Theo Thijssen, schrijver
met fotografisch geheugen
Gratis&M-
inspekhe/
Graffiti uit New York
KLEURKOPIE
Spontane Marjol Flore
Intiem recital voor zes
Duitse Vredesprijs voor
schrijver jeugdboek
'Desnoods met geweld'
MULTICOPV
IIMWHIMHMiffll
MULTICOPV
Raadsels van
Strijards
MULTICOPV
LEIDERDORP - Verrassend aan
Marjol Flore blijft de informele,
spontane sfeer in haar optreden,
die het onmogelijk maakt een
grens te trekken tussen ingestu
deerde effecten en de ingeving of
de onbedoelde vergissing van
het moment. Dat frappeert hele
maal bij een optreden in een klei
ne zaal als de Muzenhof, die zij in
een oogwenk weet te vullen met
de sfeer van in een ouderwets, in
tiem café-chantant. Alleen de ge
luidsinstallatie doorbreekt dat
enigszins, doordat die haar zang
in zo'n kleine ruimte scherpe bij-
LEIDEN Het was nog maar
zéér de vraag of het concert zou
doorgaan; een kwartier voor aan
vang stond ik er nog in mijn een
tje. Uiteindelijk danken we een
bijzondere avond aan de welwil
lendheid van beide musici, die
een publiek van welgeteld zes
toehoorders niet teleur wilden
stellen, terwijl ze in Amsterdam
een volle bak hadden.
Hoewel een (op zes personen
na) lege Kapelzaal geen knusse
aanblik kan zijn geweest voor de
uitvoerenden, wisten ze toch een
klanken kan geven, vooral tij
dens het overwegend uit Neder
landse teksten oDgebouwde eer
ste deel van haar programma.
Het lijkt echter ook of Marjol
Flore voor de Nederlandse lied
jes een andere stem gebruikt dan
wanneer zij Frans, Duits, Engels
of Grieks zingt. In buitenlands
repertoire lijkt haar timbre op
eens warmer te worden en kan
haar stem associaties oproepen,
die op ander momenten op de
achtergrond blijven sluimeren.
Het Franse chanson blijft daarbij
haar sterkste kant en de warme
kleuren in haar stem, maar ook
een voordracht die het midden
intieme sfeer te creëren. Pianist
en componist Alan Mills (Ier
land) hield wat meer afstand tot
het publiek vanachter zijn vleu
gel. De (nog jonge) Engelse bari
ton met zijn vriendelijk, open ge
moed en humoristische oogop
slag wist zijn gehoor dadelijk bij
de les te betrekken. Niet gehin
derd door het ontbreken van toe
hoorders zong hij met graagte en
overgave zijn programma. Vóór
de pauze veel Franse teksten/ge
dichten van Apollinaire en Coc-
teau. Alan Mills die weer te
ruggrijpt op traditionele elemen
ten als tonaliteit laat in zijn lie
deren duidelijk Franse invloe-
houdt tussen Piaf en Patachou,
zorgen daarbij onvermijdelijk
voor een nostalgisch element.
Dat de eerste helft van de
avond een strakkere, soms bijna
monotone indruk opleverde, had
echter nog een reden. Pianist
Martijn Breebaart heeft sinds
kort gezelschap van Steven Kou-
dijs, die gisteren de eerste helft
van het programma mee-bege-
leidde op de synthesizer en het is
logisch dat die samenwerking de
graad van souplesse bezit die we
van Marjol Flore gewend zijn. Al
les moet groeien en dat zal met
deze nieuwe vorm van muzikale
presentatie zeker ook gebeuren.
PAUL KORENHOF
den horen vergezeld van akkoor
den van moderner snit. Reuben
Wilcox zong in accentloos Frans
en met een groot beeldend ver
mogen deze liederen.
Na de pauze de traditionelere
muziek, de volksmuziek uit Ier
land en Wales. Niet in zijn onop
gesmukte, simpele vorm van lou
ter melodie, maar in bewerkin
gen en arrangementen van com
ponisten zoals Benjamin Britten,
C. Stenford en weer Alan Wills.
Na al dit moois klonk het wel
gemeend applaus tóch wat ma
gertjes.
