Orthodoxen willen Shamir als formateur Einde van mammoetproces Delmas nog niet in zicht Dissidenten Hongarije pleiten voor afschaffing van het eenpartijsysteem Dubcek: 'Elite vorm van dialoog Tsjechoslowaldje ontoelaatbaar' Spanning rond vergadering van OAS in El Salvador Slachtpartij Colombiaans stadje Segovia: 43 doden UDF'ers staan terecht op beschuldiging van hoogverraad Grote steun voor premier Israël TEL AVIV (GPD/AP) In Israël wordt verwacht dat pre sident Herzog misschien al vandaag premier Shamir (Li kud) zal opdragen een nieuwe regering te vormen. Gister avond besloten twee ultra-orthodoxe partijen, Shas en Agoedat Jisrael, de president te adviseren Shamir als for mateur aan te stellen. De huidige premier heeft daarmee een kleine meerderheid (63) van de 120 parlementsleden achter zich gekregen. Shas en Agoedat hebben respectievelijk zes en vijf zetels in de Knesset. De derde ultra-ortho doxe groep, Degel Ha'Tora (twee Premier Shamir. Spanje maakt voorbehoud bij WEU-verdrag MADRID (GPD) Spanje zal een voorbehoud maken ten aanzien van Gibraltar bij de ondertekening van het akkoord vandaag in Lon den, waarbij Spanje, (samen met Portugal), lid wordt van de West Europese Unie. De reserve betreft het artikel 10 van het uit 1954 date rende verdrag van de WEU, waar bij alle onderlinge conflicten van de lidstaten worden onderworpen aan het Internationale Hof van Jus titie in Den Haag. Spanje gaat er van uit, dat de Spaanse aanspraken op de Britse kroonkolonie van eerdere datum zijn en momenteel via bilaterale di plomatieke weg met Engeland worden uitgevochten. Volgens Spaanse bronnen gaan Engeland en ook de andere lidstaten met dat voorbehoud akkoord. Het lidmaatschap van de WEU heeft in enkele Spaanse media tot nationalistische commentaren ge leid. In het hypothetische geval, dat Gibraltar zou worden aangeval len door een vreemde mogendheid, zou Spanje verplicht zijn om de Britse soevereiniteit te verdedigen, luidden enkele kritische commen taren. Terwijl de WEU geen vinger uit zou steken, als Marokko militai re actie zou ondernemen tegen de Spaanse enclaves Ceuta en Melilla, omdat deze buiten het Europese territorium van het verdrag van Brussel vallen. Sudan Vandaag nog zullen het SPLA (Sudanese volksbevrijdingsleger) en de Sudanese regering een vre desakkoord tekenen, zo verwacht het officiële Sudanese persbureau Suna. Het vredesakkoord moet een eind maken aan de al vijf jaar du rende burgeroorlog in het land. Sri Lanka Vermoedelijk leden van een Tamil- afscheidingsbeweging hebben vanochtend in een dorp in noord- oost-Sri Lanka een bus aangeval len en zeker twintig passagiers ver moord. Volgens de politie en het le ger raakten drie mensen gewond. Japan Op 81-jarige leeftijd is vandaag in een ziekenhuis in Tokyo oud-pre mier Takeo Miki, die lange tijd de bijnaam van 'Mr. Clean' droeg, overleden. Miki werd in 1937 in het Japanse Huis van Afgevaardigden gekozen. Hij dankte zijn bijnaam aan zijn pogingen de politiek van corruptie te zuiveren. Polen In de kathedraal van het Poolse Katowice zijn zaterdag meer dan 80 mensen in hongerstaking gegaan. Eerst eisten zij de vrijlating van een aantal demonstranten die vrijdag avond waren opgepakt. Gisteren veranderden zij hun eis, omdat de meeste demonstranten intussen bleken te zijn vrijgelaten. De nieu we eis van de hongerstakers is dat arbeiders die de afgelopen zomer wegens deelname aan stakingen werden ontslagen, weer worden aangenomen. Israël Het leger van Israël heeft op de be zette Westelijke Jordaanoever en kele tientallen Palestijnen gearres teerd, die zouden behoren tot 16 verzetsgroepen. Verscheidene hui zen van arrestanten werden neer gehaald of dichtgemetseld. BUDAPEST