erkent hij, net zo
min als de slogans dat je een cd met een
volle vinger of vette vingers kunt beet
pakken. Of er jam op kunt morsen. Rook:
"Als je het netjes schoonveegt heb je ner
gens last meer van, maar toch waren die
reclamekreten volksverlakkerij. En bo
vendien: op zo'n manier voed je het pu
bliek niet op".
Dus de cd is gevoeliger dan een elpee?
Rook: "Ik zal het niet beamen. Ik heb in
de huiselijke kring wel eens een aardig
experimentje gedaan. Als je een stukje
tape van een millimeter afknipt en dwars
over de cd plakt, blijft ie spelen. Zelfs
van een krasje dat niet in de langsrich-
ting loopt heb je geen last. De correctie-
codes kunnen zoiets aan. Maar als er wer
kelijk iets ongerechtigds in de langsrich-
ting ligt Is er inderdaad niets meer nodig
om de cd-speler te laten ontsporen. Dat is
juist".
Hoe staat PDO tegenover de gouden
cd die door de Amerikaanse platenmaat
schappij Mobile Fidelity wordt aangebo
den voor twee tot drie keer de normale
prijs. Goud in plaats van het kwetsbare
aluminium? Rook: "Goud is resistenter
dan aluminium. Houdt het langer uit.
Maar los van het feit dat het duurder is, is
de reflectiegraad 95 percent terwijl het-
lasersysteem maar 70 percent weerkaat-!
sing vraagt. Aluminium komt daar met
85 percent gewoon dichter bij".
Wat is zijn reactie op de onderzoeken
die zijn uitgevoerd naar de roestbesten-
digheid van aluminium-cd's? Rook: "Ik.
wil daarover graag enkele opmerkingen
maken. Ten eerste is er geen bewezen re-^
latie tussen welke test dan ook en de le
vensduur van cd's. En twee: als de com-'
ponenten van de plaat en de processtap-.'
pen niet zorgvuldig op elkaar zijn afge-]
stemd, dan is dat de limitering".
Vervuild
"Overigens, wat de cd naar mijn smaak'
echt bedreigt is de zorgeloze behande-:
ling door de klant of de dealer. Als je ziet*
wat er retour komt, dan weet je: zo kan^
het bij ons niet zijn weggegaan. En dat'
weet ik net zo zeker als mijn eigen naam,'
die schrijf ik ook niet verkeerd".
"Laat ik er dit aan toevoegen. Als je:
kijkt naar het beroerdste van het retour-»
gestuurde, dan is het overgrote deel ver-J
vuild. De rest is terecht teruggegeven.»
Een smerig label, stukjes uit de rand. Er*
kan na onze scannercontrole in de fa-;
briek nog zoveel gebeuren. Gebroken^
doosjes by de transporteur, van alles".
Wat kan er, zonder moedwil of boze op
zet, allemaal thuis misgaan met de cd?
"De afspeler kan inderdaad een factor
zijn. Als die 70 graden of warmer is kan^.
het fout lopen. Maar dan moet je een cd.
wel tien keer achter elkaar laten spelen.
Het komt voor dat een cd bewaard wordt*
in een donker auto-dashboard en achter*
een niet-gekleurde ruit. Kom je dan met*
zo'n auto in Zuid-Spanje, dan kan de bin-*
nentemperatuur zomaar boven de 100
graden uitkomen. In zo'n geval steek ik
m'n handen er niet voor in het vuur.
Trouwens, als je de cd als voetenveeg ge
bruikt of er boter op smeert, houdt het
ook op".
Hoe beoordeelt hij de cd-piraterij, min
- of meer obscure fabriekjes dje bedenke
lijke kwaliteit leveren. Vormt die de eni
ge bedreiging voor de enorme populari
teit van de cd? Rook: "Nee, ik geloof niet'
dat het een echte bedreiging is. Ik zie na
tuurlijk liever dat alle producenten even
goed zijn, daar varen klant en fabrikant
allemaal wel bij. En wat betreft de be
dreiging ik denk dat die verhalen over
roestvorming enkele jaren geleden uiter
mate vervelend zouden zijn geweest
voor de acceptatie van het medium com-,
pact disc. Beslist".
Hanteerbaar
Tot slot. In hoeverre zal de chip de cd in.'
kwaliteit kunnen voorbijstreven? Rook:-
"De geluidskwaliteit van de chip zal in
ieder geval hetzelfde zijn als die van de
cd. Geen verdere verbetering op dat
punt. Je moet het meer zoeken in de han
teerbaarheid. Als het een chip in kaart
vorm wordt, zal dat vreselijk handig zijn.
