Beveiliging kunstschatten
wereldwijd een probleem
ONTMOET NIVEAU
Reportage
Rol van kerk in stad: in bescheidenheid beschikbaar
PAGINA 2
DONDERDAG 15 DECEMBER 1981
Persoonlijke aandacht voor
moet voor de kerk in de
stad voorrang hebben. Dat is een
van de belangrijkste artikelen in
het assortiment van de kerk, een
onmisbaar onderdeel van haar
leven en dienst. Schrijft ds. F.
Nijssen in zijn laatste werkver-
slag als diakonaal predikant in
Den Haag.
Nijssen, die de eerste diakona-
le predikant in ons land was
(1980) en zijn werk vorige week
beëindigde wegens vervroegde
uittreding, was initiatiefnemer
van het Aandachtscentrum in de
Haagse binnenstad, waar men
sen zomaar kunnen binnenlopen
als ze eens met iemand willen
praten of hulp behoeven. Hij
werkte eerst als directeur bij het
hervormd instituut 'Kerk en We
reld' in Driebergen.
De persoonlijke aandacht voor
mensen vraagt wel creativiteit en
bekwaamheid, zegt Nijssen in
zijn verslag. "De vroeger vanzelf
sprekende entree via het traditio
nele huisbezoek is grotendeels
voorbij. Ook 'groothuisbezoek-
avonden' zijn vaak onmogelijk,
in ieder geval niet meer aanslui
tend bij de leefpatronen van
mensen. Bovendien komen daar
alleen een paar mensen uit de
(slinkende) kaartenbak. Nieuwe
vormen zijn nodig en zijn ook al
aan 't ontstaan, zoals aanloophui
zen, maaltijdavonden, ontmoe
tingen van lotgenoten (rouwen
den, gescheidenen), de aanwe
zigheid van gemeenteleden in
wijk- en dienstencentra, tele
fooncontacten na radio- of tv-uit-
zendingen".
Onderscheidingen tussen pas
toraat en diakonaat en kerkelijke
gescheidenheid vallen daarbij
weg. "Ook hoeft de bestaande
kerkelijke organisatie geen be
lemmering te zijn voor gezamen
lijke aanpak, gericht op het heil
van mensen, dus niét op de glorie
van eigen organisatie en verster-
kine yan eifien macht".
ADVERTENTIE
P. L. WARNARS
Sind» 1874
EXCLUSIEVE MEUBELEN - INTERIEURSTOFFEN.
Noordeinde 23a 's-Gravenhage Molenstraat 18 's-Gravenhage
070-642835 070-463467
De christelijke gemeente moet
ook letten op buurt en samenle
ving. Ze zal dan stuiten op de
veelvormigheid van samenle
ving en cultuur.
Nijssen: "De rol van de kerken
als minderheid kan er alleen een
zijn van bescheiden beschik
baarheid. Ze kunnen niet meer
dan een kleine bijdrage leveren
aan het heil van mens en samen
leving. Maar dat kleine kan juist
een teken zijn van het Meer. De
uitdaging voor de stadsgemeen
te is niet om alles bij het oude te.
laten terwille van de lieve vrede,
maar noden en vragen op zich te
laten inwerken en open te staan
voor geestelijke en structurele
vernieuwingen".
Nijssen was dus de eerste
diakonale predikant in Neder
land. Zijn salaris werd betaald
uit de rente-inkomsten van de
Haagse hervormde diakonie. Na
zijn aanstelling zijn ook in Rot
terdam, Leiden, Nijmegen en
Eindhoven diakonale predikan
ten gekomen. Engelse en Ameri
kaanse kerken kenden allang
predikanten en priesters met
speciale taken voor probleemge
bieden.
Pensioen. Voor gepensio
neerde hervormde predikanten
is er goed nieuws: hun pensioen
wordt volgend jaar met 5 procent
verhoogd, in plaats van de 3 pro
cent die hun in 1987 en dit jaar
cent die hun in 1987 en dit
ten deel viel. De 2 procent r
is te danken aan het besluit van
de Raad voor de Predikantspen
sioenen om de overheidsmaatre
gel tot verlaging van de vut-leef-
tijd van 61 naar 60 jaar te vertalen
in extra verhoging.
