'Door het werken aan dit project neem ik vaker fris' DE TIJD VAN TÖENMÊMs* Auk je Sannen werkt in Alphen mee aan gemeentelijk alcoholbeleid GS willen Alphens ziekenhuis behouden DE ONBEKENDE MENSEN ACHTER EEN GEVELSTEEN DINSDAG 27 DECEMBER 1988 PAGINA 13 ALPHEN AAN DEN RIJN - Aukje Sannen heeft als projectmedewerker van het alcoholpreventieplan in Al phen in elk geval één per soon enigszins ontnuch terd: zichzelf. De 27-jarige Leidse was altijd in dubbel opzicht een innemend type, maar sinds ze in september vorig jaar in Alphen aan de slag is gegaan, is ze in cafés wat minder 'getapt'. door Jan Preenen "Vroeger bestelde ik in een café au tomatisch een biertje. Het is niet zo dat ik nou verschrikkelijk veel dronk, maar toch, ik stond er niet zo bij stil. Nu ik met dit preventie plan bezig ben, merk ik dat het wat minder een gewoonte is pils te be stellen. Nu vraag ik me af: heb ik zin in een glaasje of kan ik het met een Spaatje af. Ik moet eerlijk zeg gen dat ik tegenwoordig vaak fris neem. Al gauw wordt dan tegen je gezegd: joh, doe niet zo ongezellig, maar dat moet dan maar". Van totale drooglegging is bij Sannen geen sprake. Dat is ook niet de bedoeling van het alcohol- preventieplan: "Het gaat er om dui delijk te maken dat het ook gezellig kan zijn zonder dat je veel alcohol drinkt. Dat staat los van angst voor de politie die je eventueel kan aan houden. Het gaat om bewustwor ding: zelf inzien dat veel drinken schadelijk is voor de gezondheid". "Dat kost best veel tijd en moei te. Mensen reageren altijd wat la cherig als je het hebt over alcohol preventie. Zij drinken toch niet te veel. Het probleem ligt altijd bij an deren, over wie dan wordt gezegd dat het een schande is dat ze met een borrel op in de auto gaan zitten. Ze zien niet in dat het feit dat ze zélf de nodige glaasjes per dag nemen wel degelijk een vorm van versla ving is". Langzaam Juist omdat ze zelf maar al te goed weet dat mensen meestal 'onbe wust' drinken, beseft Aukje San nen dat op korte termijn geen grote successen zijn te bereiken. Als ge- heelonthoudster van pittige uit spraken heeft ze daar wel begrip voor: "Met een autogordelactie gaat het sneller. Als iemand die Aukje Sannen: "Mensen reageren altijd wat lacherig als je het hebt over alcoholpreventie. Zij drinken toch niet te veel, dat doen anderen altijd". (foto Ben de Bruyn) gordel niet om heeft, kan die bij een controle een. boete krijgen. Zo gaan wij niet te werk. Je moet ons plan vergelijken met een antirook campagne: het gaat erg langzaam. Je bent er niet met het uitreiken van een foldertje. Het is zo'n in gesleten en vooral ook geaccep teerde gewoonte. Drinken heeft te maken met gastvrijheid. Je proost op iemands gezondheid, terwijl het daarjuist niets mee te maken heeft. DaaronTverander je die gewoonte niet van de ene op de andere dag. Pas op de lange duur wordt het ef fect zichtbaar". Sannen is inmiddels dan ook tot de conclusie gekomen dat het wer ken voor haar in Alphen voorlopig zwemmen is tegen de alcoholhou dende stroom in. Bepaalde onder delen van het project moesten wor den uitgesteld, maar dat is zeker niet ten koste gegaan van haar en thousiasme. Ook niet van anderen trouwens. Onder het motto 'een ge degen aanpak voor een paar groe pen is beter dan een oppervlakkige benadering van iederéén' zijn keu zen gemaakt die ertoe moeten lei den dat Alphen na het project niet weer meteen onder de alcohol wordt gezet. Proefgemeente Alphen geldt met Zoetermeer sinds vorig jaar als 