Ik denk daarbij vooral aan de eenvoud,
van de afspeler en mede de schokbesten-
digheid".
Volop cd's en steeds kleinere afspel
ziekchip.
(Frankrijk), Blackburn (Engeland) en
Kings Mountain (VS) worden de alumi-
nium-schijfjes momenteel in continu
dienst geproduceerd. En Dureco in
Weesp moest voor de feestdagen ook alle
zeilen bijzetten. Cor Bos: "De industrie
zit. in feite nog lang niet op de chip te
wachten. Zeker niet nu de cd explosief
aan het groeien is".
Levensduur
Nu het gonst van de onderzoeksactivitei
ten rondom de chip lijken de audiofabri-
kanten even verlost van een nogal knel
lend probleem, de groeiende kritiek op
de levensduur van de cd. 'Met twee vin
gers in de lucht' zweren Philips en Sony
dat hun digitale geluidsdragers een le
venlang meegaan, maar in de vakpers
circuleren hardnekkig verhalen over
roestende cd's. In navolging van de En
gelse krant The Guardian meldde het ge
zaghebbende Amerikaanse wetenschap
pelijke tijdschrift The New Scientist on
langs dat bij versnelde veroude-
ringsproeven de fouten op sommige mu-
ziekschijfjes waren toegenomen met fac
tor 1000. Een cd-speler kon er in veel ge
vallen geen wijs meer uit.
De proeven waren uitgevoerd in zg.
klimaatkamers, onder extreme' omstan-
s, maar de toekomst heet stellig mu-
digheden dus. Eerst waren de cd's bij een
luchtvochtigheid van 95 percent twee
uur blootgesteld aan een temperatuur
van 65 graden, daarna twaalf uur aan 40
graden. Hierna volgde de 'Siberische
winter', de thermostaat ging op dertig
graden onder nul. Het hele proces werd
vervolgens dertig keer herhaald en de
uitkomst per computer gecontroleerd.
Wat bleek? De informatie op de mee-
geteste gouden cd's hield zich uitste
kend, de alom verkrijgbare aluminium-
cd zag er in sommige gevallen beroerd
uit.. Westduitsé hobbybladen, gealar
meerd door het zorgwekkende nieuws,
voerden eigen tests uit en konden niets
anders dan de aantijgingen aan het adres
van de aluminium-cd onderschrijven.
In allerijl kwam de voorlichting aan de
lezers op gang en de beschuldigende vin
ger wees nagenoeg steeds in één rich
ting: de kleine, minder betrouwbare cd-
fabriekjes. Die hebben, werd met de
hand op de onderzoeksresultaten geop
perd, het zeer gevoelige fabricageproces
niet voldoende onder de knie en richten
het oog liever op de eigen portemonnee
dan op de potentiële kopers. Kortom: ge
brek aan kwaliteit door ondeskundig
heid en grote leveringsdruk.
De bijgevoegde lijst met klachten over
de cd biedt een staalkaart van onvolko-
menheden. Ondeugdelijke inkt van het
label kan na verloop van tijd de bescher
mende laklaag aantasten waardoor de
onderliggende aluminiumlaag oxideert;
de lak is soms pover van kwaliteit, met
dezelfde consequenties voor het alumi
nium; en bij te snelle afkoeling van de
basispersing van polycarbonaat vertoont
het oppervlak na enige tijd een boel
barstjes.
In alle gevallen worden de fouten pas
merkbaar als ze een bepaalde grens over
schrijden. Op dat moment volgt een plot
selinge overgang van perfect geluid naar
geen geluid of herhaling van een deel van
het geluid, schrijft het Nederlandse po-
pulair-wetenschappelijke maandblad
Kijk in het novembernummer.
Anderzijds worden de cd-kopers even
min vrijgepleit van blaam. De cd's, wij
zen onderzoeken uit, worden soms be
waard op een te warme plaats, achter een
raam of in de auto. Tegelijkertijd kan een
warm lopende cd-speler ook funest zijn
voor de geluidsdrager.
Bonafide cd-fabrikanten als PDO en
het kleinere Dureco tonen zich aller
minst uit het veld geslagen door de re
cente stroom van kritiek, en erkennen de
missers die her en der worden gemaakt
vóór alles het gevolg van dilettantisme
en gebrek aan expertise. PDO-functiona-
ris Rook voelt er zich hoegenaamd niet
door aangesproken en zegt onverstoor
baar: "Lees de kleine lettertjes in het in-
legboekje bij onze cd's maar eens. Wacht,
ik pak het er even bij. Er staat if you
follow our suggestions, the compact disc
will provide a lifetime of pure listening
enjoyment. Ik zeg u: er zijn kapitalen ge
ïnvesteerd om zo'n statement te kunnen
maken".
