'Ik ben nu iemand, ik heb een familie'
m
Innerlijke sport
Denkwijzer
Onze taal
'Bevrijdingskinderen' blijven hun Canadese vaders zoeken en andersom
■aft
eu.
ij-
ui.
oe
ZATERDAG 15 OKTOBER 1988
PAGINA 27
Olga en Llloyd Rains, al acht jaar lang op zoek naar Canadese vaders enhun 'bevrijdingskinderen': "Het is
ontzettend dankbaar werk". (foto Peter senteur/GPD)
DOOR JOOP VAN DER HORST
Het FNV heet eigenlijk de FNV. Sommige
kranten doen hun best om steeds de FNV
te schrijven, maar het kost moeite. In ge
sprekken over de vakbeweging, over poli
tiek. over loonrondes ot over de secreta
ris-generaal van binnenlandse zaken
hoor je veel mensen het FNV zeggen
FNV is een letterwoord voor Federatie
Nederlandse Vakbeweging. De federatie;
desnoods de vakbeweging. Dus de FNV.
Toch horen we heel vaak het FNV. Dat
komt misschien door het CNV. Het is al
tijd het CNV. want het is het Christelijk
Nationaal Vakverbond. Het gebeurt niet
zo vaak dat de FNV het CNV volgt, maar
hier ziet het er wel naar uit. Een voor
waarde is natuurlijk dat we vergeten zijn
waar de letters FNV voor stonden.
Letterwoorden klinken op den duur zo
gewoon dat we vaak niet meer beseffen
waar die letters voor staan. Wie denkt er
bij VARA nog aan Vereniging voor Arbei
ders Radio Amateurs7 Of bij radar aan
Radio Detection And Ranging? Wie wist
er dat een jeep een General Purpose car
is. een GP-car? Of dat de snob oorspron
kelijk s.nob. was, sine nobilitate (Latijns
voor: zonder adel)?
Opvallend is wel dat tegenwoordig wei
nig puntjes gebruikt worden in letterwoor
den. De VARA was vroeger V A.R A., de
KNVB is begonnen als K.N.V.B. Op één
krantepagina trof ik onlangs aan CDA.
VVD. KEP, KNVB. FBO. FNV. PSP. V&D
en PLO. Allemaal zonder puntjes.
V.A.R.A. zou er nu ouderwets uitzien
Veel zendgemachtigden hebben moei
te met één van hun letters. De KRO dis
cussieert over zijn K. de NCRV bezint
zich graag op zijn C. de VPRO schaamt
zich een beetje voor zijn P, de VARA is
verlegen met zijn tweede A. terwijl ook de
eerste A weinig inhoud heeft. Al die dis
cussie, bezinning, schaamte en verle
genheid is natuurlijk een serieuze zaak.
maar het hoeft ongeacht de uitkomst
geen reden te zijn de naam te verande
ren. Ze zijn dan wel van huis uit letter
woorden. maar ondertussen zijn het echt
gewone namen geworden. Als Henk of
Marie van karakter verandert gaan we
evenmin op zoek naar een nieuwe naam.
Niet alleen de keuze tussen de en het
kan bij letterwoorden dus verschuiven en
de puntjes kunnen verdwijnen, ook het
enkelvoud of meervoud kan anders wor
den. Bijvoorbeeld bij de VS. De Verenig
de Staten van Amerika zijn meervoud.
Vandaar dat nauwkeurige journalisten
schrijven: De VS zullen..., De VS heb
ben... Maar in hun buitenlandse politiek
zijn de VS een eenheid, waardoor we pra
ten over Amerika zal..., Amerika heeft.
en zodoende ook wel: De VS zal... en De
VS heeft... Wie let op de oorsprong van
dit letterwoord zal het enkelvoud afkeu
ren. maar begrijpelijk is het wel.
Een ander voorbeeld zijn de Neder
landse Spoorwegen. Of moeten we zeg
gen: ...is de Nederlandse Spoorwegen?
