'Leger blijft bosnegers bedreigen'
Denkwijzer
Gezondheidsspeelgoed
Leidse arts was vier maanden actief in Surinaams oorlogsgebied
Onze taal
ZATERDAG 10 DECEMBER 1988
EXTRA
PAGINA 27
strijd in de bossen, een oorlog die vol
gens Timmerman door niemand te win
"Het junglecommando bezit geen zwa
re wapens en heeft ook geen mogelijkhe
den die te krijgen, want Frans-Guyam
belemmert de aanvoer daarvan. Wat ei
aan wapens is heeft Brunswijk veroverd
op het leger", weet hij. "Niettemin is het
junglecommando op een paar punten
wel in het voordeel. Het heeft de steun
van de granmans en kan wegvluchten in
de jungle, waar het niet meer te vinden
is. Het commando heeft bovendien een
onderdeel van de religie heel actief ge
maakt. Alle leden dragen een 'boei' om
de arm. Een ijzeren ring van zelfvertrou
wen, die volgens de traditie van de
bosnegers door de medicijnman wordt
voorzien van een stille kracht die be
schermt tegen ziekte en kogels. Daar ge
loven ze heilig in, terwijl de soldaten van
het leger van Bouterse juist huiverig zijn
voor de mystieke krachten van het oer
woud".
Uitzichtloos
Timmerman wil er maar mee zeggen dat
hij de situatie in Suriname als uitzicht
loos heeft ervaren. "Althans waar het dat
conflict aangaat. De laatste tijd is het
weliswaar rustig geweest, maar via de
wereldomroep hoorden we wel dat Bou
terse in Brazilië weer twaalf vliegtuigen
had besteld. Dat doe je niet als je over
vrede wilt gaan onderhandelen. Het zal
dan ook heel wat voeten in de aarde heb
ben vóór dat conflict is opgelost", vreest
hij.
"Medisch gezien is de toestand in
Oost-Suriname op dit moment redelijk.
Er zijn voldoende medicijnen en mijn
opvolgster bezet nu de medische post sa
men met een verpleegster. En die aanwe
zigheid op zichzelf is al belangrijk, zoals
ik heb gemerkt. Als jij er niet zit, zit er
niemand en is er ook niemand die de me
dicijnen bestelt".
"Alleen de Fransen in Frans-Guyana
worden steeds minder vriendelijk",
heeft hij ondervonden. "Ze willen zich
buiten die hele situatie houden en stellen
alleen nog met de grootst mogelijke
moeite helikopters beschikbaar om pa
tiënten naar St. Laurent te brengen. Tij
dens mijn verblijf heb ik drie keer zo'n
helikopter moeten bestellen. Eén om
mijn voorganger op te halen na die val
van de trap, en twee keer voor mensen
die per ongeluk een schotwond hadden
opgelopen. Vooral daarover werd heel
moeilijk gedaan, want de Fransen willen
elke schijn vermijden dat ze het jungle
commando helpen".
Dat wil ook Ami, de organisatie die de
medische hulp verzorgt. "De organisatie
is uiteraard neutraal", zegt Timmerman.
Maar hoe neutraal is neutraal. "Toen wij
op Langatabbetje aankwamen, merkten
we dat het junglecommando ons zag als
een deel van hun organisatie. Natuurlijk
hebben we ons daar tegen afgezet, maar
als je elke dag met die mensen praat,
zoals wy in het begin deden, wordt je me
ning vanzelf gekleurd".
Maatje
"Johan Castro bijvoorbeeld is een
maatje van me geworden. Met hem heb
ik heel wat afgepraat. Hij is de policus
van het junglecommando. Zeer intelli
gent en in wezen een pacifist die voor een
vreedzame oplossing is, maar inziet dat
je moet vechten voor de ware vrijheid".
"Castro zou hier heel graag politicolo
gie willen studeren", zegt Timmerman
die in Oost-Suriname een opmerkelijk
grote binding met Nederland zegt te heb
ben ontmoet. "Naast het neger-Engels
wordt er nog altijd Nederlands gespro
ken en Nederland wordt er echt be
schouwd als het moederland. Daar kij
ken ze enorm naar op. Nederland is voor
hen het toonbeeld van hoe het moet.
