Gratis 'E-team' tegen
hoge energierekening
Mens dreigt monopolie
op spraak te verliezen
Belt Roomburg weer in opspraak
LEIDSCH m DAGBLAD
AZL patiënt
vriendelijker
Dierenbescherming post
op de plaats des onheils
SLOOP NABIJ OOSTDWARSGRACHT
sm LEDEN
'Spraakdag' bij Leidse universiteit
DEN HAAG - In de film is het
heel gewoon dat de held op een
fluitje blaast en zijn auto, als een
brave hond, komt aansuizen om
hem op het nippertje te redden
uit de klauwen van zijn achter
volgers. De dag dat deze fantasie
werkelijkheid wordt, lijkt niet
meer zo heel ver weg. Overal in
de wereld wordt gewerkt aan
machines die met de menselijke
stem 'bediend' kunnen worden.
Op een knop drukken wordt
overbodig.
door
Theo Haerkens
Nu al zijn er apparaten op de
markt die de gebruiker toespre
ken: auto's die de bestuurder er
op attenderen dat de tank bijna
leeg is en copieermachines die
vertellen dat de voorraad papier
aangevuld moet worden. Deze
machines beschikken over een
beperkt aantal mededelingen die
tevoren ingevoerd zijn en die ze
kunnen herhalen als dat te pas
komt.
Veel ingewikkelder zijn com
puters die een onbeperkte hoe
veelheid gesproken tekst kun
nen produceren. Overal in de we
reld wordt op dit moment ge
werkt aan de ontwikkeling er
Bejaarde (76)
verdacht van
incest met
kleindochter
LEIDEN - De politie heeft gis
terochtend een 76-jarige Leidenaar
gearresteerd op verdenking van in
cest. Hij zou zijn nu 15-jarige klein
dochter in de jaren 1980-1985 enke
le tientallen malen seksueel heb
ben misbruikt. Het twee jaar oude
re zusje van het meisje zou hij
voorts hebben geprobeerd te mis
bruiken. De man ontkent voorals
nog zich aan incest schuldig te heb
ben gemaakt.
Expositie
LEIDEN - Wethouder De la Mar
opende gistermiddag in de biblio
theek aan de Nieuwstraat de foto
tentoonstelling 'Chilenen in Euro
pa'. De expositie is georganiseerd
in het kader van de manifestatie
'Leiden, stad van vluchtelingen'.
De tentoongestelde selectie por
tretten van de hand van de jonge
Chileense fotograaf Ricardo Cua-
dros Mercado geeft een beeld van
een Chilenen die op zoek naar bete
re leefomstandigheden hun land
verlieten en zich in Europa vestig
den. Behalve in fotografie heeft
Mercado, die sinds '83 in Neder
land studeert, zijn bevindingen
ook vastgelegd in een gedichten
bundel die onder de titel 'De stilte
bevaren' enkele jaren geleden in
Nederland werd uitgebracht.
Ijshal open
LEÏDEN De ijshal aan de Von
dellaan is vandaag weer open. De
ijshal sloot afgelopen vrijdag zijn
deuren nadat de twee koelmachi
nes het hadden begeven. De man
kementen zijn nu opgelost. Inmid
dels is weer begonnen met het ijs-
maken. De clubtrainingen kunnen
vandaag weer hervatten, zo heeft
een woordvoerder, van de ijshal
medegedeeld.
LEIDEN - Prof. A. Schweizer geeft
dinsdag het startsein voor de nieu
we dienst patiëntenservice in het
AZL. Door een bundeling van acti
viteiten op het gebied van de ser
viceverlening aan patiënten wil het
AZL patiëntvriendelijker gaan
werken. Doel is het verblijf in het
'AZL zo aangenaam mogelijk te
maken.
In het nieuwe bureau zijn behal
ve het maatschappelijk werk in het
ziekenhuis ook de gastvrouwen, de
activiteitenbegeleiders en de me
dewerkers van het centrale infor
matiecentrum opgenomen. Het
nieuwe bureau gaat tevens de acti
viteiten van vrijwilligers coördine-
van. In Nederland houden de
universiteiten van Amsterdam
(UvA), Leiden, Utrecht, Nijme
gen en Eindhoven zich hier al
twee en een halfjaar mee bezig in
samenwerking met de PTT en
Philips. Vrijdag 16 december laat
de projectgroep 'Analyse en Syn
these van Spraak' in het centraal
faciliteitengebouw aan de Cleve-
ringaplaats in Leiden zien hoe
ver het onderzoek gevorderd is.
