GOED BEKEKEN
Heeft u een
goed contact met
uw contactlens
specialist...?
van der
WIEL
SHOWROOM-KEUKENS
De werkelijkheid tart elke beschrijving in Armenië
Wie f 1,50 per dag kan missen
geeft een kind iets onbetaalbaars.
Willem de Zwijgerlaan, Leiden, tel. 071-2144 21*
Doe uw voordeel!
Van elk type slechts één exemplaar aanwezig.
FOSTER PARENTS PLAN
PAGINA 12
BUITENLAND
ZATERDAG 10 DECEMBER 1988
MOSKOl> (GPD/UPI) - Vijftien
seconden slechts, een kwart mi
nuut die een eeuwigheid leek te du
ren, trilde de aardkorst in Armenië.
Daarna was de chaos totaal en het
aantal doden nauwelijks te tellen.
„Op deze plaats stond de woning
van mijn broer. Hij werkte als di
recteur op deze fabriek en was in
de pauzes altijd hier, bij zijn vrouw
en dochter. Ook onze vader was
er", vertelde een Armeen gister
avond met een strak gezicht voor
de Sovjet-televisie. „Men heeft ze
nu weggebracht om te worden be
graven".
Overal in de ruïnes wordt ge
zocht. Zijn er nog overlevenden?
Enkele centimeters kunnen beslis
send zijn. Een reddingwerker ver
telt in het Sovjet-tv-joumaal Vrem-
ja dat er veel te veel moet gebeuren,
dat er te weinig tijd is, dat er veel
meer hulp nodig is. De camera
toont luchtopnames van de stad
Spitak. Dat beeld doet denken aan
Dresden of Nagasaki na de Gealli
eerde luchtaanvallen in de Tweede
Wereldoorlog.
In hun eerste verslag van de
ramp beschrijven de journalisten
Bamlumjan, Kroesjinski en
Protsenko vanuit de Armeense
hoofdstad Jerevan hoe zijzelf de fa
tale ogenblikken beleefden: „Wij
waren op ons kantoor, toen de mu
ren ineens begonnen te schudden.
Ongeveer een halve minuut duur
de de beving in onze kamer, daarna
werd het stil. Alleen buiten begon
in een auto een sirene te loeien;
waarschijnlijk wa§ door de aard
schokken het anti-diefstalsysteem
in werking getreden."
„Van de eerste schok moesten
mijn vriendin en ik zelfs lachen.
Wij dachten dat het weer eens een
aardschok was. Daar zijn we aan
gewend", zei Sofija Nodovan te
genover het dagblad Izvestija over
wat bij haar op de fabriek gebeur
de. „Toen kwam ineens het hele ge
bouw naar beneden. Ik slaagde
erin om dekking te vinden onder
een machine. Mijn vriendin was
verdwenen. Ik zat helemaal onder
het puin, en toen viel er een vreze-
lijke stilte en een urenlange com
plete duisternis", aldus Sofija.
Toen zij na tijden wachten stem
men boven zich hoorde, schreeuw
de zij. Haar broers kwamen om
haar te bevrijden. „Pas donderdag
tussen de middag zag ik weer het
daglicht".
Woensdagochtend 7 december,
elf minuten over half elf Moskou-
tijd. De scholen fabrieken, kanto
ren en winkels zijn vol als de nood
lottige aardschok het noorden van
de Sovjet-republiek Armenië treft.
Op sommige plaatsen opent de aar
de zich als een vraatzuchtige muil
en worden hele gebouwen verzwol
gen.
Door verdriet overmande A r
De buitenwereld weet op dat mo
ment nog van niets. Pas een uur of
vier later meldt een eerste telexbe
richtje dat er aardschokken zijn ge
registreerd in Armenië en dat er
doden zouden zijn. In Parijs zet de
redactie van het Franse dagblad Le
Monde woensdagavond een vier
regelig berichtje op de voorpagina
dat er naar het schijnt 100 doden te
betreuren zijn. Omstreeks diezelf
de tijd meldt het Amerikaanse
persbureau Associated Press dat
het er mogelijk zelfs 200 zijn. Pas in
de nacht van woensdag op donder
dag komt de gruwelijke werkelijk
heid ten dele aan het licht: 30.000,
ja misschien wel 50.000 doden.