Daar willen ze allemaal een keer naar
toe".
eu.
ii-
ui.
oe.
DOOR JOOP VAN DER HORST
Soms is er een goed boek over een be
paald onderwerp. Verschillende goede
boeken zelfs. Jaren achtereen worden ze
gebruikt. Sommige mensen hebben het
zelf in huis, anderen gaan en/oor naar de
bibliotheek. Als de voorraad op is zorgt de
uitgever voor een herdruk. Rijk wordt die
uitgever daar niet van, maar er blijft toch
steeds vraag naar. Dit is de concurrent
van onze uitgever een doorn in het oog.
Hij heeft er slapeloze nachten van. Hoe
kom ik aan een beter boek over dat be
paalde onderwerp? De concurrent ligt te
woelen in zijn bed; de concurrent z'n
vrouw wordt er wakker van. Wat is er
toch? Dan vertelt hij hoe hij het bestaan
de boek zou willen overvleugelen met
een beter boek, maar dat hij niet aan een
beter boek kan komen. Knorrig draait ze
zich om en zegt: 'Overvleugel dan met
een slechter boek'. In zaken is alles ge
oorloofd.
Zo'n uitgever is Van Dale Lexicografie,
gevestigd in Utrecht en Antwerpen. Of de
vrouw van Van Dale Lexicografie ook zo
is, kan een apokrief verhaal zijn, maar dat
Van Dale Lexicografie zelf zo denkt, staat
als een paal boven water.
Wat wil het geval? Er zijn in Nederland
sinds jaar en dag twee goede spreek
woordenboeken. Dat zijn Nederlandse
spreekwoorden en gezegden, verklaard
en vergeleken met die in het Frans. Duits
en Engels, door F A. Stoett, 10de druk
verzorgd door C. Kruyskamp, uitgegeven
door Thieme in Zutphen 57,50). en Ne
derlandse spreekwoorden, spreuken en
zegswijzen, door K. ter Laan. 23ste druk.
uitgegeven door Van Goor 45,-). Alle
bei worden ze regelmatig herdrukt en zijn
ze in elke goede boekwinkel voorhanden.
Het is niet eenvoudig om een goed boek
te overtreffen. In zaken is dat dan ook niet
nodig. Van Dale Lexicografie heeft zojuist
gepubliceerd het Spreekwoordenboek in
vier talen, samengesteld door H.L. Cox
75.-). Het is niet groter dan wat er was
van Stoett en Ter Laan. het is wel duurder
en er staat veel minder in.
Je zou denken: zo'n nieuw boek is
kansloos, dit moet op een mislukking uit
draaien. Wat heeft het voor zin om met
een slechter boek aan te komen? Wie zo
denkt, begrijpt weinig van commercie. In
ieder geval minder dan Van Dale Lexico
grafie. Want al kunnen ze niet voor een
goed spreekwoordenboek zorgen, in za
ken zijn ze goed. Wie niet sterk is moet
slim zijn (zie blz. 178). Ten eerste denken
veel mensen dat een nieuw boek beter is
dan een oud boek. Ten tweede denken
veel mensen dat een duur boek beter is
dan een goedkoop boek. Ten derde den
ken veel mensen nog steeds dat als er
Van Dale op staat, het kwaliteit heeft.
Tenslotte is het samengesteld door een
echte professor, prof. dr. H.L. Cox, en ook
dat oogt beter dan alleen maar Stoett (die
overigens ook hoogleraar was maar er
niet zo mee pronkte), Kruyskamp of Ter
Laan.
Kortom, het Van Dale Spreekwoorden
boek in vier talen verkoopt heus wel. Dat
hebben ze in Utrecht en Antwerpen goed
gezien. Met een beetje geluk verkoopt het
zelfs zo goed dat de boeken van Stoett en
Ter Laan niet langer rendabel zijn en hun
uitgevers Thieme en Van Goor ze maar
uit de handel nemen. Zaken zijn zaken.