Hongaarse dissi denten hebben het afgelopen weekeinde in Budapest een organi satie opgericht die afschaffing van het eenpartijsysteem en een demo cratie naar westers model wil. De groepering, de Alliantie van Vrije Democraten, wil zich zodra volgen de maand het Hongaarse parle ment een nieuwe wet voor vereni- gings- en vergadervrijheid aan neemt, officieel laten registreren en heeft ook al aangekondigd mee te willen doen aan voor 1990 vast gestelde parlementsverkiezingen. door Hans Geleijnse Volgens Koszeg, bestuurslid van de nieuwe groepering, hebben zich tijdens de oprichtingsvergadering in het Jurta-theater in Budapest al ongeveer 1.000 leden aangemeld. De Alliantie is als zelfstandige or ganisatie een voortzetting van het Netwerk van Onafhankelijke Ini- tiatieven, dat 17 maart dit jaar werd opgericht en al snel 1700 handteke ningen onder een politiek manifest verzamelde. In het ontwerpprogram van de Alliantie wordt geconcludeerd dat als gevolg van politieke en econo mische crisis de communistische partij niet langer het vertrouwen van de bevolking geniet. Om uit de problemen te komen wil de Allian tie onder meer vervroegde en de mocratische verkiezingen, vrij on dernemerschap, terwijl Hongarije direct zou moeten gaan onderhan delen over terugtrekking van Rus sische troepen op zijn grondgebied en over de relatie met het War- schau-Pact. Dit zijn eisen die verder gaan dan die van het eerder dit jaar opgerich te Democratische Forum, een be weging van schrijvers en onafhan kelijke intellectuelen, die de laatste maanden veel furore maakt. Ook het Forum wil een meerpartij sys teem, maar stelt zich minder radi caal op en kan daarom op een veel vriendelijker bejegening van de au toriteiten en aandacht van de pers rekenen. De nieuwe groepering presen teerde zich enkele dagen nadat mi nister van justitie Kulcsar had ver klaard dat de nieuwe wet in theorie en in de toekomst de weg vrij maakt voor een meerpartijensys- teem in Hongarije. Deze medede ling, die buiten Hongarije meer op zien baarde dan in het land zelf, wordt door de nieuwe groepering beschouwd als een zoveelste belof te die ten doel heeft concrete be sluiten uit te stellen", aldus Kos zeg. Zaterdag legde Kulcsar in het partijdagblad Nepszabadsag (Volksvrijheid) nog eens uit dat dit realisering van het meerpartijen- systeem een 'overgangsperiode' nodig heeft waarvan hij de lengte niet kon en wilde voorspellen. Al eerder had hij verklaard dat alleen politieke partijen worden gedoogd die het socialistische karakter van de Hongaarse staat accepteren. De nieuwe wet op de vergader en verenigingsvrijheid bevat een artikel waarin staat dat privé-per- sonen politieke partijen kunnen oprichten. Maar de "oprichting, re gistratie en supervisie" van deze partijen moeten in een aparte wet worden geregeld, terwijl boven dien een gewijzigde of nieuwe grondwet nodig is om een meer- partijensysteem mogelijk te ma ken. Zowel de nieuwe wet op de poli tieke partijen als de gewijzigde grondwet worden niet voor 1991 verwacht. Kulcsar benadrukte in Nepszabadsag dat "een overgangs periode nodig is om politieke de stabilisering. met alle mogelijke tragische gevolgen ervan, te ver mijden". Ook Hongarije's radicaal ste hervormer in de partijtop, polit bureaulid en minister van staat. Pozsgay, waarschuwde vorige week voor politieke destabilisatie als gevolg van overhaast invoeren van een meerpartijensysteem. zetels), heeft gisteren besloten de president te laten weten dat ze geen voorkeur heeft voor Shamir of Peres, de leider van de Arbei derspartij. Behalve Shas en Agoedat Jisrael zullen nog vijf andere partijen een advies uitbrengen voor Shamir als formateur. Dat zijn Shamirs eigen Likud (40 zetels), de Nationaal Re ligieuze Partij (5), Techiya (3), Tso- met (2) en Moledet (2). De steun voor Shamir betekent niet dat de vorming van een rechts- religieuze regering nu vaststaat. In de komende weken zal de forma teur zich moeten gaan bezighou den met het opstellen van een re geerakkoord en met de verdeling van de ministersposten, wat geen eenvoudige opgave is voor een ka binet met een groot aantal partijen. Intussen demonstreerden dui zenden Israëli's zaterdag in Tel Aviv voor de herziening van het kiesstelsel. De ongeveer 15.000 be togers vroegen de Arbeiderspartij en het Likudblok van premier Sha mir een tijdelijke coalitie te vor men, met als enig doel een voorge stelde hervorming van de kieswet door te Griekse premier: 'Wijzigingen in kabinet nodig' ATHENE (AP) De Griekse pre mier Papandreou heeft gisteren aangekondigd dat hij deze week in grijpende wijzigingen in de bezet ting van de ministersposten zal doorvoeren vanwege publieke ver ontwaardiging over een financieel schandaal. De premier sprak in een door de televisie uitgezonden toe spraak van een "enorme publieke eis die volledig gerechtvaardigd Het publiek eist "een radicale hervorming van de regering", al dus Papandreou, die geen datum noemde voor de uitvoering van zijn plannen. De kabinetswijziging wordt de vijftiende sinds de Pan- hellenistische Socialistische Be weging (PASOK) in 1981 aan de macht kwam. Zowel conservatieve als linkse partijen riepen op tot het aftreden van de regering na de verdwijning op 6 november van de 34-jarige uit gever Koskotas, die beschuldigd was van betrokkenheid bij een fi nancieel schandaal waarmee naar verluidt circa 60 miljoen gulden was gemoeid. De politie neemt aan dat Kosko tas Griekenland is ontvlucht op een jacht. Een rechter van instruc tie had Koskotas zes dagen eerder verboden het land te verlaten in verband met een officieel onder zoek naar zijn doen en laten als pre sident-directeur van de Bank van Kreta. De politieke crisis begon verle den maand nadat Griekse dagbla den hooggeplaatste regeringsfunc tionarissen hadden beticht van be trokkenheid bij onwettige transac ties van de bank. De minister van justitie en minister van openbare orde namen verantwoordelijkheid voor de verdwijning van Koskotas en traden af. ROME "Ik zou het opnieuw doen. Ondanks alles wat ons is aan gedaan. Net als de wetenschappers die onderzoek blijven doen naar de bacillen die hen vermoorden". Met een bewogen redevoering nam Dubcek, de vroegere leider van de Praagse Lente in Tsjechoslowa- kije, gisteren in de Italiaanse stad Bologna een eredoctoraat in ont vangst dat hem werd uitgereikt door de oudste universiteit van Eu ropa. door Marjon van Royen Het was de eerste keer, sinds twintig jaar geleden een invasie van Russische tanks een einde maakte aan Dubceks unieke pro ject om in zijn land een 'socialisme met een menselijk gezicht' op te bouwen. Achttien jaar lang heeft Dubcek, monddood gemaakt en af gezonderd, als een banneling in zijn eigen land geleefd. Hij werkte als arbeider voor het ministerie van bosbeheer, en werd stevig bewaakt door de vertegenwoordigers van het nieuwe regime dat na de inval door de Russen aan de macht wer den geholpen. Dubcek zei gisteren 'intens ont roerd' te zijn, door de eer die de universiteit van Bologna hem met het doctoraat heeft willen bewij zen. Voordat hij vrijdagnacht voor het eerst in al die jaren per auto zijn woonplaats bij Bratislava verliet, verklaarde Dubcek aan het Itali aanse persbereau ANSA dat hij het eredoctoraat beschouwt als een er kenning "van alle 468.000 Tsjechi sche communisten die samen met mij uit de partij zijn gezet" en van "al diegenen die in Tsjechoslowa- kije nog steeds