'voorbeeldge meente* in Zuid-Holland. Niet om dat er meer wordt gedronken dan elders, maar omdat deze twee plaatsen drie jaar lang subsidie krijgen om het alcoholprobleem aan te pakken. Alphen werd als voorbeeld gesteld voor andere ge meenten toen na het opstellen van de nota 'Lusten en lasten bij alco hol- en druggebruik' een financiële bijdrage werd aangevraagd. Door rijk en provincie is 66.000 gulden beschikbaar gesteld. De ge meente heeft er nog eens 60.000 gulden aan toegevoegd. Voor dat geld moet aan de ene kant schade lijk alcoholgebruik worden voor komen. Aan de andere kant moet het plan een bijdrage leveren aan vroegtijdige signalering en ade quate hulpverlening bij (dreigend) overmatig alcoholgebruik. Er zijn twee projectgroepen gevormd met vertegenwoordigers van gemeen te, sociale dienst, politie en instel lingen op het gebied van maat schappelijke dienstverlening en gezondheidszorg, die van adviezen worden voorzien door het Samen werkingsverband Gezondheids- Voorlichting en Opvoeding Zuid- Holland Noord (GVO), het Cen trum Verslavingszorg Zeestraat en het Riagg Zuid-Holland Noord. Projectleider is D. Tichler-Moer- man, directeur van de vestiging Rijnstreek van de basisgezond heidsdienst. Twee dagen per week wordt ze geholpen door Aukje San nen, die de twee projectgroepen 'praktisch en organisatorisch' on dersteunt. "Omdat de nota er al was, dach ten we snel aan de slag te kunnen gaan. Daar zijn we een beetje van teruggekomen. Van al die instan ties die nu meedoen, mag je niet verwachten dat ze dit project in Al phen zomaar even kunnen inpas sen in hun programma. Het bewust maken van mensen gebeurt dus in vele opzichten: duidelijk maken dat dit alcoholpreventieplan moet slagen", zo gaat Sannen terug in de tijd. Cursussen In een van de projectgroepen lag het accent op het signaleren van schadelijk alcoholgebruik. Er wer den cursussen gehouden voor poli tie, maatschappelijk werkers, kruisverenigingen, huisartsen en medewerkers van de sociale dienst met de bedoeling dat ook zij tijdig kunnen onderkennen wanneer ie mand dreigt meer te gaan drinken dan goed voor hem is of dat al doet. "Aan die cursussen hebben 125 a 130 mensen meegedaan. Er zijn echter zoveel vragen opgeroepen dat er een vervolg moet komen. We gaan nu na in welke vorm dat het best kan gebeuren". Op dit moment staat de bewust making van scholieren centraal. Sannen: "Het is belangrijk mensen in een heel vroeg stadium voor te houden wat de gevolgen van het drinken zijn. We zijn daarom be gonnen met de laagste groepen van de basisscholen. Daarna kwamen de leerlingen uit de hoogste klas sen en nu is het voortgezet onder wijs aan de beurt. Uiteraard houd je rekening met de leeftijd van de kinderen. Het heeft geen zin om te gen de jongsten te zeggen dat ze la ter niet moeten drinken. Dat gaat over ze heen. Bij hen zijn de lessen meer gericht op het versterken van hun persoonlijkheid. Daar zitten veel kanten aan, zoals het bevorde ren van hun zelfvertrouwen, leren omgaan met frustraties en het op lossen van problemen. Ze ervaren zo hoe ze vervelende situaties zelf kunnen oplossen". "Laat ik een voorbeeld noemen. Een kind is in de supermarkt zijn moeder kwijt. Gaat het zoeken, gaat het huilen, gaat het bij de pak ken neerzitten? Kortom, hoe rea geert het? Kinderen moeten dat dan zelf aangeven. Het is immers goed als ze al op jonge leeftijd leren omgaan met frustraties, hoe klein die ook lijken". Nieuwsgierig Van verbieden of dreigen op de dertien scholen die