MONICA SCHIKS
LEIDEN - De keurig ingelijste
'New York Graffiti' in de smette
loze galerieruimte van het Aca
demisch Ziekenhuis staat ver af
van de schilderingen die vaak
met levensgevaar aangebracht
werden op treinen en metrowa
gons. Wat eerst een middel van
jongeren tussen elf en zestien
jaar was om op te vallen en uit de
anonimiteit van deze wereldstad
te treden, is nu ingelijft in de we
reld van de kunst. Toen oudere
graffiti-schilders in de besloten
heid van het atelier gingen wer
ken, werd de basis gelegd voor
de verheffing van wat oorspron
kelijk een middel van communi
catie was, tot kunst. Nu musea,
galeries, kunstverzamelaars en
wetenschappers zich over graffi
ti ontfermd hebben, is de officië
le erkenning een feit.
De ontmoeting met negen
voorbeelden van New York Graf
fiti uit een Nederlandse particu
liere collectie betekent ook een
kennismaking met de gebruiken
en speciale jargon van deze
groep. Met 'kings' doelt Dondi
White op de hoogsten in de hië
rarchie van de Graffiti-cultuur
die onder zich nog de leermees
ter ('style master') en de leerling
('toy') hebben. Schilders als Bla
de, Blast en NOC behoren tot de
ze rang. De gevarieerde voor
beelden van graffiti-stijlen tonen
de nauwe relatie met de 'onder
grondse' schilderingen. Zonder
spuitbus en cartoonachtige ele
menten of grote formaten zou
het karakter van de voorstellin
gen totaal anders zijn. Matge-
kleurde soms vage partijen en
opvallende signaturen, zoals
|CRASH' en 'BLADE' leveren ty
perende beelden op die door de
nadruk op de artistieke, estheti
sche kant, een weinig directe uit
werking bezitten.
De Madonna-achtige 'Graffity
Girl' van Bill Blast en de knap
weergegeven weerspiegeling in
'Reflections' van Crash illustre
ren de wortels van dit werk in de
New York Graffiti. De uiterlijke
overeenkomst is duidelijk, maar
het is de vraag of de schilderin
gen in deze vorm niet veel van de
oorspronkelijke betekenis heb
ben verloren. In dit geval hebben
de makers deze verschuiving zelf
gestimuleerd, waarna anderen
zich over de Graffiti-kunst ont
fermd hebben. Veel oorspronke
lijk Graffiti-werk is niet blijvend
bewaard gebleven, omdat trei
nen en metro's schoongemaakt
zijn. Schilderijen van de 'Kings'
en foto's van New Yorkse Graffi
ti herinneren aan deze activitei
ten, die ook in ons land op grote
schaal navolging hebben gevon
den. NANCY STOOP
De Madonna-achtige 'Graffity Girl' van Bill Bast illustreert de wor
tels van deze kunstvorm in de expositie 'New York Graffiti'. (PR-foto)
Theo Thijssen (1879 - 1943) werd
in de Jordaan geboren als zoon
van een schoenmaker. In 1890
overleed zijn vader en moeder
Thijssen was gedwongen de
kinderen onder armoedige
omstandigheden verder op te
voeden. Op vijftienjarige leeftijd
vertrok Thijssen naar de
Rijkskweekschool in Haarlem en
werd onderwijzer in
Amsterdam-Oost, een functie die
hij tot 1921 zou vervullen. In die
jaren was de schrijver een
voorstander van radicale
veranderingen in het onderwijs
en het blad 'De Nieuwe School',
AMSTERDAM (GPD) - Het boek
'Het Amsterdam van Theo Thijs
sen' wordt morgen gepresenteerd.
De publicatie, die wordt uitgege
ven door Thomas Rap, is samenge
steld en geschreven door Peter-
Paul de Baar, Rob Grootendorst en
Jan Roedoe. In 'Het Amsterdam
van Theo Thijssen' wordt een aan
tal wandelingen door de stad be
schreven waarbij men stilstaat bij
plaatsen die voor Thijssen of zijn
romanfiguren een speciale beteke
nis hebben gehad. Van elke lokatie
is een foto uit de tijd van zijn jeugd
opgenomen, samen met een citaat
uit zijn werk, een historische toe
lichting en een routebeschrijving.
