Gestolen 'Aardappeleters'
typeren vroege Van Gogli
Kijk op het oude Egypte
'Twee op de wip' mist elan
PODIUMBUK
Levendig
spel met
kleur
Een puzzel door Ed v.d. Elsken
PAGINA 20
KUNST
DINSDAG 13 DECEMBER 1988
Twee op de wip' (Two for the seesaw') van
William Gibson. Met: Pleuni Touw en Hugo
Metsers. Regie: Jo Dua. Gezien op 10 de
cember in de Leidse Schouwburg.
LEIDEN - De term 'echtparen-
toneel' is een kwalificatie met ne
gatieve bijbetekenis. Je hoort het
met regelmaat, als bijvoorbeeld
André van den Heuvel en zijn
vrouw Kitty Jansen weer eens in
een eigen vrije produktie spelen
of als het echtpaar Hugo Met-
sers-Pleuni Touw samen op
treedt. Er zullen ongewijfeld tal
van praktische redenen aan te
voeren zijn voor het feit, dat deze
'toneelspelende' echtparen hier
voor geregeld kieken. Het be
zwaar is van artistieke aard. De
met regelmaat terugkerende vas
te combinaties leiden tot een ze
kere mate van verstarrring, waar
kennelijk zelfs met vakman
schap niet meer doorheen te bre
ken valt. De produkties worden
daardoor min of meer onderling
uitwisselbaar, verrassingen wor
den zeldzaam. Resultaat is een
voorstelling zonder elan.
Hoogstwaarschijnlijk is dat ook
het geval met de nieuwste pro
duktie van Pleuni Touw en Hugo
Metsers. Zij hebben ditmaal voor
het bekende 'Twee op de wip' ge
kozen. Hoewel misschien geen
echt originele keuze, is dit toch
beslist een aardig stuk en een
herhaling waard. De acteerpres
taties zijn eveneens alleszins be
hoorlijk, want de twee persona
ges van dit stuk worden door
Pleuni Touw en Hugo Metsers
adequaat en zelfs met een zekere
sympathieke warmte tot leven
gebracht.
Het gaat over de relatie tussen
twee mensen die in het reusach-
'De Aardappeleters', een van de drie schilderijen die zijn gestolen uit het Rijksmuseum Kröller-Möller in Otterlo.
Redactie Pieter C. Rosier
LEIDEN - De Leidse theaters bie
den in deze periode voor de kerst
nog een reeks toneel- en dans
voorstellingen.
Floortje Bloem
Zoals vorige week al uitvoerig
gemeld heeft morgenavond in de
Leidse Schouwburg de première
plaats van Yvonne Keuls toneel
stuk 'Floortje Bloem'. Vanavond
is de voorpremière van het stuk,
dat het verhaal vertelt van de
vrijgevochten Floor, wier vrij
heidsdrang uiteindelijk tot hero-
ineprostitutie leidt. Zes acteurs
spelen in deze door Willem van de
Sande Bakhuijzen geregisseerde
produktie twaalf rollen. De titel
rol wordt gespeeld door Devika
Strooker. Ook Jasper de Moor en
Liz Snoyink doen mee.
Introdans
Hoog aangeschreven in de Neder
landse balletwereld staat Intro-1
dans I. Dit Arnhemse gezelschap
tracht niet zonder succes de be
langrijkste dansgroepen, die ons
land rijk is, naar de kroon te ste
ken. De groep komt donderdag
avond naar het theater aan de
Oude Vest met een nieuw werk
van Tom Wiggers, op basis van
de compositie Bal Masqué' van
de Nederlandse formatie Flairck.
Voorts worden twee balletten,
die huischoreograaf Ed Wubbe
voor andere gezelschappen
maakte, opnieuw uitgebracht.
Het betreft 'Cellorganics I en II
op muziek van Thomas Demenga
Tentoonstelling 'Willem de Fa-
mars Testas (1834-1896) Egyp
tische reisimpressies', t/m 12
maart 1989, Rijksmuseum van
Oudheden, Rapenburg 28, Lei
den.