Nee. meervoud, want spoorwegen is
meervoud. Hoeveel Nederlandse spoor
wegen zijn er eigenlijk? De NS zijn één
bedrijf en daarom vinden veel mensen
het logischer om te zeggen: De NS is...,
en De NS heeft...
Hoe doen ze het bij de spoorwegen
zelf? Ik kijk in het spoorboekje en ontdek
dat ze het daar nóg anders doen. Men
spreekt niet meer van de NS, maar kort
weg van NS. NS als enkelvoud. Bijvoor
beeld: NS wil graag uw reis goed laten
verlopen (blz. 756); Bij het samenstellen
van de dienstregeling heeft NS rekening
gehouden met... (blz. 756); ...kunt u zien
wat NS u heeft te bieden (blz. 14).
Nog steeds is de oorlog niet voorbij.
Kinderen die hier net na de bevrijding
zijn verwekt door feestvierende
Canadese soldaten zoeken
wanhopig hun vader. Bij de
bevrijders die daarna zorgeloos naar
huis vertrokken begint nu ook
langzamerhand het geweten te
knagen. Olga en Lloyd Rains hebben
in Canada hun hele hebben en
houden verkocht om tijd en geld te
krijgen voor het herenigen van
vaders en kinderen. 'Tijd is nu onze
vijand".
door Weert Schenk
De speurtocht naar zijn vader maakt
Sjoerd Bruggenkamp uit Sneek
steeds wanhopiger. Al meer dan
twintig jaar wil hij weten wie zijn va
der is. Zijn moeder zegt zich alleen
een Canadees te herinneren met de
naam Fred.
Ze heeft nog een fotootje waarop de jon
ge soldaat staat met wie ze een korte ver
houding had. Daar moet Sjoerd het mee
doen. Het zoeken leidt dan ook tot niets.
Overspannen doet hij een poging tot zelf
moord.
Sjoerd Bruggenkamp is een bevrijdings
kind, zoals er in ons land naar schatting
nog ruim 6000 rondlopen. Zijn moeder
raakt van hem in verwachting in de dolle
tijd na de bevrijding in 1945. In Neder
land lopen 170.000 uitgelaten jonge Ca
nadezen rond, die de oorlog hebben
overleefd. In de maanden dat ze op de
overtocht naar hun geboorteland moeten
wachten, maken ze er een groot feest
Prachtig
Jonge Nederlandse meiden vinden het
prachtig: die stoere bevrijders die niet al
leen een mooi uniform dragen, maar xlie
ook sigaretten, drank en andere leuke
dingen bij zich hebben. De meeste meis
jes hebben nooit seksuele voorlichting
gehad, laat staan dat er voorbehoedsmid
delen voorradig zijn.
In die sfeer raakt de 16-jarige Klaske
Bruggenkamp zwanger van Canadese
Fred. Een paar weken later vertrekt de
bevrijder. De Friezin blijkt tuberculose
te hebben en moet worden opgenomen
in een sanatorium. Daar wordt Sjoerd ge
boren. Zijn grootouders ontfermen zich
over hem. Jarenlang denkt de jongen dat
Klaske, die twee jaar na zijn geboorte uit
het sanatorium komt, zijn grote zus is.
Vanaf zijn twintigste wil Sjoerd weten
wie zijn vader is. Maar erg ver komt hij
niet. In 1980 vestigt hij zijn hoop op een
groep Canadese veteranen die bij een
herdenking in Amsterdam opnieuw wor
den ingehaald. Bruggenkamp spreekt
onder anderen de uit Toronto afkomsti
ge Lloyd Rains en zijn vrouw Olga aan,
met de vraag of zij de man op het fotootje
kennen.
Het echtpaar Rains wordt op die ma
nier benaderd door nog 14 andere men
sen die op zoek zijn naar hun vader. Ze
begrijpen de situatie. Olga, van oor
sprong een Haarlemse, ontmoette Lloyd
ook in de weken na de bevrijding. Maar
zij trouwden, en Olga volgde haar echt
genoot naar Canada.