worden vervolgd". Dubcek verklaarde dan ook te vrezen dat hij, na zijn bezoek aan Italië, niet meer terug zal mogen keren naar huis. Toch liet de toe spraak die hij in de propvolle aula van de universiteit van Bologna, niets aan duidelijkheid te wensen over. Dubcek sprak een keihard oordeel uit over het huidige regime in Tsjechoslowakije "voor wie elke vorm van dialoog nog steeds ontoe laatbaar is". "Alleen datgene wat het eenzijdige doeleinde van de propaganda dient laat men er voor feiten doorgaan", zo beschuldigde Dubcek. "Zonder dialoog, en zonder tole rantie", zo luidt de overtuiging van Dubcek "kan men echter spreken van democratie". De komende da gen zal Dubcek verschillende Itali aanse steden bezoeken, waaronder Rome en Venetië. Hij zal ontmoe tingen hebben met scholieren, po litici en wetenschappers. Hij zal met hen discussieren over de situa tie in Tsjechoslowakije, over de Praagse Lente en de overeenkom sten daarvan met de nieuwe koers die Gorbatsjov in de Sovjetunie voert. SALVADOR (GPD) - Onder ex treme veiligheidsmaatregelen is vandaag in El Salvador de jaarlijk se Algemene Vergadering van de Organisatie van Amerikaanse Sta ten (OAS) begonnen. De luxe wijk van de hoofdstad San Salvador waar de top wordt gehouden, staat geheel onder controle van de mili- ADVERTENTIE Inwoners van de Colombiaanse gouddelversstad Segovia staan langs een breed spoor van bloed, afkomstig van mensen die zaterdag in een plaatselijke bar bij een aanslag van een niet nader geïdentificeerde bende om het leven kwamen. (foto anp) SEGOVIA (GPD) - Minstens 43 doden en 31 gewonden. Dat is het voorlopige saldo na een wrede aan val, afgelopen zaterdag, van een groep van ongeveer honderd gewa pende mannen op het mijnstadje Segovia, in het noorden van Co lombia. Volgens woordvoerders van het Colombiaanse leger is het bloedbad werk van linkse guerril la's. De lokale bewoners daarente gen, geloven dat het gaat om ultra rechtse paramilitairen, die zijn in gehuurd door de machtige drugsmafia en sectoren binnen het leger. De vrouwelijke burgemees ter van Segovia, Rita Tobon, lid van de met de guerrilla's sympathi serende Patriottische Unie, zei dat de aanval meer dan zes uur duurde. De overvallers, de meesten ge huld in militair uniform, reden het 15.000 inwoners tellende dorp met vrachtwagens en jeeps binnen na het vallen van de duisternis. In een van de cafés ontplofte een granaat midden op de dansvloer en kwa men 16 mensen om het leven. Be halve alle doden en gewonden zijn er ook nog verschillende vermis ten. Volgens Carlos Rojo, de burge meester van het nabijgelegen dorpje Remedios, gaat het om re- pressailles van ultra-rechts omdat in beide dorpen bij de verkiezingen van dit jaar maart een meerderheid van de stemmen naar de linkse Pa triottische Unie ging. Het Colom biaanse leger beschuldigde in eer ste instantie linkse guerrilla's van de gruwelijke actie. Verschillende radiostations en kranten in de hoofdstad Bogota hebben inmiddels telefoontjes ont vangen, waarin de verantwoorde lijkheid voor de gebeurtenissen wordt opgeëist door een groep die zich 'Dood aan Revolutionairen noemt', een van de meer dan 140 ul tra-rechtse paramilitaire organisa ties. Het is het bloedbad nummer 32 van dit jaar in Colombia, met in totaal 337 doden. BIJ DE BIJENKORF BEN JE BETER AF tairen. De linkse guerrilleros heb ben ter gelegenheid van de confe rentie een eenzijdig staakt-het-vu- ren afgekondigd, maar het Sal vadoraanse leger weigert daarop in te gaan. Monseigneur Arturo Rivera y Damas, de Salvadoraanse aartsbis schop, riep de OAS gisteren op om een actieve rol te spelen bij het zoe ken naar een vreedzame oplossing voor de al acht jaar durende burge roorlog in