'Als er maar geen geld of
alcohol aan te pas komt'
Uitzonderlijke machtspositie
voor kleine partijen in Israël
Reportage
Verplicht Idussen in opmars als 'alternatieve straf
Hoofdstraatkerk Leiderdorp op 4 november weer open
PAGINA 2
VRIJDAG 21 OKTOBER 198(.
ASSEN - Ze helpen vrijwilligers
bij het leggen van de nieuwe vloer
in het clubhuis. Pluizen op zater
dag de boekhouding voor een
stichting uit. Werken voor de plant
soenendienst. in het dierenasiel,
kinderboerderijen en musea. Staan
in de keuken van een ziekenhuis.
Helpen een paar uur per dag een re
validerende weer te lopen. Vaak in
de weekeinden of in hun vrije tijd
als ze overdag gewoon werk heb
ben. Ze zijn 'gestraft met onbetaal
de arbeid ten algemenen nutte',
hen opgelegd door de rechter, in
plaats van een korte gevangenis
straf.
door
Inge Crul/ANP
De alternatieve sanctie is in al
zijn vormen al bijna niet meer uit
ons strafrecht weg te denken sinds
de eerste experimenten in 1981. In
1986 werden 1500 alternatieve
sancties opgelegd aan jongeren, in
1987 waren dat er 1900. Justitie re
kende op 3800 dienstverleningen
voor volwassenen in 1987. Het wer
den er meer dan 4000 en de ver
wachting is dat het aantal in 1990
zal stijgen tot 5000 per jaar.
Alleen een wettelijk jasje ont
brak er nog aan. maar daar wordt
aan gewerkt: het wetsontwerp met
een regeling voor volwassenen ligt
bij de Tweede kamer, dat voor jon
geren is voor advies naar de Raad
van State gestuurd.
Wanprestatie
Mevrouw E. Bonnema werkt bij
het bureau dienstverlening van de
reclassering in Assen. Ze be
schouwt alternatieve straf als "een
tegenprestatie voor een wanpresta
tie". In haar werk heeft ze alleen
met de volwassen kortgestraften te
maken. De rechter legt dan in
plaats van een korte vrijheidsstraf
een aantal uren dienstverlening op.
Bij de jongeren zijn strafrechte
lijk meer mogelijkheden voorhan
den dan alleen dienstverlening:
training sociale vaardigheid, leer
projecten. herstel van de aange
richte schade. Bovendien is bij hen.
de dienstverlening niet verbonden
aan de onvoorwaardelijke vrij
heidstraf maar kan bij voorbeeld
ook in plaats van geldboetes wor
den opgelegd.
Het gaat bij de alternatieve straf
fen vaak om eenvoudig 'doe-werk',
de dienstverlening duurt te kort
om iemand iets volledig onder de
knie te laten krijgen.
Bonnema: "In principe kan alle
werk. als er maar geen geld en alco
hol bij betrokken is. Dus je zet ie
mand niet achter de bar van een
voetbalkantine, maar hij kan wel
helpen de kleedkamers schoon te
maken. Sommige plaatsen zijn ook
maar eenmalig. De restauratie van
een kerkje hier in Klazienaveen bij
voorbeeld, daar heeft een dienst
verlener de vrijwilligers uit de
buurt mee geholpen. En bij andere
projecten kun je ook niet steeds
met dienstverleners aankloppen.
Je moet een plekje hebben temid
den van de stroom aan vrijwilli
gers".
Begeleiding
Een relatie tot het slachtoffer of
het gepleegde delict staat niet
voorop. Bonnema: "Ik vraag me af
of je het slachtoffer ermee helpt. In
ieder geval moet je dan voor veel
meer begeleiding zorgen. En een
relatie met het delict, nou, ik ben
een keer naar een tehuis met ver
keersslachtoffers gegaan met een
voorstel en daar peinsde men er
In Assen werden woensdag vier jongens veroordeeld wegens
dienstverlening wegens zware mishandeling van een homofiele
man. Het slachtoffer zocht op 13 augustus in een bar in Ruinen con
tact met de jongens. Zij waren hiervan niet gediend, achtervolg
den hem toen hij de bar verliet en mishandelden de man. die nog
tevergeefs probeerde zich in een tuin te verstoppen. Daarna lieten
zij het siachtoffer zwaargewond en bewusteloos achter.