LEIDEN Het is een bont gezel
schap dat in 1868 een expeditie
naar het Nabije Oosten onder
neemt. De enige Nederlander in
het gezelschap, Willem de Famars
Testas (1834-1896), maakte bij deze
gelegenheid een aquarel van zich
zelf temidden van zijn overwegend
Franse reisgenoten. Met een ver
groting van deze aquarel begint in
het Rijksmuseum van Oudheden
de tentoonstelling, gewijd aan het
leven en werk van deze kunste
naar. Het excentrieke gezelschap,
kennelijk vastbesloten om elk ge
vaar te trotseren, stelde zichzelf tot
doel om de archeologische erfenis
van het Nabije Oosten wetenschap
pelijk vast te leggen in verslagen,
op foto's en in tekeningen. Wan
neer men bedenkt dat in minder
dan tien jaar tijd al volledig georga
niseerde groepsreizen naar Egypte
ondernomen werden, dan is de
manmoedige uitstraling van dit ge
zelschap misschien een tikje naïef.
Halverwege de 19e eeuw bevinden
wij ons op een breukvlak in de cul
tuurgeschiedenis. Eeuwenlang liet
de Westeuropese kunstenaar zich
inspireren door de Griekse en Ro
meinse kunst en sinds Napoleon's
reis ook door de Egyptische kunst.
Maar nooit eerder kwam hij tot zo'n
realistische weergave van de antie
ke vormen als in de vorige eeuw.
Tegelijkertijd echter boette de in
houdelijke kant aan belangstelling
in en dat geeft deze kunst vaak een
koel en hol karakter.
Voor Willem de Famars Testas was
de expeditie een unieke kans om
"van oriëntalisme doorkneed te ra
ken", zoals hij het zelf uitdrukte. In
zijn tijd verwachtte men van een
jonge kunstenaar dat hij zich, na
het doorlopen van een kunstacade
mie, zou gaan specialiseren in een
of ander genre en het maken van
Troebelen bij
Londense opera
LONDEN (AP) - De Russische re
gisseur Joeri Ljoebimov heeft de
Koninklijke Opera in Londen ver
laten na een ruzie over zijn vertol
king van Richard Wagners 'Ring
des Nibelungen' met Bernard Hai-
tink, muzikaal directeur van het
Royal Opera House.
Algemeen directeur Jeremy Isa
acs van de in Convent Garden ge
vestigde opera zei dat het contract
met de 70-jarige Ljoebimov was
verbroken en dat zijn plaats zou
worden ingenomen door de Duit
ser Götz Friedrich, die nu voor de
Deutsche Opera werkt. Friedrich
(58) voerde tussen 1974 en 1976 de
complete 'Ring' van Wagner al
eens uit in Convent Garden. De
'Ring' is een operacyclus in vier de
len over de machtsstrijd tussen de
oude Germaanse goden.
Haiting kreeg ruzie met Ljoebi
mov over diens plannen voor de
uitvoering volgend jaar van 'Die
Walkure', het tweede deel van de
cyclus, en over diens afkeer van ge
detailleerde planning van het toe
komstige programma.
De breuk tussen Haitink en Ljoe
bimov kwam niet onverwacht. Eer
der dit jaar vochten ze eindeloze ru
zies uit over de opvoering van 'Das
Rheingold', het eerste deel van de
cyclus Toch werd de eerste uitvoe
ring op 29 september een groot suc
ces en waren de zes voorstellingen
die werden gegeven uitverkocht.
en Heinz Reber en Schlagerop
muziek van D.A.F. en Grauzone.
Jeanne d'Arc
Een toneelklassieker van het eer
ste plan. Zo kan zonder enige
overdrijving Bernard Shaws Je
anne d'Arc' worden gekarakteri
seerd. John van de Rest heeft het
er op gewaagd deze klassieker
als vrije produktie uit te brengen
met een bezetting, die herinnerin
gen oproept aan toneeltijden van
weleer. Op de lijst van medewet
kers prijken de namen van o.a.