Als u geïnteresseerd bent in spreekwoor
den en waar ze vandaan komen, moet u
zich haasten. Binnenkort zijn de goede
spreekwoordenboeken misschien niet
meer te koop.
Wie mij niet gelooft, kan ik maar één
raad geven: ga naar de boekwinkel, leg
ze naast elkaar, vergelijk eens een wille
keurige bladzijde en oordeel zelf. Nu kan
het nog.
door René Diekstra
hoogleraar psychologie te Leiden
namelijk de zogenaamde spannings
hoofdpijn (de band om het hoofd of de
voorhoofdshoofdpijn). Bio-feedback-in-
strumenten die de spanning in de voor
hoofdsspier registreren en via geluidjes
of via het aangaan van lampjes of het
uitslaan van een wijzer een patiënt in
formatie geven over hoe gespannen die
spier is, blijken in het algemeen effectief
bij het verminderen van de spannings
hoofdpijn. Er zijn aanwijzingen dat de
combinatie van bio-feedback en spieront-
spanningstraining effectiever is dan van
ontspanningstraining alleen. Wat dat
betreft was het effect van mijn bio-feed
back stoel dus niet ongewoon.
Betrekkelijk spectaculair lijken de mo
gelijkheden van bio-feedback met betrek
king tot de behandeling van mensen die
de normale beheersing van bepaalde
spieren, bijvoorbeeld na een beroerte,
hebben verloren. Uit onderzoek blijkt dat
een groot aantal ernstig gehandicapte
patiënten een belangrijke verbetering in
de beheersing van bepaalde spieren -
zelfs spieren waarover ze tot nog toe hele
maal geen beheersing hadden te leren
na behandeling met bio-feedback. In ge
vallen waarin andere therapieën, zoals
traditionele vormen van fysiotherapie,
geen effect hadden bleek bio-feedback
soms wel uitkomst te bieden.
Een andere bijzondere toepassing van
bio-feedback is de behandeling van epi
lepsie, de ziekte die gepaard gaat of kan
gaan met toevallen. Bio-feedback wordt
hier gegeven via apparatuur die de elek
trische activiteit van de hersenschors af
leidt, de zogenaamde EEG-apparatuur.
Uit studies blijkt dat een aantal epilep-
sie-patiënten voor bepaalde van hun
klachten baat hebben bij behandeling
met bio-feedback. Het probleem is dat we
niet precies weten hoe die verbetering te
verklaren is. Patiënten bij wie aanvallen
uitblijven na behandeling met bio-feed
back vertonen soms helemaal geen toege
nomen beheersing van bepaalde hersen-
activiteit of EEG-frequenties, terwijl an
dere patiënten waarbij hetzelfde effect
wordt geconstateerd dat wel doen.
Men vermoedt dat EEG-bio-feedback
in feite vooral werkt omdat de patiënt
doordat hij of zij met behulp van een ap
paraat wordt behandeld - verwacht
dat er een bepaalde verbetering zal op
treden, een soort suggestie-effect dus.
Aan de andere kant kunnen we daarmee
niet alle resultaten bij epilepsie-patiën-
ten verklaren, omdat de verbetering die
wordt waargenomen vaak samenhangt
met de duur van de behandeling. Hoe
langer de behandeling, hoe groter en
duurzamer het effect. En dat laatste is
een gegeven dat we gewoonlijk niet zien
bij behandelingen die alleen op grond
van suggestie effect hebben.
Bio-feedback wordt ook uitgebreid
aangeprezen als een middel tegen hevige
angst en tegen fobieën. Als we afgaan op
de huidige stand van wetenschap dan
blijkt dat bio-feedback niet veel heeft toe
te voegen aan eenvoudige psychologische
behandelingen, zoals spierrelaxatie
technieken, hypnotische therapieën, en
bepaalde vormen van gesprekstherapie.