De jongste verdachte, zestien jaar oud, kreeg veertig uur dienst
verlening opgelegd. Twee zeventienjarige verdachten werden
veroordeeld tot 150 uur dienstverlening en één maand voorwaar
delijk in een tuchtschool, terwijl de oudste <19) van het viertal ook
150 uur dienstverlening kreeg opgelegd en drie maanden voor
waardelijke gevangenisstraf.
De tendens tot meer alternatieve straffen voor zowel jongeren
als ouderen is overal in het land zichtbaar, maar het noorden des
lands springt er uit met een kwart van het aantal dienstverlenin
gen. Opvallend in het kleine arrondissement Assen is dat meer dan
de helft van de korte straffen (minder dan zes maanden) wordt om
gezet wordt in een dienstverlening.
niet over dienstverleners aan het
werk te laten gaan".
Dienstverlening als straf komt
tegemoet aan de bezwaren die er
zijn tegen gevangenisstraf. Het ne
gatieve van het isolement van de
celstraf waarbij iemands baan en
relatie ook nog gevaar lopen, wordt
vervangen door het positieve van
dienstverlening. Dat vraagt overi
gens wel wat van de mensen aan in
zet, opoffering van vrije tijd en ook
incasseringsvermogen. Daartegen
over staan dan voor degene die zijn
werk als meer dan plichtmatig op
vat waardering, gevoel van verant
woordelijkheid en de kans normaal
in de samenleving te functioneren.
Wat dat laatste betreft: echt mak
kelijk is het niet om als dienstverle
ner voor het eerst je gezicht te laten
zien op de plek waar je gaat wer
ken. Je bent in je eentje en je weet
immers al dat ze "op de hoogte
zijn". Daarover wordt niet geheim
zinnig gedaan, dat houd je toch niet
tegen, zegt Bonnema. Alleen het
delict blijft geheim, tenzij de be
trokkene zelf verkiest dat aan de
grote klok te hangen.
Begrip
Bonnema staat, vertelt ze, steeds
weer versteld over het begrip dat
de mensen en de betrokken (altijd
niet-commerciële) instellingen to
nen voor de opvang van de dienst
verleners. "Bijna niemand weigert
om principiële redenen". In princi
pe zijn geen delicten uitgezonderd
van de regeling. Wel heeft men op
vele projecten moeite met drugs
verslaafden. omdat die het er toch
te vaak bij laten zitten. In Gronin
gen overigens, zette men speciaal
voor deze groep wel een (collectief)
project op.
De soort delicten zal per regio
verschillen. Zo zijn in Assen drie
hoofdgroepen te onderscheiden:
rijden onder invloed, vermogens-
Een alternatieve straf ligt vooral voor de hand bij vandalismemaar
wordt ook bij andere misdrijven steeds vaker opgelegd. Straf en delict hoe
ven overigens geenszins met elkaar in verband te staan. (foto anpi
delicten (inbraken, diefstallen, et
cetera) en steunfraude. Een kleine
groep plegers van geweldsmisdrij
ven en zedendelicten - zoals de vier
jongens uit Ruinen - blijkt moeilijk
te plaatsen.
Je moet. vindt Bonnema, het pu
bliek het ook niet afkerig maken
van alternatieve sancties door het
houden van overlevingstochten en
dergelijke. "Nog even afgezien van
mijn twijfels aan het effect, dit is
zoiets anders dan gevangenisstraf,
dan krijg je reacties als 'mijn zoon
loopt wél in het gareel en die zou
ook wel 'ns prettig een weekeindje
naar de Ardennen willen'! Dat kan
je schouderophalend afdoen, maar
je moet er wel rekening mee hou
den".