Daar wordt de zogenaamde
spraakdag gehouden tussen
10.00 en 16.15 uur.
Dr. V. J. van Heuven van het
fonetische laboratorium van de
universiteit in Leiden ziet als het
grote voordeel van de sprekende
machines dat ze de aandacht van
de gebruiker trekken, ook als die
zich buiten het gezichtsveld be
vindt. Bovendien weet die dan
gelijk wat er aan de hand is.
Monopolie
De micro-elektronica maakt het
mogelijk machines dingen te la
ten zeggen die niet tevoren opge
nomen zijn. Deze apparaten zijn
bij uitstek geschikt om zakelijke
informatie te verstrekken die
snel verouderd. Denk aan me
mo's, vertrektijden van treinen
en vliegtuigen of aan de beurs
koersen. De informatie kan met
een computer onmiddellijk aan
LEIDEN - Opnieuw is de vuilstort
plaats in Roomburg in opspraak.
In verband met mogelijke gifstor
tingen door het Hazerswoudse be
drijf Simon Kemp in Alphen aan
den Rijn en in het Belgische Mel-
lory zijn tal vap getuigen gehoord
(81). Een aantal van hen heeft ge
rept over storting van verdachte
materialen in Leiden. Die verkla
ringen zijn voor justitie evenwel
geen aanleiding om Simon Kemp
gepast worden, wat betekent dat
die zeer actueel kan zijn.
De mens heeft dus niet langer
het monopolie op de spraak.
Maar écht praten kan een machi
ne niet. Er is nog steeds geen ap
paraat dat op een acceptabele
manier een boek kan voorlezen
aan een blinde. Het lezen en her
kennen van letters is geen pro
bleem meer, evenmin als de kwa
liteit van de stem. Een machine
hoeft niet meer te klinken als een
robot, maar kan daarvoor de
stem lehen van Philip Bloemen
dal, de voormalige nieuwslezer
van het Polygoon Journaal.
Om zover te komen heeft Bloe
mendal met behulp van onzin-
woorden als bubabu, kukaku,
susasu heel systematisch alle
klanken ingesproken die de Ne
derlandse taal rijk is. Er kon niet
volstaan worden met het opzeg
gen van het alfabet omdat klan
ken elkaar beïnvloeden: de k in
'koe' klinkt nu eenmaal anders
dan die in 'kwartaal'. Uit die
voorraad klanken kunnen alle
Nederlandse woorden gevormd
worden.
Losse zinnen zijn evenmin een
probleem. Maar het ritme van de
menselijke spraak ontbreekt en
ook de intonatie laat te wensen
over. Dat is vooral irritant als het
om langere stukken tekst gaat.
De uitspraak is vlak en mono
voor gifstortingen in Leiden te dag
vaarden. Wel zijn de gegevens ter
beschikking gesteld van de provin
cie die ze zal betrekken bij het na
der onderzoek naar vervuiling van
de belt in Roomburg.
Soortgelijke geluiden gelden
ook andere belten, onder meer die
van Noordwijkerhout. Volgens
provinciebestuurder H. van der
Vlist zijn de verklaringen van ge
tuigen mede reden om zowel de
toon doordat de machine geen
benul heeft van wat ze leest. Van
Heuven: "Hoe moet je een dia
loog weergeven of uitdrukking
geven aan de verschillende per
sonages? Als er staat: 'Goede
morgen, zei hij opgewekt', hoe
doe je dat dan?" Voor dat pro
bleem is nog geen oplossing ge
vonden.
De menselijke spraak is een
buitengewoon ingewikkeld pro
ces waar nog lang niet alles van
bekend is. Iedereen weet dat
vrouwen over het algemeen een
hogere stem hebben dan man
nen. De kortere stembanden en
de geringere inhoud van de keel-
en neusholten zijn daar de oor
zaak van. De wetenschap is druk
bezig met het analyseren van de
menselijke stem. Klanken wor
den teruggebracht tot trillingen
belt in Noordwijkerhout als in Lei
den nader te onderzoeken. Dat ge
beurt volgend jaar, maar dat was al
eerder aangekondigd. Daarnaast
zijn nog eens zeven andere belten
waar Kemp mogelijk heeft gestort
verdacht.
