Oogst nu het nog dag is'
'Kerken weten te veel over God'
'Tot Zwolle zat ik te trillen van
ZATERDAG 3 DECEMBER 1988
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA 13
Onderzoek naar situatie in 'gelovig Rusland'
AALSMEER (GPD) - „Als het
tij gunstig is, moetje ervan pro
fiteren. Zelf acht ik het denk
baar dat de huidige ontwikke
ling in de Sovjetunie zich niet
op deze wijze zal voortzetten.
Gorbatsjov zou in de toekomst
te maken kunnen krijgen met
grotere weerstanden en dan
zou hij gas moeten terugne
men. Alleen blijft de vraag,
wanneer dat zou gebeuren.
Omdat we dit in het Westen
niet weten, moet je nu hande
lend optreden. Uit bijbels per
spectief zeg ik ook: oogst ter
wijl het nog dag is. Dus is het
opschieten geblazen".
Hendrik Koekkoek hoopt er vol
gend voorjaar bij te zijn, als een de
legatie van ,Christian Solidarity In
ternational' (CSI) naar de Sovjetu
nie gaat om te zien hoe het er voor
staat met kerken en gelovigen. Het
was voor het eerst, dat een wester
se christelijke instantie toestem
ming kreeg voor onderzoek ter
plaatse van de situatie in .gelovig
Rusland'. Twee maanden lang mo
gen vertegenwoordigers van CSI er
vrijelijk rondgaan. Volgens zaken
man Koekkoek, voorzitter van de
Nederlandse afdeling van CSI, zal
de delegatie zich niet uitsluitend in
en rond Moskou ophouden. Ook
het platteland in het Europese deel
van de Sovjetunie staat op het pro
gramma.
Dit is het resultaat van een be
zoek in de voorbije zomer van een
CSI-vertegenwoordiging onder
aanvoering van het Amerikaanse
congreslid Frank Wolf (republi
kein). Hij had bij die gelegenheid
een gesprek met de minister van
godsdienstzaken, Konstantin
Chartsjev. „Onze mensen hebben
toen weinig kunnen doen voor ver
volgde christenen die nog gevan
gen worden gehouden. Wel werd
van Russische kant gevraagd waar
de bijbels uit het Westen bleven.
Dat was niet aan dovemansoren ge
zegd".
Er mogen nu in eerste instantie
500.000 exemplaren van het Nieu
we Testament en de Psalmen in
heel Rusland worden verspreid.
Koekkoek: „Wij kregen de verze
kering, dat we er zelf op mogen toe
zien dat de bijbels op hun plaats
komen. Daarmee kun je voorko
men, dat ze op de zwarte markt
worden verhandeld of dat er wc-
papier van wordt gemaakt".
Hij verwacht dat de CSI-delega-
tie in het voorjaar naar Moskou zal
afreizen, „want dan zal ook de eer
ste vrachtwagen met bijbels rich
ting Sovjetunie gaan". Vanuit Mos
kou worden de zending dan naar
het platteland getransporteerd,
waar de meeste christenen geen ei
gen bijbel hebben.
Overigens zal het versturen door
een zendingsorganisatie gebeuren.
De boeken worden gedrukt in de
Verenigde Staten. Koekkoek: "En
dan moeten we vlug handelen. De
openheid in de Sovjetunie is snel
komen opzetten. Zo rap als 't geko
men is kan de klok ook worden te
ruggezet, door welke invloeden
ook. Er is geen absolute garantie.
Maar natuurlijk zijn we er dank
baar voor dat de bijbel er nu mag
binnenkomen".
AMSTERDAM (GPD) - „Ik leefde
in het sfeertje van het fundamenta
lisme, met al die zekerheden. Toen
ik ontdekte dat zoiets niks voor mij
was, was dat een enorme schok.
Het is één van de draaipunten in
mijn leven geweest".
Kees van Zweden: een paar jaar
is hij evangelist geweest. Hij riep
mensen op zich te .bekeren tot Je
zus'. Over zo'n oproep is hij nu ver
bijsterd.
„Zeker, ik geloof in God, maar ik
weet alleen veel minder dan vroe
ger. Ik wéét eigenlijk niks meer
omtrent God. Ik kan niets meer
met zekerheid over Hem zeggen.
We moeten op zoek naar een God
die van al onze beelden is ontdaan.
De God die vanaf de kansel wordt
verkondigd is er ook niet meer. We
moeten leven alsof we alleen zijn".