Reformatie
Opgericht is de Stichting ter
bevordering van de kennis van
de Reformatie. Voorzitter is pro
fessor dr. W. van 't Spijker, hoog
leraar aan de theologische hoge
school van de Christelijke Gere
formeerde Kerken in Apeldoorn,
secretaris de hervormde predi
kant W. de Greef uit Vlaardin-
gen, die enige jaren geleden pro
moveerde op een studie over Cal-
vijn.
Dr. De Greef zei over de aanlei
ding tot deze stichting dat in ons
land te weinig wetenschappelijk
onderzoek wordt gedaan naar de
Reformatie. Dat is bijvoorbeeld
in de Bondsrepubliek en de Ver
enigde Staten anders. De stich
ting wil daarin verandering bren
gen.
Andere bestuursleden zyn dr.
W. Balke, hervormd predikant te
's Graveland, drs. E. A. de Boer,
vrijgemaakt-gereformeerd pre
dikant in Amsterdam-Zuidwest,
drs. M. van Campen, hervormd
predikant in Woerden, professor
dr. O. J. de Jong, hoogleraar
kerkgeschiedenis aan de
Utrechtse universiteit, en drs. H.
J. Selderhuis, christelijk gerefor
meerd predikant in Hengelo
(Ov.).
De stichting is een vrucht van
het internationaal Calvijn-con-
gres, dat eens in de vier jaar
wordt gehouden. Het plan is ver
schillende studiegroepen in te
stellen, die ook onderzoek doen
naar invloeden op de Reformatie
en de nawerking van de Refor
matie op latere ontwikkelingen.
De studies zullen uitlopen op een
jaarlijks te houden congres. Het
eerste is volgend jaar in Apel
doorn.
Verder wil de stichting (adres:
dr. W. de Greef, Willem de Zwij
gerlaan 5, 3136 AP Vlaardingen,
010-4750435) geschriften gaan
uitgeven uit de tijd van de Refor
matie in hedendaags Neder
lands. Viermaal per jaar ver
schijnt een mededelingenblad.
Nog een streven van de stich
ting is de oprichting van een we
tenschappelijk instituut, moge
lijk in samenwerking met een
van de universiteiten. Daarvoor
is al een adviesraad ingesteld.
Leden van deze raad zijn onder
anderen de hoogleraren Ober
man (Tübingen), Schutte (Vrije
Universiteit), Graafland
(Utrechtse universiteit) en Trimp
(vrijgemaakte Theologische Uni
versiteit Kampen).
Gezien haar ontstaansgeschie
denis speelt de lutherse traditie
in de opzet van de stichting (nog)
geen rol. Maar, zei dr. De Greef,
dat is geen principiële keuze.
Voorzitter. Drs. Wil Bus (47)
is benoemd tot voorzitter van het
Interkerkelijk Vormingswerk in
zake Ontwikkelingssamenwer
king (Ikvos). Zij werkt nu ruim
20 jaar bij het Kontakt der Konti
nenten in Soesterberg, een trai
nings- en opleidingscentrum
voor mensen die gaan werken in
ontwikkelingslanden, en vor
mingscentrum inzake ontwikke
lingsvraagstukken.
Tot voor kort was Bus voorzit
ter van de werkgroep 'Vrouw en
kerk' van de Katholieke Raad
voor Kerk en Samenleving. Zij is
ook bestuurslid geweest van de
Bisschoppelijke Vastenaktie.
Hervormde Kerk: aangeno
men het beroep door de provin
ciale kerkvergadering Noord-
Brabant en Limburg tot zieken
huispredikant in Den Bosch L.
van Wingerden Sprang; bedankt
voor Herwijnen C. van de Scheur
Nederlangbraek.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Franeker voor
missionaire toerusting (in dienst
van de regionale synode Fries
land-Noord) kandidaat J. Strik-
werda aldaar, naar Heerde B. J.
Ramaker Oude Pekela; beroe
pen te Kampen W. van Herwij
nen Bergentheim, te Culemborg
R. A. Blaauw Wolvega; bedankt
voor Bodegraven W. Jeroense
Hoofddorp (leraar godsdienston
derwijs in Nieuw-Vennep).
Vakbond. Braziliaanse gees
telijken staan op het punt een
vakbond op te richten. Doel is
betere werk- en levensomstan
digheden te scheppen voor de
13.000 priesters in het land. De
grootste vakcentrale van Brazilië
heeft de nieuwe bond al uitgeno
digd zich bij haar aan te sluiten.