Geluiden dat er in Roomburg
ernstig vervuild materiaal is ge
stort, waaronder mogelijk kanker
verwekkende stoffen, zijn al eerder
van verschillende kanten beves
tigd. Ooggetuigen zeggen te heb
ben gezien dat Simon Kemp, in de
tijd dat hij zelf nog het vuile werk
deed, met een vrachtwagen rotzooi
kwam storten. Dat zou altijd zo te
gen sluitingstijd zijn geweest. Ge
tuigen spreken dan over een perio
de van meer dan tien jaar geleden.
Tot 1976 had een aantal bedrijven
overigens officieel toestemming
van de gemeente rommel te storten
waarvan de herkomst onduidelijk
was. Kemp hoorde niet tot de
groep die officieel toestemming
had.
In april van dit jaar erkende de
toenmalige wethouder Peters dat
er onbekende stoffen van indus
triële herkomst zijn gestort. Hij
weet dat aan de onbekendheid van
de gemeente in die tijd met de
milieugevaren van de verschillen-
die eenvoudig met elkaar verge
leken kunnen worden.
Karakteristieken
Iedere stem heeft zijn eigen ka
rakteristieken, waardoor we in
staat zijn die te herkennen. Dat
wil zeggen: meestal. Imitator Ro
bert Paul weet anderen knap op
het verkeerde been te zetten.
„Mensen kan hij overtuigen,
maar de computer niet, die kun
je niet bedotten", stelt Van Heu
ven vast. „Wetenschappelijk ge
zien is dat imiteren een boeiend
verschijnsel. Het zou interessant
zijn om zijn stem te onderzoeken
en te vinden waar hem dat in zit."
Vrouwen en mannen gebrui
ken hun stem niet op dezelfde
manier. De melodie is anders en
de accenten zijn verschillend.
Ook dat speelt een rol bij de ont
LEIDEN Het Energiebe
drijf Rijnland (EBR) begint
volgend najaar met een zo
geheten 'E-team'. Dat is een
ploeg medewerkers die
mensen met ongewoon ho
ge energierekeningen helpt
het verbruik omlaag te
brengen. Het E-team geeft
verbruikers adviezen en
brengt in hun woningen zo
nodig voorzieningen aan
om het energieverbruik te
rug te brengen.
Het E-team brengt in principe geen
kosten in rekening, ongeacht het
inkomen van de verbruiker. Het
EBR betaalt namelijk alle perso
neelslasten voor de medewerkers.
Wel moet de consument de kosten
de stoffen. De gemeente gelooft
niet in illegale stortingen op grote
schaal, alhoewel dat niet voor hon
derd procent kan worden uitgeslo
ten.
Wel is duidelijk dat er in de belt
(legaal) lijmstoffen zijn gestort die
afkomstig zijn van het Leidse be
drijf Fasson. "Stoffen die we nu
niet meer zouden toelaten op zo'n
plaats", aldus de Leidse milieu
ambtenaar Van den Berg.
Volgens hem heeft onderzoek
uitgewezen dat er, ongeacht wat er
in de belt ligt, geen direct gevaar
bestaat vöor de volksgezondheid.
"Dat sluit niet uit dat er later een
gevaarlijke situatie kan optreden,
wanneer vaten bijvoorbeeld gaan
doorroesten", aldus Van den Berg.
Op dit moment is duidelijk dat de
vervuiling beperkt blijft tot de
voormalige stortplaats en zich niet
via het grondwater verspreid.
De Socialistische Partij heeft be
gin dit jaar een groot aantal oogge
tuigen en betrokkenen gesproken
en concludeerde op basis daarvan
dat er in de jaren zestig nauwelijks
controle is geweest en dat 's nachts
en in de weekeinden gemakkelijk
verdachte materialen konden wor
den gestort. "Praktijken zoals in
Alphen zijn ook in Roomburg ge
beurd", aldus de SP toen.
wikkeling van machines die lan
gere stukken tekst moeten pro
duceren. Om daar zicht op te krij
gen hebben de wetenschappers
in Leiden onderzoek gedaan
naar de manier waarop vrouwen
en mannen spreken. De fysieke
verschillen verklaren niet alle
onderscheid. Er is ook verschil
in de melodie en de plaatsen in
de zin waar accenten gelegd wor
den. Opmerkelijk is dat mensen
zich soms een andere rol aanme
ten. Sommige homoseksuelen
hebben zich een verwijfde ma
nier van praten eigen gemaakt
die geïnspireerd is door de ma
nier waarop vrouwen spreken.