Zegt Van Zweden, die journalist is
bij 'Trouw' (opiniepagina) en over
zijn geestelijke ontwikkeling een
boekje schreef: ,De wereld die zich
omkeerde', uitgegeven door Kok in
Kampen.
Zijn levensgevoel heeft ook veel
te maken met gebeurtenissen in de
Tweede Wereldoorlog. Zoals het
bombardement op Den Helder, dat
hij als jongen (geboren in 1929)
meemaakte. De gevangenschap
van zijn vader, die via het concen
tratiekamp Vught uiteindelijk in
een cel in Kleef belandde. En dan
Auschwitz en Hiroshima. Voor
Van Zweden bestaan er geen .gods
wonderen' meer.
Zijn vader kwam in Kleef bijna
van honger om. „Wat is dat voor
een God die iemand een paar kor
sten 'brood toewerpt en dan weer
verder laat hongeren". Hij heeft het
treinkaartje waarmee zijn vader
van Kleef naar Nijmegen reisde, al
tijd bewaard. En over Auschwitz:
„Dat is hét grote struikelblok voor
mij geworden, hoewel je ook Ver
dun of Stalingrad ervoor in de
plaats kunt zetten. Als God onver
schillig staat tegenover Auschwitz,
hoef ik Hem niet te kennen". Het
zijn in zijn gevoel de grote zwarte
gaten in de geschiedenis.
Vlag
De geschiedenis van de oorlog is
ook vol van wonderbaarlijke ont
snappingen. Dat heeft, volgens
Van Zweden, niets te maken met
.godswonderen'. Toen zijn vader
na gevangenschap uit Duitsland
uitgemergeld thuiskwam, werd dat
als een wonder ervaren. „Dat moet
God gedaan hebben, zo werd ge
zegd. Nu zeg ik dat zo niet meer".
Dat hij fulltime evangelisatiewerk
heeft gedaan, had te maken met de
dood van zijn vader in 1952. Hij was
ervan overtuigd, toen hij zijn vader
op diens sterfbed zag, dat het Gods
plan was dat hij evangelist zou wor
den.
"In 1952 wist ik dat mijn vader
voor mij had gebeden. Hoe wist ik
dat? Ik had het aan God gevraagd
en Hij gaf mij antwoord met een in
nerlijke zekerheid die eigen is aan
alle religie. Religie is eigenmachti
ge interpretatie van innerlijke erva
ring. Ik had zélf een religieuze vlag
geplant op mijn diepste ervarin
gen".
Van Zweden meent, dat het «pro
bleem Auschwitz' voor het eerst in
1755 in de geschiedenis van de
theologie opduikt. In dat jaar werd
Lissabon door een zware aardbe
ving getroffen. Het was de dag van
Allerzielen, stampvolle kerken.
„Men zag dat jong en oud, goed en
slecht, op één hoop werden ge
veegd".
In het gesprek herhaalt hij de
punten, waarover hij rept in zijn
boekje en die hem langzaam deden
veranderen. „De religie als mystie
ke ervaringswereld ging eraan. De
ontdekking van de zwarte gaten in
de geschiedenis waarin God afwe
zig was".
Offensief
Van Zweden van gereformeer
den huize zegt er geen traumati
sche ervaringen van te hebben
overgehouden. Evenmin ziet hij
om in wrok. Het heeft voor hem al
lemaal bevrijdend gewerkt. Ook
zet hij zich niet af tegen de kerk.
Maar: „Ik denk wel dat de kerk met
een soort exegetisch offensief eens
door die materie heen moet en de
godsbeelden moet afschudden. De
kerken weten te veel over God,
door de eeuwen heen".
Op de man af: is er voor hem nog
leven na de dood? „Die vraag vind
ik fout. Een christen hoopt tegen
beter weten in. Misschien mag je
die hoop hebben op basis van Je
zus Christus. Ik vind het onver
standig gezwets dat te gaan invul
len. We wéten het gewoon niet".
Ziet hij God nog als Schepper
van deze aarde? „Zo denk ik niet
meer, hoewel het me niet loslaat.
Als gelovige sta ik ruggelings tegen
het atheïsme aan. Alleen, de atheïst
kijkt de leegte in, ziet het allemaal
als toeval. Ik kijk wel de andere
kant op".