Feestdag. Voor het eerst
sinds 44 jaar is kerst in de Sovjet
republiek Litouwen weer een of
ficiële feestdag, waarop niet ge
werkt hoeft te worden. Kardinaal
Vincentas Sladkevicius deelde
gisteren voor Radio Vaticana
mee, dat de Litouwse autoritei
ten zijn verzoek zonder enig pro
bleem hadden ingewilligd.
De overheid bood de kardinaal
zelfs aan, een van de kerstdien
sten op de tv uit te zenden. Daar
over wil Sladkevicius nog met de
andere bisschoppen van het land
overleggen.
Niet alleen in Nederland maar ook in het buitenland heb
ben directies van musea en overheidsinstellingen voor cul
tuur grote zorgen over de beveiliging van kunstwerken te
gen diefstal, aanvallen en brand. Aangezien zij in veel ge
vallen van onschatbare waarde zijn, is de verzekering van
de werken vaak in handen van de staat, die meestal ook de
eigenaar is.
werd een studie van Matisse mee
genomen uit het Museum voor Mo
derne Kunst in Parijs en werd
Rembrandts 'Vlucht uit Egypte'
ontvreemd uit het museum van
Tours.
door
Helen Gorter en
Hans Riddersma/ANP
Een selectie van grote kunstdief
stallen in deze eeuw toont aan dat
bij veel nationale musea in Europa
belangrijke werken zijn ont
vreemd. In 1939 werd het doek
'L'Indifférent' van Watteau gesto
len door Serge-Claude Boguslavs-
ki, die later verklaarde het doek te
hebben willen restaureren. Uit de
National Gallery in Londen werd
in 1961 het Portret van de Hertog
van Wellington van Goya gestolen.
In 1971 werd uit het Paleis voor
Schone Kunsten in Brussel de
'Liefdesbrief van Vermeer, dat
was geleend van het Rijksmuseum
in Amsterdam, tijdens een exposi
tie op grove wijze uit de lijst gesne
den en gestolen. Er werd een los
geld geëist ten behoeve voor vluch
telingen in Bengalen, maar het
doek werd korte tijd later in België
teruggevonden.
Een andere Vermeer, 'de Fluit
speler', werd in 1973 ontvreemd uit
het Britse Kenwood House. In 1975
Gepantserd glas
Voor de waardevolste werken
zijn vaak speciale beveiligings
maatregelen getroffen. Zo kan de
'Mona Lisa' (La Gioconda), waar
van de waarde al in de jaren zestig
op 500 miljoen gulden werd ge
schat, in Parijs slechts achter ge
pantserd glas worden bezien. Dit
wereldberoemde schilderij van
Leonardo Da Vinci was in 1914 het
voorwerp van de spectaculairste
kunstroof uit het Louvre-museum.
Het werd in 1917 teruggevonden
nadat de dieven, zo verklaarde
woensdag de conservator van de
schilderijenafdeling Stéphane Loi
re, hadden getracht het te "restau-
De laatste maal dat de 'Mona Li
sa' door het Louvre werd uitge
leend was in 1974. Het lijkt er niet
op dat het kleine doek, "het meest
prestigieuze werk van het museum
met potentieel de hoogste verzeke-
ringswaarde", ooit nog door de
Louvre-directie in bruikleen zal
worden afgestaan. De jongste
kunstroof uit het Louvre was in de
jaren zeventig, toen één van de
Kroonjuwelen, het zwaard van ko
ning Karei X. werd gestolen. Het
werd nooit teruggvonden.
In Frankrijk is de staat voor
kunstwerken in de nationale mu
sea zijn eigen verzekeraar. Hoewel
er bij eventuele ontvreemding
sprake is van het vestzak-broek
zakprincipe, is dus wel sprake van
een, zij het theoretische, uitkering.
"Alleen op het moment dat een
kunstwerk wordt uitgeleend, komt
er een particuliere verzekeraar aan
te pas en wordt de waarde geschat
op basis van de op dat moment gel
dende prijzen op de kunstmarkt",
aldus Loire. De animo om de be
langrijkste werken uit te lenen
wordt, gezien ook de sterk geste
gen prijzen op de internationale
markt, echter steeds minder.