aan het project meewerken, is geen sprake. Ook niet bij het voorlichten van de bij na-afgestudeerden op de basis school. "Dat heeft geen zin. Als je het over die groep hebt, dan krijg je te maken met nieuwsgierigheid. Die kun je niet onderdrukken. Het is trouwens geen anti-alcoholplan. Het gaat er alleen om te voorkomen dat ze doorslaan naar de verkeerde kant. Daarom moet je ze wijzen op mogelijke verkeerde invloeden van sommige vriendjes of vrien dinnetjes en moet je ze voorhou den dat het helemaal niet stoer is veel te drinken. En je moet ook dui delijk maken wat te veel is". Uit een onderzoek van de Natio nale Commissie tegen Alcoholisme en andere verslaving (NCA) is ge bleken dat kinderen die op de ba sisschool voorlichting hebben ge had over alcohol, in het voortgezet onderwijs minder drinken. San nen: "Gecontroleerd drinken zou je het kunnen noemen. Ik weet niet hoe die cijfers in Alphen zijn, maar het is natuurlijk bemoedigend dat te horen. Het heeft zin. Ook daarom willen we dit deel van het project .ook goed afronden. Als wij in 1990 stoppen, dan mag dat niet beteke nen dat ook de scholen zeggen dat het wel genoeg is geweest. Integen deel, we hopen juist dat nog meer scholen via de Onderwqswerk- plaats gaan meedoen". Sport Met koffie proostend op het succes van 'alcohol en onderwijs', reali seert Sannen zich dat dit project zoveel tijd opslokt dat andere on derdelen er vooralsnog bij in schie ten. "We zouden graag ook nog aandacht besteden aan werk, oude ren en sport, maar we kunnen er waarschijnlijk nog maar één onder deel bij doen. Dat heeft te maken met de tijd die nu nog beschikbaar is en het geld. De keus van dat on derdeel ligt nog niet vast". DEN HAAG/ALPHEN AAN DEN RIJN - Een ziekenhuisvoorzie ning moet in Alphen aan den Rijn behouden blijven voor de inwo ners van de Rijnstreek. Deze instel ling moet op 'adequate wijze po liklinische en klinische zorg' verle nen. Dat antwoorden gedeputeer de staten (GS) van Zuid-Holland (het dagelijks bestuur van de pro vincie) op vragen van de WD-sta- tenleden M. Boelen en T. Roes over de ontwikkelingen rond het Alp- hense ziekenhuis Rijnoord. GS zeggen het proces nauwlet tend te volgen dat in gang is gezet om te komen tot een fusie met het Elisabeth Ziekenhuis in Leider dorp (EZL). De fusie lijkt te passen in het provinciaal plan voor de zie kenhuizen, aldus GS, die erop wij zen dat ,'het in dit stadium te voor barig is om een uitspraak te doen over de capaciteiten van betrokken instellingen'. Het college stelt dat de statenleden uiteindelijk zullen moeten bepalen hoe groot de capa citeit in Alphen wordt. Vast staat in elk geval dat het Alphense zieken huis onderdeel moet worden van een grotere organisatie. Op de vraag of het 'maatschappe lijke draagvlak' van het huidige be stuur van Rqnoord voldoende is, antwoorden GS dat bq de Raad van Toezicht 'sprake is van een vrij breed maatschappelijk draagvlak'. 'Anders ligt dat bij het bestuur, maar in dit geval kan worden ge sproken over een bestuur dat zeer goed is toegesneden op de taak een fusie van Rijnoord met welke part ner dan ook zo spoedig mogelijk op een adequate wijze te voltooien", aldus GS. Vergeetachtigheid blijkt duur ALPHEN AAN DEN RIJN - Ver geetachtigheid kwam een Alphen se vrouw van 23 jaar dit weekeinde duur te staan. Na met haar vriend te hebben gegeten in een grillroom aan de Hooftstraat liet zij haar por temonnee liggen met daarin 200 gulden. Toen zij dat even later ont dekte en terugkeerde naar de