„Maar het omgekeerde komt ook
voor. De minister van verkeer en
waterstaat, Smit-Kroes, spreekt
als een man."
voor de eventuele voorzieningen in
zijn huis betalen.
De gemeente Leiden heeft in
middels echter besloten om men
sen, van wie het netto-inkomen on
der het bijstandsniveau uitkomt,
de materiaalkosten te vergoeden.
De gemeentelijke sociale dienst zal
daartoe een speciale bijdrage-rege-
ling in het leven roepen. De EBR-
bestuurder - en Links Leiden-
raadslid - Van Lint hoopt dat ande
re gemeenten in deze regio de Leid
se regeling zullen overnemen.
Met de oprichting van een E-
team haakt het EBR in op initiatie
ven die al eerder zijn genomen in
onder meer Den Haag en Rotter
dam. Hoewel bekostigd door het
EBR, zal het team straks na de fu
sie alle klanten van het nieuwe
nutsbedrijf in deze regio - de Ener
gie- en Watervoorziening Rijnland
(EWR) - bedienen.
Betalingsproblemen
Met het E-team, dat uit vier men
sen zal bestaan, worden volgens
Van Lint drie belangrijke doelen
gediend: een verdergaande bespa
ring van het energieverbruik, een
terugdringing van het aantal beta
lingsproblemen en een verbetering
van de werkgelegenheid in deze re
gio. Van Lint: "Op dit moment heb
ben we bij het EBR al een speciale
voorlichter die klanten adviseert
hoe ze hun energieverbruik kun
nen terugbrengen. Het werk van
het E-team gaat veel verder. Dat zal
mensen niet alleen adviezen geven,
maar ook kleine voorzieningen in
de woningen aanbrengen waarmee
energie kan worden bespaard".
"Die voorzieningen kunnen van
alles zijn. Bijvoorbeeld het aan
brengen van tochtstrips, thermos
taatknoppen of aluminiumscher-
men achter de radiatoren. Dat
soort dingen. De mensen van het E-
team zullen zich niet met grote
klussen bezighouden, zoals spouw
muur-isolaties. Al zullen ze daar
natuurlijk wel adviezen over ge-
Voor het E-team wil het EBR
vier langdurig werklozen inscha
kelen. De salarissen van deze me
dewerkers, in totaal 250.000 gulden
per jaar, worden betaald uit het
geld dat het energiebedrijf in kas
heeft gekregen door de salariskor
tingen die in het verleden op het
personeel zijn doorgevoerd. "Dat
geld wordt, zo is met de bonden
overeengekomen, gebruikt voor
maatregelen die de werkgelegen
heid bevorderen. Een deel ervan is
al benut voor de bedrijfsschool van
het EBR en voor herbezettings-
plaatsen. En nu dus voor vier ar
beidsplaatsen in het E-team". Het
georganiseerd overleg bij het EBR,
waarin de bonden zijn vertegen
DONDERDAG 15 DECEMBER 1988
Instemming
over verdeling
van ritten
ambulances
LEIDEN De gemeenteraad gaat
akkoord met een marktverdeling
van 80 procent voor Gebr. De Jong
en 20 procent voor de EHD. Het da
gelijks bestuur van de Centrale
Post voor Ambulancevervoer
(CPA) deed onlangs dit voorstel
over de verdeling van spoedeisen
de ambulancevervoer in opdracht
van een arts. De werknemers van
de EHD zijn daarentegen bang dat
hierdoor hun arbeidsplaatsen in
gevaar komen.
Ook voelen de meeste partijen
voor een voorstel van Links Leiden
om deze verdeling voor een perio
de van twee jaar aan te houden en
dan te kijken hoe dat is verlopen.
Wethouder Kuijers kon zich daarin
vinden en hem leek het goed om
medio 1990 als tijdstip te nemen.
De raadsleden vinden dat een
verdeling van 80 om 20 procent
voor de EHD een 'levensvatbare
verdeling' is. Ook werd duidelijk
dat alle partijen het touwtrekken
tussen ambulancevervoersbedrijf
Gebr. De Jong en EHD zo langza
merhand beu worden. De partijen
staan zo onverzoenlijk tegenover
elkaar, dat volgens de raadsleden
een paar jaar rust de zaak zeer ten
goede zou komen.
