Oprichten politieke
partijen mogelijk
PASSEPARTOUT?
Jenninger struikelt over onverwerkt Duits verleden
Hongarije wil in 1990 meerpartijenstelsel
Reagan vraagt staf weg
vrij te maken voor Bush
'ZUID-SUDAN IS GROOT KERKHOF'
Rode Leger zegt aanslagen
na dood Hirohito te plegen
PLO bereidt uitroepen staat voor
Rapport Britse metrobrand
vernietigend voor directie
Luchtmacht VS toont haar
'onzichtbare' Stealth-jager
BUDAPEST (Rtr) - De Hongaren krijgen het recht politieke partijen te vormen krach
tens een nieuwe wet die volgende maand aan het parlement wordt voorgelegd. Dit heeft
minister van justitie, Kalman Kulcsar, gisteren bekendgemaakt. De Hongaarse commu
nistische partij - de Hongaarse Socialistische Arbeiderspartij - heeft sinds 1948, toen alle
andere partijen werden verboden, het machtsmonopolie.
WASHINGTON - President
Reagan heeft al zijn topfunctiona
rissen gevraagd hun ontslag in te
dienen, zodat de weg kan worden
vrijgemaakt voor de door George
Bush te vormen nieuwe regering.
Zoiets is gebruikelijk aan het eind
van een regeerperiode van een pre
sident.
door
Henk Dam
Namens Reagan werd het ver
zoek gisteren tijdens een werkont-
bijt met kabinetsleden en hoofden
van afdelingen gedaan door de
chef staf van het Witte Huis, Ken-
neth Duberstein.
Duberstein zal namens Reagan
deelnemen aan de beraadslagingen
over de machtsoverdracht tussen
nu en 20 januari, wanneer Bush zal
worden beëdigd als de nieuwe pre
sident. Twee topadviseurs van
Bush, Craig Fuller en Bob Teeter,
vertegenwoordigen de komende
president.
Bush zelf had gisterochtend een
gesprek met Reagan over de
machtsoverdracht die, naar Duber
stein later beloofde, "de soepelste
in de geschiedenis van het Witte
Huis" zal worden. Daarna vertrok
Bush naar Florida, waar hij een
paar dagen wil bijkomen van de
vermoeienissen van de campagne.
Voor hij vertrok, zei Bush dat hij
zijn vakantie mede zal gebruiken
om na te denken over de posten die
hij te vullen krijgt. Hij beloofde "zo
"De wet voor Recht van Vereni
ging bepaalt dat privé- en rechts
personen politieke partijen, vak
bonden, belangengroepen en ande
re sociale organisaties mogen op
richten", zo citeerde het Hongaarse
persbureau MTI Kulcsar na een ka
binetsbijeenkomst.
Een andere wet, die nog moet
worden uitgewerkt, zal bepalen
wat de rol van de politieke partijen
zal zijn, én vervolgens zou worden
opgenomen in de nieuwe grondwet
die tegen 1990 klaar moet zijn.
"Eenmaal aangenomen door het
parlement, zal de wet de erkenning
van het meerpartijensysteem in
houden", aldus de minister.
Een westerse diplomaat be
schreef de wet als een positieve en
opwekkende maatregel. Het valt
echter nog te bezien of alle onaf
hankelijke groepen en organisaties
die de afgelopen maanden in
Hongarije als paddestoelen uit de
grond zijn geschoten, toestemming
zullen krijgen zich tot partij uit te
roepen, zei hij.
Dergelijke groepen konden wor
den opgericht dankzij het meer li
berale politieke klimaat dat volgde
op de vervanging van secretaris-ge
neraal Kadar door premier Grosz,
op 23 mei dit jaar. Onder de nieuwe
groepen bevindt zich het Hongaar
se Democratisch Forum, een brede
beweging die wordt geleid door po
pulistische schrijvers. Het Forum
heeft al het voornemen te kennen
gegeven kandidaten te zullen steu
nen bij de parlementsverkiezingen
in 1990.