zaak, bleek de portemonnee verdwenen. De bezoekers hadden niets ge merkt. van die Andries diens contract voort alsof er niets was gebeurd. Dat kan slechts worden uitge legd door een nauwe familie band tussen die twee aan te ne men en wat ligt dan meer voor de hand dan te veronderstellen dat Appólonia Andriesdr. een doch ter van die Andries was? Pieter zou dan een schoonzoon geweest zijn en het familiebedrijf gewoon hebben voortgezet. Witte cassijsteen Pieter ging wonen in een pand aan de Paardensteeg dicht bij de Rijnsburgerpoort (na de bouw van de nieuwe Rijnsburgerpoort aan het eind van de Steenstraat bij de Eerste en Tweede Binnen vestgracht, meestal Blauwe Poort genoemd). Daar zal Appo- lonia het leven hebben geschon ken aan twee kinderen die in au gustus 1609 en november 1610 in de Pieterskerk werden begraven en dochter Adriaantje. Het gezin bleef hier steeds wonen, zodat het pand in de nieuwe stadswijk, dat vanuit de Paardensteeg ge makkelijk in het oog kon worden gehouden, verhuurd zal zijn ge weest. Straatmakers kende Leiden officieel sedert 1586 en zij zorg den er via ingewikkelde regelin gen voor dat de straten goed wer den onderhouden en de aanwo- nende huiseigenaren volgens een verdeelsleutel hun bijdrage betaalden. Uit België (waar we toen officieel mee in oorlog wa ren, maar voor geld gaat veel op zij) kwam Dirck Carels, schipper De gevelsteen Int lant van beloften, xn de nxeve stadt, zoals die in de zijgevel van het hoekhuis BeestenmarktJNieuwe Beestenmarkt i zijn geldbelegging, maar verloor hij ook zijn vrouw. Op 17 juli bracht dokter E. Trelcatius voor 7 visites, het aanbrengen van een aantal clisters en levering van pa relsuiker ruim tien gulden in re- van Brussel, met vele lasten Vil- voordse witte cassijsteen. Lolle Tytes, Jelle Fijckes en andere schippers uit Friesland leverden kegelen en steenbakkerijen in de omgeving zorgden voor grote en kleine klinkers. Meestal werden de straatstenen kegelen ge noemd en daarnaar werd Pieter Arentsz. op een gegeven moment van Kegelenberg genoemd; ook zelf voerde hij die naam. In 1630 verkocht hq niet alleen kening. Zijn collega J. Werck- horst declareerde voor 4 visites 24 stuivers. Apotheker Johannes Paraes leverde vanaf 21 juni clis ters, olie van citroen en een zetpil voor in totaal bijna drie gulden. Op 25 juli 1630 werd Appolonia Andriesdr. vanuit de Paarden steeg in de Hooglandse kerk be graven Erfenis Nu de enige dochter Adriaantje getrouwd was met Esaias Har- mansz. van Reeck, een uit Den Haag afkomstige zadelmaker en later ook stalhouder, die woonde in het Noordeinde, sloeg Pieter daar zijn tenten maar op. Maar al snel kreeg hij kennis aan een an dere vrouw en op 26 november 1631 gingen zij in ondertrouw. De bruid was Judick Hendricks- dr. Mollants, geboren in Den Haag, maar in ieder geval al se dert haar huwelijk met de schoenmaker Frans Cornelisz. Speck in Leiden wonend. Zij was dus weduwe en bracht als getuige bij het huwelijk mee een zuster van Pieter, Francijntje Arentsdr., die op de Langegracht bij de Marepoort woonde. Het was nu nodig om de erfe nis van Apolonia Andriesdr. te verdelen. Schoonzoon Van Reeck had de hele boedel in zijn huis en er werd een inventaris van gemaakt. Aan schilderijen was er bij voorbeeld een tafereel van de gouden regen, een van Maria, een van Adam en Eva enz. Van Pieter waren er zijn wapens als lid van de schutterij, zoals zijn musket, houwer, hellebaard en stormhoed. Ook werden 16 boe ken en een (Nieuw?) Testament gevonden. Op 