Brandweer
Het Louvre wordt 's nachts be
waakt door "een aantal" nachtwa
kers die permanent rondes lopen.
Er is een modern bewakingssys
teem met camera's, monitors en ra
dars. Het grootste deel van de col
lectie is voorzien van een alarmsys
teem dat is aangesloten op het
dichtst bij zijnde politiebureau.
Bovendien is in het museum een
speciaal detachement van de Parij-
se brandweer gestationeerd, zodat
de altijd aanwezige brandweerlie
den sneller kunnen ingrijpen dan
de politie.
Dat de Nederlandse politie er ze
ven minuten voor nodig had om
het museum Kröller-Müller te be
reiken vindt de Louvre-conserva-
tor "niet extreem lang". Hij wijst
erop dat gezien de betrekkelijk geï
soleerde ligging van het Louvre de
politie in Parijs ook wel enige mi
nuten nodig zou hebben om ter
plekke te zijn. Maar "dat de diefstal
kón plaatsvinden, verbaast ons wel
omdat wij er het maximale aan
doen om zoiets te voorkomen",
zegt hij.
Naar schatting zijn sinds 1954 in
Frankrijk meer dan 14.000 kunst
voorwerpen gestolen. Van de ge
stolen schilderijen kwam drie
kwart gemiddeld na zeven jaar
weer boven water.
De laatste grote kunstroof in Pa
rijs werd in 1985 op klaarlichte dag
en onder bedreiging van wapens
gepleegd in het Musée Marmottan,
dat valt onder een particuliere
stichting. Van de negen impressio
nistische schilderijen die door de
zes gewapende dieven werden ge
stolen, is het bekendste 'Impres
sion de soleil levant' van Claude
Monet. Behalve enkele Monets
werden ook doeken van Jean Re
noir en Berthe Morisot ontvreemd.
Geen van de doeken werd terugge
vonden.
Losgeld
Ook voor particuliere musea in
Frankrijk geldt dat zulke doeken
niet te verzekeren zijn, omdat zij
De Mona.Lisa van Leonardo da Vinei: alleen nog achter gepantserd glas te bezichtigen.
van onschatbare waarde zijn, zegt
woordvoerster Delafont. Wat er
met dergelijke bekende schilderij
en gebeurt is haar een raadsel om
dat zij niet zijn te verhandelen. De
dieven hebben later losgeld geëist
van de Franse staat, die weigerde
daar op in te gaan.
Delafont vergelijkt.de kunstroof
met een gewapende bankoverval.
Zowel bewakers als bezoekers wer
den in een hoek gezet. "Daar is het
modernste alarmsysteem niet te
gen bestand". Toen alarm kon wor
den geslagen, waren de dieven al
verdwenen. Het museum wordt be
waakt door twee bewakersechtpa
ren, die in het gebouw zelf wonen.
In Italië wordt vooral het ontbre
ken van beveiliging van waarde
volle kunstwerken in de vele ker
ken in het land al jaren sterk bekri
tiseerd. Volgens schattingen zijn
sinds 1954 zeker 40.000 waardevol
le objecten, waaronder veel schil
derijen, gestolen.
Voor de belangrijkste musea in
Italië, zoals de Galeria degli Uffizi
in Florence, een der rijkste musea
ter wereld, gelden wel strenge vei
ligheidsmaatregelen. Maar de over
heid in Rome stelt, zo luidt de kri
tiek, te weinig geld beschikbaar
om in andere delen van het land
grote kunstwerken te beveiligen
tegen diefstal of beschadiging. In
Rome zou men aan het Piazza
Ravona, staande op een stoeltje,
zelfs de werken van de grote Re-
naissance-kunstenaar Caravaggio
kunnen aanraken.
In Groot-Brittannië is één orga
nisatie, de National Security Advi
sor, verantwoordelijk voor de be
waking van de in totaal rond twee
duizend Rijksmusea. Woordvoer
der John Pratt wil geen commen
taar geven op de vraag of en hoe de
kunstwerken zijn verzekerd in
Britse musea, zoals in de beroemde
National Gallery in Londen dat
i tot de rijkste ter wereld
'Leesmoeders'
nuttig, maar
niet voor hun
eigen kinderen
der andere aanwijzingen krijgen
dan van de onderwijzer. "Mama
vindt dat ik te snel lees, terwijl de
meester daar nooit iets van ge
zegd heeft", is volgens Smit een
veelgehoorde reactie.