Over de godsdienstige situatie:
„Kijk, de Sovjetunie is een heel
groot land. Als ergens in een dorp
een samenkomst van gelovigen
door de politie wordt verstoord
wat in het verleden vaak is gebeurd
dan vindt men nü dat ze te ver
zijn gegaan. Van hogerhand wordt
dan wel opgetreden. Maar voordat
zoiets tot allerlei niveaus is doorge
drongen, gebeuren er nog genoeg
dingen waarvan je je afvraagt hoe
dat mogelijk is".
Diplomatie
'Christian Solidarity International'
is een beweging die nu elf jaar be
staat en die ontstond uit een grote
demonstratie van protestanten en
rooms-katholieken in Zürich tegen
het gevangen houden van een Rus
sisch baptistenpredikant. Blijk
baar maakte deze betoging in Mos
kou nogal indruk, want twee maan
den later was de man vrij. Hij
woont alweer enkele jaren in Ame
rika.
CSI zet zich in voor vervolgde
christenen in de hele wereld, hoe
wel de organisatie zich aanvanke
lijk op de Sovjetunie richtte. Inter
nationaal voorzitter is de Zwitserse
predikant Hans-Jung Stückelber-
ger. CSI heeft al menige aktie on
dernomen om gevangenen vrij te
krijgen en tal van advocaten ge
stuurd voor juridische bijstand in
rechtszaken.
Koekkoek: „De stille diplomatie
van deze rechtskundigen blijft niet
zonder succes. We zijn echt mon
diaal bezig". Uit de hele wereld
krijgt CSI langs allerlei kanalen in
formatie over de situatie van chris
tenen in landen waar democratie
nog ver te zoeken is. Over de Sov
jetunie, Roemenië en Nicaragua,
waar CSI-vertegenwoordigers per
soonlijk zijn geweest, zijn rappor
ten uitgebracht.
HENDRIK KOEKKOEK ...dankbaar, maar je weet
„Volgend jaar staat Zuidafrika mend verblijf in de Sovjetunie zul- Ik ben erg benieuwd hoe het dage-
>p ons programma. Over ons ko- len we ook een rapport publiceren. lijks leven daar is en vooral welke
mogelijkheden er op dit ogenblik
voor christenen zijn".
Kees van Zweden ...boekje
zijn geloofservaringen... (toto gpd>
In Putten stapte ik in de
treinr Het was druk, maar ik
vond nog een plaatsje naast een
oude dame. Tegenover mij zat
haar man. Naast hem een jon
getje van een jaar of negen.
Aan de andere kant van het
pad een man, een vrouw en nog
drie jonge kinderen. Ze hoorden
kennelijk allemaal bij elkaar".
"Ik pakte een boek en ging zit
ten lezen. Toen de trein Harder
wijk naderde, begonnen de
oma en de moeder tassen, jas
sen en kinderen te verzamelen.
Oma vertelde mij dat ze naar de
Flevohof gingen. "Wat leuk",
zei ik meelevend, "en het is
vandaag juist zulk mooi weer".
De trein stopte. De vrouwen,
zwaar beladen, verdwenen
richting uitgang. Als laatste
stond de vader op. In het voor
bijgaan zei hij tegen mij: "U
kunt beter de bijbel lezen, dat
bouwt meer op". Een kolossale
woede beving mij. Ik kon niets
terug zeggen, de man was al
verdwenen".
Tot Zwolle zat mevrouw N.
L. Buurma te trillen van drift,
vertelt ze in het vrijzinnig-her
vormde blad 'Kerk en Wereld',
waarvan zij redactielid is. Het
boekje dat ze in die trein las,
was 'Out of Africa' van Karen
Blixen. "Heel mooi".
Over de man die haar zo
abrupt aansprak: "Laat hij op
z'n vrije dag collecteren vpor
een christelijk pretpark in
plaats van wereldse vermaken
najagen en inbreuk maken op
de privacy van medeburgers.
Denkt hij nu echt dat het gebod
'ga heen en verkondig het evan
gelie' zo simpeltjes vervuld kan
worden? Mijn privacy was ge
schonden. Ik was voor die man
een object, een bord dat hij ge
bruikte om er zijn eigen vroom
heid op te plakken".
Mevrouw Buurma voelde
ook schaamte. "Dat een mede
christen zich zo gedraagt, is on
verdraaglijk. Het is geen recla
me voor het geloof als gelovi
gen er zo nonchalant mee om
springen. En deze man is geen
eenling. Voorgangers en evan
gelisten die mensen aansporen
hun medemensen zo te benade
ren, mogen zich Spreuken 26
vers 6 wel realiseren: Wie een
boodschap zendt door een
dwaas, kapt zich de voeten af
en drinkt onheil in".