12 januari 1632 taxeerde de priseerster Elisabeth Woutersdr. de waarde van de goederen. De schuldbrief voor de nog onbetaalde termijnen van het verkochte huis aan de Bees tenmarkt was al te gelde ge maakt, zodat ze daar geen ruzie meer over hoefden te maken. Uiteindelijk mocht Pieter alle goederen behouden, maar moest hij aan Van Reeck 125 contant betalen. Zijn zwager Joris En- gelsz. van de Kelder stelde zich borg voor de betaling van dat be drag. Pieter ging nu wellicht in de Paradijssteeg wonen, want toen zijn op 27 september 1634 in de Pieterskerk gedoopte zoontje Arent al snel overleed en op 8 no vember 1634 in de Hooglandse (foto Win DUkBM) kerk werd begraven, staat dat als zijn adres vermeld. Uit dit tweede huwelijk schij nen niet meer kinderen te zijn ge boren en toen ook zijn dochter Adriaantje overleed, bleven Pie ter nog slechts zijn stiefkinderen over. Een van hen was Pieter Fransz. Speck, die van zijn stief vader het vak straatmaken leer de. Eindjaren veertig treedt hij al onafhankelijk van zijn stiefvader als stadsstraatmaker op en se dert 1650 als enige. Pieter v> toen wellicht zachtjesaan zijn pensioen toe (na minstens 45 dienstjaren). Zijn tweede vrouw ontviel hem enkele jaren later. Zij werd op 3 oktober 1654 in de Pieterskerk begraven. Pieter Arentsz. van Kegelenberg zelf vond uiteindelijk op 5 mei 1659 zijn laatste rustplaats in de Hoog landse kerk. En daarmee behoor de ook de aanbrenger van fraaie Leidse gevelsteen tot de geschiedenis. P.J.M. DE BAAR In de zijgevel van het hoekhuis Beestenmarkt/Nieuwe Beesten markt bevindt zich een van de bekendste gevelstenen van Lei den. Daarop zijn afgebeeld twee mannen die een grote tros drui ven dragen. Die voorstelling wordt in verband gebracht met het bijbelboek Numeri hoofd stuk 13 vers 24, waar wordt ver teld hoe Mozes verspieders naar het Beloofde Land zond. In het druivendal sneden ze een tros druiven af die door twee mannen aan een draagstok werd meege nomen om te laten zien dat het er echt een land van melk en ho ning was. Toen in 1611 werd begonnen met het vergroten van de stad Leiden met een groot nieuw ge bied tussen Galgewater/Oude Vest en Mors, Rijnsburger en Maresingel, kreeg deze stadswijk in de volksmond meteen de naam nieuwe stad. Deze naam was buitengewoon hardnekkig en eerst rond 1650, toen er inmid dels nog nieuwere stadsuitbrei dingen waren, wordt het gebruik in bij voorbeeld de begraafregis- ters wat minder. Dat de op drachtgever voor de vervaardi ging van de gevelsteen heel wat van die nieuwe stadswijk ver wachtte, zal uit de afbeelding wel duidelijk zijn. Overigens kan de druiventros nog een andere betekenis heb ben: bijna alle hoekpanden in Leiden zijn ooit herberg, café of iets anders in de horeca geweest. Ook nu wordt dat pand daar nog steeds, of weer, voor gebruikt. Wat dat betreft kan worden ge wezen op het pand op de hoek Lange Mare/Oude Vest, dat ook een café is en een soortgelijke ge velsteen met een afbeelding van de Oude Marenpoort heeft. Vóór de zijgevel aan de Oude Vest werd vernieuwd en de steen een stuk lager weer werd ingemet seld, zat deze op dezelfde wijze als op de hoek van de Nieuwe Beestenmarkt vrij hoog tussen de ramen van begane grond en eerste verdieping van de verder blind zijnde zijgevel. Koopsom 525 gulden Wie was nu de optimistische bouwer van het hoekhuis, die vermoedelijk ook nog bijbelvast was? Nadat de stadswijk bouwrijp was gemaakt, dus na het graven van de Lange en Kor te Langegracht (de laatste heet