sSShh: Twaalf miljoen oliebollen op aardgas
ZATERDAG 31 DECEMBER 1988
OUDEJAARSBIJLAGE LEIDSCH/ALPHENS DAGBLAD
PAGINA 33
Afgezien van grote onrust aan het Nederland in 1963: spraakmakende wetten, boer Koekoek en een koude winter
loon- en prijsfront is het een vrij kalm
jaar. Alle ogen zijn gericht op m f a m m -mm -«
en op zijn metro, waaraan de stad
naarstig bouwt. Daarentegen meldt
Amsterdam slechts "dat nu absoluut
het definitieve ontwerp gereed is voor
een nieuw operagebouw". Heel wat
spraakmakende wetten worden in
1963 aangekondigd of aangenomen:
de mammoetwet, de bijstandswet, de
wet op de arbeidsongeschiktheid.
We raken ook wel wat kwijt: de
draadomroep en de metalen
melkkratten (te luidruchtig) die
worden vervangen door plastic
exemplaren.
door Ruud Paauw en
Bram van Leeuwen
In het zakenleven gaat Zwolsman op
zienbarend wervend rond: Huis ter
Duin, Palace Hotel, Van Wijk en Heringa
behoren tot zijn veroveringen. Over de
zee en zijn inhoud maakt niemand zich
zorgen. Vangstquota zijn nog ver van ons
bed. Experts roepen dat uit de zee met
gemak twee keer zo veel vis kan worden
gehaald.
Aandacht is er wel "voor de grote geva
ren van het kopen op afbetaling" en voor
de sterk toenemende verkeersdrukte,
die de Haagse wethouder Dankelman
denkt te kunnen bestrijden met de uit-
roep: "Ga lopen of neem de tram, dan
zijn we tenminste van die kwestie af'.
De autoriteiten, nog vast in het zadel,
fronsen bij twee zaken de wenkbrauwen:
het vlak voor de kust dobberende pira-
tenschip Veronica en de oprichting van
de Studenten Vakbond door Ton Reg-
tien. Daarentegen worden de plannen
voor een kerncentrale in Dodewaard uit
gebreid geprezen. Voor meisjes met de
naam Marijke is het een wat vervelend
jaar. De prinses met die naam wil Christi-
I na worden genomend, want "Marijke is
j zo kinderachtig".
Wim Kan vat het allemaal samen op
oudejaarsavond: "Wat een land, wat een
land, waar dat allemaal maar kan, twaalf
miljoen oliebollen in de pan". Voor het
eerst op aardgas.
Ijsbaan
Nederland beleeft in 1963 de op een na
koudste winter in 250 jaar. De wegen zijn
I lange tijd nauwelijks begaanbaar, het
I land is één grote ijsbaan, dorpen raken in
isolement. De Federatie van de Neder-
I landse Brandstoffenhandel vraagt de re
gering de kolenprijzen met een kwartje
per mud te mogen verhogen in verband
met de grote aanvoerproblemen. Het zal
de geschiedenis ingaan als het 'sneeuw-
kwartje'. Er komt voorts een 'sneeuw-
cent' op brood en melk.
De vreselijke winter maakt ook weer
een Elfstedentocht mogelijk. Slechts een
handjevol helden slaagt er in de rit te vol-
I brengen. Winnaar Reinier Paping be
reikt de finish met het ijs in zijn oogkas-
I De Nederlandse tv zendt de Elfsteden
tocht fragmentarisch uit. Het is duidelijk
dat één net niet alles meer aankan. Daar
om streeft de Nederlandse regering naar
I een tweede televisienet, niet te bezetten
I door de bestaande omroeporganisaties.
Verder heeft het kabinet de euvele moed
reclame op tv te willen. De verontwaar
digde zuilen staan pal, en de regering
moet na veel gekift haar voorstel inslik
ken.
De tv zorgt voor meer opwinding. De
Nederlandse regering wil niet dat de
KRO een interview uitzendt met de
Franse oud-minister van buitenlandse
zaken, Bidault. Deze wordt door de Fran
se justitie gezocht omdat hij zich ge
schaard heeft aan de zijde van de OAS,
een Franse terreurorganisatie die Alge
rije voor Frankrijk probeert te behou
den. Premier De Quay wenst "geen OAS-
propaganda in de huiskamers". De rege
ring zal "de'knop laten omdraaien" als de
KRO toch tot uitzending overgaat. KRO-
voorzitter Van Doorn gelast het pro
gramma-onderdeel af, zij het tanden-
knarsend. De zaak komt later aan de orde
in de Tweede Kamer. En die veroordeelt
het regeringsoptreden: "Het kabinet is
geen politieagent in de ether'.