In die omstandigheden moeten
politieke en etnische tegenstellin
gen aan de kant worden gescho
ven, vindt de Azerbajdzjaanse mi
nister van Vdlksgezondheid, Kasy-
s nadat zij hebben gehoord dat familieleden zijn omgekomen bij de ramp.
mov. „Onze enige zorg is nu, hoe
we onze buren in nood kunnen hel
pen", laat hij weten. Maar in Bakoe
denken sommigen daar anders
over. Veel soldaten zijn uit die stad
vertrokken om in Armenië te red
den wat er nog te redden valt.
Groepjes Azerbajdzjanen zien hun
kans schoon en steken negen hui
zen van Armeense stadgenoten in
brand.
Gelukkig is dat slechts een uit
zondering, want overal elders in de
Sovjetunie komt massaal en spon
taan hulp op gang. In tal van steden
staan de mensen in de rij om bloed
voor het zo zwaar bezochte Ar
meense volk af te staan. De donor
stations zijn 24 uur per dag open. Al
het ingeleverde bloed wordt op
aids gecontroleerd.
Alle banken hebben speciale re
keningen geopend en daarop
wordt met gulle hand gestort. Maar
het is niet genoeg, en ook al begint
de hulp uit het buitenland nu op
gang te komen, het is te weinig, nog
altijd te weinig. Want wat zich mo
menteel in Armenië afspeelt, bij
eenzó gigantische catastrofe
daar schiet de mens eenvoudig te
kort, wat hij ook doet.
Natuurlijk, 24 uur per dag zijn
reddingwerkers wanhopig bezig
gewonden onder de zee van puin
vandaan te halen. Maar meestal
kunnen ze slechts lijken bergen.
Het Soyjet-tv-journaal liet gister
avond zien hoe een groepje man
nen vertwijfeld een gat groef in de
resten van wat begin deze week
nog een huis was. Wat ze uiteinde
lijk hebben opgegraven, een ge
wonde of een dode, we weten het
niet, en misschien is dat maar beter
ook.
Hartverscheurende taferelen
spelen zich af, zo laten Sovjet-ver
slaggevers ons weten. En dan gaat
het om plaatsen die ze hebben kun
nen bereiken. Heel veel kleine
plaatsjes en dorpen op het platte
land zijn tot nu toe echter totaal on
bereikbaar. Wat zich daar afspeelt,
weet niemand.
Wel weten we dat in steden als
Spitak en Leninakan mensen to
taal verdwaasd door het puin lo
pen, met holle ogen, die vertellen
dat deze mensen het niet begrij
pen, nog altijd niet kunnen bevat
ten hoe verschrikkelijk het alle
maal is. Die man bij voorbeeld die
voor de ogen van een krantever
slaggever naar twee soldaten toe
loopt. Ze geven hem het lijkje van
een kind. Zijn kind. En weer ziet de
reporter die grote ogen, dat onuit
spreekbare verdriet op het gezicht
van deze vader.
Ook voor de redders zijn dat ui
teraard moeilijke momenten. Een
Pravda-verslaggever meldt hoe ze
onder het puin van een schooltje in
korte tijd 50 ontzielde kinderlijkjes
vandaan haalden. Slechts negen
kinderen kwamen levend onder de
stenen vandaan. En wat te denken
van een ziekenhuis, waaruit de
hulpverleners maar twee mensen
levend te voorschijn konden halen.
De tv-regisseurs in Moskou doen
hun best zo weinig mogelijk ver
minkte lijken te laten zien.
Zelfs mensen die denken dat ze
wel ongeveer weten welke omge-
looflijke vormen de Armeense
ramp heeft aangenomen, staan
steeds weer versteld van de nog
veel wredere werkelijkheid. „Op
weg naar Spitak bereidden we ons
voor op het ergste", melden twee
journalisten van de krant Sotsialis-
tisjeskaja Industria. „Maar toen on
ze koplampen alleen een hobbelig
veld beschenen, begrepen we dat
de werkelijkheid elke beschrijving
tart. Spitak bestaat niet meer."
Zes uur na de fatale seconden rij
den verslaggevers van de
Komsomolskaya Pravda de stad
Leninakan binnen. „Aan de Jere-
vanse weg, de belangrijkste straat
in de stad, is een wijk met flats van
tien verdiepingen veranderd in ruï
nes. Ik de duisternis om ons heen
zien we geschokte mensen. Een
man die in een deken is gewikkeld
en krampachtig aan zijn sigaret
trekt, is zojuist van onder het puin
vandaan gehaald."