De autoriteiten aanvaarddén de
grondsstatuten van het Forum in
september, maar waren minder ge
lukkig met de Federatie van Jonge
Democraten, bekend als FIDESZ,
en het Netwerk van Vrije Initiatie
ven, waarbij enkele vooraanstaan
de dissidenten zich aansloten.
In Budapest werden gisteren de
namen bekendgemaakt van de drie
belangrijkste kandidaten voor de
opvolging van Grosz als premier,
nu deze de belangrijke post van
partij-secretaris bekleedt. Dit zijn
Pal Ivanyi, de burgemeester van
Budapest, de econoom Miklós Ne-
meth en de hervormer Imre Pozs-
gay, aldus de hoofdredacteur van
het communistische partijblad
Grosz heeft te kennen gegeven
dat hij tijdens de parlementaire zit
ting van 24 november aanstaande
zou aftreden als premier. Twee da
gen eerder zal het Politburo één
kandidaat aanwijzen voor de op
volging die dan door het parlement
moet worden goedgekeurd.
TOKYO (AP) - Het Japanse Rode
Leger heeft aangekondigd dat het
een offensief zal openen op het Ja
panse keizerrijk als keizer Hirohito
overlijdt. De extremistische groep
heeft dit dreigement gedaan in een
verklaring vanuit een geheime
plaats ergens in het Midden-Oos
ten. De Japanse politie maakte dit
gisteren bekendgemaakt.
In de verklaring van het Rode
Leger wordt een beroep gedaan op
het Japanse volk "op te staan en te
vechten. Elke manier en tactiek is
geoorloofd om het keizerlijk sys-
teem omver te werpen als Hirohito
sterft. Wij van het Japanse Rode
Leger zullen ons resoluut bij de
strijd voegen van waar we
vinden", aldus de verklaring van 1
oktober. De 87-jarige Hirohito is
sinds 19 september ernstig ziek.
In de verklaring van het Rode
Leger staat dat de keizer verant
woordelijk is voor het imperialisti
sche systeem in Japan. Politiefunc
tionarissen spraken de vrees uit
dat het Rode Leger radicale groe
pen in Japan zal aanmoedigen, die
het keizerlijk paleis de afgelopen
jaren herhaaldelijk met brandbom
men en raketten hebben bestookt.
Ook de begrafenis van de keizer
zou aanleiding kunnen zijn voor
rellen, omdat daarbij veel leden
van de keizerlijke familie aanwezig
zullen zijn.
ADDIS ABEBA - De burgeroorlog in zuid-Sudan
heeft de afgelopen twee jaar van het land een groot
kerkhof gemaakt. Volgens de Britse minister van over
zeese ontwikkeling, Patten, voltrekt zich in dit gebied
"een van de meest verbijsterende menselijke tragedies
van de afgelopen jaren".
Patten bracht een bezoek i
Vergeef ons dit Franse woord, maar zo kun je de Openbaar
Vervoer-Jaarkaart gerust noemen. Want je reist er
het hele jaar onbeperkt mee. In de trein, bus, tram en metro.
Haal de folder "Forensen" bij het loket of postkantoor.
Bon voyage. Oh, doen we 't weer.
WAAR ZOUDEN WE ZIJN
ZONDER DE TREIN?
TUNIS/JERUZALEM (Rtr) - Pa-
lestijnen in de door Israël bezette
gebieden en Israëlische leiders ver
wachten dat het uitroepen van een
Palestijnse staat begin volgende
week in Algiers de elf maanden ou
de Palestijnse opstand nieuw leven
zal inblazen.
Naar allerwegen wordt ver
wacht, zal het Palestijnse parle
ment in ballingschap een onafhan
kelijke staat uitroepen tijdens zijn
derde buitengewone congres dat
van 12 tot 15 november in Algiers
wordt gehouden.
Het Israëlische leger heeft in de
bezette gebieden uitgebreide vei
ligheidsmaatregelen genomen om
een explosie van protesten door de
1,75 miljoen Palestijnen in de be
zette gebieden te voorkomen. In
tientallen dorpen zijn razzia's ge
houden, er zijn talrijke arrestaties
verricht en in vluchtelingenkam
pen en 'hete' Palestijnse steden
zijn versterkingen aangevoerd.
Voorts heeft het leger de gebieden
voor drie dagen hermetisch afge
sloten van de buitenwereld.
De Palestijnse ondergrondse
heeft in zijn laatste pamflet een be
roep gedaan op de bevolking om
tijdens de Palestijnse Raad in Al-
LONDEN (Rtr/AFPGPD) - De
Britse Labourpartij heeft gisteren
een smadelijke nederlaag geleden
bij een tussentijdse verkiezing in
Schotland. Politieke deskundigen
spraken van de grootste tegenslag
sinds jaren voor de Labouropposi-
tie.
Gisteren moest de Labourkandi-
daat Gillespie het onderspit delven
bij een tussentijdse verkiezing in
het district Govan in Glasgow. De
winst ging naar Jim Sillars, kandi
daat namens de Schotse Nationale
Partij. De derde plaats ging naar de
Verkiezingen in
Schotland: grote
nederlaag Labour
Conservatieven, die overigens een
ondergeschikte rol spelen in
Schotland.
Steeds meer Schotten voelen
voor het idee van een onafhanke
lijk Schotland binnen de structuur
van de Europese Gemeenschap.
gauw mogelijk" beslissingen over
in ieder geval zijn kabinet te ne
men.
Gisteren al stroomden de sollici
taties binnen bij het team dat zich
met de machtsoverdracht gaat be
zighouden. Afgaande op wat bij
eerder machtswisselingen is ge
beurd, belooft die stroom binnen
enkele dagen een vloedgolf te wor
den.
Een nieuwe president heeft vele
honderden banen weg te geven.
Bush zal voor een deel gebruik
kunnen en willen maken van de
mensen die nu al Reagan dienen.
Maar aan de andere kant heeft hij
"belangrijke verschuivingen" in
PAGINA
het vooruitzicht gesteld. Aangeno
men wordt, dat Bush onder meer
de ministers Thornburgh (justitie).
Brady (financiën) en Cavazos (on
derwijs) zal verzoeken aan te blij-
Nieuwe namen die circuleren
zijn: oud-senator John Tower (de
man van het Tower-rapport over de
Iran-affaire) als minister van defen
sie, Ann McLaughlin voor binnen
landse zaken, en Elizabeth Dole, de
vrouw van de Republikeinse frac
tieleider in de Senaat, Bob Dole.
voor het ministerie van transport.
Als directeur begroting valt de
naam van Richard Darman vaak,
die onder Reagan staatssecretaris
van financiën is geweest. Van Ri
chard Burt, de Amerikaanse am
bassadeur in Westduitsland, is be
kend dat hij graag nationaal veilig
heidsadviseur wil worden. Maai
ook Brent Scowcroft, veiligheids
adviseur van president Ford, zou in
aanmerking voor die belangrijke
post kunnen komen.
LONDEN (GPD) - Het achteloos
wegwerpen van een brandende lu
cifer op de houten roltrap van Lon-
dens King's Cross ondergrondse-
station, is naar alle waarschijnlijk
heid de oorzaak van de felle brand,
die bijna een jaar geleden aan 31
mensen het leven kostte en tiental
len ernstige gewonden veroorzaak
te.
Dat is de conclusie van een lang
durig openbaar onderzoek, waarin
duidelijk is vastgesteld dat incom
petentie en nalatigheden een be
langrijke rol hebben gespeeld in do
grootste catastrofe uit de 120-jarige
geschiedenis van het belangrijkste
transportmiddel in de Britse
hoofdstad.
In het rapport dat na een maan
denlang onderzoek gisteren is uit
gebracht, worden ernstige be
schuldigingen geuit tegen de direc
tie van London Underground die
zich te veel met kostenbesparende
maatregelen en te weinig met vei
ligheidsvoorzieningen heeft bezig
gehouden. In het bijzonder ten
aanzien van brandgevaar. Deze be
schuldigingen leidden inmiddels
tot het ontslag van de twee hoogste
directeuren en drastische verande
ringen in de top van de organisatie.
In het rapport worden 157 aanbe
velingen gedaan om de veiligheid
van het ondergrondse systeem te
verbeteren. Gebleken is, aldus het
rapport, £at er om kosten te bespa
ren te weinig werd schoonge
maakt. Met name onder de roltrap
pen, waar gemakkelijk grote hoe
veelheden vuil en stof ontstaan.
Tenslotte was dat stof en vuil de
oorzaak van de brand.
In de enorme hitte en rookont
wikkeling ontstond chaos en pa
niek. Er werden tevens ernstige
fouten gemaakt. Gebleken is dat
het aanwezige personeel niet wist
dat er een sprinkler-installatie was.
die het vuur had kunnen beperken.
Er was geen evacuatieplan, geen
controle. De aanbevelingen richten
zich dan ook vooral op intensievere
training van het personeel in de on
dergrondse, regelmatiger oefenen
in brandalarm en regelmatige
schoonmaak en onderhoud, die
voortaan strenger dienen te wor
den gecontroleerd. Houten onder
delen in de ondergrondse moeten
op korte termijn door metalen wor
den vervangen. En in aansluiting
op het nu geldende rookverbod
mogen in de winkeltjes van de on
dergrondse geen tabak en lucifers
meer worden verkocht.
vluchtelingenkampen aan west-Etiopië, waarbij hij te
horen kreeg dat de route over land letterlijk bezaaid is
met beenderen en lijken. Volgens Patten overlijdt zeker
de helft van de vluchtelingen, die aan de voettocht van
vier maanden naar de kampen beginnen, onderweg.
Hij deed een oproep aan de internationale gemeen
schap om aan te dringen op vrede en stabiliteit in zuid
twee dagen aan de Sudan. (foto anp)
giers protestmarsen te houden, de
Palestijnse vlag te hijsen en feeste
lijke bijeenkomsten te organise-
PLO-functionarissen hebben ge
zegd dat de Palestijnse Raad zich
bij zijn onafhankelijkheidsverkla
ring zou baseren op resolutie 181
van de Verenigde Naties, de resolu
tie waarin werd gepleit voor op
richting van een Israëlische en een
Palestijnse staat in het vroegere
Britse mandaatgebied Palestina.
Politieke deskundigen menen dat
dit zou neerkomen op weer een
stapje van de PLO in de richting
van erkenning van de staat Israël.
WASHINGTON (DPA/Rtr) - De
Amerikaanse luchtmacht heeft gis
teren haar supergeheime 'Stealth-
jager' getoond. Dat is zeven jaar na
dat werd begonnen met de ontwik
keling van dit 'onzichtbare' toestel,
waarover officieel altijd werd ge
zwegen. Volgens de hoogste Ame
rikaanse militair, admiraal William
Crowe, beschikt de Sovjetunie niet
over een dergelijk wapen.
Het ministerie van defensie
maakte bekend dat de eerste F-
117 A in 1981 zijn luchtdoop beleef
de. Op een geheime basis in Ne
vada werden er sinds 1983 52 vlieg
tuigen gestationeerd. Zij vlogen al
leen 's nachts. Het Pentagon gaf
een foto vrij van het V-vormige toe
stel, dat is uitgerust met twee mo
toren. Het vliegtuig is met materia
len uitgerust die vijandelijke radar
signalen absorberen en daardoor
de machine als het ware onzicht
baar maken.
De reden voor het opheffen van
de geheimhouding rond de
Stealth-jager is dat de Amerikaan
se luchtmacht volop gebruik wil
maken van het toestel en er nu ook
overdag mee wil gaan vliegen. Het
is de bedoeling dat de luchtmacht
de beschikking krijgt over in totaal
132 Stealth-jagers. Totale kosten:
ten minste 42,5 miljard dollar (of
322 miljoen dollar per vliegtuig).
De VS werken ook aan de ontwik
keling van een Stealth-bommen-
werper, de B-2.
De sensationele overwinning van
de Schotse nationalisten kreeg
daardoor een nieuwe dimensie.
Gedurende de campagne in Go-
van, de traditionele scheepsbouw-
wijk aan de Clyde, heeft de natio
nale partij er steeds weer op geha
merd dat Schotland ondanks 50
Labourzetels en een gedecimeerde
conservatieve aanhang, nog steeds
naar de pijpen danst van Thatcher.