Henk van Ulsen, Will van Seist en
Tom van Beek. De titelrol wordt
gespeeld door Josine van Dal-
sum. In een eerder in deze kolom
men afgedrukte recensie is in al-
een studiereis gold als de methode
bij uitstek om de opleiding te vol
tooien. Toch is de keuze van Wil
lem de Famars Testas voor het ori
ëntalisme opmerkelijk. Hoewel de
oriëntaliserende stijl in Frankrijk
en Engeland reeds lang wortel ge
schoten had, vinden we er in Ne
derland nauwelijks sporen van te
rug. In feite is Willem de Famars
Testas de enige Nederlander ge
weest, die deze stijl zijn levenlang
trouw is gebleven.
Hoewel de expedities waaraan de
ze kunstenaar in 1858-1860 en 1868
deelnam vooral gericht waren op
de Faraoïsche kunst en architec
tuur, werd er ook onderzoek ver
richt naar de Islamitische bescha
ving. Hij maakte er tekeningen en
aquarellen voor wetenschappelij
ke doeleinden en uit deze bron kon
hij gedurende de rest van zijn loop
baan putten.
Met elementen uit dit werk, naar de
natuur getekende objecten, die hij
stuk voor stuk ooit met eigen ogen
aanschouwd had, componeerde hij
oosterse straatscènes en taferelen
aan het Egyptische hof. Zo illu
streerde hij onder meer Theophile
Gautiers' 'Le roman de l£ monie'
uit 1860 met talrijke tekeningen,
die ook in de tentoonstelling zijn
opgenomen.
Willem de Famars Testas was in de
vorige eeuw een gerespecteerd
kunstenaar, maar in Nederland
vond zijn oriëntaliserende stijl
geen aftrek. Hij vestigde zich dan
ook in Brussel, waar onder invloed
van Frankrijk meer liefhebbers
voor zijn kunst te vinden waren.
gemene zin waardering voor de
acteerprestaties tot uiting ge
bracht. Vooral was er lof voor
Paul Röttger, die de rol van Ka-
rel VII met grote precisie ver
tolkt. Reden genoeg om de voor
stelling zaterdagavond in de
Leidse Schouwburg te gaan zien.
TIG
De Leidse toneelvereniging 'Tot
Ieders Genoegen' staat maan
dagavond op de planken van de
schouwburg met het door Bern-
hard Bruinhof geschreven pret-
stuk 'Familie is ook niet alles'.
Lachen dus om allerlei verwikke
lingen, in het keurslijf van de ko
medie gevat door Gé van Haa-
ren, die de regie voert.
Net als de tentoonstelling belicht
ook het boek 'Willem de Famars
Testas, Reischetsen uit Egypte,
1858-1860' het leven en werk van
deze kunstenaar, zij het op een heel
andere manier. Voor zowel het
boek als de tentoonstelling wordt
de basis gevormd door de dagboe
ken en brieven, die de kunstenaar
gedurende zijn verblijf in Egypte
schreef. Maar in de tentoonstelling
ligt het accent op de conclusies die
het documentatiemateriaal ople
vert en het werk van de kunste
naar, terwijl in het boek veel meer
zijn persoonlijke belevingswereld
centraal staat. Op boeiende wijze is
door de auteur Gary Schwartz een
uiterst prettig leesbare compilatie
van de brief- en dagboekfragmen
ten gemaakt, gebaseerd op het
door Maarten Raven (conservator
van de Egyptische afdeling van het
museum), verzamelde en bewerkte
materiaal.
De tentoonstelling en het boek vul
len elkaar uitstekend aan en samen
werpen zij een licht op de kunste
naar Willem de Famars Testas, zijn
werk en tal van 19e eeuwse cul
tuurverschijnselen, zoals het rei
zen en de geboorte van de archeo
logische wetenschap. Een illustra
tie van een boeiende episode uit de
cultuurgeschiedenis.