In een brief aan wethouder Kuij
ers stelt de AbvaKabo dat ze het
niet eens zijn met de voorgestelde
verdeling van 80 om 20 procent. De
EHD komt hierdoor in een finan
cieel onduidelijke positie. De
werkgelegenheid is volgens de
vakbond beter gewaarborgd wan
neer er een verdeling komt op basis
van de verstrekte vergunningen.
woordigd, is inmiddels akkoord
gegaan met het plan.
Gereedschapskist
Het E-team wordt voorlopig voor
een periode van twee jaar worden
aangesteld. Na die tijd wordt beke
ken of het initiatief succes heeft ge
had en hoe het eventueel moet wor
den voortgezet. Het team gaat op
verzoek van de klant op pad. Van
Lint sluit echter niet uit dat het
groepje ook uit zichzelf mensen zal
benaderen die een ongewoon hoge
energierekening hebben. "Dat zal
overigens zeer zorgvuldig gebeu
ren. Het kan natuurlijk niet zo zijn
dat de medewerkers dergelijke
klanten bij wijze van spreken al
met de gereedschapskist in de
hand benaderen".
Het werk van het E-team moet er
volgens Van Lint toe leiden dat het
aantal mensen dat hun gasreke-
ning niet kan voldoen verder daalt.
"Dat aantal is al flink gedaald en de
laatste jaren worden bij het EBR
niet of nauwelijks meer mensen af
gesloten. Betalingsproblemen
kunnen echter nog verder worden
teruggedrongen en het E-team kan
daarbij volgens ons een nuttige bij
drage leveren".
De klanten die een bezoek krij
gen van de energiebesparings-me-
dewerkers hoeven, zoals gezegd,
niets bij te dragen aan de perso
neelskosten. Daarbij maakt het
volgens Van Lint niet uit of de ver
bruiker een hoog inkomen heeft of
een uitkering geniet. "Dat kunnen
we ook niet doen. Dat is inkomens
politiek en daarmee mag het EBR
zich niet bezighouden".
Van Lints partijgenoot, de Leid
se wethouder De la Mar, is zeer te
vreden over het initiatief van het
EBR. "We hebben deze mogelijk
heid al eens eerder aangegeven in
onze minima-nota. Het EBR heeft
dit snel opgepikt en in feite nog
breder opgezet dan wij in eerste in
stantie hadden bedoeld".
Van Lint op zijn beurt is weer te
vreden oer het feit dat de gemeente
Leiden de materiaalkosten voor
mensen met een inkomen op of on
der het bijstandsniveau volledig
vergoedt. De la Mar kondigt overi
gens aan dat de gemeente Leiden
deze regeling zal aanbevelen bij
een aantal andere gemeenten in het
gebied van het EBR.
Jongens opgepakt
LEIDEN De Leidse politie heeft
gisteravond op de Haarlemmer
straat vijf Leidse jongens in de leef
tijd van 15 tot 19 jaar aangehouden
wegens het openbreken van een
auto op de Kaasmarkt. Een ruit
werd vernield.
LEIDEN - De dierenbescherming en de politie hebben nog geen
bruikbare tips ontvangen die kunnen leiden tot de aanhouding van de
twee jongens die vorige week vrijdag langs de Vliet met een brommer
opzettelijk een hond doodreden. Sinds enkele dagen posten mensen
van de dierenbescherming in de buurt van de plaats van het ongeluk.
Tot op heden zonder resultaat.
Bij de dierenbescherming kwam slechts één tip binnen. Een helder
ziende uit Leiden meldde zich met de boodschap dat twee blonde kna
pen de aanslag met dodelijke afloop op hun geweten hebben. De belo
ning van 100 gulden was voor de helderziende echter niet toereikend
om meer gegevens boven water te krijgen. Het gevraagde honorarium
van 50 gulden per kwartier was de dierenbescherming te veel. Ook bij
de politie kwam één tip binnen. Over deze melding kon de politie van
ochtend geen nadere gegevens verstrekken.
LEIDEN De sloop van het voormalige Lilo-cpmplex aan de Langegracht/Oostdivarsgracht is begonnen. Vol
gend jaar wordt op die plek begonnen met de bouw van woningen. Het woningbouwplan is al door de gemeente
raad goedgekeurd. (foto Jan Holvast)
Volgend jaar onderzoek in Leiden en Noordwijkerhout
EBR formeert hulpteam
Dr. V.J. van Heuven, hoofddocent aan de RUL: 'Probleem is nog: hoe moetje een dialoog weergeven?' (foto
STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN
