5Oudere moet goed eten
'Harde aanpak in VS is failliet'
Reportage
Bejaarde zorgenkind onderzoekers
5Gereformeerd jeugdwerk levendiger dan in jaren zestig9
PAGINA 2
DINSDAG 25 OKTOBER 1988
Door de toenemende vergrijzing
van de bevolking krijgen steeds
meer mensen te maken met chroni
sche aandoeningen, dementie en
sociale isolatie. Deze tekortkomin
gen kunnen leiden tot een slechte
voeding waardoor oudere mensen
ongezond hun oude dag tegemoet
gaan. Om meer aandacht te beste
den aan deze groeiende bevol
kingsgroep benoemde de Stichting
Voeding Nederland onlangs me
vrouw dr. W.A. van Staveren tot
bijzonder hoogleraar 'Voeding van
de oudere mens' aan de Land
bouwuniversiteit in Wageningen.
door
Carine Neefjes
Dat meer onderzoek naar de wel
stand van ouderen niet overdreven
is, blijkt uit de Nota 2000 van het
ministerie wvc. Volgens het rap
port zal in 2030 bijna een kwart van
de bevolking ouder zijn dan 65 jaar.
Momenteel ligt dat percentage nog
op twaalf procent.
"De oudere mens was tot voor
kort een ondergeschoven kindje in
de wetenschap. Tegenwoordig is
de bejaarde het 'zorgenkindje' van
veel onderzoekers", aldus de nieu
we hoogleraar. Samen met andere
voedingskundigen was zij vandaag
te horen op een symposium over
voeding van ouderen in de Jaar
beurs te Utrecht.
De ontrafeling van het geheim
van de relatie tussen voeding en
veroudering is met het oog op de
toekomst van groot belang. Voor
alsnog ontbreekt er voldoende
kennis van al die aspecten die te
maken hebben met de voeding
voor ouderen. Dat is overigens niet
zo vreemd aangezien het een heel
gemêleerde groep is en weinig
eensluidende adviezen zijn te ge-
Complex
Van Staveren; "De variatie aan
behoeften verschilt veel sterker
dan bij de jongere leeftijdscatego
rieën. Leeftijd zegt niet alles. Ie
mand van zestig jaar kan echt oud
zijn en een man of vrouw van tach
tig nog jong. Dat maakt de materie
zo complex".
Ook zijn wetenschappers nog
niet overtuigd of ouderen echt an
ders moeten eten dan bijvoorbeeld
jongeren. Wel staat vast dat wat ze
eten goed moet zijn. "Over het alge
meen is de oudere mens lichame
lijk minder actief, dus heeft hij ook
minder energie, minder eten nodig.
Voor ouderen is er minder plaats
voor suiker en vet".
Dat ook ouderen hun boekje te
buiten gaan wat betreft vet. bleek
uit het vorige week uitgebrachte
rapport 'Wat eet Nederland'. Het
onderzoek dat is gehouden in op
dracht van de ministeries van land
bouw en wvc, wees uit dat Neder
landers te veel en te vet aten. Voor
ouderen zijn deze extra caloriën
desastreus.
Van Staveren: "Te veel vet leidt
tot hart- en vaatziektes. Als je ou
der bent moet je dit voorkomen,
omdat je minder weerstand hebt".
Ook komt het voor dat ouderen
buiten hun schuld om te vet eten.
Bijvoorbeeld in verzorgingstehui
zen. Uit een in 1987 gehouden on
derzoek bleek dat ook de verstrek
te maaltijden meestal te vet waren.
Koks en verzorgers zijn zich er nu
meer bewust van om minder vet te
koken.
Stoelgang
Vast staat dat ouderdom met ge
breken komt. Verschillende li
chaamsonderdelen zullen op den
duur minder goed functioneren.
De nieren hebben bijvoorbeeld
meer vocht nodig, omdat hun ver
mogen de urine te concentreren af
neemt. Het is daarom verstandig
om meer te drinken, zodat de afval
stoffen regelmatig worden afge
voerd.