Vleespotten
"Eens waren het Russische jo
den die uit de getto's van dat
tsarenrijk als pioniers wegtrok
ken om het fundament te leggen
voor ivat later Israël werd. Het
zionisme wist vooral bij de jon
gere generatie een onblusbaar
verlangen naar Jeruzalem te
wekken. Maar vandaag de dag
trekken de joden die Rusland
uit mogen, vanuit hun eerste
pleisterplaats in het Westen
(Wenen) niet naar Jeruzalem".
"Zij kiezen de vleespotten
van Amerika boven het harde
bestaan in Israël zelf. Hen drijft
niet meer het verlangen naar
het land dat de Eeuwige eens
aan Zijn volk gaf, laat staan dat
zij de grond willen kussen van
het land, dat door de Eeuwige
Zelf is bestemd voor Israëls toe
komst". Dr. J. van der Linden
uit Amersfoort in het gerefor
meerd 'Centraal Weekblad'.
"Diep tragisch blijft het dat
het aantal Russische joden dat,
komend in het Westen, niet
doorreist naar Jeruzalem, toe
neemt en voorkeur geeft aan
Amerika of een van de andere
westerse landen. O zeker, er
zijn uitzonderingen. Maar dat
zijn de sterkste figuren. Hun
voorbeeld heeft onvoldoende
trekkracht. De dringend nood
zakelijke versterking van Is
raëls gelederen komt niet opda
gen".
Van der Linden herinnert eraan
wat de Russische joden hebben
doorgemaakt. "Zij gingen niet
ten onder aan de holocaust,
maar moesten de verschrikkin
gen van de Stalin-tijd door
staan. De aanslagen op de jood
se cultuur en traditie hebben
het joodse geloof bij velen on
dermijnd. De echte zionisten
gingen naar Jeruzalem zodra ze
een kans kregen. Die achterble
ven, dag aan dag levend onder
communistische propaganda,
verloren vaak het besef van hun
joodse opdracht en de diepe zin
van Israëls volksbestaan. Ze
gingen gemengde huwelijken
aan en bleven zitten of zochten
de idealen van de moderne we
reld".
Wat is die diepe zin van Is
raëls volksbestaan dan wel?
Van der Linden: "Volk van de
Eeuwige te zijn, levend voor
Zijn aangezicht".
Trouw
In 'Hervormd Weekblad' van
de Confessionele Vereniging
pleit G. de Klerk uit Woerden
voor een anti-aids-voorlichting
onder het motto 'Stop aids, blijf
trouw'.
"Het klassiek-christelijke
standpunt dat de totale sexuele
beleving en overgave alleen
hun rechtmatige plaats hebben
binnen een wettig gesloten hu
welijk, lijkt hopeloos verou
derd en volkomen achterhaald.
De argumenten ervoor waren
ook niet altijd effectief. Toch is
en blijft het een uitgangspunt
dat de kerk niet kan opgeven".
"Aids-preventie onder
streept de noodzaak van open
heid over sexualiteit, ook in
rechtzinnig protestants-chris
telijke kring. Hopelijk krijgen
de bijbelse argumenten van
trouw, zelfverloochening en
respect voor de ander dan een
nieuwe kans. Maar de neutrale
overheid acht zich niet bevoegd
met deze factoren rekening te
houden".
De Klerk: "Zou ons christe
lijk verleden, hoe zwak ook,
nog niet zo in onze samenleving
doorwerken dat de overheid de
trouw, als het meest effectieve
middel, in haar anti-aidscam-
pagne kan betrekken? Het mot
to 'Stop aids, blijf trouw' zou de
hele menselijke samenleving
ten goede komen".
S. J. de Groot
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 11.45 stu-
dentenekklesia; Marekerk 10 prof. dr. v.d.
Beek. Valkenburg. 5 ds. Z. de Graaf Katwijk
aan den Rijn; Maranathak. (L. Morsweg) 10
ds. M. v.d. Velden; Oecumenische geloofsge
meenschap De Regenboog (Merenwijk) 9.30
en 11.15 pastoor v. Well; Bethlehemkerk
(Driftstr.) zie Petrakerk; Bevrijdingsk. (Mont-
gomerystr.) 10 ds. Jansen. 5 ds. Hortensius;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. Schouten;
Waalse kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs, 7 orgel
concert; 'Stevenshof' 10 kand. C. Blok. Acad.