Vrije boeren
Aanzienlijk grimmiger gaat het in maart
toe in Hollandscheveld (gemeente Hooge-
I veen). Daar woont een aantal z.g. vrije
boeren, die weigeren de verplichte hef
fing van het Landbouwschap te voldoen.
Bij ontruiming van de boerderijen komt
het tot vechtpartijen en tot brandstich
ting. 'Hollandscheveld' is een zaak die
zeer veel beroering teweeg brengt.
Opwinding van geheel andere aard
ontstaat er over het openluchtfeest 'Voor
en na Waterloo' van de omstreden regis
seur Carel Briels in het Goffert-stadion
in Nijmegen. De groots opgezette mani
festatie ter herdenking van het 150-jarig
bestaan van het koninkrijk (1813-1963)
trekt nog geen 1000 toeschouwers. Het
evenement wordt bovendien ontsierd
door diverse incidenten. Zo raakt Briels
slaags met een arts, die hem vervolgens
een proces aandoet wegens mishande
ling. Briels wordt, onder grote belang
stelling, veroordeeld tot 100 gulden boe
te. De enige keer dat hij voor volle tribu
nes zorgt, zo wordt sarcastisch opge
merkt.
Maar er zijn problemen van veel grote
re omvang in het vaderland. Hoe schrij
nend de woningnood in Nederland, acht
tien jaar na de oorlog, nog is, blijkt wel'
uit een voorstel van een Groningse wet-
houder. Hij wil stukken grond aan volks-
tuinverenigingen ter beschikking stellen
"waarop dan eenvoudige maar wel voor
permanente bewoning geschikte huisjes
gebouwd kunnen worden. Vele jonge
paartjes die gedwongen inwonen bij fa
milie zouden dolgelukkig zijn wanneer
zij zo zelfstandig konden wonen".
En met het verkeer gaat het ook de ver
keerde kant op. Het aantal dodelijke on
gelukken stijgt. Om het verkeer wat vei
liger te maken wordt in de middenberm
van rijksweg 12 (Utrecht-Gouda) voor
het eerst een vangrail geplaatst. Er zullen
er snel nog vele volgen.
Koekoek
De verkiezingen in 1963 leveren het vol
gende resultaat op: de KVP gaat van 49
naar 50 zetels, de PvdA van 48 naar 43, de
WD van 19 naar 16, de AR van 14 naar
13, de CHU van 12 naar 13. De Boeren
partij van de omstreden Hendrik Koe
koek doet het met drie zetels verrassend
goed, vooral in de steden ('asfalt-boeren',
zoals ze worden genoemd). Er is dan nog
stemplicht. Dat ondervinden een Leidse
aannemer en zijn zoon. Zij hebben ge
weigerd naar het stembureau te gaan en
krijgen daarvoor een boete van één gul
den.
Na veel heen en weer gepraat komt er
een kabinet van KVP, WD, ARP en
CHU. Premier wordt de nogal kleurloze
KVP-er Marijnen. Een van de weinige
plezierige zaken die de regering bij haar
aantreden te horen krijgt is de geschatte
omvang van de gasbel van Slochteren:
1100 miljard m3, oftewel het grootste
aardgasveld ter wereld. De tijd van de
drietjes en viertjes (kolen) zal nu snel
voorbij zijn. Maar de Nederlandse Aard
gas Maatschappij waarschuwt dat de bel
in dertig jaar moet worden leeggehaald,
omdat tegen die tijd kernenergie zo voor
delig zal zijn dat geen andere energie
bron ertegen kan concurreren.
Het kabinet krijgt daarentegen kop
pijn van de golf van looneisen in alle be
drijfstakken. Werkgevers en werkne
mers zijn een loonsverhoging van 10 pro
cent overeengekomen, maar dat gaat ve
len lang niet ver genoeg. Stakingen zijn
aan de orde van de dag: in de havens, in
de bouw, in het vervoer, bij de kranten
(op een dag krijgen zo'n 2,5 miljoen Ne
derlanders geen krant, omdat de grafici
het bijltje er bij neer hebben gegooid). De
loonexplosie wordt overigens gevolgd
door zware prijsverhogingen zodat men
er weinig mee opschiet.
Zandzakjes
Het verloop van de voetbalcompetitie
ondervindt veel hinder van de zware
vorstperiode. Begin maart staat een in
terland tegen België op het programma
in het Feyenoord stadion. Om het veld
bespeelbaar te maken wordt het een
week tevoren bedekt met lange banen
plastic folie, van elkaar gescheiden door
zandzakjes. Een batterij 'blowers' (nor
maal werkzaam in de kassen van het
Westland) blaast aan de ene kant hete
lucht onder het plastic en voert aan de
andere zijde de koude lucht af. Op de dag
van de wedstrijd wordt het plastic ver
wijderd. Wat zichtbaar wordt is geen
mooi grasveld, zoals verwacht, maar een
bruine smurrie waarop voetballen nau
welijks mogeljjk is. De Belgen winnen
met 1-0. Het is bepaald geen goed jaar
voor het Oranjeteam,want later wordt
voor het EK-landentoernooi zelfs verlo
ren van Luxemburg (1-2).
De aandacht van heel voetballend Ne
derland gaat uit naar de prestaties van
Feyenoord dat de halve finales bereikt in
de strijd om de Europa Cup I. Het zijn de
dagen van Hand in Hand Kameraden. Op
weg naar de finale houden Beer Kreijer-
maat en zijn makkers Benfica in Rotter
dam op 0-0. Met schepen (de Waterman,
de Grote Beer), per vliegtuig en per fiets
trekt een enorm legioen voor de return
naar Lissabon. Daar eindigen droom en
lied. Feyenoord verliest met 3-1.
UVS is inmiddels afgezakt naar de
tweede klasse van de KNVB, waarin ook
LFC speelt. De derby trekt maar liefst
6000 toeschouwers en levert UVS een 4-2
zege op. Iets merkwaardigs doet zich
voor by de wedstrijd ARC-Duno. ARC-
aanvoerder Joop Timmer stuurt daar
zijn eigen doelman Cok van Horze van
het veld omdat die er de brui aan geeft
nadat zijn ploeg van 2-0 op 2-4 is geko
men. Een gerenommeerde regionale
voetballer besluit zijn carrière: Quick
Boys-aanvaller Arie van den Oever (35),
de man met het dodelijke schot, alsook
de man die nooit wilde trainen. "Ik was
altyd het best op dreef als ik met een cha
grijnige kop speelde".
De befaamde scheidsrechter Leo Horn
komt nogal negatief in het nieuws. Op
zijn jachtterrein bij Emmeloord schiet
hij vanuit zijn auto een kat dood. Het le
vert Horn de bijnaam 'kattemepper' op,
en nog jaren daarna zal hij daarover in
woede ontsteken.
REM-eiland
De televisie rukt verder op in Nederland
se huiskamers. Het aantal toestellen na
dert de anderhalf miljoen, en de roep om
een tweede net wordt steeds luider. Voor
de kust van Noordwijk, even buiten de
territoriale wateren, begint de bouw van
het REM-eiland. Temidden van ettelijke
radiopiraten, waarvan Veronica kan bo
gen op een snel groeiende luisterdicht
heid, kondigen de initiatiefnemers aan
dat binnenkort met dagelijkse tv-uitzen-
dingen wordt begonnen. Het geknaag
aan de Hilversumse zuilen is hoorbaar.
Om de illegale tv vanuit zee het hoofd te
bieden komen de omroepen met nieuwe
programma's. Bij de KRO introduceert
Teddy Scholten de verborgen camera in
'Kiekeboe' en maken de kijkers kennis
met de Amerikaanse serie Bonanza. Pa
Cartwright (Lorne Green) zal jarenlang
de scepter zwaaien over zoons Adam,
Hoss en Little Joe.
De VARA brengt een andere langdurige
kijktopper uit de VS: dr. Kildare. En de
AVRO haalt daar de Dick van Dijk-show
vandaan, in ruil voor een afgedankte Per
ry Como. De NCRV houdt het op Stief-
been en Zoon met Rien van Nunen en
Piet Römer, de Nederlandse pendant
van de Britse Steptoe and son. en verder
veel shows: Henk Elsink en Corrie Brok
ken (VARA), Rijk de Gooyer (AVRO), en
het duo Rita Corita en Bueno de Mes-
quita (NCRV). Willem (toen nog O') Duys
begint een lange reeks 'Vuisten'. Nico
Scheepmaker, ook toen al tv-recensent
van deze krant, vindt het allemaal maar
niks. Er komen alleen maar 'scherm-
schuimers' in beeld. "Mensen die alleen
ter meerdere persoonlijke glorie op de
buis verschijnen", vindt Nico.
Meer op de vlakte houdt hy zich bij de
eerste uitzending van het satirische
VAR A-programma 'Zo is het toevallig
ook nog eens een keer". Aan de uitzen
ding werken behalve de van de AVRO
overgekomen Mies Bouwman onder
meer Peter Lohr, Henk van Stripriaan,
Gerard van 't Reve, Joop van Tijn, Rinus
Ferdinandusse en Jan Blokker mee.