Zwakke stee
Een bewering waarop, te oordelen naar
de reacties van de Nederlandse platen-
handel, vooralsnog weinig valt af te din
gen. "Nog niet één klacht over roestvor
ming of zoiets. En we verkopen de cd's al
vier jaar", meldt medewerker Jeroen
Huiskamp van IT-Records aan de Rot
terdamse Oude Binnenweg, wiens be-
IBM Nederland wil er geen misverstand
over laten bestaan: ook in 1989 zal de
firma opereren als marktleider op het
gebied van personal computers. Die
voorsprong wil men behouden en
uitbouwen. Sleutelwoord daarbij is OS/2,
het Operating System van de toekomst.
OS/2 is nu beschikbaar en daarmee gaat
voor de bezitters van IBM-computers in
de Personal System/2-reeks vanaf model
50 een nieuwe wereld open.
door Hugo van der Heem
IBM claimt op twee gebieden een voor
sprong te hebben op alle andere soft- en
hardware ontwikkelaars. Zelfs op 's we
relds grootste sofwarebureau Microsoft.
Weliswaar is de standaard rond Opera
ting System 2 (kortweg OS/2) samen met
hen ontwikkeld, maar de computerfabri
kant heeft nu tevens OS/2 Extended Edi
tion uitgebracht die aanzienlijk meer
functies in zich bergt.
Op hardwaregebied brengt men in de
meest geavanceerde personal-computer-
modellen de zogeheten Micro Channel
Architecture (MCA) aan. Deze 'bus', de
inwendige structuur van de PC, is aan
hevige kritiek van andere PC-makers on
derhevig. Men vindt dat IBM met deze
Micro Channel Architecture breekt met
alle tradities. Voorstellen om een andere
'busstructuur' te formuleren zijn uitge
mond in het zogenoeipde EISA-overleg,
waaraan vele PC-makers deelnemen.
Hun grootste bezwaar: bestaande in
steekkaarten passen niet meer.
Nochtans hecht IBM sterk aan de nieu
we MCA-structuur. Een woordvoerder
beweert dat vasthouden, aan de bestaan
de interne Structuur grote nadelen met
zich brengt. Nieuwe, geavanceerde PC's
kunnen dan niet ten volle worden benut.
Een definitieve specificatie van de EISA-
bus is er bovendien nog niet. Inmiddels
heeft IBM wel al 2,5 miljoen PS/2-com-
puters gebouwd, waarvan wereldwijd 50
procent is uitgerust met de nieuwe struc
tuur. Fabrikanten van insteekkaarten
houden er al rekening mee en hebben
reeds nieuwe produkten op de 'norm' ge
baseerd.
"Het is per se niet zo", zegt Marius Vis
van IBM, "dat wij een nieuwe norm wil
len doordrukken. Wat de standaard
wordt moeten de eindgebruikers maar
uitmaken. Ik wil ook niets ten nadele van
het 'clonendom' zeggen, maar als wij ons
■steeds aan bestaande standaarden zou
den conformereren zijn we niet meer ver
nieuwend bezig".
Vis geeft toe dat er fond OS/2 en MCA
een (te) lange tijd was verlopen tussen de
aankondiging en de uiteindelijke be
schikbaarheid. IBM heeft evenwel de
voorgenomen introductie-data gehaald.
Veel gebruikers die zich hebben afge
vraagd of OS/2 en dergelijke wel waar
maken wat men ervan beweert, zullen in
1989 overtuigd worden. "Ik schat dat er
in 1989 een doorbraak zal komen. Het
wordt het jaar van de algemene accepta
tie van OS/2, ook al zal de ontwikkeling
van het nu gebruikelijke Disk Operating
System (DOS) niet worden stopgezet".
Een DOS-versie 4.0 staat op stapel.
Het Operating System/2 in de standaard
editie (ook verkrijgbaar van Microsoft)
benut de capaciteiten van de nieuwe
80286- en 80386-processoren (centrale be
sturingschips van de PC) ten volle. On
der OS/2 kunnen personal computers
meer taken tegelijk uitvoeren (multi
tasking) en voor meer gebruikers tege
lijk werkzaam zijn (multi-user). Het Ope
rating System kan zonder problemen of
Het nieuwe pakket OS/2 in standaard of extended edition betekent een
doorbraak in computing omdat veel grotere geheugens en mogelijkheden
kunnen worden gebruikt.
moeilijke trucs een werkgeheugen met
ruimte voor 16 miljoen tekens (16 Mb)
aanspreken. Het vereist een PS/2 PC
vanaf model 50 of een AT-computer. Er is
ook een Presentation Manager beschik
baar.