Ziekenhuis 9 rk. dienst. 10.15 ds. v. Beinum.
ha. Diakonessenhuis elke zat. 10.30 rk.
dienst,
kerk zie herv. gem.; Petrak. (Surinamestr.) 10
ds. Hortensius, ha, 10.30 in zijzaal doven-
dienst, hr. P. C. v.d. Bos; Oude Vest 10 ds. Al-
blas, ha, mrnv Leidse Cantorij; Maranathak.
rengr.) 10
(Steenschuur) 10 en 5 ds. Den Hertog. Geref.
Gem. zie onder Leiderdorp. Geref. Gem. in
Ned. (Bethlehemkerk Driftstr.) 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds.
Mostert. Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lok-
horstk. Pieterskerkstr.) 10.30 ds. Brusewitz.
Baptistengemeente (Bethl.kerk Driftstr.) 9.30
ds. Agtereek, ha. Evang. Gemeenschap (Mid-
delstegr. 3) 9 en 10.30 evang. R. Wijmenga.
Evangeliecentrum-Pinksterbew.
Pinkstergem. (O
Vest 13) 10 br. J. Eikerbout, ha. Leger dei
Heils (hoek Vestestr./Groenesteeg) 10 e
ting', Noordhofland, V.schoten)elke zat. 10
tot 11 bijbelstudie. 11 tot 12 predikatie. Chris
telijke Wetenschap (Steensch. 6) 10.30. Ge
nootschap der Vrienden ('Quakers') 10.30
(Rapenburg 6). Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen
der L. Dagen (Brahmsl.) 9.30,10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) zo. 10. Rooms-
Kath. K. Haagweg zat. 7, zo. 10.30; Herensin
gel zat. 7, zo. 9.30 en 11Rijndijk (Stevens
hof) zat. 7, zo. 10; Steenschuur zat. 7, zo.
8.30, 10, 11.30,. 6 en 7 (lof); Boshuizerkade
Rijndijk (zie Zoeterwoude).
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10 ds. v.
Driel, 7 ds. Taselaar. Alphen. Geref. Kerk 10
ds. v. Wijngaarden, 6.30 ds. Baane, Nieuw-
veen. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Den Har-
tog, Veenendaal. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.30. R. Grool, Almere.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds. v.d. Hoef, 6.30 ds. Veldhuizen, Putten;
Salv.kerk 10 ds. Terlouw, jeugddienst, 6.30
ds. v.d. Hoef; Bethl.kerk (Nieuwerbrug) 10ds.
v. Laar, Reeuwijk. 6.30 ds. Terlouw. Geref.
Kerk 10 ds. Elderman, 6.30 ds. v.d. Weg,
Nieuwkoop. Geref. Gem. (Stationsweg 17) 10
6.30 ds. Bac. Evang.-Luth. Gem. 10.30 ds.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 10 ds. 't Hooft, ha. 5 ds. Stam, Ter
Aar. jeugddienst; Kruiskerk 10 mevr. ds. Lou-
rens, Steggerda; Opstandingskerk 10 ds.
Ommering, 6.30 ds. 't Hooft; G. Herderkerk 10
ds. Nieuwenhuis, 6.30 ds. Verheul; De Bron
9.15 ds. Taselaar, 10.30 ds. Verheul, 11 ds.
Taselaar en pastor J. de Graaff, oecum. jon
gerenviering, 6.30 dr. C. Wigmans, vesper;
Ashram (Marsdiep) 10 ds. Moll; Driehoorne 7
nam. rk viering; Oudshoornse kerk 10 ds.
Oort, R.dam; Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30
ds. Dekker, R.dam, 6.30 ds. Ouwendijk. Ge
ref. Kerk Mar.kerk 10 dr. Bade, 5 zie Advents-
kerk; Salv.kerk 10 ds. Wilschut, 6.30 ds. v.
Wijngaarden. Geref. K. Vrijg. (school Bos-
park, Beatrix!. 4) 9.30 en 5 ds. Room. Ned.
Geref. Kerk (school Wlllemstr.) 9.30 br. Z. van
Voornveld, 4.30 ds. Zwarts. Chr. Geref. Kerk
(Grijpensteinstr.) 9.30 en 4.30 en 7 dec. 7.30
ds. v.d. Meij. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240)
9.30 en 4. Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1) 10 ds.