Kritiek
De première leidt tot een lawine van kri
tische brieven. Het tweede optreden is
volgens Scheepmaker minder aanstoot
gevend, maar nog altijd goed voor enkele
tientallen boze telefoontjes. De echte op
stand van gekwetste volksdelen over de
'beeldreligie' ligt nog in de schoot van de
toekomst verborgen.
Een klein voorproefje zijn de vele protes
ten uit katholieke hoek die binnenko
men nadat Wim Sonneveld zijn creatie
Frater Venantius op het jaarlijkse Grand
Gala heeft gebracht. In hetzelfde gala
nog een rel: Marlène Dietrich maakt een
knallende ruzie met jazz-zangeres Sarah
Vaughan omdat ze allebei hetzelfde
nummer willen zingen.
Het Eurovisie-songfestival (18 landen, 75
miljoen kijkers) wordt weer eens een
fiasco voor Nederland. Annie Palmen
eindigt met 'De Speeldoos' puntloos on
deraan; het Deense 'Dansevise' met
Grethe en Jörgen Ingmann wint.
Een andere winnaar is de 20-jarige, 1 me
ter 72 lange IJslandse Gudrun Bjarna-
dottir. Ze wordt in Long Beach Miss
World en het LD verklapt zelfs de maten
van borst, taille en billen: 94-68-96. De
Nederlandse ex-Miss World Rina Lod
ders verlooft zich met Chubby Chec
ker.
In populariteit heeft deze twistkoning
het inmiddels moeten afleggen tegen de
in lakleer verpakte Johnny Halliday. In
Engeland ontstaat beroering rond een
groepje dat zich The Beatles noemt. In
middels kweelt Gert Timmermans zijn
eerbied voor gryze haren naar goud, en
trouwt hij met Hermien.
Een andere zangeres, Mieke Bos van de
Selvera's, bereidt na de geboorte van een
kind de terugkeer op het podium voor
met de omstreden Johan Heesters. Ze
zullen de hoofdrollen gaan vertolken in
de Nederlandse bewerking van The
Sound of Music. Een andere Nederland
se produktie 'Oliver', met een alom in
de pers geprezen Johnny Kraaykamp
flopt.
In tegenstelling tot het successtuk
Potasch en Perlemoer, waarin Johan
Boskamp voor de 2500ste keer optreedt.
Verder viert Beppie Nooy haar 50-jarige
toneeljubileum, maakt Paul Steenber
gen de 40 jaar vol, wordt Albert van Dal-
sum 75 jaar en overlijdt de grote acteur
en regisseur Cruys Voorbergh. Toon
Hermans brengt zijn eerste one-man-
show in het Amsterdamse theater-wal
halla Carré.
In de filmwereld baart de scheiding van
Brigitte Bardot van acteur Jacques Char-
rier opzien. Ze is in de bios onder meer te
zien in de rolprent 'En God schiep de
vrouw'. Het grootste filmsucces is in
1963 weggelegd voor West Side Story.
Vijftien weken lang bestrijden Ameri
kaanse gangs elkaar in het Leidse Tria-
non-theater. Later volgt nog een reprise.
Elisabeth Taylor incasseert het lieve
sommetje van 10 miljoen dollar voor de
vertolking van Cleopatra, en de door de
sjah verstoten prinses Soraya doet een
filmtest bij de roemruchte producent Di-
no Laurentius. Hij is lyrisch over haar ac
teertalenten, maar staat daarin wel al
leen.
Explosie
Het jaar 1963 is nog maar net begonnen
als op 18 januari een daverende explosie
bij de gasfabriek aan de Vein der Vegt-
straat 30.000 Katwijkers opschrikt. De
gasvoorziening valt uit en Katwijkers
moeten een paar dagen in de rij staan
voor maaltijden die koks van het marine
vliegkamp Valkenburg bereiden.
Enkele maanden later gaat er weer een
schok door de familiebadplaats wanneer
op de drempel van zijn pensionering de
directeur van de plaatselijke Twentsche
Bank wordt ontslagen en gearresteerd.
Een accountant signaleert onregelmatig
heden tot een bedrag van 360.000 gulden.
Bovendien worden de Katwijkers ver
rast door een plan van de Delftse stede-
bouwkundige Van Embden die in de
dorpskern honderden woningen en win
kels wil laten afbreken om ruim baan te
maken voor flatgebouwen met winkelga
lerijen en grote parkeerterreinen.