Volgens Peter-Paul de Baar, sa
men met de andere twee samen
stellers van het boek ook bestuurs
lid van de Stichting Theo Thijssen,
is het idee voor het boek ontstaan
uit nieuwsgierigheid. "Eigenlijk
stond er niets vast. We wilden een
boekje maken over lokaties die in
Thijssens werk een belangrijke rol
spelen". Vooral 'Jongensdagen',
'Kees de jongen', 'Het taaie onge
rief en 'In de ochtend van het le
ven' bleken veel verwijzingen naar
bestaande plekken te bevatten. De
Baar: "Met die werklijst zijn we ge
gevens gaan verzamelen over de lo
katies en de mensen die er ge
woond hebben. Adressenboeken
en bevolkingsregisters hebben ons
daarbij een heel eind verder gehol
pen".
Foto's hebben de makers vooral
in het Gemeentearchief gevonden.
Niet altijd was een afbeelding uit
de periode rond 1890 beschikbaar
maar de gebruikte illustraties we
ten volgens de samenstellers de
dat hij samen met Piet Bol had
opgericht, was daar een welkome
uitlaatklep voor.
In 1923 publiceerde Thijssen de
roman 'Kees de jongen'. Het boek
beschrijft de lotgevallen van
Kees, net als Thijssen een
schoenmakerszoon uit de
Jordaan, die de troosteloze
werkelijkheid ontvlucht met
allerlei heroïsche fantasieën. In
het boek wordt een fraaie schets
gegeven van Amsterdam in de
periode rond 1890 en mede
daardoor werd het een groot
succes.
.VAARSCHOOL vandeVEREENICING IER VERBRE1D1NGIER WAARHEID» AMSTERDAM.feer q-cht
1? Mei 1858 - 17 Mei'1883.
troffen wij een kaartje aan waarop
het feestterrein voor de Prinsesse-
dagfeesten van 1890 beschreven
staat. Alles klopt precies; op het
terrein waren een melk- en een pof
fertjeskraam aanwezig en ook is er
een ballon opgelaten."
Wandelingen
door Amsterdam
aan de hand van
Theo Thijssen
Ironisch
De Jordaan was in Thijssens jeugd
een van de dichtsbevolkte wijken
van de stad. Door de overbevol
king leefden er in en rond de wijk
gemiddeld 15 mensen per woon
huis. Over heel Amsterdam was
dat gemiddeld 11. De rijkere bewo
ners van de Jordaan leefden in de
woningen die aan de straten en
grachten lagen en de minder be
deelden moesten het doen met een
plaatsje in de stegen of woonden in
de souterrains en zolders van de rij
kere huizen. "Soms is het verschil
tussen toen en nu erg ironisch",
vindt De Baar "Zo beschrijft Thijs
sen in 'In de ochtend van het leven'
een souterrain onder het pand
Prinsegracht 11 waar kruier Otten
met zijn gezin van acht kinderen
woont. Hij vertelt over de bedwel
mende slaaplucht die er uit de ar
moedige woning opsteeg. Tegen
woordig wordt het souterrain be
woond door een paar welgestelde
dertigers met een goed gevulde
boekenkast."
'Het Amsterdam van Theo Thij-
sen' is vooral een eerbetoon aan de
schrijver en aan het Amsterdam
dat het decor is van zijn literaire
werk. De samenstellers hopen dat
iedere Thijssen-'supporter' de rou
tes die in het boek staan beschre
ven bewandelt. Ook denkt De Baar
dat het boek voor iedereen die zich
in de sociale geschiedenis van Am
sterdam interesseert een welkome
aanvulling van zijn boekenkast is.
De Baar: "Maar je kunt het ook ge
woon bij de snorrende haard le-
sfeer van het Amsterdam van wel
eer goed weer te geven. Veel van de
foto's zijn gemaakt door Jacob Olie
en George Breitner. Recente foto's
van de lokaties zijn niet in de uitga
ve opgenomen. De Baar: "Mensen
moeten zelf maar gaan kijken hoe
het nu is.