Koekkoek. 6.30 ds. W. Hessels. Bapt.gem.
Noord (school Kalkovenw. 62) 10 hr. N. v. Ge-
meren 6.30 drs. C. Stavleu. Volle-evang-
.gem. ('De Ark', Pr. Hendrikstr. 54) 10 hr. A.
v.d. Hoorn. Pinkstergem. 'Het Licht' (Morgen-
stersch. Briljantstr. 1) zo. 10. Christenge-
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds.
v.d. Pol. 6.30 dr. Haitsma; De Stek 9.30 ds.
Ter Bals, Alphen. Geref. Kerk 9.30 ds. G. de
Jong, 5 ds. Mondeel, Reeuwijk. Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 5 kand. H. Peet Apeldoorn. Ge
ref. Gem. 9.30 leesdienst, 7 ds. Boogaard.
Volle Evang.gemeente 'Bethel' (Burg. Colijn-
str. 83) zo. 9.30, di. 8.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 kand. D.
Rodenburg, Katwijk, 6.30 ds. Het Lam (beroe
pen predikant) Besoyen. Geref. Kerk 10 ds.
Huisman, 5 ds. v.d. Woude, Wassenaar. Rk
Kerk: dorp zat. 7, zo. 10 en 11.30; Anker zat.
7, zo, 10.30; Rijndijk zo. 9.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Hofland. Ge
ref. Kerk ('Hoeksteen') 7 nam. ds. Hofland,
jeugddienst. Chr. Geref. Kerk 10 en 5 ds.
Broerema, Lelystad. Rk Kerk: Mart zat. 7, zo.
9 en 11Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Dorpsk. 10 ds. Kattenberg, 6 ds. Sloof; Ontm-
.kerk 10 ds. Sloof, 6.30 ds. Bogaard, Katwijk
aan Zee. Herv. Gem. 'De Rank'(P. Groen-col-
lege) zie Katwijk aan Zee. Geref. Kerk 10 en 5
ds. v. Breevoort, ha. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
Marinevliegkamp Valkenburg: 10.30 ds. J. A.
v. Selms.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk 10
Christ, 6 ds. Hovius; Ichthusk. 10 ds. Sjolle-
ma, 5 ds. H. Visser; Pniëlk. 9.30 ds. Hovius, 6
ds. Christ; Maranathakerk (Rijnsoever) 10 ds.
Bogaard, 6 ds. C. v.d. Berg. Overduin 2.15 ds.
A. Baas. Herv. Gem. 'De Rank' (aula P.
Groen-college Pr. Frederikdreef 15) 10 ds. v.
't Hof te Voorhout, ha. Geref. Kerk Vr.kerk 10
en 5 ds. Koster, ha; Triumfatork. 10 en 5 ds.
Kersten, ha. Geref. K. Vrijg. 8.45 en 3.45 ds.
Heida, ha. Ned. Geref. K. (aula Bestevaer
mavo) 9.30 ds. W. Smouter, 7ds. Zwarts. Chr.
Geref. K. 10 en 5 ds. Slagboom. Vrije Chr. Ge
ref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds. v.d. Belt. Ge
ref. Gem. (Remisestr.) 10 en 4 student P. Me
lis. 's Gravenzande. Geref. Gem. In Ned.
(Louwestr.) 10 en 5. Volle-evang.gem. (Voor-
str. 48) 9.45. Onafh. baptistengem. (Am-
bachtsweg 2) 10 ds. J. A. Visser, ha. Soefi-be-
weging Universel Murad Hassil, einde Zuid
boulevard, 4 nam. universele eredienst..
ds. Lapré.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 en 6.30 ds. v.d. Bom; Schep-
pingsk. 9 en 10.30 ds. Stegeman. Leythenro-
de 10 ds. De Leeuw. Elis.-ziekenhuis 9.30 ds.
Brommet, 11 rector Vijftigschild. Geref. Ge
meente Leiden eo (kerkgeb. Hoofdstr. 73) 10
ds. Boogaard. 7 student P. Melis, 's Graven
zande. Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr. J.
de Vries. Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. v.d. Kooi.
Geref. Kerk 9.30 ds. Schilt. 7 ds. v.d. Kooi. Rk
Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. Roth-
fusz, Hillegom. 7 kand. C. Haasnoot; Paulus-
kerk 10 ds. De Gelder, ha. Geref. Kerk 10 ds.
Boswijk, 5 ds. v.d. Kooi, Leimuiden. Geref. K.