Alles bij elkaar genomen is er dus niet zo
veel reden, althans wetenschappelijk ge
zien, om met veel tam tam bio-feedback
als een nieuwe en hele bijzondere wijze
van behandelen van allerlei lichamelijke
en psychische klachten aan te prijzen.
Het meeste effect lijkt nog bereikt te
worden bij mensen die bijvoorbeeld als
gevolg van een ongeluk, beroerte of om
een andere reden er lichamelijk ernstig
aan toe zijn, de beheersing over bepaalde
lichaamsfuncties hebben verloren, en bij
wie via heel langzaam en moeizaam le
ren met behulp van elektronisch versterk
te signalen uit hun lichaam, signalen die
ze zonder die versterking nooit hadden
kunnen waarnemen, in zekere mate de
beheersing over de getroffen lichaams
functies weer kan worden hersteld.
Voor het overige lijkt bio-feedback het
weinig beter te doen dan allerlei andere
huis-tuin-en-keuken psychologische me
thoden. Er ts daarom weinig reden voor
niet al te ongezonde mensen om de grote
bedragen die bio-feedback-apparaten
kosten (of die voor de behandeling met
zulke apparaten gevraagd worden) uit
te geven. Dat geld kun je net zo goed en in
ieder geval plezieriger voor een ontspan
nende vakantie uitgeven. Aangenomen
dat je je huis-, tuin- en keukenpsycholo-
gie kent. Want toevallig gaan je proble
men wel met je mee op stap.
door Paul de Tombe
Hij vertoefde ruim vier maanden op
het eiland Langatabbetje in de
Marowijnerivier in Suriname.
Uitgezonden door een Franse
organisatie deed Leidenaar Jeroen
Timmerman dienst als arts in het
dorp waar het junglecommando
enige tijd z'n hoofdkwartier had. De
leiders Ronnie Brunswijk en Johan
Castro kwamen geregeld een praatje
maken in de medische post. "Hun
binding met Nederland is nog heel
erg groot". Een gekleurd verslag.
"Iedereen denkt dat er tegenwoor
dig democratie is in Suriname en
aan de buitenkant lijkt dat ook zo,
maar ondertussen gaan de aanvallen
op de boslandbevolking gewoon
door. Het leger trekt zich niks aan
van de regering, doet gewoon waar
het zin in heeft en blijft proberen de
bosnegers uit te moorden".
"Op kleine schaal weliswaar, maar het
gebeurt nog steeds. Bouterse wil met het
junglecommando ook geen vrede, hij wil
het weg hebben en zijn woord is nog al
tijd wet. Naar aanleiding van wat er ge
beurt kun je in ieder geval gevoeglijk
aannemen dat hij nog altijd aan de touw
tjes trekt".
Jeroen Timmerman ontleent de stel
ligheid waarmee hij die beweringen doet
aan een verblijf van dik vier maanden op
Langatabbetje. Uitgezonden door de
Franse organisatie Ami (Aide Medicale
Internationale) dat medische hulp ver
leent in gebieden die zijn getroffen door
oolog of natuurrampen, bezette hij van
eind juli tot eind november de medische
post op het eiland in de Marowijne-rivier.
Daar, in het grensgebied van Oost-Su
riname en Frans-Guyana waar het jung
lecommando van Brunswijk opereert,
maakte de Leidse arts zo veel mee dat hij
er geen moeite mee heeft deze conclusie
te trekken: "De kans is niet klein dat
Bouterse andermaal een coup pleegt. De
reden dat hij verkiezingen uitschreef
was dat hij het ontwikkelingsgeld uit Ne
derland nodig heeft. Suriname ligt aan
de rand van het faillissement en heeft die
miljoenen hard nodig. Krijgt ook de
nieuwe regering 'die gelden niet los, dan
is er geen enkele reden waarom Bouterse
niet opnieuw de macht zou grijpen".