Gary Schwartz en Maarten Rave, Wil
lem de Famars Testas, Reisschetsen
uit Egypte, verschenen bij SDU-uit-
geverij, geïllustreerd, deels in kleur,
232 p., prijs 35,-.
LISETTE OOMEN
Robin Hood
Als familievoorstelling brengt
'De Voorziening' uit Groningen
volgende week dinsdagavond
'Robin Hood en de zeven dwer
gen'. Een voorstelling, gebaseerd
op de in Engeland populaire
'Christmas Pantomimes', waar
in het vrijwel steeds gaat over de
strijd tussen goed en kwaad. Een
feeëriek geheel geplaatst in een
omlijsting van muziek, zang en
dans.
In 'Robin Hood en de zeven
dwergen' beleeft Robin Hood in
zijn strijd tegen prins Jan en
diens soldaten spannende avon
turen. Mooie muziek, kleurrijke
kostuums en 'wonderbaarlijke'
trucs moeten het (theater)plezier
verhogen. Ook in de Leidse
Schouwburg.
Temperaments
Het LAK haalt woensdag- en
donderdagavond een dansvoor
stelling in huis. Het gaat om een
choreografie van de Mexicaan
José Besprosvany, die ooit heeft
gedanst bij Béjarts befaamde
Ballet van de Twintigste Eeuw.
Zijn werk houdt volgens de pro
grammatoelichting het midden
tussen moderne en klassieke dans
en doet denken aan muzikale
composities: de verschillende
partijen zijn strikt vastgelegd,
maar er is plaats voor veel vrij
heid in de combinatie van de
partijen. Besprosvany's 'Tempe
raments' heeft als uitgangspunt
'De Vier Temperamenten', een
compositie van Paul Hindemith
en het ballet dat Balanchine
daarop maakte. Twee dansers en
twee danseressen belichten in
drie delen verschillendse aspec
ten van vier persoonlijkheidsty
pen: het melancholische, het san
guinische, het cholerische en het
flegmatische.
Carrousel
De theatergroep Carroussél komt
DEN HAAG (ANP/GPD) - Vincent
van Gogh schilderde vele 'weefge
touwen' en zijn obsessie voor 'zon
nebloemen' uitte zich in verschil
lende perioden van zijn leven. De
'Aardappeleters', een van de drie
werken die zijn gestolen uit het
Rijksmuseum Króller Möller,
stamt echter uit een korte en inten
se periode van boerenschilderin-
gen in april en mei 1885. Het is ove
rigens niet meer of minder dan de
eerste fase tot het definitieve doek,
dat begin mei in datzelfde jaar ont
stond en dat zich nu in het Amster
damse Rijksmuseum van Gogh be
vindt.
De 'Aardappeleters' uit Otterlo
zijn geschilderd op een doek dat op
een paneel is geplakt. De definitie
ve versie in Amsterdam is alleen op
doek geschilderd. Het paneel van
Kröller-Müller is bovendien anders
van afmeting (72 x 93 cm) dan dat
in Amsterdam (81,5 x 114,5 cm), ter
wijl in de opstelling van de 'Vijf
vrijdag- en zaterdagavond naar
het LAK met een voorstelling,
waaraan de literatuur ten
grondslag ligt. Uitgangspunt
voor '1'Amour la mort' vormden
de romans 'Les enfants terrïbles'
en 'l'Aigle a deux tetes' van Jean
Cocteau. In het ene geval gaat het
om een broer en een zuster, die
zich na de dood van hun moeder
opsluiten in hun eigen fantasie
wereld, waarin ze ook anderen
meesleuren, in het andere geval
betreft het een romantisch melo
drama, waarin een koningin een
heftige liefdesrelatie heeft met
een revolutionair. Beide verha
len hebben een catastrofale wen
ding, door Caroussel omgezet in
een voorstelling 'balancerend op
de grens van ktisch en melodra-
Scrooge Mar ley
De Leidse toneelvereniging Im
perium brengt in de week voor
kerst een aantal voorstellingen
van 'Scrooge Marley' naar het
overbekende verhaal van Char
les Dickens. De voorstellingen,
onder regie van Ans Alting, zijn
in Imperium eigen Microtheater.