Vrijg. (Prlnsessestr. 1) 9.30 en 4.30 kand. A.
M. de Hullu. Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10
ds. Waagmeester, 5 ds. Vos. Chr. Geref. Kerk
10 en 4.30 ds. v. Dijken. Geref. Gem. 10 en 4
en 7 dec. 7.30 ds. Den Boer. Evangeliege
meente (Heereweg 52a) 9.45 hr. N. Asber-
gen. Rk Kerk: Agathakerk zat 7. zo. 10 en
11.30; Poelpolder zat. 7, zo. 10.30; Mariakerk
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds. Kielder,
Vianen, 6.30 ds. De Graaff, Nieuwveen.
jeugddienst. Geref. Kerk 9.30 ds. R. v.d. Weg,
5 avondgebed. Chr. Geref. Kerk 9.30 lees
dienst, 7 ds. P. Beekhuis. Remonstr. Gem.
geen dienst. Evang. gem. (ver.gebouw 'De
Rank', Regthuysplein) 12 nam. Rk Kerk zat. 7.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 drs. M. J.
Paul, A.foort, 6.30 kand. C. N. v. Dis. Wasse
naar. jeugddienst. Geref. Kerk 9.30 dr. Wig
mans, Alphen, 7 ds. Cziria, Rijnsburg. Rk Kerk
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 (jeugd
dienst) en 7 ds. Ten Voorde. Geref. Kerk 9.30
ds. Rang, 4.30 ds. Wijngaarden. Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 4.30 kand. J. Viergever. Rk Kerk
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds. Geuze.
Geref. Kerk (W. Verlaat) 10 hr. M. Schreuder,
7 hr. J. Hilten, Uithoorn.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 ds. Keuning, 5 ds. C. v.d.
Bergh; Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Ruitenburg, 5
Vollebregt, Sassenheim; De Rank (Golfbaan)
10 ds. C. v.d. Bergh. ha. Geref. Kerk Buurt
kerk (Hoofdstr.) 10 drs. G. A. Scholte; Vinkenl.
(Binnen) 10 ds. Elgersma, 7 drs. Scholte. Ka
pel W. v.d. Bergh-stichting 11 ds. Steinhart,
Zwammerdam. 'Sole Mio' 9 ds. Elgersma.
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) geen dienst.
Rk Kerk Zee zat. 7, zo. 10.30; Binnen zat 7.
zo. 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds. v.d.
Mey, gezinsdienst; De Zilk 10 ds. Wagenvoor
de, Bennebroek. Rk Kerk Victork. zat. 7, zo. 9
en 11; Jozefk. zat. 7. zo. 9 en 10.30; De Zilk
zat. 7, zo. 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
.kerk 10 ds. Kooman; Pauluskerk 10 ds. P.
Oskamp; Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30
mevr. J. Broström-Bruin, Roelof arendsveen.
7 ds. Plomp. Geref. Kerk 10 ds. Plomp. Geref.
Kerk Vrijg. (aula Dr. Schifderschool) 9.30 en
4.30 prof. dr. Douma, Kampen, ha. Ned. Ge-
A.dam, 4 ds. Blokhuis, Hardinxveld. Van Wijc-
kerslooth 4 ds. H. Rijksen. Endegeest 10 ds.
Friederich. Volle-evangeliegem. (Gem.cen-
trum) 4. Rk Kerk Wifl.kerk zat. 7, zo. 9 en
10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7. zo. 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem.
9.30 ds. Wegerif. Geref. K. 9.30 ds. Zijl. 5 ds.
Buikema, Zw.dam. Remonstr. Gem. 10 ds.
Vos-Wiegand, V.schoten. Rk Kerk zat. 7. zo.
9.15 en 11.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk Mar. Pres.
zat. 7, zo. 9 en 11Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
RUNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30 en 7
ds. v.d. Hoeven. Chr. Geref. K. 9.30 lees
dienst, 2 ds. Boiten, Schiedam.
RUNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk
9.30 ds. Smaling, 5 ds. Wagter; Bethelkerk
9.30 ds. Pettinga, Zoetermeer. Geref. Kerk
Petrakerk 9.30 en 5 ds. Cziria; Immanuelkerk
9, 10.30 en 5 ds. Terpstra; Maranathakerk
9.30 en 5 ds. Ribberink. In alle diensten ha.
Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15 ds. Grutter. Chr.