Ook de stevigheid van de botten
gaat door ontkalking achteruit. Ze
worden brozer en daardoor breek
baar. Deze zogeheten osteoporose
kan worden tegengegaan door
meer kalkrijk voedsel, zoals melk-
produkten en kaas te eten.
Een andere, ook zeer belangrijke
lichamelijke verandering is dat
veel oudere mensen een gebit dra
gen.
Van Staveren: "De meesten kun
nen dan minder goed kauwen en
gaan dan harde voeding mijden. Ze
geven bijvoorbeeld de voorkeur
aan witbrood in plaats van bruin.
Zo krijgen sommigen te weinig
voedingsvezels binnen wat kan lei
den tot problemen bij de stoel
gang".
Behalve de lichamelijke veran
deringen, krijgen veel ouderen te
maken met een ommekeer in hun
leefmilieu. "De kinderen zijn de
deur uit en vader en moeder zitten
alleen. Ze moeten dan wennen om
minder boodschappen te doen.
want te veel eten op oudere leeftijd
is niet goed. In sommige huishou
dens komt één van de partners te
overlijden. Het is dan best moeilijk
om opeens voor-je eentje toch goed
en lekker te koken".
Nederlandse deskundigen verdedigen drugsbeleid in 'hol van de leeuw
bevolking cocaïne, in Amerika ligt
dat cijfer rond de drie procent. Het
hasjgebruik bedraagt in Amster
dam 5,5%, in Amerika tien. In Am
sterdam bereiken we 60 tot 80%
van de verslaafden, in de rest van
het land meer dan 80%. In Amerika
is dat cijfer 15%. „Als je in Amerika
met- die statistieken komt dan is
het antwoord vaak dat onze statis
tieken niet deugen", zegt Engels-
Volgens een andere Nederlandse
deelnemer aan het symposium, dr.
Peter Cohen, oefenen de Verenig
de Staten voortdurend zware druk
uit op de Nederlandse regering om
de decriminaliseringspolitiek los
te laten en de Amerikaanse aanpak
van hard optreden tegen elke vorm
van drugsgebruik over te nemen.
Hij is adviseur van het gemeente
bestuur van Amsterdam en doet
drugsonderzoek aan de Universi
teit van Amsterdam. De Neder
landse aanpak is volgens Cohen de
Amerikanen een doorn in het oog.
Maar Engelsman ontkent dat de
Amerikaanse regering druk op Ne
derland uitoefent om het beleid te
wijzigen. Er is volgens Engelsman
geen sprake van klachten van de
Amerikaanse narcoticadienst DEA
(Drug Enforcement Administra
tion). Wel is het volgens Engels
man vaak moeilijk om in interna
tionale fora het Nederlandse stand
punt te verdedigen als alle andere
landen oorlog tegen drugs predi
ken. Dat geldt met name voor con
ferenties van de Verenigde naties.
De vrees van burgemeester
Schmoke dat Nederland een toe
vluchtsoord zal worden voor
drugsverslaafden als andere lan
den niet eveneens tot de-criminali
sering overgaan en het Nederland
se apparaat van de volksgezond
heid daardoor overbelast zal raken
deelt Engelsman niet.
Pragmatisch
Hij ziet ook in andere Europese
landen steeds meer de neiging tot
een pragmatischer aanpak om be
paalde aspecten van het drugsbe
leid onder te brengen bij de volks
gezondheid. Zelfs in Amerika zijn
er bescheiden pogingen in die rich
ting, zegt Engelsman.
Engelsman wijst er daarbij op
dat er ook in Amerika in verband
met de aids-epidemie grotere aan
dacht is voor drugsverslaafden.
Het officiële Amerikaanse stand
punt is dat drugsverslaafden alleen
op hulp kunnen rekenen als zij
drugs geheel afzweren.
Het helpen van verslaafden die
doorgaan met het gebruik van co
caine of heroïne zendt volgens de
heersende leer in Amerika verkeer
de signalen naar de samenleving
als zou drugsgebruik worden ge
sanctioneerd.
Maar toch zeggen meer leden in
het Congres nu volgens Engelsman
dat het zaak is meer verslaafden te
bereiken. Ook heeft hij bij het
Amerikaanse Nationale Instituut
voor Drugs Misbruik (NIDA) te ho
ren gekregen dat er het volgend
jaar meer geld beschikbaar zal zijn
voor de behandeling van verslaaf
den. De reden is dat de bestrijding
van de aids-epidemie een pragma
tischere aanpak vereist, die hier en
daar ook in Amerika doordringt,
zonder dat politici dat hardop zul
len zeggen.
Oorlog
Tegelijkertijd heeft het Congres
een drugswet aangenomen die
straffen op drugsverbruik ver
scherpt. Engelsman noemt dit een
paniekwet, die het faillisement van
de huidige politiek bevestigt. Bij
de Drug Policy Foundation is Ne
derland het grote voorbeeld.
„In het huidige Amerikaanse po
litieke drugsklimaat worden wij
voor gek verklaard", zegt Prof. Ar
nold Trebach, de president van de
Drug Policy Foundation en hoogle
raar in de criminologie aan de
Amerikaanse universiteit in Was
hington. Het gaat er de Drug Policy
Foundation vooral om via publici
teit in de media aandacht te krijgen
voor alternatieven van de huidige
drugspolitiek, zegt Trebach.
Koek en snoep
Behalve dat goede voeding
noodzakelijk is voor het functione
ren van het lichaam, benadrukt de
nieuwe hoogleraar ook de sociale
functie van de maaltijd. "Eten
moet niet gebonden zijn aan aller
lei regeltjes. Een gezellige en
smaakvolle maaltijd staat voorop.
Belangrijk is dat ze drie maaltijden
per dag nemen en zich niet gedu
rende de dag verzadigen met koek
en snoep. Dan kan je van iedere
maaltijd een feest maken".
In de toekomst zal Van Staveren
zich onder meer bezighouden met
de praktische voorzieningen van
voedsel voor ouderen. De vraag
rijst op wat voor manier mensen
hun oude dag willen beleven.
"De tendens is dat de meesten zo
lang mogelijk zelfstandig willen
wonen. Dan moet er meer voorlich-
WASHINGTON (ANP) „Er wordt in Amerika toch over
ons gesproken en dan is het beter dat wij er zelf bij zijn",
zegt het hoofd van de afdeling verdovende middelen van
het ministerie van sociale zaken en volksgezondheid drs.
Eddy Engelsman. De regering in Den Haag zond hem als
haar vertegenwoordiger naar een internationaal drugs
symposium in Washington dat vrijdag begon. Zijn taak is
het Nederlandse beleid uiteen te zetten.
Burgemeester Kurt Schmoke van
Baltimore zei op het symposium te
vrezen dat de Nederlandse politiek
van de-criminalisering tot misluk-,
ken is gedoemd als andere landen
het voorbeeld niet volgen. „Als Ne
derland het enige land blijft dat het
drugsprobleem als zaak van volks
gezondheid blijft benaderen dan
zal zijn volksgezondheidsapparaat
overbelast raken en kun je over 10
jaar van een mislukking spreken",
aldus Schmoke. Hij heeft de afge
lopen maanden opzien gebaard
door als vrijwel enige Amerikaans
politicus en tevens burgemeester
van een grote Amerikaanse stad op
te roepen tot een nationaal debat
over het huidige Amerikaanse
drugsbeleid. Daarin wordt elke
vorm van drugsgebruik van mari
huana tot cocaïne als een strafbaar
feit beschouwd. Op initiatief van
burgemeester Schmoke heeft het
Amerikaanse Huis van Afgevaar
digden vorige maand hoorzittin
gen gehouden over de vraag of een
legalisering van drugs moet wor
den overwogen, een vraag waarop
het overgrote deel van de congre
sleden negatief op reageert. En
gelsman en Schmoke spraken in
Washington op een conferentie van
de Drug Policy Foundation, een
kleine maar actieve organisatie die
een drastische verandering van het
huidige Amerikaanse beleid na
streeft en de-criminalisering van
drugs bepleit. Nederland is in
Amerika voor de voorstanders van
zo n politiek het grote voorbeeld,
en voor tegenstanders de grote
boosdoener.