Tot hun terugkeer in Nederland besef
fen Olga en Lloyd niet hoe het met al die
andere stelletjes is gegaan. In 1945 had
den ze wel via de radio de waarschuwin
gen gehoord dat de meeste Canadezen
zich nergens voor verantwoordelijk voe
len. Het dringt tot de Rains door dat die
mededelingen grond, van waarheid had
den.
Op eigen kracht
De bevrijders zijn vertrokken, ook al
wisten ze dat ze een kind verwekt had
den. Olga en Lloyd horen hoe onbarm
hartig het leven daarna was voor de on
gehuwde moeder en haar kind. Veel
vrouwen werden buiten de deur gezet of
nagewezen door buurt en kerk, hun kin
deren gepest.
Het echtpaar Rains belooft de 15 men
sen die hun vader zoeken te helpen. Te
rug in Canada merken ze al snel dat ze
volledig op eigen kracht moeten varen.
Sommige kinderen hadden al ervaren
dat ze van de Canadese autoriteiten wei
nig steun kunnen verwachten. Zo er al
informatie wordt gegeven over vetera
nen, moet de aanvrager beschikken over
volledige naam, het oude adres, geboor
tedatum en regimentsnummer.
Meestal is er niet meer bekend dan een
naam, en de brieven verdwijnen in een
lade. En als die gegevens wel aanwezig
zijn worden de vaders volgens Olga
Rains op zo'n koude officiële manier aan
geschreven dat ze wel heel gemakkelijk
kunnen zeggen geen prijs te stellen op
het contact met hun kind in het verre Ne
derland.
De Rains duiken in telefoonboeken,
stemlijsten, bibliotheken, ledenlijsten
van veteranenclubs en vragen hulp aan
redacties van kranten. Een aantal 'verlo
ren' vaders vinden ze in tamelijk korte
tijd terug. Maar de 'Fred' van Sjoerd
Bruggeman zit er niet bij.
Het echtpaar Rains benadert de vete
ranen persoonlijk. Olga: "In eerste in
stantie zijn ze vaak afwijzend, daarom
moetje ook onverwacht aankomen en bij
wijze van spreken een voet tussen de
deur zetten. Maar we doen het op een
heel menselijke manier. We zijn van de
zelfde leeftijd en kunnen daardoor beter
op hun gevoel inspelen. We vragen of ze
nog wel eens aan hun kind hebben ge
dacht en wat voor leven dat heeft gehad.
Vaak komen dan vrij vlot de traantjes
voor de dag. Dat hebben we nodig, want
dan is het ijs gebroken. Ze willen hun
zoon of dochter dan meestal ook wel
zien".
Als uitlekt dat Olga en Lloyd (allebei
63) Canadese vaders zoeken, komen er
meer bevrijdingskinderen met namen en
foto's. Dat aantal groeit enorm als de
NCRV-televisie in 1982 aandacht aan
hun werk besteedt. Hun leven neemt een
wending. Er komen ook aanvragen
vanuit Engeland. In 1986 besluiten ze
zich helemaal te wijden aan de hereni
ging van de Canadese vader met zijn be
vrijdingskind. Het echtpaar verkoopt z'n
drukkerijtje en z'n huis. In acht jaar sla
gen ze er in bijna 600 Canadezen op te
sporen.
In de loop der tijd hebben de Rains ve
le hartverscheurende verhalen gehoord
over het leven van de kinderen en hun
moeders. "Van niemand hadden ze iets
te verwachten", zegt Olga. "Ook het Ro
de Kruis en het Leger des Heils willen
hun handen niet aan de veteranen bran
den".
Hun eigen inzet verklaart ze met: "Als
niemand op de wereld ze wil helpen
moet er toch iemand zijn".
"We helpen onszelf er ook mee", voegt
Lloyd er nuchter aan toe. "Het is ontzet
tend dankbaar werk. We komen nu op al
lerlei plaatsen in Europa en Canada waar
we anders nooit geweest zouden zijn. En
we leren erg veel mensen kennen".