Geref. K. 9.30 leesdienst, 5.15 ds. Schoon-
derwoerd. Soest Evang. Christengem. (aula
mavo) 10 evang. M. Brands, Rijsenhout Rk
Kerk zo. 10.30.
RUPWETERING: Rk Kerk zo. 9 en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30 ds.
Vollebregt, 7 ds. Muis, Warmond. Geref. Kerk
10 ds. Muis, Warmond. Chr. Geref. K. 10 en 5
ds. Hogenbirk. Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17)
geen dienst. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Stam, 6.30 ds.
Batelaan, V.schoten. Geref. Kerk 9.30 ds.
Wattel, 6.30 ds. Den Heeten, beiden Hoofd
dorp. Rk Kerk Aardam zat. 7, zo. 9 en 12; kerk
Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 dr. Vermeu
len, 6.30 hr. J. Goedhart, Nieuwkoop. Geref.
Kerk 10 ds. Oegema, 6.30 ds. v.d. Lugt, Kou-
Pater H. Buskermolen is voor
één jaar naar Curagao vertrokken.
Zijn functies in De Zilk en op de
vliegbasis Valkenburg worden tij
delijk waargenomen door vlootaal-
moezenier pater F. Walters.
'Het Boek'. De eerste druk van
'Het Boek', de Nederlandse editie
van de 'Living Bible' (gemakkelijk
leesbare versie van de bijbel), was
binnen drie weken uitverkocht, zo
meldt de in Zevenhuizen (ZH) ge
vestigde stichting 'Living Bibles
International/Holland'. Dezer da
gen komt de tweede druk (25.0000
exemplaren) uit.
Uit allerlei kerkelijke richtingen
zijn naast bezwaren ook posi
tieve reacties gekomen op dit boek,
dat een vertaling is van de bijbel
niet volgens de woord-voor-woord-
maar volgens de gedachte-na-ge-
dachte-methode. En dat in alle
daags Nederlands. Ook aan buiten
kerkelijke' kantbestaat waarde
ring.
Seminarie. In Stockholm is het
eerste rk seminarie geopend voor
alle priesterkandidaten in Zweden,
Finland, Noorwegen, Denemarken
en IJsland. Vier Zweden, een IJs
lander en een Duitser studeren er
op dit ogenblik.
i Katwijk
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds. v.d. Schoot; De Ontmoeting (Noordhof
land) 10 ds. Blanken. Herv. evang. op geref.
grondslag (kerkgeb. •Rehoboth', A. van Leeu
wenhoekkade) 9.30 ds. Groenenberg, Oud-
Beijerland. 4.30 ds. De Koeyer, Wilnis. Hulp
en Heil-kerk ('Schakenbos', Leidschendam)
10 zangdienst, ds. Honig. Geref. Kerk 10 ds.
De Zwart, 7 ds. Wolthaus, Zoeterwoude. Ge
ref. K. Vrijg. (Bachlaan) 10 en 5 ds, Blokland.
Aulagemeenschap Noordhofland (Ds. Fort-
gensschool) 10.30 gespreksdienst. Rk Kerk
Laur.kerk zat. 7, zo. 11.30; M. Godskerk. zat.
7, zo. 10. Kerk van Engeland (British school in
The Netherlands, J. v. Hooflaan 3) 10.15 an
glicaanse dienst.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds.
P weg') 10
C. Rog-P
jm 9.30 k
j-Pronk. Scheve-
ningen; Dorpscentrum 9.30 kand. J. Noor-
dam, Zoetermeer. Geref. Kerk Zijllaan 10 ds.
v.d. Woude. 7 ds. Huisman, H.woude. Ned.
Prot Bond (Kerkdam) 10.30 ds. Fockema Aiv
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds. A. J. de
Jong, Leiden, 6.30 ds. Geluk, R.dam. Geref.
Kerk 9.30 ds. Aalders, 6.30 ds. Zijl. Ned. Prot.
Bond (De Wijk, Schoolstr. 20) 10.30 dr. Meij-
ering, O.geest. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds. Riet
veld. Rk Kerk St. Jan zo. 9.30; Chr. Dienaark.
zat. 7, zo. 10; Meerburgkerk H. Rijndijk zat. 7,
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 dr.
Vreekamp. Epe, 6.30 ds. Eijsenga. Geref.
Kerk 10 ds. Buikema, 6.30 ds. Aalders. Re-
Gem. 10 ds. Thieme-Tiesing, Bos-