De uitnodiging voor het congres
stelde Nederland voor een dilem
ma. Het Nederlandse drugsbeleid
krijgt vooral in Amerika vaak nega
tieve publiciteit. Nederland wordt
door Amerikaanse politici in de
Amerikaanse media vaak afschil-
derd als het drugsparadijs van Eu
ropa. hetgeen een gevolg zou zijn
van de liberale drugspolitiek. Zo'n
beeld zou versterkt kunnen wor
den als een officiële Nederlandse
vertegenwoordiger aan een confe
rentie deelneemt die in Amerika de
liberalisering van de drugspolitiek
bepleit.
„De Nederlandse ambassade in
Washington, het ministerie van
buitenlandse zaken in Den Haag,
het ministerie van justitie en het
ministerie van sociale zaken, volks
gezondheid en cultuur hebben
mijn komst naar dit congres zorg
vuldig afgewogen", zegt Engels-
Veel wat er in den vreemde over
Nederland wordt beweerd klopt
volgens hem niet. Als voorbeeld
noemt hij een recente uitspraak
van het hoofd van de Amerikaanse
douane William von Raab dat Ne
derland onleefbaar is als gevolg
van de hoge criminaliteit die de de
criminaliseringspolitiek met zich
brengt. Tolerantie moet volgens
veel gehoorde kritiek leiden tot een
groter gebruik van drugs. In Ame
rika wordt volgens Engelsman
veelal niet geaccepteerd dat zulks
in Nederland niet het geval is.
Cijfers
De cijfers tonen aan dat het Ne
derlandse decriminaliseringsbe-
leid het drugsgebruik niet in de
hand werkt, zegt Engelsman. In
Amsterdam gebruikt 0,6% van de
De methadonbus, waar verslaafden die willen afkicken methadon kun
nen gebruiken om de afkickverschijnselen te onderdrukken, is syynbool ge
worden voor het Nederlandse drugsbeleid: het de-criminaliseren van de
gebruiker. Niet van de handel op zich, zoals in de VS vaak wordt gedacht.
De rauwe Werkelijkheid van de heroïneverslaving. Ook de harde aan
pak in de VS werkt niet, menen de Nederlandse deskundigen Engelsman
en Cohn. (foto gpüi
De presidentskandidaten Duka
kis en Bush zijn beiden voorstan
ders van de voortzetting en intensi
vering van de huidige oorlog tegen
drugs. Die politiek brengt met zich
mee dat niet alleen op grote drugs
handelaren wordt gejaagd, maar
ook op kleine drugsgebruikers van
zowel marihuana, hasj, cocaïne als
heroïne.
De organisatie van Trebach die
nu een jaar bestaat wil op twee
fronten gaan werken. Via een voor
lichtingskantoor op Capitol Hill
gaat de Drug Policy Foundation
Congresleden voorlichting geven
over alternatieven voor de huidige
politiek. Verder wil zij die politiek
die elke vorm van drugs gebruik
strafbaar stelt van binnenuit uit
hollen met een beroep op de rech
ter. Met behulp van prominente ad
vocaten zal de Foundation voor de
Amerikaanse rechter het medische
gebruik van marihuana gaan be
pleiten. Verder wil Trebach een be-
roep op de rechter doen dat bepaal
de voorgeschreven vormen van
drugstests voor ambtenaren strij
dig zijn met de vrijheden die de
Amerikaanse grondwet garan
deert.
ting komen over hoe je zelf een lek
ker en gezond potje kan koken.
Ook zouden er meer kleinere ver
pakkingen van voedingsmiddelenj
in de winkels moeten komen, zodat
de kans verkleint dat ouderen be
dorven eten consumeren. Voor die-!
genen die wel zelfstandig willen
wonen, maar niet willen koken
moeten er meer kant-en-klaar me-j
nu's komen; de zogenaamde tafel-
tjes-dekje".