Angst
Volgens Jeroen Timmerman (29 jaar, in
maart afgestudeerd) is dat de grote angst
van het junglecommando dat zegt de be
langen van de boslandbevolking 'en de
democratie' te verdedigen. Hij maakte
het op uit de bijna dagelijkse gesprekken
die hij voerde met de leiders ervan. Om
dat het kleine eiland in die tijd net weer
het doelwit was van legeraanvallen, deed
de kazerne op Langatabbetje bij zijn aan
komst in juli dienst als hoofdkwartier
van het commando. "En Brunswijk en
zijn tweede man Johan Castro kwamen
graag op de poli om een praatje te ma
ken", aldus Timmerman. "Zij zijn er van
overtuigd dat de werkelijke macht nog
bij Bouterse berust. Niemand in Oost-
Suriname gelooft trouwens in de demo
cratie, alom heerst wantrouwen in de re
gering".
De delegatie daarvan, bestaande uit
premier Arron, parlementsvoorzitter
Lachmon en minister van sociale zaken
Soemita, zou bij het recente bezoek aan
Nederland dan ook louter 'rookgordij
nen' hebben gelegd met het verspreiden
van de berichten dat het goed zou gaan
met de vredesonderhandelingen in Oost-
Suriname. "Volgens mij hebben ze dat
alleen gezegd om dat ontwikkelingsgeld
maar binnen te krijgen. Er is wel sprake
geweest van vredesoverleg, maar dat
heeft niets opgeleverd omdat de delega
tie uit Paramaribo geen enkel mandaat
had, en daarna is het gestagneerd", be
toogt Timmerman die tien dagen gele
den in Nederland terugkeerde en nu de
andere kant wil belichten.
"Tijdens het vredesoverleg van eind
juni zijn de commando's nog aangeval
len door het leger, en terwijl er vijf ge
wond in het ziekenhuis lagen liep een
woordvoerder van de regering te verkon
digen dat er niks aan de hand was. En de
aanval van eind juli op Langatabbetje is
ook heel lang door president Shankar
ontkend", zegt Timmerman "Maar die
aanval is er wel degelijk geweest. Die be
gon precies één dag nadat minister Buk
man (ontwikkelingssamenwerking) zijn
Het is bijna twaalf uur als mijn gastheer
voorstelt om na een ochtend hard werken
vóór de lunch nog even te ontspannen. In
de veronderstelling dat hij zoiets bedoelt
als languit met je voeten op het bureau of
een korte wandeling, knik ik instem
mend. Tot mijn verrassing neemt hij me
mee naar een aparte kamer, een zaal bij
na, op de bovenste verdieping van zijn
riante kantoorgebouw aan de dure East-
Side van Manhattan. In de kamer staan
vier comfortabele ontspanningsfau
teuils, voorzien van massagerollers in
rugleuning en zitting en voor elk oor een
speaker voor muziek en ontspanningsin
structies.
Als ik in de stoel zit zet hij mij een soort
van mijnwerkershelm op maar dan van
zacht leer. Aan de binnenkant ervan zit
ten drie elektroden die de spanning in
mijn voorhoofdspier meten. Ik krijg ook
een soort zonnebril op, helemaal zwart,
waarin vóór beide ogen in een cirkel klei
ne lampjes zijn aangebracht (12 stuks
die steeds in wisselende groepjes van 6
ronddraaiend oplichten. Hoe groter de
spanning in mijn voorhoofdsspier, hoe
sneller en feller de lampjes oplichten.
Het effect is dramatisch. Binnen een
paar minuten zink ik weg in een diepe
ontspanning. Ik zweef voor mijn gevoel
rond in een onmetelijk duister, want de
lampjes blijven nu uit, behalve op de mo
menten waarop ik even mijn lichaam be
weeg.
Na 15 minuten, wat voor mijn gevoel
ook drie keer zo lang had kunnen zijn,
kom ik verfrist weer tot leven. Triomfan
telijk vertelt mijn gastheer dat dit het
neusje van de zalm is op het gebied van
biologischefeedback apparatuur, voor
een prijs van 20.000 dollar per stoel.