Van slopen is men ook in andere ge
meenten niet vies. In Wassenaar gaat de
uit 1906 daterende renbaan Duindigt
grotendeels tegen de grond en komt er
een nieuw modern tribunecomplex. In
Leiden vallen het GG en GD-gebouw aan
de Korte Mare en de ULO aan de Pieters
kerkstraat onder de hamer.
Maar er wordt ook gebouwd. Het AZL
neemt een nieuwe vleugel voor keel-,
neus- en oorkunde in gebruik en langs de
Wassenaarseweg wordt een grote nieuwe
polikliniek gebouwd. Het nieuwe Diaco-
nessenhuis aan de Houtlaan nadert na 6
jaar de voltooiing. De kosten: 18 miljoen
gulden oftewel 55 mille per bed.
Aan de Voorschoterweg begint de bouw
van het openluchtzwembad De Vliet en
de meisjes-hbs verhuist naar 'de mooiste
school van Europa' aan de Kagerstraat
en heet voortaan Louise de Coligny.
Vooral rond het Leidse station is de
bouwdrift groot. De eerste paal voor het
nieuwe belastingkantoor bij het viaduct
Plesmanlaan gaat de grond in. In op
dracht van het Philips Pensioenfonds
bouwt Van Eesteren op de hoek van de
Stationsweg een 11 verdiepingen tellend
kantoorgebouw, en aan de overkant
neemt de NZH een nieuw haltegebouw
en kantoor in gebruik.
Eltax-bus
De streekbusonderneming zorgt er ook
voor dat na 30 jaar de vertrouwde Eltax-
bus uit het stadsbeeld verdwijnt. Direc
teur Van Ulden bij de overname: 'Die
stadslijn was voor mij en mijn broer een
liefhebberij, een hobby naast ons andere
werk. Daarom hebben we hem ook zo
lang zonder subsidie draaiende kunnen
houden'.
De schaalvergroting in het verkeer heeft
nog meer gevolgen. De voorbereidingen
voor de demping van de Langegracht
zijn in voorbereiding; deze nieuwe brede
weg moet de binnenstad ontlasten. Dat is
hoog nodig want in deze krant wordt ge
constateerd dat op de Breestraat één gro
te file auto's geparkeerd staat aan beide
kanten.
'Het verkeer moet zich door een sleufje
van enkele meters wurmen. De Haarlem
merstraat idem dito: een griezelig smal
strookje waar fietsen, brommers en au
to's zich doorheen wringen*. Om de strijd
tegen de langparkeerder aan te binden
voert Leiden de parkeerschijf in en krijgt
de Breestraat eenrichtingverkeer.
Ook op andere terreinen doen zich ingrij
pende veranderingen voor. Op Leidse
kleuter- en lagere scholen wordt zomers
de vijfdaagse schoolweek ingevoerd. Bij
het kantongerecht doet de eerste vrou
welijke officier van justitie haar intrede.
'Mr. Londonck heeft een prettige wellui
dende sopraanstem, maar haar eisen zyn
recht op de man af, zo meldt deze krant.
Mevrouw Rijswijk is de eerste vrouwelij
ke Leidse postbode. Er is maar één pro
bleem: een uniform is niet direct voor
haar beschikbaar. Tante Riek hoeft zich
als vrouw niet meer te bewijzen. Ze
wordt gehuldigd omdat ze al 50 jaar op
de Leidsé warenmarkt staat met kousen.
Stadsgas
Eenzelfde gouden jubileum viert de ge
meentelijke reinigingsdienst. Voor een
groot congres worden alle reinigingsdi
recteuren uit het hele land uitgenodigd.
Op dezelfde dag stopt wethouder Harm-
sen de produktie van stadsgas uit steen
kool. Wat begon in 1848 in een beschei
den stokerijtje en uitgroeide tot een be
drijf met een produktie van 62 miljoen
kuub, wordt geveld door de komst van
kraak- en aardgas.
De Eerste Kamer velt midden oktober
met 32 tegen 29 stemmen het vonnis over
een zelfstandig Zwammerdam. Deze
krant stelt met geluidswagens de bewo
ners in kennis van de samenvoeging met
Alphen. De Zwammerdamse klokken
beieren en de voorzitter van het actieco
mité verkondigt: "Er is ons groot onrecht
aangedaan". Burgemeester Van Dobben
de Bruijn vindt echter dat een democra
tisch besluit moet worden aanvaard.
Punt uit
Elfstedentocht-winnaar Reinier Paping,
Hendrik Koekoek,
Het kabinet Marijnen.
De vaste kern van Zo is 't.
Brigitte Bardot.
Stiefbeen en Zoon.
Het REM-eiland.
Het oude Diacortessenhuis.