„Het gereformeerd jeugdwerk
is springlevend. Het aantal deel
nemers mag dan in de loop der
jaren zijn afgenomen, de kinde
ren en jongeren die wel naar een
club of een soos gaan, hebben
daar ook echt voor gekozen. Hun
ouders hebben deze keuze nooit
hoeven maken, want lange tijd
was lidmaatschap van de jeugd
vereniging een vanzelfspreken
de zaak".
Aan het woord is Dick van Elk,
voorzitter van het Landelijk Cen
trum voor Gereformeerd Jeugd
werk (LCGJ). Het centrum viert
dit jaar het honderdjarig bestaan
van het gereformeerd jeugd
werk. Het LCGJ bestaat zelf pas
23 jaar, maar mag de erfgenaam
worden genoemd van de Bond
van Jongelingsverenigingen op
Gereformeerde Grondslag die op
25 oktober 1888 in het leven werd
geroepen.
Van Elk meent dat het jeugd
werk nu levendiger is dan in de
'topjaren' zestig, toen meer dan
100.000 gereformeerde jongeren
betrokken waren bij het jeugd
werk. "Kinderen en jongeren
kunnen nu kiezen uit een enorm
aanbod van activiteiten, waarin
het kerkelijk jeugdwerk een zeer
bescheiden plaats inneemt. Als
zij kiezen voor de club of soos
doen zij iets ongewoons". Twin
tig jaar geleden lag dat heel an
ders. Van Elk is daarom zeer te
spreken over de 70.000 jonge ge
reformeerden die nog altijd iets
zien in het jeugdwerk. Ook het
aantal vrijwilligers vindt hij in
drukwekkend; waar krijg je te
genwoordig nog 12.000 vrijwilli
ge medewerkers voor op de
been?
Soos
Van meet af aan was het gere
formeerd jeugdwerk gericht op
maatschappelijke vorming en
ontplooiing, zegt Van Elk. Vroe
ger gebeurde dat steevast aan de
hand van een bijbels onderwerp
dat door de jeugdvereniging
werd besproken. Deze vorm be
staat nog wel maar heeft concur
rentie gekregen van de sociëteit,
waar aan de bar of tijdens een
danspasje volgens Van Elk ook
wezenlijke vragen kunnen wor
den besproken. „De ontmoeting
was en is het belangrijkst. Als
jongeren met elkaar praterr en
naar eikaars mening vragen, dan
is er al heel wat bereikt". Ook in
het clubwerk voor kinderen en
in het kampwerk probeert het
LCGJ deze ontmoeting te orga
niseren. De vormen zijn veran
derd - sport en spel zijn veel be
langrijker dan vroeger -, de in
houd is gelijk gebleven, aldus
Van Elk.
De voorzitter vindt dat de ker
ken wel eens te veel aan de ver
trouwde vormen willen vasthou
den. Het jeugdwerk, dat formeel
los staat van de kerken, is vol
gens hem veel openener en gaat
makkelijker met de tijd mee. Zo
is men bij het LCGJ in de jaren
tachtig tot de ontdekking geko
men dat een „marktbewuste,
klantgerichte aanpak" de beste
aanpak is. In de jaren zeventig
was volgens Van Elk „de ideolo
gie" voor het landelijk centrum
heel belangrijk en kreeg de lei
ding regelmatig van de kerken te
horen veel te links te zijn.
Die tijd is voorbij. Het LCGJ is
bescheidener geworden en trekt
minder snel een grote mond. Dat
kan ook niet, gezien de veelvor
migheid die ook in het jeugd
werk bestaat. Van Elk: „Wij
brengen geen verhaal meer, wij
luisteren naar het verhaal. Wij
leggen bij het plaatselijk jeugd
werk ons oor te luisteren en pro
beren dienstbaar te zijn aan de
mensen die daar werken. Wij zijn
pragmatischer geworden".