Belediging
De dienstverlening als straf ver
eist, zegt ze, een andere manier van
denken. Natuurlijk kent ze de reac
ties van mensen die roepen: is dat
nou straf! "Er zit een strafelement
in ja, maar dat zit vooral in het feit
dat de meesten het naast hun ge
wone werk moeten doen en dat is
zwaar en vermoeiend. Het werk is
geen straf, al kan iemand dat mis
schien wel zó vervelend vinden dat
het letterlijk een straf wordt".
De samenleving reageert milder
dan men denkt. "Ik hoor echt heel
veel in de projecten dat men gevan
genisstraf zo slecht vindt. De men
sen roepen niet om zware straffen,
ze hebben behoefte aan een conse
quent optreden van de overheid.
Een sepot (het afzien van gerechte
lijke stappen) vindt men maar raar.
Dat voelt men bijna als een beledi
ging. Dan krijg je die reacties van
'ik parkeer m'n auto fout en krijg
een douw en die lui daar maken
niet eens proces-verbaal meer te
gen me op'. Kreten als 'geef ze maar
tien jaar', of 'iedereen tegen de
muur', nee hoor, dat hoor ik niet".
De dienstverlening vraagt ook
een andere manier van denken bij
rechters en officieren van justitie.
"Hier in Assen is een dienstverle
ningsofficier met wie regelmatig
overleg is. En dat loopt goed. Maar
ik hoor wel geluiden van elders dat
men zich daar afvraagt of het straf
karakter wel tot zijn recht komt. Of
dat wel serieus wordt genomen en
of men er niet te luchtig mee om
gaat. Tja, voor justitie is het ook
wennen, ze hebben die 'straf in fei
te uit handen gegeven".
Mislukkingen
Natuurlijk gaat het ook wel eens
mis met een dienstverlener. Het
percentage 'mislukkingen' is onge
veer 15 procent. De dienstverleners
die zich niet aan de strenge regels
houden, kunnen kennis maken
met de bekende stok achter de
deur: de rechter kan de vrijheids
straf alsnog opleggen.
Moeilijk vindt Bonnema de situ
atie waarin iemand zich tijdens het
project weer aan een strafbaar feit
schuldig maakt. "Ondanks dat er
dan nog geen rechter aan te pas is
gekomen vind ik dat zo iemand
dan weg moet uit het project". Uit
een vergelijkend onderzoek in 1986
blijkt overigens dat vooral de voor
malige plegers van vermogensde
licten na hun dienstverlening min
der "op herhaling gingen". Ver-
keerszondaars (vooral de onder-in
vloed-rijders) gingen even vaak
weer in de fout.
De vraag is of de alternatieve
straf enig soelaas kan betekenen
voor het celtekort. De reclassering
zinspeelde daar al enkele keren op.
Bonnema gelooft er niet zo in. 'De
gevangenissen zitten toch juist ver
stopt door de vele langgestraften.
En wij hebben met kortgestraften
te maken'.
Al dertig jaar discussies over wijziging kiesstelsel
fel hoger dan in ons land. Dat komt
doordat in Israël de nadelen van
het systeem duidelijker op de voor
grond treden. Van de dertien par
tijen in de huidige Knesset zijn er
maar twee groot. De rest heeft
hooguit een handjevol zetels. Mid
delgrote partijen ontbreken.
Omdat Likud noch Arbeiders
partij er ooit in is geslaagd een
meerderheid van de 120 zetels te
bezetten, is er sprake van een uit
zonderlijke machtspositie van de
kleine politieke partijen.
Politieke chantage is aan de orde
van de dag. Zelfs in de afgelopen
vier jaar, toen de Likud samen met
de socialisten een regering van na
tionale eenheid vormde, speelden
de kleine partijen een grote rol.
Shamir en Peres deden er van alles
aan om vooral de religieuze groe
pen niet tegen zich in het harnas te
jagen, met het oog op eventuele
toekomstige samenwerking.
Al meer dan dertig jaar wordt er
in Israël gesproken over een wijzi
ging van het kiesstelsel. In het be
gin van de jaren vijftig had David
Ben-Gurion al zoveel problemen
met religieuze groepen dat hij
voorstelde over te gaan op het Brit
se districtenstelsel, dat sterk in het
voordeel werkt van grote partijen.