Opvallend is dat Thijssen veel van
Hélène de Montigny-prijs voor Renate Rubinstein
AMSTERDAM (ANP) - De schrijf
ster Renate Rubinstein (59) in Am
sterdam is de Hélène de Montigny-
prijs van 50.000 gulden toegekend.
Ze krijgt de prijs omdat zij zich bui
tengewoon verdienstelijk heeft ge
maakt voor de mensheid. De prijs
wordt 2 december uitgereikt.
De prijs is toegekend door
teit van Amsterdam, burgemeester
drs. M.W.M. Vos-van Gortel van
Utrecht en dr. G.A. Wagner, presi
dent-commissaris van de Konink
lijke Nederlandse Petroleum Maat
schappij.
Volgens het toekenningsrapport
treft "moed" het meest van alle as
pecten die het leven en werk van
Renate Rubinstein kenmerken,
prof.dr. S.K. Thoden van Velzen, Van moed getuigen de bijdragen
rector magnificus van de Universi- die zij aan maatschappelijke dis-
zijn romankarakters vrijwel klak- jeugd vertelt, te kloppen met wat er
keloos baseerde op mensen die hij door de makers in de bevolkingsre-
in zijn jeugd gekend had. Hetzelfde gisters is gevonden
is het geval met de lokaties uit zijn Een voorbeeld hiervan is de
boeken. Ook valt op dat de schrij- bank van lening in de passage van
ver op latere leeftijd nog precies de Damstraat. In 'Kees de jongen'
weet hoe het vroeger was: in 'In de wordt beschreven hoe kleine Kees
ochtend van het leven' blijkt vrij- op kamer 19 van de passage voor
wel alles wat Thijssen over zijn zijn vader een lening moet aflos-
sen. Onderzoek wees uit dat er op
die plaats een distilleerderij geves
tigd is geweest waarboven inder
daad op kamer 19 een bank van le
ning huisde.
Nog een voorbeeld: in 'In de och
tend van het leven' vertelt de
schrijver hoe hij met zijn broertje
brood moet bezorgen bij een wedu
we die op de zolder van Prinsen
gracht 2 woont en die zij, naar het
brood dat zij altijd bestelde, 'Juf
frouw Dubbelgebakken' noemen.
In het bevolkingsregister van die
tijd vonden de makers van het
boek een notitie over de weduwe
Helena Rikkers die inderdaad daar
op zolder heeft gewoond. De Baar:
"Een derde voorbeeld is het Prin-
sessedagfeest dat Thijssen in 'In de
ochtend van het leven' beschrijft.
Hij vertelt dat er een melk- en een
poffertjeskraam was en dat er een
luchtballon werd opgelaten. In het
Amsterdamse Gemeentearchief
cussies heeft geleverd in de vorm
van publikaties waarin zij, vaak
dwars tegen gangbare opvattingen
in, een krachtig geluid laat horen.
Niet uit een behoefte om te provo
ceren, maar uit een diep gevoelde
overtuiging die zij - op heldere en
vaak verrassende wijze geformu
leerd - weet te onderbouwen met
rationele argumenten, aldus de
commissie van drie.
Achterberg-discussie
Hazeu-Middeldorp in
De Burcht in Leiden
LEIDEN - De dichter Gerrit Ach
terberg staat op het ogenblik weer
volop in de belangstelling. Onlangs
voltooide Wim Hazeu een vuistdik
ke biografie over het getourmen
teerde leven van deze kunstenaar
van internationale allure. De afde
ling 'Burcht Literair' van de Kunst
kring Burcht organiseert in samen
werking met De Arbeiderspers en
boekhandel Kooyker morgen
avond een discussie tussen bio
graaf Hazeu en Achterbergkenner
Andries Middeldorp. Het is de eer
ste avond in een reeks die gedoopt
werd met de naam: 'De Conversa
tie'.
Hazeu, die twintig jaar research
heeft verricht voor hij de biografie
kon schrijven, zal eerst een lezing
geven die is toegespitst op Achter-
bergs verblijf in Oegstgeest en Lei
den tijdens de Tweede Wereldoor
log en de rol die Leidse psychiaters
in zijn leven hebben gespeeld.