Het honderdjarig bestaan van
het jeugdwerk wordt landelijk
gevierd met twee grote evene
menten. Op 29 oktober wordt er
een grote reünie gehouden in
Dronten, waar onder anderen
minister Brinkman, de theoloog
Okke Jager en ds. E. Overeem
hun zegje doen. Op 13 mei wordt
het feestseizoen (er zijn ook tal
van plaatselijke activiteiten) af
gesloten met een jongerenmani-
festatie in Den Haag, waar het
jeugdwerk centraal staat.
De gereformeerde predikant
dr. J.M.R. Diermanse te Veenen-
daal is zondag na een ernstige
ziekte op 51-jarige leftijd overle
den. Hij was sinds 1981 lid van de
Generale Synode van de Gere
formeerde Kerken in Nederland.
Verder maakte hij deel uit van de
Taakgroep Reformatie-Rome.
Voor Veenendaal stond hij van
1965 tot 1979 in Franeker.
Missie
Er moeten nog vele kwesties
worden opgelost, voordat het
missiebureau Roermond de sa
menwerking met de landelijke
missieorganisaties herstelt. Dat
zegt de directeur van het missie
bureau, kanunnik W.A. van der
Valk. Zondag werd bekend dat
Van der Valk is benoemd in de
bisschoppelijke adviescommis
sie voor missie en ontwikke
lingssamenwerking.
In 1975 ontsloeg bisschop Gij-
sen van Roermond missiesecre
taris pater Piet Nelen wegens on
overbrugbare meningsverschil
len over het missiewerk. Gijsen
reorganiseerde het missiewerk
in een eigen diocesaan missiebu
reau, maar de Nederlandse Mis
sieraad, de Bisschoppelijke Vas
tenactie, de Pauselijke Missie
werken en Solidaridad besloten
te blijven samenwerken met Ne
len en diens Bureau Internatio
nale Solidariteit (BIS).
Volgens Van der Valk bestaan
er tussen zijn bureau en de ande
re organisaties grote menings
verschillen over de eindverant
woordelijkheid van de bisschop
in het missiewerk, de steun aan
politieke organisaties en bevrij
dingsbewegingen, de visie op de
kerk en de manier waarop pro
jecten moeten worden gesteund.
De adviescommissie zal moeten
proberen overeenstemming over
deze kwesties te bereiken.
Het lidmaatschap van Van der
Valk wordt algemeen be
schouwd als een gebaar van bis
schop Gijsen, waaruit blijkt dat
deze de partijen in het conflict
dichter bij elkaar wil brengen.
Moskee
In Milaan is de eerste moskee
in Italië in gebruik genomen. De
opening van de moskee maakt
duidelijk dat de Islam in het
noorden van Italië vaste grond
onder de voeten heeft gekregen,
zo schrijft het blad van de Itali
aanse moslims.
De meer dan 200.000 moslims
zijn na de rooms-katholieken de
grootste godsdienstige gemeen
schap in Italië. Ongeveer 60.000
van hen zijn Italianen.
Beroepen
Nederlandse Hervormde
Kerk. Beroepen te Eerbeek (toe
zegging): C. van Alderwegen te
Drempt en Oldenkeppel. Beroe
pen te Nieuwe-Pekela: J. Rie-
mersma te Nijbroek. Bedankt
voor Nieuw-Buinen. J. Verdijk
te Westerlee. Bedankt voor Ter-
kaple c.a.: M. A. Bos, kandidaat
te Nijland.
Gereformeerde Kerken. Be
roepen te Harlingen als geeste
lijk verzorger van streekzieken
huis Oranjeoord en verpleeghuis
Dukdalf aldaar; drs. J. J. van
Dijk, kandidaat aldaar die dit be
roep heeft aangenomen.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt. Beroepen te Gouda: D.
J. Zandbergen, laatstelijk zen
dingspredikant te Irian Jaya wo
nende te Spakenburg. Aangeno
men naar Zaandam: drs. J. M.
Batteau, laatstelijk zendings
hoogleraar te Zuid-Korea, wo
nende te Bunschoten die be
dankte voor Harderwijk (wijk
Zuid), voor Rozenburg, voor Ro
den en voor Avereest-Dedems-
vaart.