En voort gaat het weer. „Onder
weg komen we huilende
tegen onder wie zelfs
Het verkeer is verlamd, de straten
zijn in modderpoelen veranderd
door de eindeloze colonnes auto's
die intussen uit Jerevan en andere
steden te hulp zijn gekomen
Rond kampvuren staan kinderbed
jes, wagentjes en eenvoudig huis
raad. Op de motrorkap van bij de
stoep geparkeerde Lada's staan pe
troleumlampjes."
Elders in de stad vertelt een man
aan de Komsomolsk^ja Pravda dat
hij de straat oprende zodra hij de
aardbeving voelde, op zoek naar
zijn dierbaren: „Ik vond mijn
vrouw Karina met ons kind, Ophe
lia, in haar armen. Nu probeer ik
mijn moeder nog te vinden."
De stromen gewonden worden
door onafzienbare kolonnes ambu
lances en vrachtwagens en door
een enorme zwerm helikopters af
gevoerd naar ziekenhuizen in de
Armeense hoofdstad Jerevan, die
gespaard is gebleven, en naar hos
pitalen in de buurrepublieken Ge
orgië en Azerbajdzjan. De zieken
huizen barsten bijna uit hun voe
gen, zo vol zijn ze. Daarom heeft
het Sovjet-leger op zo veel moge
lijk plaatsen veldhospitalen opge
zet, waar chirurgen in ploegendien
sten dag en nacht gewonden opere
ren. Verplegend personeel in zie
kenhuizen in Jerevan vertelt over
de schier oneindige stroom men
sen, volwassenen en kinderen, met
gebroken armen, benen, ribben en
wat voor breuken er allemaal nog
meer mogelijk zijn.
Toch weten het Armeense volk
"en haar redders waar dat ook maar
enigszins mogelijk is opmerkelijk
goed hun kalmte te bewaren. Het
Sovjet-persbureau Novosti meldde
gisteravond: „Er was geen paniek
in het rampgebied. Ook werden er
geen diefstallen of plunderingen
gemeld. Duizenden autobezitters
uit naburige gebieden meldden
zich vrijwillig om gewonden naar
ziekenhuizen te brengen: een on
misbare steun in de eerste uren ha
de ramp."
In de Sovjetunie zelf worden in
tal van bedrijven hulpacties geor
ganiseerd. Bij de Zil-autofabrieken
wordt hard gewerkt om zo snel mo
gelijk 300 extra vrachtwagens naar
Armenië te kunnen sturen. En een
woordvoerder van een fabriek in
Tasjkent vertelt dat de arbeiders
daar vrijwillig overwerken om zwa
re kranen te bouwen waaraan in
Armenië een schreeuwend gebrek
is,
Een belangrijk centrum voor het
organiseren van de hulpverlening
is de Komsomol, de jeugdorganisa
tie van de communistische partij.
Gisteravond liet de Sovjet-tv zien
hoe mensen toestromen om bij de
Komsomol te informeren hoe ze
kunnen helpen. Het journaal pro
jecteerde twee telefoonnummers
waar mensen kunnen melden in
welke vorm ze hulp kunnen bie
den.
Ook meldde de televisie dat er al
groepen geredde Armeense kinde
ren in Moskou waren gearriveerd.
Spontaan stroomden telefoontjes
binnen van Moskovieten die een of
meer van deze kinderen in hun
huis wilden opnemen. Maar er
bleek een vergissing in het spel: Er
waren maar een paar Armeense
kinderen aangekomen.
Opvallend is overigens dat aan
de ene kant steeds maar weer
wordt gevraagd om meer hulp,
maar dat er aan de andere kant ge
luiden zijn, dat er voldoende hulp
onderweg is. De vertegenwoordi
ger van de Armeense regering in
Moskou liet voor de televisie blij
ken dat geestelijke bijstand mo
menteel misschien wel belangrij
ker is dan materiële.
Bodemprijzen voor mooie, moderne en praktische
van perfekte kwaliteit en met fabrieksgarantie
Telefoon: 020 - 76 76 76.
Hel adres waar deskundig
heid en persoonlijk advies
samengaan. Ervaring hebben
wij vanaf de eerste fase in de
contactlens-periode. Daarom
staan wij garant voor een
eerlijke mening.
OBJECTIEF DE BESTE.
ANVC-CONTACTLENSSPECIALIST
OPTOMETRIST OV.
Nieuwe Rijn 62, Leiden. Tel. 071-12.41.08.
Teijlingerlaan 2, Sassenheim. Tel. 02522-33.11.1.