Sillars heeft het vuurtje van het
verzet, wat in Schotland snel te ma
ken is, maar niet gemakkelijk aan
te houden, stevig opgestookt.
De Stealth op een niet-gedateerde archieffoto. Gisteren maakte Het Ame
rikaanse ministerie van defensie de gegevens over de 'onzichtbare' jager
bekend. De Verenigde Staten hebben inmiddels 52 toestellen in gebruik.
Sovjetunie
De Sovjetunie en het Afghaanse
verzet gaan binnenkort met elkaar
praten over het probleem van de
Sovjetrussische krijgsgevangenen.
Het overleg zal worden gevoerd in
de Pakistaanse hoofdstad Islama
bad.
NAVO
Het Militair Comité van de NAVO
heeft er gisteren mee ingestemd
dat Spanje een speciale militaire
rol gaat vervullen in het bondge
nootschap. De Spaanse strijd
krachten krijgen bepaalde taken-
toebedeeld, hoewel Spanje offi
cieel buiten de geïntegreerde mili
taire structuur van het bondge
nootschap blijft.
Bush
De Sovjetunie heeft belangstelling
voor een spoedige topontmoeting
tussen partijleider Gorbatsjov en
de nieuwe Amerikaanse president
Bush, mogelijk nog vóór diens in
stallatie op 20 januari aanstaande.
Iran
Groot-Brittannië en Iran hebben
hun diplomatieke betrekkingen
gisteren volledig hersteld. Hiermee
is de hoop gerezen op een spoedige
vrijlating van de twee Britse gijze
laars in Libanon, die door pro-
Iraanse groeperingen worden vast
gehouden.
BONN Toen parlementsvoorzit
ter Philipp Jenninger gisteren na
afloop van de herdenking van de
'Reichskristallnacht' in de Bonds
dag Heinz Galinski, de voorzitter
van de Centrale Joodse Raad, uit
geleide deed, moet hij zich al gerea
liseerd hebben dat er iets helemaal
mis was gegaan. Sommige parle
mentariërs keerden hem de rug
toe, anderen keken hem boos, ver
drietig of niet begrijpend aan.
door
Hans Hoogendijk
Enkele uren later kon de chris
ten-democraat Jenninger min of
meer overzien wat voor een ravage
hij had aangericht. Zijn aftreden
was vrijwel onvermijdelijk gewor
den. Men eistte zijn ontslag om ver
dere schade voor het aanzien van
de Bondsdag en de Bondsrepu
bliek te voorkomen. En dan is op
nieuw een Duits politicus gestrui
keld over het onverwerkte verle
den.
De sonore stem van Philipp Jen
ninger was tot in de kleinste hoek
jes van de doodstille vergaderzaal
te horen toen hij retorisch de vraag
stelde: "Maakte Hitier niet waar,
wat keizer Wilhelm de Tweede had
beloofd, namelijk de Duitsers naar
heerlijke tijden te voeren? Was hij
niet werkelijk de door de voorzie
nigheid uitverkorene, een Führer,
die een volk slechts eens in de dui
zend jaar wordt gegeven"?
De parlementariërs hoorden het
met strakke of ongelovige gezich
ten aan. Boven op de publieke tri
bune verstarde de blik van presi
dent Richard von Weizsacker. Aan
zijn ene zijde Heinz Galinski, die
het woord niet mocht voeren', aan
de andere kant de Israëlische am
bassadeur Jitzhak Ben Ari, die zo
veel heeft bijgedragen aan een ver
betering van de relaties tussen bei
de staten.
Anti-semitisme
Jenningers stem dreunde verder.
Hij sprak over het eeuwenoude an
ti-semitisme "en wat de joden be
treft, hadden zij zich in het verle
den niet een rol toegeëigend die
hen niet toekwam? Hadden ze het
misschien wel verdiend in de hoek
te worden geschopt?" Von Weizs
acker boog zijn hoofd en sloeg zijn
handen voor zijn ogen. Beneden in
de zaal geroezemoes in de sociaal
democratische, liberale en Groene
rijen.