zijn land. Andere belang rijke agendapunten zijn de Latijn- samerikaanse schuldenlast van 420 miljard dollar, de mensenrechten, het gestagneerde vredesproces in Midden-Amerika en de strijd tegen het productie en verspreiding van verdovende middelen. Ook bestaat er speciale aandacht voor de relaties tussen Latijns- Amerika en de Verenigde Staten. Zeven vooraanstaande Latijn- samerikaanse staatshoofden rie pen Washington vorige maand op tot een 'nieuwe dialoog', of mis schien beter gezegd 'verstandhou ding', met het subcontinent. Van Shultz, de vertrekkende Ameri kaanse minister van buitenlandse zaken, wordt een antwoord op die uitnodiging verwacht. En Shultz zal voor zijn Latijnsamerikaanse collega's ook min of meer uit naam van de nieuwe president. Bush spreken. Voor morgen staat er inderdaad een grote demonstratie op het pro gramma. Daartoe is opgeroepen door vakbonden, studentenorgani saties en politieke partijen die met de guerrilleros sympathiseren. Ko lonel Ponce, de nieuwe staf-chef van het Salvadoraanse leger, voor spelde dat tijdens die mars de vei ligheidstroepen zullen worden ge provoceerd. "Ze willen martelaren kweken voor hun strijd", aldus de legerleider. Maar Ponce weigerde de documenten waarop hij zijn uit spraken zei te baseren aan de pers te tonen. JOHANNESBURG - Als rechter Kees van Dijkhorst morgen na een procedure van meer dan drie jaar in het hooggerechtshof van Preto ria het schuldig of onschuldig uit spreekt tegen negentien zwarte mannen, die onder meer terecht staan op beschuldiging van hoog verraad en samenzwering, is het einde van dit mammoetproces nog niet in zicht, tenzij hij de negentien aangeklaagden onschuldig ver klaart, maar dat is hoogst onwaar schijnlijk. door Ruud de Wit Eerst zal de verdediging nog de kans krijgen om verzachtende om standigheden aan te voeren en dat kan enige tijd in beslag nemen. Vervolgens moet dan het vonnis vallen. Maar ook als rechter Van Dijkhorst zijn zin krijgt - namelijk het proces voor het einde van dit jaar afhandelen - zal het Delmas- proces misschien niet het langste, maar wel het duurste uit de Zuid- afrikaanse rechtsgeschiedenis worden. Het proces tegen de negentien - oorspronkelijk stonden er 22 personen terecht, maar drie werden in de loop van het proces vrijgelaten - begon op 11 juni 1985 in het Pretoria-streekhof en werd later verplaatst naar Delmas. Begin dit jaar werd het proces weer voort gezet in Pretoria, deze keer in Hof C van het hooggerechsthof, ironi sche genoeg in dezelfde zaal waar in Nelson Mandela en zeven andere ANC-ers in 1964 tot levenslang werden veroordeeld. De aanklacht tegen de negentien beslaat 368 pagina's en noemt vijf tig organisaties en 911 mede-sa menzweerders, waaronder Tutu, ANC-president-in-ballingschap Oliver Tambo, de Anglicaanse aartsbisschop van Kaapstad, Des- mond Tutu, de huidige secretaris generaal van de Zuidafrikaanse Raad van Kerken, dominee Frank Chikane en diens voorganger, dr. Beyers Naudé. Volgens de openba re aanklager zijn de 19 schuldig aan pogingen om met geweld de Zuid afrikaanse regering omver te wer pen en hebben zij daarbij samenge spannen met de in Zuidafrika ver boden bevrijdingsbeweging ANC. In de aanklacht worden de ne gentien verantwoordelijk gesteld voor het organiseren van huur- en schoolboycots, politieke begrafe nissen, wegblijfacties en stakin gen. Uit de getuigenissen, die meer dan 25.000 bladzijden beslaan, moet verder blijken, dat als gevolg van hun activiteiten tientallen mensen tijdens de onlusten in 1984 en 1985 in de zwarte woonwijken rond Johannesburg en Pretoria om het leven zijn gekomen. Om die re den staan de negentien ook terecht voor moord. De verdediging daarentegen, waarbij