De data: 17,18,20,21,23 en 24 de
cember. Alle voorstellingen, be
halve die van 18 december, be
ginnen om 20.30 v-ur. Het aan-
vangsuur op 18 december is 15.00
Hoofdstuk apart
Piet Bambergen en Rudi Falken-
hagen zijn geen onbekenden in
de wereld van het toneel en het
amusement. Het tweetal staat za
terdagavond op de planken van
de Leiderdorpse Muzenhof. Bei
den worden geacht het door Sey
mour Blicker geschreven blijspel
,'n Hoofdstuk Apart' te dragen en
het zal vooral dank zij hun be
kendheid en populariteit te dan
ken zijn als de zaal vol loopt. Een
stuk voor pretzoékers, dat staat
vast.
personen aan de maaltijd', zoals
van Gogh het werk doopte, ook een
aantal variaties zijn aan te wijzen.
Van Gogh noemde het werk
waaraan hij bezig was nu weer
'boeren rond een schaal aardappe
len' en dan weer 'dat geval van die
boeren rond een schotel aardappe
len'. Van de afzonderlijke figuren
op de beide schilderijen bestaan
reeksen aparte voorstudies en van
Gogh maakte ook een aantal lithos
van het boerengezelschap dat hem
in zijn Nuenense dagen zo fasci
neerde en zou leiden tot het belang
rijkste werk dat hij in die periode
voortbracht.
"Er is geen werk waar hij zo vaak
en zo uitvoerig over geschreven
heeft als dit", aldus Jan Hulsker in
zijn 'Van Gogh en zyn weg'. En aan
zijn zuster Willemien schrijft Vin
cent nog twee jaar na het ontstaan
ervan: "Wat ik van mijn eigen werk
denk, is dat het schilderen van de
boeren die aardappels eten, wat ik
in Nuenen maakte, apres tout het
beste is dat ik maakte".
Waarschijnlijk doelde van Gogh
op het doek dat zich nog steeds in
het Amsterdamse museum be
vindt. Want het is op deze versie
dat Jan Hulsker in zijn recente
standaardwerk het meest de aan
dacht vestigt.
Het museum op de Hoge Veluwe
werd in juni dit jaar, tijdens de fina
lewedstrijd van het Europees kam
pioenschap voetbal, ook al het
slachtoffer van diefstal. Toen werd
een schilderij gestolen van Charley
Toorop.
Naast 'De Aardappeleters' zijn er
uit het museum op de Hoge Velu
we nog twee werken van. Van Gogh
gestolen. Het zijn 'Het weversinte
rieur' en 'Uitgebloeide zonnebloe
men'. Wegens de enorme bekend
heid worden deze drie doeken door
kenners onverkoopbaar geacht. De
gezamenlijke waarde wordt ge
schat op honderd miljoen gulden.
tige New York wat steun bij el
kaar zoeken. Hij verzorgt haar,
als zij last van haar maagzweer
heeft. Doet ie dat alleen uit on
baatzuchtige liefde voor haar?
Zoekt hij hiermee compensatie
voor zijn eigen afhankelijkheid
van anderen, of wil hij zich mis
schien op de een of andere ma
nier tegenover zijn ex-vrouw be
wijzen? Na al het wel en wee in
zo'n relatie gaat het tenslotte
mis, omdat hij geen echte keuze
kan maken.
Waarom is 'Twee op de wip' dan
toch niet echt aangrijpend ge
worden? Dat moet met dat 'echt-
parentoneel' te maken hebben.