ADVERTENTIE
Jan de Zanger.
ESSEN (ANP) - Jan de Zanger (56)
uit Zwiep bij Lochem heeft giste
ren in het Westduitse Essen de
Gustav Heinemann Vredesprijs
voor kinder- en jeugdboeken van
de deelstaat Nordrhein-Westfalen
gekregen voor 'Dann eben mit Ge-
walt', zoals daar het jeugdboek
'Desnoods met geweld' heet.
In het boek waarschuwt de
schrijver voor vreemdelingenhaat
en racisme. De minister van weten
schappen van Nordrhein-Westfa
len, Anke Brunn, sloot zich daarbij
aan. Zij acht grote waakzaamheid
geboden. Kinderen en jongeren
moeten al weten dat in discrimina
tie grote gevaren schuilen voor een
democratische samenleving,
meende zij.
Jan de Zanger werd in Schiedam
geboren, kwam in 1945 in Dene
marken als ondervoede jongen
weer op krachten, volgde in Neder
land de hbs en ging in Scandinavië
werken als landarbeider, liftboy en
bediende in een restaurant. Aan
sluitend studeerde hij Nederlands
en werd in 1957 leraar aan de
school in Schiedam die hij zes jaar
eerder had verlaten. In 1963 werd
hij leraar in Lochem en stapte in
1977 over naar de Stichting voor
Leerplanontwikkeling in Ensche
de waar hij zich voor halve dagen
bezighoudt met lees- en literatuur
onderwijs aan kinderen van vier
tot twaalf jaar.
In 1961 publiceerde Jan de Zan
ger zijn eerste vertaling, een Deen-
ADVERTENTIE
Diiekt klaar, ook vergroot of verkleind.
Nieuw in Sossenheim.
Hoofdstraat 210, 02522-15099
se roman, waarna er nog zeker
tachtig volgden uit het Deens, het
Zweeds, het Noors en het Duits: ro
mans, verhalenbundels, kinder
boeken, jeugdromans, hoorspelen,
bloemlezingen uit poëzie en korte
verhalen. In 1962 verscheen zijn
eerste bundel eigen gedichten. In
1970 kreeg hij in Kopenhagen de
S/oren Gyldendal-prijs voor verta
lingen. Tot 1980 kwamen in totaal
vijf boeken van zijn hand uit.
Sindsdien zijn er twaalf bijgeko
men. In 1981 werd hij voorzitter
van de Nederlandse sectie van de
IBBY, de International Board on
Books for Young People. In 1982
werd hij twee keer gelauwerd voor
de jeugdroman 'Ben is dood': met
de Gouden Harington van Velsen
en met de Legpenning van Lim
burg.
In de afgelopen jaren richtte hij
zich tot de jeugd. Met zijn jeugd
boeken is hij ook internationaal
doorgebroken. Er zijn vertalingen
verschenen behalve in het Duits,
ook in het Deens en het Japans, en
binnenkort zelfs in het Pools.
ORIGINELE REM DELEN
VOORAF PRIJSOPGAVE
GRATIS SCHOKDEMPERTEST
LEIDERDORP Lijnbaan 9 071-8913 OB
geopend8-17.30 uur zaterdags 8.45-13 uur.
Gerrit Achterberg. (foto gpd>
Na de pauze zal Achterberg-ken
ner Andries Middeldorp met Ha
zeu in discussie treden. Zowel Mid
deldorp als Hazeu zijn goed van de
tongriem gesneden en wisten ook
in het verleden hun standpunten
helder en duidelijk uiteen te zetten.
Het literaire treffen begint morgen
avond 20.15 uur.
Ruim twee miljoen
op veiling voor
Guaraeri-viool
LONDEN (RTR) - Op een veiling in
de Britse hoofdstad Londen is gis
teren een viool uit 1743 voor ruim
twee miljoen gulden van eigenaar
gewisseld. Dit hebben medewer
kers van het veilinghuis Sotheby's
meegedeeld. De identiteit van de
koper bleef onbekend.