drie advocatenkantoren, twee senior-advocaten en nog eens drie gewone advocaten zijn betrok ken, heeft echter betoogd, dat de openbare aanklager er niet in is ge slaagd om te bewijzen dat het Vere nigd Democratisch Front (UDF) een gewelddadige strijd tegen de regering voorstaat of dat het sa menzweert met het ANC. Volgens de verdediging, die wordt geleid door George Bizos, is de aanklacht slechts gebaseerd op speculatie en niet op feiten, en moeten de aange klaagden dus worden vrijgespro ken. De uitkomst van het proces is niet alleen van belang voor de negen tien personen, die terecht staan, maar ook voor het UDF. Als de rechter beslist, dat de openbare aanklager niet overtuigend heeft kunnen hard maken, dat het UDF een organisatie is die geweld voor staat, betekent dat gezichtsverlies voor de regering-Botha. Deze be sloot namelijk, vooruitlopend op de afloop van het proces, reeds in februari van dit jaar, dat het UDF een staatsgevaarlijke organisatie is, die daarom verboden moest worden. Mocht de rechter evenwel beslissen dat de 19 -of een aantal van hen- schuldig zijn, dan kunnen zij ter dood worden veroordeeld. Van de negentien is Patrick 'Ter ror' Lekota de meest bekende. Zijn bijnaaam heeft hij niet te danken aan het feit, dat hij nu op een aan klacht van terrorisme terecht staat, maar gaat terug naar zijn jeugd, toen hij als talentrijk voetballer de schrik van elke verdediging was. In 1974 werd hij al eens veroor deeld op grond van de wet op het terrorisme en bracht hij zes jaar door op het beruchte Robbenei land. Hij was na zijn vrijlating een van de oprichters van het UDF en trad vervolgens op als voorlichter van deze paraplu-organisatie van enige honderden lokale anti-apartheids- groepen. In april 1985, op het hoog tepunt van de gewelddadige onlus ten in Zuidafrika, werd hij weer aangehouden. Samen met de Transvaalse secretaris van het UDF, Popo Molefe en de algemene secretaris van het UDF, Moses Chi kane heeft hij ook vanaf het begin van het proces vastgezeten. De overige zestien personen werden in de loop van het proces op borg tocht vrijgelaten. Vrijgesproken In menig opzicht kan het Delmas- proces worden vergeleken met het hoogverraadproces uit 1956, dat ook meer dan drie jaar duurde en waarbij 156 personen, waaronder Nelson Mandela, terecht stonden. Zij werden echter uiteindelijk vrij gesproken van de aanklacht op hoogveraad. Net zoals in die jaren vijftig kunnen er ook nu talijke anecdotes rond de procesgang worden vermeld. Zo trouwde een van de aange klaagden, Mohapi Lazarus, in de rechtszaal, voordat hij op borg tocht werd vrijgelaten. Aartsbis schop Tutu was een van de getui gen bij dat huwelijk en aanwezig was ook de afgezant van de aarts bisschop van Canterbury, Terry Waite, die kort daarna in Beiroet verdween tijdens een vredesmis sie. Een ander curieus incident speelde zich af rond de twee 'asces- soren', die rechter Van Dijkhorst moesten bijstaan. Rechter Willem Joubert werd in 1987 door de hoofdrechter verwijderd, nadat be kend was geworden, dat hij in 1983 had gesympathiseerd met campag ne tegen door Botha gewenste grondwetswijzigingen. Volgens Van Dijkhorst stond daarom niet langer meer vast, dat Joubert 'on partijdig' was en werd hy van zijn taak ontheven. Drie weken later probeerde de verdediging op haar beurt om de andere ascessor, rechter Krugel, en de hoofdrechter zelf te 'wraken'. De verdediging voerde daarbij aan, dat de twee rechters eveneens be vooroordeeld waren, maar dan ten nadele van de aangeklaagden. Na vier dagen van heftige argumenta tie met de verdediging besloot Van Dijkhorst evenwel dit verzoek af te wijzen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1988 | | pagina 5