Israëlische voorstanders van dit
systeem, vooral als ze oorspronke
lijk uit Angelsaksische landen ko
men, zijn van mening dat het huidi
ge stelsel politici oplevert met wei
nig verantwoordelijkheidsgevoel
jegens de kiezer. Het gebrek aan
een band tussen kiezer en gekoze
ne wordt nog versterkt doordat Is
raëli's moeten stemmen op lijsten
en niet op personen. Een verschil
met Nederland, waar het systeem
de mogelijkheid biedt een voor
keursstem uit te brengen.
Kiesdistricten
Volgens opinie-onderzoeken wil
een ruime meerderheid van de Is
raëlische bevolking een wijziging
van het kiesstelsel. Veel kiezers
zien er een middel in tegen alle
kwalen, maar het is de vraag of het
in het leven roepen van 120 kiesdis
tricten een eind zou maken aan de
onevenredig grote macht van reli
gieuze groepen.
Kiezers van de Likud en de Ar
beiderspartij wonen tamelijk ge
lijkmatig verspreid over het land
Peres (foto af»
en hetzelfde geldt, zij het in iets
mindere mate, voor de aanhang
van de religieuze partijen. Dat be
tekent dat de religieuzen binnen de
meeste districten de balans naar de
ene of de andere grote partij kun
nen doen doorslaan. Dus zal zowel
de kandidaat van de Likud als die
van de Arbeiderspartij de religieu
ze kiezer van alles in het vooruit
zicht stellen om zijn stem te win-
Als er ooit een wijziging tot stand
komt, dan maakt een voorstel van
minister van economische zaken
Gad Yacobi (Arbeiderspartij) de
meeste kans. Zijn plan voorziet in
een combinatie van evenredige
vertegenwoordiging en districten
systeem. Een meerderheid van de
Knesset zou worden gekozen in
districten, een minderheid via het
oude stelsel. Yacobi wil de distric
ten zo groot maken, dat ze ieder vijf
afgevaardigden naar het parlement
kunnen sturen. Maar op die manier
gaan de districten natuurlijk wel
fungeren als een kleine afspiege
ling van het huidige landelijke stel
sel van evenredige vertegenwoor
diging.
Hoe het ook zij, op 1 november
kiezea de Israëlische kiezers de
Knesset volgens het oude stelsel.
Dat wil dus zeggen dat opnieuw de
Likud noch de Arbeiderspartij een
meerderheid zullen behalen. De
onevenredige macht van de kleine
partijen, overigens niet alleen de
religieuze, zal blijven bestaan en
hun aantal zal eerder toenemen
dan verminderen.
Iedere Israeli die een paar duizend
shekels als garantiebedrag stort en
een lijst met 1500 handtekeningen
aan de Kiesraad overhandigt, kan
daarmee zijn kandidatuur voor het
parlement (de Knesset) stellen. Al
tijd prijs. Is het niet het jaarsalaris
als parlementslid, dan toch in ieder
geval tien minuten zendtijd op de
televisie, voldoende publicitaire
bevrediging voor het gros van de
nieuwbakken lijsttrekkers.
door
Ad Bloemendaal
In de lopende verkiezingscam
pagne bestaan er speciale lijsten
voor bijvoorbeeld bejaarden, sol
daten met groot verlof en Jemeniti-
sche immigranten. Verder wacht
het volk van Israel met ongeduld
op het eerste televisie-optreden
van een kandidaat die 'goede om
gangsvormen' als politiek pro
gramma propageert.
Nederlanders moet dit ver
trouwd in de oren klinken. Ons ver
kiezingssysteem, dat als twee
druppels water op het Israëlische
lijkt, biedt immers eveneens onge
kende publicitaire mogelijkheden
aan eenzame strijders tegen honde-
poep.
Het systeem van evenredige ver
tegenwoordiging heeft in Israël,
net als in Nederland, zijn voor- en
tegenstanders. Maar het percenta
ge tegenstanders is er zonder twij-
In een verklaring met het oog
op de vergadering van de Nucle
ar Planning Group van de
NAVO, volgende week in Den
Haag, toont de Raad van Kerken
in Nederland bezorgdheid over
de plannen om de kernwapens in
Westeuropa te moderniseren. De
raad vreest, dat hierdoor de
voortgang van de besprekingen
over ontwapening tussen Oost
en West wordt belast. Modernise
ring van de nucleaire wapens zou
in de jaren 90 moeten gebeuren.