nu Lammermarkt) en een aantal zijgrachten, zoals Oostdwars- gracht, Westdwarsgracht en IJzerengracht (zo genoemd naar een van de eerste ijzeren brug gen van Leiden; sedert de dem ping heet die gracht Nieuwe Beestenmarkt), konden de af zonderlijke percelen worden ver kocht. In het bouwblok E (wij zouden nu van een vlek spreken) was de negende kavel het hoek huis aan het Pleyn (de Beesten markt). Koper werd Pieter Arentsz., die op 4 november 1615 de eigen dom door de burgemeesteren kreeg overgedragen. De koop som bedroeg op enkele stuivers na 525 gulden. Hiervan moest 200 gulden meteen worden be taald en het restant in zes jaar. Pieter Arentsz. verkocht weer een strookje grond door aan zijn buurman aan de Beestenmarkt en bleef eigenaar tot hij het huis op 12 mei 1630 aan Wouter Rijc- ken, schipper op Weesp, ver kocht. De koopsom bedroeg toen 1.900 gulden, waarvan 500 meteen moest worden voldaan en de rest in jaarlijkse termijnen van 200 gulden. Wie was nu die Pieter Arentsz.? Bijbelvast zal hij wel zijn geweest, want hij was een calvinist die kon lezen en schrij ven en bovendien een soort amb tenaar. Op 2 mei 1604 trouwde de in Dordrecht geboren en van be roep staatmaker Pieter Arentsz. met Appolonia Andriesdochter uit Leiden. Nu was sedert het af sluiten van een contract in 1601 de officiële straatmaker van de stad ene meester Andries Aertsz. Pieter zette na het verdwijnen DINSDAG 27 DECEMBER Hazerswoude filmmarathon met o.a Grem lins. Ghost Chase. Moving en The Exterminator in Stek, Dorpsstraat 252. aanvang 19.00 uur. oecumenisch avondgebed in de Oud-Katholieke kerk. Zoeter- woudsesingel. 19.00-19.30 uur. WOENSDAG 28 DECEMBER Alcemede Made '88: Video Oude Veen '48-'50. aanvang 15.00 uur; optre den Guy van Duynen (flamenco gitaar), aanvang 21.00 uur in de Alkeburcht. Noordhoek. Katwijk zaalvoetbaltoernooi, van 12.00 tot 17.00 uur in Sporthal Cleyn Duin. optreden Blues en Rock'n Roll- bands. aanvang 20.30 uur. bij Scum, Helmbergweg. Leiden kinderactiviteiten: dinosaurus maken van bouwplaten en teke ningen, van 10.00 tot 17.00 uur in het Rijksmuseum van Geologie en Mineralogie. kijkdoos maken voor kinderen vanaf 9 jaar. van 14.00 tot 16.00 uur in het Rijksmuseum van Vol kenkunde. kindervoorstelling door Theater Schrikkel, 14.30 uur in de Kapel zaal van K&O. Oude Vest. optreden 'Klankmachines', Dirk Borstlap en Kees Koeman, aan vang 21.00 uur bij Kunstkring Burcht, Burchtsteeg. Nieuwkoop eindejaarfeest Beverly Hills mmv NVRC-dj Mart van der Stadt, 21.00 uur, Nieuwveenseweg 21. Noordwijk ruildag Noordwijkse Vereniging van Postzegelverzamelaars, van 10.00 tot 17.00 uur in hotel-res taurant Royal, Voorstraat. kreateif bezig zijn. aanvang voorstelling The Mousetrap' door Hollandse Comedie. aan vang 20.15 uur in de Warsnar, Kerkstraat. DONOEROAG 29 0ECEMBER AJkemede Made '88: films De Troetelbeer tjes (15.00 uur); Oirty Dancing (19.00 uur) en Kinderen van een mindere giod (21.30 uur), Alke burcht, Dorpsstraat. Hazecewoude Oudjaars Eetcafé in de Stek, Dorpsstraat. Katwijk klaverjassen en jokeren bij Noord/Noord-Oost, 20 00 uur. Kerstbal bij Koestal/Overduin. aanvang 20.30 uur. kinderactiviteiten: dinosaurus maken van bouwplaten en teke ningen, van 10.00 tot 17.00 uur in kindervoorstelling door Pop pentheater Lorre, aanvang 14.30 uur in de Kapelzaal van K&O, Ou de Vest. VRUDAG 30 DECEMBER AJkemede Made '88: cabaretvoorstelling 'Alleen' door Luk Wijne, aanvang

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1988 | | pagina 13