Het Operating System/2 Extended
Version 1.1 kan men eveneens koppelen
met de Presentation Manager. In deze
manager zijn faciliteiten opgenomen die
het werken met OS/2 makkelijker maken
door middel van windows (vensters) en
allerhande uitgebreide grafische func
ties, meer dan in de standaard versie mo
gelijk zijn. Binnen de 'extended edition'
kan men tevens beschikken over de
Communications Manager. Daarmee is
het mogelijk om over een verscheiden
heid aan verbindingen en protocollen te
beschikken. Beschikbaar zijn voorzie
ningen en emulatie-functies voor be
standsoverdracht en een keus uit ver
schillende programmeringsinterfaces
Ook heeft men binnen de OS/2 Ex
tended Edition de beschikking over een
geïntegreerde, krachtige database. Het is
een relationele database volgens IBM-
model, zoals die ook op grotere compu
ters voorkomt, bijvoorbeeld IBM Data
base 2 en SQL/DS. Daardoor ontstaat
een grote uniformiteit tussen de op de
'personal' toegepaste database en die da
tabases die draaien op de industriële
mainframes (grote computers).
Aanvullend op de database-manage-
mentsfuncties zijn voorzieningen be
schikbaar voor het genereren van eigen
toepassingen, menu's, scherm-indelin-
gen, procedures en rapporten of over
zichten. Bovendien zijn er functies voor
het eenvoudig overnemen van informa
tie uit andere toepassingen. Verder zijn
vele voorzieningen ingebouwd voor de
bescherming en het handhaven van inte
griteit van de opgeslagen informatie. Met
de Structured Query Language (SQL)
kan men deze database geheel naar zijn
hand zetten. Kent men deze taal niet, dan
valt het programma vanzelf terug op tus-
senmenu's en standaard procedures.
Met de OS/2 en PS/2 lyn zet IBM een
belangrijke stap naar de toekomst. In het
verleden zijn steeds de stoutste verwach
tingen wat betreft geheugengebruik en
processorsnelheid overtroffen. De 64 K-
geheugens en de achtbits-processor en
het CP/M-systeem hebben zich lang
staande gehouden. Toen het zestienbits-
computerhart werd gecombineerd met
een maximaal werkgeheugen van 640 K
wist niemand aanvankelijk nog hoe men
die geheugenruimte in hemelsnaam zou
moeten benutten. Dat is achterhaald:
Desk Top Publishing bijvoorbeeld vergt
nu al vaak een groter geheugen dan on
der de gebruikelijke DOS beschikbaar
Onder OS/2 programmatuur en met de
nieuwe processors en architecturen kan
de gebruiker weer jarenlang vooruit.
Niet alleen is een 16 Mb werkgeheugen
beschikbaar, ook het feit dat meer taken
tegelijk kunnen worden uitgevoerd is
van groot belang. Meer gebruikers kun
nen op een PC worden toegelaten, en een
harde schijf van meer dan 32 Mb is in z'n
geheel aanspreekbaar zonder te worden
opgedeeld.
De cd wordt sinds de uitvinding van de fonograaf (1877), de grammofoon (1887), ste
reo (1957) en quadro (begin jaren zeventig) beschouwd als de eerste echte vernieu
wing op audiogebicd sedert een eeuw. Bij het persen van het cd-schijfje (op poly
carbonaat) wordt de muziek digitaal opgeslagen. Dat wil zeggen in een binaire co
de, bestaande uit enen en nullen.
De informatie is vastgelegd in miljoenen microscopische putjes, elk ter grootte
|van een duizendste millimeter. Een opgedampt of opgespoten laagje metaal,
meestal aluminium, maakt de putjes leesbaar voor de laserkop van de afspeler. Na
het opbrengen van het flinterdunne metaal wordt de disc voorzien van een trans
parante laklaag die oxidatie van het zeer roestgevoelige aluminium moet tegen
gaan.
De laklaag is echter allerminst onverwoestbaar en de afspeler zal op beschadig
de plekken makkelijk struikelen. Correctiecodes houden de cd kraak- en ruisvrij
maar laten het afweten als de beschadigingen de pan uit rijzen. De afspeler slaat
ook op hol als de cd te vuil is. Recente onderzoeken wijzen uit dat sommige cd's
slechts een levensduur hebben van acht jaar, terwijl de industrie een leven lang
luistergenot garandeert.