Het betekent, volgens de Raad
van Kerken, verdere integratie
van de nucleaire bewapening in
het defensiesysteem en dus ver
laging van de atoomdrempel bij
gewapende conflicten Onver
minderd wordt vertrouwd op het
verzekeren van de veiligheid met
kernwapens. De raad herhaalt
zijn uitspraken van 1978 en 1984
tegen 'iedere voortgaande ont
wikkeling en uitbouw van de
kernbewapening'.
Namens de lid-kerken hoopt
de raad dat het INF-akkoord van
december 1987 geen incident is,
maar een keerpunt in de interna
tionale verhoudingen en de wa
penwedloop. Hij is zeer ingeno
men met de vredesbesprekingen
tot oplossing van tal van 'regio
nale' conflicten. De Raad van
Kerken waarschuwt voor "alles
wat deze positieve ontwikkelin
gen kan schaden".
Moslims en hindu's. De
rooms-katholieke ontwikke
lingsorganisatie 'Cebemo'
(Oegstgeest) gaat hindu's en
moslims in ons land nauwer be
trekken bij de ontwikkelingssa
menwerking. Per 1 november
komt er een secretariaat dat de
behandeling coördineert van
projekt-aanvragen van moslim-
en hindu-organisaties in ontwik
kelingslanden, en moslims en
hindu's in Nederland bij de be
oordeling kan betrekken.
'Cebemo' voldoet daarmee aan
een wens van de 700.000 moslims
en hindu's hier. Zij onderhouden
vaak intensieve contacten met
gelijkgezinden in ontwikkelings
landen, maar zijn in het ontwik
kelingswerk in ons land nauwe
lijks vertegenwoordigd.
Het Haagse gemeenteraadslid
Dowlatram Ramlal (37) is be
noemd tot hoofd van het secreta
riaat. Hij is Surinamer van ge
boorte, voltooide in 1976 zijn stu
die psychologie in Leiden en was
consulent voor samenlevingsop
bouw in Utrecht en directeur van
de Stichting voor Surinamers in
Den Haag voordat hij coördina
tor werd bij de Haagse stichting
Basisvoorzieningen Drugshulp
verlening. Sinds 1982 is Ramlal
voor het CDA lid van de Haagse
gemeenteraad. Dat blijft hij.
Benoeming. De Generale
Diakonale Raad van de Her
vormde Kerk heeft een nieuwe
stafmedewerker benoemd: ds.
H. A. Moolenaar (44) uit Zoeter-
meer. Zijn taak is het adviseren
en begeleiden bij werelddiako-
nale activiteiten van diakonieën
en werkgroepen in plaatselijke
gemeenten. Ook de toerusting
zal onder zijn verantwoordelijk
heid vallen.
Ds. Moolenaar komt uit het on
derwijs, eerst bij het basisonder
wijs, later als leraar godsdienst
en maatschappijleer en dekaan
bij de havo- en vwo-afdeling van
een scholengemeenschap. Hij
studeerde theologie aan de
Utrechtse universiteit, de zoge
naamde zaterdag-opleiding.
Hervormde Kerk: aangeno
men de benoeming tot vicaris te
Lelystad (hervormd en gerefor
meerd) mevrouw J. van Marion
Leiden.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: beroepbaar per 1 no
vember R. Th. Pos (laatstelijk
zendingspredikant) Bunschoten.
Nederlands Gereformeerde
Kerken: benoemd tot hulpdie
naar te Rotterdam-Overschie
(deelwerk) M. Janssens Alphen
aan den Rijn, die deze benoe
ming heeft aangenomen en ook
predikant in Alphen blijft.
Gereformeerde Gemeenten:
bedankt voor Apeldoorn J. J.
van Eckeveld Zeist, voor Vlaar-
dingen J. Kareis Rijssen.