Onwillekeurig vervallen Hugo
Metsers eri Pleuni Touw in een
soort routine, en blijken niet bij
machte elkaar tot een nieuwe uit
daging te inspireren. Een hele
sterke regisseur had eventueel
nog iets kunnen bereiken, maar
helaas heeft Jo Dua hier duide
lijk gefaald. Al die automatis
men, die zo'n vast koppel in de
loop der jaren ontwikkelt, heeft
hij ten onrechte ongemoeid gela
ten.
Pleuni Touw kan meer, Hugo
Metsers kan meer - als ze samen
spelen, komt dat er blijkbaar niet
meer uit. Wat ze doen, is zoals ge
zegd niet slecht. Maar het blijft
allemaal teveel aan de opper
vlakte, waardoor die beroemde
vonk die op het publiek moet
overslaan, ontbreekt. Hopelijk
laten ze elkaar na deze produktie
op artistiek gebied een tijdje los.
Zo zwaar wegen die praktische
voordelen van 'echtparentoneel'
nou toch ook weer niet?!
WIJNAND ZEILSTRA.
Expositie met werk van Maurice van Tellin-
gen en Maurice Joosten, t/m 30 december.
Galerie Stelling, Burgsteeg 14, Leiden. Ge- j
opend: wo. t/m zo. van 12-18 uur.
LEIDEN - Toevallig heten ze al- j
lebei Maurice, werken ze dit jaar j
beide aan de Rijksacademie in i
Amsterdam en exposeren ze sa
men bij Stelling abstract werk op
zowel groot als klein formaat.
Daarmee houden de overeen
komsten op, want de schilderij
en, die Maurice van Tellingen
maakt, staan geheel op zichzelf,
terwijl de beelden van Maurice
Joosten ondanks de abstracte
vorm naar het oorspronkelijke
gegeven verwijzen.
Maurice van Tellingen varieert
binnen een duidelijk compositie
schema met min of meer geome
trische vormen. Bij deze herha
ling is niet zozeer van belang wat
er afgebeeld is, maar hoe het is
afgeeeld; het kleurgebruik,
kleurstellingen, de verflaag en de
penseelstreek. Op afstand zie je
gekleurde vlakken, een verfhuid,
die de suggestie wekt dat alleen
het oppervlak van het schilderij
een rol speelt. Van dichtbij ech
ter, verraden kleine sporen verf
dat de uiteindelijke kleur het re
sultaat is van een proces van af
wegen tot de juiste verhouding
ontstaat. De behandeling van in
de schilderijen van Van Tellin
gen herinnert sterk aan het werk
van Rob van Koningsbruggen.
In plaats van een glad opper
vlak, strakke contourlijnen of
monochrome partijen wordt
men in de zeer bescheiden en de
monumentale doeken gecon-
fronteérd met een levendig spel
van vorm en kleur en het materi
aal. Deze levendigheid staat een
esthetisch kleurgebruik soms in
de weg, maar een van de grote
schilderijen met een opvallend
donkere toon, waarin de dunner
opgebrachte verflaag sommige
partijen subtiel laat oplichten,
kon mij helemaal overtuigen. De
kracht van Tellingens werk is de
uitnodiging om die verschillen
de muances te ontdekken.
Maurice Joosten gebruikt als
materiaal voor zijn beelden pla
ten staal die door de golvende be
weging met water in verband
kunnen worden gebracht. De
vorm van de twee stukken uit de
serie 'Waterland' ontstond na
studies van het Noordhollandse
landschap. Door groepering van
losse elementen geeft Joosten in
beide werken op verschillende
schaal vorm aan zijn idee van het
landschap. De overzichtelijk ex
positie van Maurice van Tellin
gen en Maurice Joosten geeft een
helder beeld van de essentie in
beider werk.