Natuurlijk veroordeelde Jennin
ger deze nazi-propaganda. Maar
zijn woorden kwamen pas na de ci-
Voorzitter Philipp Jenninger tij
dens zijn omstreden redevoering.
(foto ANP)
taten en die bleven eindeloos lang
hangen. En de parlementsvoorzit
ter ging verder. Hij reeg commen
taarloos lange citaten van de nazi-
propagandaminister Goebbels,
van Rijksluchtmaarschalk Goe-
ring en van andere nazi-misdadi
gers aaneen. Hij citeerde SS-leider
Himmler die de holocaust "een
nooit te beschrijven roemrijk blad
uit onze geschiedenis" had ge
noemd.
Philipp Jenninger was nog niel
uitgeciteerd. Weliswaar waren in
zijn schriftelijke tekst alle citaten
voorzien van aanhalingstekens
maar die kun je nu eenmaal niel
voorlezen. "De geschiedenis werd
gereduceerd tot een strijd tussen
de ariërs en de joden, tussen het
Germaanse cultuurvolk en de jood
se Untermensch. De redding vooi
het Duitse volk en de uiteindelijk
vernietiging van degene die de
mensheid in het verderf storten
kon alleen middels de verlossing
van de wereld van het joodse
bloed", zei hij. En opnieuw kwa
men de veroordelende woorden m
het citaat.
Emoties
De sociaal-democratische ere
voorzitter Willy Brandt hield zijn
emoties met moeite in bedwang.
Zijn gezicht bleef onbewogen,
maar de handen balden zich tot
vuisten. Achter zijn rug overlegden
partijgenoten. Een aantal stond op.
Woede, tranen. Ze gingen. Vele
Groenen volgden. Ook liberale af
gevaardigden liepen de zaal uit.
Veertig volksvertegenwoordigers
konden en wilden het niet meer
aanhoren. Maar Jenninger was nog
lang niet klaar. Hy benadrukte het
misdadige van het nazi-regiem,
maar toonde tegelijkertijd begrip
voor het streven van de Duitsers na
de oorlog alles maar zo snel moge
lijk te vergeten.
In de wandelgangen ontlaadden
zich intussen de woede en het
machteloze verdriet om de toe
spraak van een man, die beslist
geen oude of nieuwe nazi is, maar
met zijn ongetwijfeld goed bedoel
de toespraak de plank op een ver
schrikkelijke manier mis sloeg.
"Dit is een vreselijke dag, deze toe
spraak maakte het allemaal nog er
ger", "Die man moet weg", "Ik wil
niets meer zeggen, ik kan alleen
maar huilen", "Onaanvaardbaar.
Hij is als een olifant in de porselein
kast tekeer gegaan", aldus de me
ningen van de weggelopen Bonds
dagleden.
Reacties van parlementariërs uit
alle fracties. De politieke richting
deed er niet meer toe. De fracties
kwamen in crisiszittingen bijeen.
Algemene teneur: Philipp Jennin
ger heeft op onvoorstelbare wijze
geblunderd en een grenzeloos ge
brek aan tact getoond.
Later op de avond kwamen de
politieke leiders van de SPD, FDP
CSU en CDU bijeen. De Groenen,
die direct het ontslag van Jennin
ger hadden geëist, waren niet uit
genodigd. De lijn was duidelijk: de
vier partijen willen gezamenlijk
optreden en een snelle oplossing
bereiken. Heinz Galinski reageer
de kort en bondig: "Wij hebben
zwijgend de hele zitting van de
Bondsdag beleefd. Soms is met
zwijgen meer te bereiken dan met
woorden".
Philipp Jenninger was op dat
moment nergens te bekennen.
Langzaam maar zeker was tot hem
doorgedrongen wat hij had aange
richt. Op 8 mei 1985, ter herden
king van de nazi-capitulatie 40 jaar
eerder, had president Richard von
Weizsacker getoond hoe politici
sensibel en verantwoord met de ge
schiedenis om kunnen gaan. Op 10
november 1988 deed Philipp Jen
ninger precies het tegenovergestel
de en illustreerde zo hoe moeilijk
de Duitsers het nog altijd hebben
met hun onverwerkte nationaal-so-
cialistische verleden.