Maar is dat het waard? Was is het wer
kelijke effect van bio-feedback-appara
ten die je lijken te vertellen hoe je kunt le
ren lichaamsprocessen te sturen op on
ze gezondheid? Ik besluit er de literatuur
op na te slaan.
De afgelopen twintig jaar is er op aller
lei gebieden onderzoek gedaan met be
trekking tot de effecten van bio-feedback.
Wat heeft het onderzoek opgeleverd? Het
antwoord daarop verschilt alnaarge-
lang het toepassingsgebied. Zo is er heel
wat onderzoek geweest naar de effecten
van bio-feedback op het leren verminde
ren van hoge bloeddruk, hypertensie.
Daaruit blijkt dat het inderdaad mo
gelijk is de bloeddruk te verlagen met be
hulp van bio-feedback, maar dat de effec
ten in het algemeen niet heel erg groot
zijn. In sommige gevallen is er hélemaal
geen sprake van effect. Nogal wat onder
zoekers spreken het vermoeden uit dat de
effecten van bio-feedback nauwelijks
groter zijn dan bepaalde eenvoudige
spierontspanningstechniekenyoga of
meditatie, als men tenminste de patiënt
weet te motiveren die technieken dage
lijks toe te passen.
Dezelfde conclusie geldt min of meer voor
het effect van bio-feedback op stoornissen
in de bloedsomloop en in de hartfunctie,
zoals het veelvuldig overslaan van het
hart en hart-racen. Ook hier is het effect
van bio-feedback niet veel groter dan
van bepaalde betrekkelijk gemakkelijk
toe te passen en veel goedkopere ontspan
ningstechnieken.
Met betrekking tot de behandeling van
migraine lijkt de situatie wat gunstiger
te zijn. Een vrij grote groep migraine-pa-
lienten, zo blijkt uit een aantal studies,
heeft duidelijk baat bij bio-feedbacktrai-
ning. Maar we weten op dit moment niet
precies waarom dat zo is. Nog duidelij
ker is het effect van biofeedback aange
toond bij een andere vorm van hoofdpijn,
bezoek aan Suriname had beëindigd en
heeft zo'n twee weken geduurd. Net
daarvoor was ik aangekomen".
Hoofdkwartier
Met de rest van de bevolking werd Tim
merman onmiddellijk geëvacueerd naar
Frans-Guyana. aan de overkant van de ri
vier. Daar sliep hij de eerste veertien da
gen overdag ging hij terug naar het ei
land om de medische post open te hou
den voor de mensen die waren achterge
bleven. "En dat waren er niet zo veel
meer. Dagelijks kwam een verkennings
vliegtuig over en de mensen die er nog
waren, vluchtten dan in paniek omdat bij
een eerdere gelegenheid uit zo'n vlieg
tuig bommen waren gegooid. Van de 600
mensen die er normaal wonen waren er
ten slotte nog 30 over, plus de leden van
het junglecommando dat daar op dat mo
ment dus z'n hoofdkwartier had inge
richt. Commando's heb ik overigens niet
hoeven te verzorgen want er vielen geen
gewonden, dus ik kon me bepalen tot de
dagelijkse medische zorg".
"Eé n keer in de week maakten we per
boot poli-tochten naar andere eilanden,
maar verder bestond die zorg uit het ge
wone werk van een huisarts. Alleen
kreeg ik daar uiteraard wat meer te ma
ken met tropische ziekten. Bijna ieder
een krijgt er bijvoorbeeld malaria, omdat
er geen doeltreffende voorzorgsmaatre
gelen meer genomen kunnen worden. Je
kunt er wel pillen tegen slikken, maar
vanwege de schadelijke gevolgen mag
dat niet langer dan vier maanden, en het
spuiten met insecticiden ter bestrijding
van de malaria-mug is niet meer moge
lijk. Gewoon omdat het spul er niet meer
is, zoals er op Langatabbetje ook geen
schoolsysteem meer is, geen elektriciteit
en geen mogelijkheid om patiënten naar
Paramaribo te vliegen. De lijn met die
stad is volkomen afgekapt sinds er spra
ke is van een oorlogssituatie".