Olga vervolgt: "Ik vraag me nog steeds
af hoe het mogelijk is dat de Canadese
overheid heeft getolereerd dat een vader
zijn vrouw en kind onverzorgd in Neder-
Stel u twee middelbare scholieren voor
die van de natuurkundeles spijbelen. De
jongens hebben een gloeiende hekel aan
dat vak en snappen er weinig of niks
van. In plaats daarvan spelen ze veel lie
ver softbal en met groot plezier gooien ze
elkaar over zo groot mogelijke afstand de
bal toe. Elke keer als de bal wordt ge
gooid, berekent de jongen die 'm vangt
moeiteloos en gedachteloos de snelheid en
de baan ervan, houdt hij rekening met de
windsnelheid en de hellingshoek van de
bodem waarop hij staat, en vangt de bal
op een oogstrelende manier.
Zodoende laten ze zien stilzwijgend
over een grondige kennis van natuur
kundige wetten te beschikken. Met behulp
van die kennis zijn ze in staat problemen
op te lossen, die veel en veel ingewikkel
der zijn dan de opgaven die ze ooit in de
natuurkundeles gekregen zouden heb
ben. Zelfs als ze eens een universitaire
graad in de natuurkunde zouden halen,
zouden ze vermoedelijk nooit in staat
zijn berekeningen te maken die net zo
nauwkeurig zouden voorspellen waar de
bal terecht zal komen als ze nu automa
tisch doen.
Dit voorbeeld illustreert het verschil
tussen de manier waarop de rechter her
senhelft een probleem aanpakt en de ma
nier waarop de verbale, woorden gebrui
kende linkerhelft dat doet. De rechter
helft neemt in één keer de hele situatie in
zich op en reageert daarop op grond van
wat het aan kennis of informatie bezit,
wat het geleerd heeft. De linkerhelft daar
entegen, lost een ingewikkeld probleem
op door dat op te splitsen in kleine logi
sche stappen, iedere stap afzonderlijk te
bekijken en op te lossen en zo naar een to
taaloplossing toe te werken. Beide her
senhelften onthouden en verwerken in
formatie dus op een heel verschillende
manier: bijna als twee verschillende per
sonen die verschillende talen spreken.
Als we de twee scholieren zouden vra
gen hoe ze de bal precies gooien, zouden
land of Engeland mocht achterlaten. In
Canada zelf had dat nooit gekund. Maar
ja, dit was nog in naam van de oorlog".
Ze weet dat sommige moeders hun
overzeese vriendje hebben geconfron
teerd met het resultaat van het bevrij
dingsfeestje. De meesten werden hard
handig afgewezen. Sommige moeders
zijn tegenover hun kind heel eerlijk ge
weest over hun verleden. Velen niet. "Ik
weet van iemand die dacht dat z'n opa
zijn vader was", zegt Olga. "Pas op zijn
trouwdag ontdekte hij de waarheid".
Hand geven
Veel kinderen hebben er behoefte aan
hun vader te kennen. "Het enige wat ze
zeggen te willen is hem een hand geven
en hem in de ogen kijken. Het leven van
de kinderen die die mogelijkheid heb
ben gehad, is veranderd. Een groot zwart
gat is opgevuld, een zware last is van de
schouders gevallen. Het moet heel erg
zijn als je niet weet van wie je afstamt".
In de meeste gevallen zijn de vaders
ook erg opgelucht dat het verleden
wordt opengebroken. Ze hoeven niet
langer met een geheim uit het verleden
rond te lopen. In de meeste gevallen heb
ben ze het bestaan van hun kind in Ne
derland of Engeland verzwegen tegen
over hun nieuwe partners. Wat dat be
treft liggen de zaken nog moeilijker voor
getrouwde soldaten die destijds in Euro-
we vrijwel zeker te horen krijgen dat ze
in woorden niet kunnen uitleggen hoe ze
dat doen. Zouden we toch op uitleg aan
dringen, dan zouden ze veel moeite moe
ten doen er een te geven. Ze zouden waar
schijnlijk de bal nog een keer moeten
gooien en als een soort toeschouwer op
zichzelf moeten letten om uit te vinden
hoe ze het precies doen. Eigenlijk zouden
we net zo goed iemand anders kunnen
vragen toe te kijken en te beschrijven hoe
het wordt gedaan.