NANCY STOOP
Mime-prijs
AMSTERDAM (ANP) - De aan
moedigingsprijs voor het schrijven
van een mime-stuk 1988 van de
Stichting Amsterdams Fonds voor
de Kunst is toegekend aan Cecile
van Deursen en Sandra Macrander.
Zij delen de 5.000 gulden waaruit
de prijs bestaat.
Het duo krijgt de prijs voor hun
kleine doch veel belovende pro
duktie 'Gratias', aldus een advies
commissie die bestond uit Hans
Bosch, Karina Holla en Tjerk Ris-
selada. In het juryrapport staat ver
der onder meer dat Sandra en Ceci
le een zeer eigenzinnige voorstel
ling van mime, dans en zang maak
ten.
'De ontdekking van Japan'
"Japan is een puzzel, niet een
mysterie. Een mysterie is mist,
ongrijpbaar, uitzichtloos. Een
puzzel kan opgelost worden".
Zo omschrijft Ed van der Elsken
het fenomeen Japan in de tek-
stappendix van zijn onlangs ver
schenen fotoboek. In deze schit
terende uitgave van Fragment
Uitgevérij is dertig jaar fotogra
feren in Japan door Ed van der
Elsken bijeengebracht.
De ^3-jarige fotograaf werd tij
dens de vijftien reizen, die hij
sinds 1959 naar dit land maakte,
gefascineerd door de gruwelijke
tragedie, die onder dit volk
schuil gaat: een "inwendige
tweeslachtigheid van een volk
dat vast wil houden aan vaak
hoogstaande, oude morele waar
den en dat tegelijkertijd de mo
derne, snelle, oppervlakkige
consumptiemaatschappij wordt
ingejaagd".
De foto's leveren een beeld van
Japan op, dat ondanks de groei
ende publieke belangstelling
voor dit land, bij velen nog onbe
kend zal zijn. Grote steden, span
ning, de zelfkant van de samenle
ving, dynamiek, verval en men
selijke emotie zijn de sleutel
woorden voor het werk van Ed
van der Elsken. Zijn donkere
zwart/wit afdrukken zijn in dit
boek van optimale kwaliteit en
komen uitstekend tot hun recht
door de weloverwogen vormge
ving. Vooral de collage-achtige
opzet van een groot aantal pagi
na's is erg geslaagd. Hier springt
direkt in het oog wat de foto's ge
meen hebben: eenzelfde soort
compositie, een bepaalde stem
ming of een overeenkomst in
thema. Deze pagina's komen op
de lezer af alsof hij zich zelf door
de straten van Tokyo, Kyoto of
Osaka begeeft, een effect dat ook
de fotograaf beoogd moet heb
ben met het gebruik van een
groothoeklens en de vaak radica
le afsnijding van het beeldvlak.
Van der Elsken trekt zelf een dui
delijke scheiding tussen het
vroege werk uit de jaren 1959-60
en zijn latere foto's, waarmee hij
ons een blik op het moderne, he
dendaagse Japan gunt. Achterin
het boek neemt hij een catalogus
met alle foto's op, waarmee hij de
lezer belangrijke contextinfor
matie verschaft. Tot slot is het
boek voorzien van een tekstap-
pendix, "Ratatouille Japonica",
een toegift van de fotograaf met
veel documentatie en talrijke
tips voor de beginnende Japan-
reiziger.
Wie voor dit boek eens rustig de
tijd neemt, ontdekt een kant van
Japan die verrast, soms schok-
keert, maar meestal ontroert. Als
Japan een puzzel is, dan heeft Ed
Man amuseert agent met zijn viool in politiepost, e
to's, die Ed van der Elsken in Japan maakte.
van der Elsken met dit boek een
groot aantal puzzelstukjes op de
juiste plaats weten te leggen.
LISETTE OOMEN
'De ontdekking van Japan', door Ed va
der Elsken, Fragment Uitgeverij, 176 p.
tekstappendix, gebonden 120,-.
Expositie De Famars Testas in 'Oudheden'