Als gevolg van die dreiging verliet ook
de voordien aanwezige gezondsheidsas-
sistent het eiland Langetabbetje. Om die
reden werd twee jaar geleden aan de
Franse instelling Ami om medische hulp
verzocht. Timmerman, die zich had voor
genomen na zijn studie eerst zoiets te
gaan doén, kwam via die organisatie
("zoiets als Artsen zonder Grenzen, maar
wat minder log") terecht op Langatab
betje.
Gesneuveld
"Het was bijzonder interessant, maar
niet altijd even leuk. Vlak voordat hij te
rugging naar Nederland overleed mijn
voorganger die me had ingewerkt, na een
Jeroen Timmerman: "De binding met Nederland is nog groot in Oost-Suri
name". Inzet: temidden van Oostsurinaamse kinderen bij de rivier Maro-
Wijne. (foto Loek Zuyderduin)
val van een trap, en tijdens de aanval die
ik meemaakte sneuvelde een Franse
huurling van het junglecommando met
wie we bevriend waren geraakt".
"Verder waren de omstandigheden er
uiterst armoedig", schetst Timmerman
de entourage waarin hij dik vier maan
den zijn werk deed. "Je zit er midden in
de jungle. In een dorp met hutten, ge
maakt van hout en palmbladeren. De
plaatselijke bevolking is doodarm en
leeft van de z.g. 'kostgrondjes' waarop
vooral cassave wordt verbouwd, terwijl
de bedding van de Marowijnerivier vol
ligt met goud. Goudzoekers van elders
halen wel 100 gram per dag op, maar de
plaatselijke bevolking mist het geld en
dus de apparatuur om zelf te delven".
Volgens Timmerman komt het jungle
commando wel op die manier aan de fi
nanciën waarmee de activiteiten worden
bekostigd. "De algemeen aanvaarde
theorie is dat het commando het meeste
geld uit Nederland krijgt, maar ik heb uit
de gesprekken begrepen dat dat nogal te
genvalt. Ik denk dat ze hun activiteiten
voornamelijk financieren met wat ze uit
de rivier halen", zegt hij. "En zoveel heb-'
ben ze ook niet nodig, want de vaste kern
van het junglecommando bestaat maar
uit een paar honderd mensen. Die hou
den de kazernes bij, lopen wacht en zor
gen voor de inlichtingen. Alleen als er ac
tie wordt gevoerd groeit dat aantal snel.
Met vier-, vijfhonderd man die langs de
rivier wonen en die snel te recruteren
zijn. Is de actie afgelopen, dan worden
die mannen weer gewoon burgers".
"Zo noemen trouwens alle leden van
het junglecommando zich", aldus Tim
merman. "Het zijn geen soldaten, maar
burgers. Het junglecommando is een
soort burgerwacht. Ingesteld om de be
langen te verdedigen van de bosnegers,
waartoe Brunswijk zelf ook behoort".
De bosnegers hebben hun naam te
danken aan hun voorvaderen die hun
slavenbestaan ontvluchtten en zich op
ontoegankelijke plekken in de bossen
verschansten. Onder leiding van zelfge
kozen opperhoofden (granmans) sticht
ten ze er hele dorpen en legden ze er kost-
gronden aan. Hoewel ze voortdurend
werden opgejaagd door trawanten van
hun eigenaren, slaagden ze er in te over
leven, en de nazaten van de negerslaven
zijn hun eeuwenoude Afrikaanse cultuur
altijd trouw gebleven. Een groot verschil
met de stadscreolen die niet voor hun
vrijheid hadden gevochten.
Het is dan ook niet vreemd dat juist door
een bosneger de vuist van het verzet
werd gebald tegen dictator Bouterse.
Door Ronnie Brunswijk, de ex-militair
uit het Nationale Leger, die daarbij de
onontbeerlijke steun kreeg van de hoog
ste gezagsdragers in het binnenland, de
granmans. Sindsdien woedt de guerrilla-