Het door Giuseppe Guameri del
Jesu vervaardigde muziekinstru
ment brak daarmee de recordprijs
die tot nu toe voor een viool was be
taald. In maart bracht een 280 jaar
oude 'Stradivarius' bij hetzelfde
veilinghuis bijna 1,75 miljoen op.
Deskundigen schatten dat er nog
ongeveer 150 Guarneri-violen in de
wereld bestaan. Volgens hen zijn
'Guarneri's' veel groffer gesneden
dan de door Antonio Stradivarius
gemaakte violen, die zy "elegan
ter" noemen.
ADVERTENTIE
Direkt (door, ook vergroot of verkleind.
Nieuw in Sassenheim.
Hoofdstraat 210, 02522-15099
'Gesprekken over Goethe?' door de To
neelgroep Amsterdam. Tekst/regie: Frans
Strijards. Gespeeld door. Bavo Galama,
Han Kerckhoffs en Gijs de Lange. Gezien
23 november in het LAK. Aldaar nog
vanavond.
LEIDEN - Het vraagteken in de
titel 'Gesprekken over Goethe?'
veelbetekenend. Ten eerste
functioneert het als waarschu
wingssignaal dat deze gesprek
ken over alles, behalve over
Goethe gaan. Waarom dan toch
deze titel?, is een vraag die je bij
een groep als de Toneelgroep
Amsterdam en bij schrijver/re
gisseur Frans Strijards niet mag
stellen, en wel vanwege het pa
tent van deze Amsterdamse thea
termakers op tegendraadsheid.
Ten tweede heeft het vraagte
ken in de titel symboolwaarde
voor de raadselachtige tekstcon
structie van het stuk. Een ieder
zal moeten erkennen, dat het e
hele kluif is. Wie tijdens de vo
stelling de tekst nauwkeurig
tracht te volgen, wordt door het
hoge speltempo meegesleurd in
een psychologisch labyrinth.
Heb je affiniteit met een dergelij
ke compacte tekst, dan kun je
dat waarderen.
De voorstelling heeft inder
daad lovende reacties gekregen,
de raadsels van Strijards zijn be
wierookt. Mis je die trendgevoe
lige snaar voor dit filosofisch ge
tinte debat, dan voel je je tijdens
de voorstelling per minuut droe
viger worden. Het is alsof de v
de wand tussen zaal en toneel
steeds ondoordringbaarder
wordt. Als je buurman en buur
vrouw dan wel enthousiast zijn
of op zijn minst geboeid zitten te
kijken, voel je je welhaast bui
tengesloten. Da's natuurlijk
meer bekentenisproza dan
censietaal maar wat moetje als
een stuk je echt helemaal niks
zegt?!
Op toneel bevinden zich drie
mannen, van wie twee als een
soort psychiater de derde gere
geld ondervragen. Die derde per
soon praat afwisselend in de ik-
/hij-vorm over een patiënt, wiens
leven hier op zeer fragmentari
sche wijze in een overvloed i
woorden gereconstrueerd wordt.
Het ziet er althans naar uit dat z
daartoe pogingen ondernemen;
want een slag om de arm houden,
blijft toch raadzaam. Een tante
en een oom spelen een rol, e
als de waan van de patiënt (vol
gens het geciteerde Orestes-mo-
tiefi dat hij zijn moeder zou heb
ben vermoord.
De drie acteurs zijn vijf kwar
tier vrijwel ononderbroken aan
het woord. Grotendeels verloopt
het stuk als een debat tussen de
ze drie heren. Een enkele keer
wordt er echt gespeeld. Bavo Ga
lama en Gijs de Lange doen dat
vooral verbaal, Han Kerckhoffs
onderstreept zijn teksten met
veel lijfelijke expressie. Wat de
acteerprestaties betreft, is duide
lijk dat de spelers tegen hun
moeilijke taak zijn opgewassen.
Maar zelfs dat kan alle onbegrip
met meer compenseren.
WIJNAND ZEILSTRA
ADVERTENTIE
NU 00K IN SASSENHEIM
HOOFDSTRAAT 210
TEL. 02522- 15099
FAX 02522 -33 1 28