Tv-dienst
Zoeterwoude. De IKON-te-
levisie zal op zaterdag 24 decem
ber de kerstnachtdienst recht
streeks uitzenden uit de her
vormde Dorpskerk in Zoeter
woude. Voorganger zal zijn pro
fessor dr. F. O. van Gennep, ker
kelijk hoogleraar in Leiden. De
dienst - met medewerking van
blazers, blokfluitgroep en koor
begint om 11 uur.
Leiden-Leiderdorp. De
Hoofdstraatkerk in Leiderdorp
gaat vrijdag 4 november weer
open. Dan zal de gereformeerde
gemeente van Leiden, die haar
kerk aan de Nieuwe Rijn heeft
verkocht aan de projekt- en
bouwmaatschappij 'Erica', het
kerkgebouw officieel in gebruik
nemen. De laatste maanden is
hard gewerkt, ook door eigen le
den, om de kerk en het vereni
gingsgebouw 'Irene' waar nodig
te herstellen en geschikt te ma
ken voor het eigen kerkewerk.
De openingsdienst is om half
8. De plaatselijke predikant R.
Boogaard hoopt daarin voor te
gaan. Na de dienst kunnen ook
anderen het vernieuwde interi
eur bekijken. De zondag na de in
gebruikneming, 6 november,
zijn de eerste gewone diensten
en op woensdag 9 november
worden twee diensten (half 3 en
half 8) gehouden in verband met
de dankdag voor het gewas.
De kerk aan de Nieuwe Rijn
wordt zondag 30 oktober voor
het laatst gebruikt. Het kerkor
gel, dat in 1963 werd gebouwd
door de orgelmaker Flentrop in
Zaandam, is verkocht aan de ge
reformeerde gemeente in El-
speet.
'Erica' gaat achter de bestaan
de gevel aan de Nieuwe Rijn en
aan de Middelstegracht apparte
menten bouwen. Wat op de mo
numentenlijst staat, blijft behou
den, ook de oude kosterswoning.
Huishoudsters. Pauline
Spierings (50) uit Eindhoven is
gisteren in Mainz gekozen tot
voorzitster van de internationale
federatie van rooms-katholieke
huishoudsters. Zij is al 24 jaar
huishoudster in de Onze Lieve
Vrouwe-parochie Tuindorp in
Eindhoven. Van de huishoud
sters in het bisdom Den Bosch is
zij de woordvoerster.
Spierings volgt de Duitse An-
neliese Israel op, die de federatie
veertien jaar heeft voorgezeten.
De federatie verenigt huishoud
sters uit veertien landen, waar
onder de Duitse Bondsrepu
bliek, Polen, Madagascar, Japan
en Nederland. In haar eerste toe
spraak legde de nieuwe voorzit
ster er de nadruk op dat de huis
houdsters ervoor moeten zorgen
dat de kerk ook bij afwezigheid
van de geestelijke voor de gelovi
gen bereikbaar is.
Humanisten. Het Humanis
tisch Verbond wil verschillende
levensbeschouwingen vertegen
woordigd zien in de medisch-
ethische commissies die in de
ziekenhuizen de toelaatbaarheid
van medische experimenten
moeten gaan beoordelen.
In zijn wetsvoorstel 'medische
experimenten met mensen' zegt
minister Brinkman dat vertegen
woordigers van verschillende
wetenschappelijke richtingen,
zoals farmacologen èn ethici, en
een of meer personen die de be
langen van de proefpersonen
kunnen behartigen, in de com
missies een plaats moeten krij
gen. De minister spreekt niet
over de levensbeschouwelijke
samenstelling van deze commis
sies.
Het Humanistisch Verbond
wil een artikel in de wet dat de
toetsingscommissies veelvormig
van samenstelling moeten zijn.
"Het gaat om ethisch gevoelige
kwesties, waarin beoordeling
door eenzijdig samengestelde
commissies onaanvaardbaar zou
zijn". "Dat klemt temeer omdat
de toetsingscommissies in veel
gevallen ook fungeren voor me
dische ethiek. Zij zullen zich ook
bezighouden met kwesties als
abortus en euthanasie".
•- i