Ouders die leuke dingen op
school organiseren, hebben wel
succes bij hun eigen kind. Het
onderzoek van Smit toont aan
dat die kinderen zich sneller ont
wikkelen dan de anderen. Zo is
de 'feestmoeder' heel populair.
"Het is mijn mama die de school
zo mooi heeft versierd", zeggen
de kinderen vol trots. Het kind
voelt zich dan goed op z'n gemak
in de school en dat gaat samen
met betere leerprestaties.
In het begin van de jaren '70
gingen ouders zich voor het eerst
actief bemoeien met de inhoud
van het onderwijs dat aan hun
kind werd gegeven. Voor die tijd
keken veel ouders op tegen leer
krachten, ze kwamen alleen
maar op school als er een ouder
avond was. Maar op den duur
raakten ouders ontevreden over
de manier van lesgeven en eisten
meer inspraak.
Ook onderwijzers vonden het
een goed idee om ouders bij de
lessen te betrekken. Smit: "In
die tijd begonnen ouders te be
seffen dat onderwijzers gewone
mensen waren die je kon aanra
ken. Ze zagen dat ook een leer
kracht 's avonds de school kon
verlaten met zweetplekken on
der zijn armen. Door ouders de
school binnen te halen, werd de
afstand tussen ouders en leer
krachten kleiner".
De verhouding tussen ouders
en onderwijzers is veel beter ge
worden. Sommige scholen zijn
op bepaalde gebieden afhanke
lijk van de kwaliteiten van ou
ders. Smit noemt in zijn onder
zoek het voorbeeld van de 'lui
zenmoeder'. "Zij wordt inge
schakeld als er een luizenepide
mie uitbrèekt op school. Ze was
vroeger verpleegster en zo'n
vrouw weet precies hoe ze een
luizenplaag goed moet aanpak
ken. Leerkrachten zijn niet capa
bel om dergelijke dingen snel op
te lossen".
Inspraak
Toch is de kloof tussen ouders
en leerkrachten nog niet hele
maal weggewerkt. Ouders zijn
goed om te helpen, maar ze heb
ben veelal geen inspraak in het
beleid van de school, zo blijkt uit
het onderzoek. Smit: "Tijdens
een vergadering van de ouder
raad (waar vaak ook leerkrach
ten aan deelnemen), hebben de
onderwijzers een stapel paperas
sen voor zich. De ouders willen
ook meedenken, maar zij krijgen
geen inzicht in die papieren, ze
worden niet bij belangrijke be
slissingen betrokken".
De onderzoeker zou dit graag
anders zien. Hij vindt dat leer
krachten en ouders samen moe
ten besluiten over belangrijke za
ken. Smit: "Ik heb het meege
maakt dat er eèn klimrek op het
schoolplein werd neergezet,
maar dat er te weinig geld was
voor rubberen tegels onder het
rek. De school legde er toen maar
een kleedje neer. Zoiets is na
tuurlijk levensgevaarlijk. Ou
ders moeten in zo'n situatie kun
nen meebeslissen over'de veilig
heid van hun kind".
behoort. De collectie van onschat
bare waarde omvat werken van on
der anderen Rembrandt en andere
vertegenwoordigers van de 17e-
eeuwse Noordnederlandse schil-!
derkunst, van Da Vinci, Manet,
Gainsbourough, Watteau, Titiaan,
Rafaël, Poussin en Holbein.
Het verbaast Pratt wel dat in Ne
derland waardevolle objecten niet
zijn verzekerd, maar hij voegt er
aan toe de Nederlandse situatie
niet goed te kennen. Dat in Neder
land ervan wordt uitgegaan dat
kunstwerken onvervangbaar zijn
en dus niet kunnen worden verze
kerd, hoort hij met kennelijke ver
bazing aan. "Ja, duidelijk, de mees
te schilders zijn dood, dus je kunt
zo'n werk niet opnieuw laten ma
ken", zegt hij.
Op de vraag hoe de beveiliging
van de Britse musea is georgani
seerd en of er vaste criteria zijn
voor het aantal beveiligingsbeamb
ten wil Pratt niet reageren. Wel
staat vast dat er geen voor heel
Groot-Brittannië geldende criteria
zijn, dat de politie bij alarm binnen
vijf minuten ter plaatse moet kun
nen zijn. "Dat hangt zeker af van de
plaats van het museum", zei hij.
Maar voorop staat voor de Britse
bewakingsorganisatie, dat het pu
bliek zo optimaal mogelijk toegang
moet hebben tot de kunst en dat de
overlast van beveiligingsmaatrege
len zo gering mogelijk dient te zijn.
"Wij willen van de musea duidelijk
geen bunkers maken", aldus Pratt.
ADVERTENTIE
tel. 071-171441
De uit het Kröller-Möller gestolen aardappeleters van Vincent van Gogh.
OTTERLO (ANP) - Het rijksmuse
um Kröller Müller in Otterlo heeft
gisteren een drukke dag beleefd.
Grote groepen belangstellenden
trokken langs de hekken van het
Nationaal Park de Hoge Veluwe en
de balie van het museum, om met
eigen ogen te zien waar het alle
maal gebeurd was maandagavond.
De bezoekers zijn in twee groe
pen te verdelen: degenen'die ko
men omdat ze de diefstal van de
drie Van Gogh's echt betreuren en
mensen die sensatie zoeken. "Om
de politie te helpen speuren" naar
de vermiste schilderijen, maken
veel mensen eerst een wandeling
door het park alvorens het muse
um te bezoeken. G. Draaienga uit
Veel kijkers en
'helpers' bij
Kröller-Möller
Drachten: "We zijn vanmorgen
vroeg vertrokken, omdat we ver
wachtten dat het hier druk zou
worden. Het is toch iets unieks wat
hier gebeurd is; dat wil je dan wel
Sommige bezoekers zagen uit
eindelijk af van het plan "de plaats
van het misdrijf te bezoeken", toen
zij bemerkten dat een bezoek aan
de prijzige kant is. Toegang tot het
park en het museum kost namelijk
6 gulden 25 per volwassene, 3 gul
den per kind en nog eens 6 gulden
voor de auto. Een gemiddeld gezin
betaalt dus 25 gulden om binnen de
hekken van de Hoge Veluwe te ko-
De directie van
wacht ook komende weekeinde
veel extra drukte. Vooralsnog ziet
de directie geen aanleiding extra
bewakingspersoneel in te zetten.
"De mensen komen toch alleen
maar om naar drie lege spijkers te
kijken", aldus het commentaar van
een woordvoerster van WVC, het
ministerie dat de Voorlichting voor
het museum op zich genomen
heeft voor de komende tijd.
DEN HAAG - Kinderen ont
wikkelen zich beter als hun ou
ders helpen bij activiteiten op
school. De leerprestaties hangen
echter samen met wat de ouders
op school doen. Zo blijkt dat kin
deren die van hun eigen moeder
op school leesles krijgen, niet be
ter presteren dan andere leerlin
gen. De meeste scholen streven
er daarom naar dat 'leesmoeders'
niet hun eigen kinderen helpen.
Dit zijn de belangrijkste con
clusies uit het onderzoek 'Ouder
participatie in het basisonder-
door
Carine Neefjes
wijs' dat morgen wordt gepre
senteerd. Het onderzoek is ge
houden door Frederik Smit, we
tenschappelijk onderzoeker aan
het Instituut voor Toegepaste
Sociale Wetenschappen (ITS) in
Nijmegen. Voor zijn onderzoek
bezocht hij 500 basisscholen. Het
rapport geeft aan op welke ma
nier ouders op school meehelpen
en wat voor invloed dit. heeft op
het kind.
Volgens het onderzoek van
Smit maken bijna alle basisscho
len gebruik van hulpmoeders.
Veel scholen hebben niet alleen
een 'leesmoeder', maar ook een
'schoonmaakmoeder' en een
'feestmama'. Smit: "Veel kinde
ren vinden het niet leuk om van
hun eigen moeder leesles te krij
gen. De moeder neemt dan de rol
van de onderwijzer over. Kinde
ren krijgen thuis van hun ouders
al te horen hoe het moet. Op
school moeten ze weer naar ma
ma luisteren en daar hebben veel
kinderen geen zin in".
In de war
Ook raken sommige kinderen
in de war, omdat ze van hun moe