In zekere zin is er zelfs werkelijk sprake
van twee verschillende persoonlijkheden
of twee verschillende kanten van dezelfde
persoonlijkheid, omdat de linkerhelft
nooit bewust heeft opgelet toen de rechter
helft leerde te gooien en te vangen. Daar
om moet de linkerhelft werkelijk de acties
van de rechterhelft nauwgezet volgen en
proberen via gissen of interpretatie on
der woorden te brengen hoe het te werk
gaat.
We vinden het omgekeerde patroon
vaak bij een 'intellectueel' die talloze les
sen in een bepaalde sport, bijvoorbeeld
badminton, heeft gehad. Het kan goed
zijn dat hij erbarmelijk speelt, maar
niettemin eindeloos ouwehoert over hoe
het precies moet en hoe prestaties verbe
terd kunnen worden. In dit geval heeft
zijn neiging om vooral de linkerhersen
helft te gebruiken de situatie omge
draaid: de rechterhelft leert weinig, om
dat het voortdurend aan de kant wordt
geschoven door de linkerhelft die almaar
herhaalt "de knieën gebogen te houden"
en "het gewicht op de linkervoet te laten
drukken".
Een van de meest dramatische voor
beelden van ons gespleten brein is het ge
vecht dat veel mensen met zichzelf voeren
als ze tennis of golf spelen. Na een slechte
slag worden veel spelers boos en lezen
zichzelf de les. Omdat de linkerhelft te
langzaam en te systematisch is om een
goede return of slag te geven, moet het tij
dens het spel de controle even aan de
pa een buitenechtelijk kind hebben ver
wekt.
De ontmoetingen tussen vader en kind
zijn meestal heel dramatisch, zegt Olga.
Zowel de vaak beschaamde vaders als de
kinderen willen graag dat de beide Rains
daarbij aanwezig zijn. "Ze zijn toch bang
dat ze alsnog afgewezen worden, slaag
krijgen of dat de ander helemaal niet
komt opdagen. Aan ons willen ze hou
vast hebben. Het zijn vrijwel altijd happy
endings. Het komt maar heel zelden voor
dat een zoon of dochter de emoties ont
laadt met een hele golf verwijten".
De laatste tijd wordt het echtpaar
Rains ook vaak benaderd door vaders
die hun kind willen zien. Olga: "Die man
nen zijn nu allemaal in de zestig en ge
pensioneerd. Ze hebben genoeg tijd om
na te denken. Het is bekend dat hoe ou
der je wordt des te meer je aan vroeger
gaat denken. Hun geweten begint te kna
gen; ze voelen zich ongemakkelijk. Ze
willen nog iets goed maken, want ze lo
pen tegen het einde van hun leven. Wij
hebben dus ook niet zoveel tijd meer om
de hereniging tot stand te brengen. De
tijd is nu onze vijand. Vooral de laatste
jaren zijn er al veel vaders gestorven".
Geen adres
Tegenover de paar honderd Neder
landse kinderen die hun vader zoeken en
van wie Olga Rains denkt de helft zeker
rechterhelft uit handen geven om het
daarna direct weer over te nemen via een
opmerking als "Verrek nog aan toe.' Hou
die elleboog gebogen". We weten dat het
de linkerhelft is die praat, maar tegen
wie praat het eigenlijk? Als we dat aan
spelers vragen is het meest gangbare ant
woord: "Ik praat tegen mezelf'. Maar als
we ze zouden vragen wie iri dit geval 'ik'
en wie 'mijzelf is, dan zouden ze het ant
woord schuldig blijven. De 'ik'en de 'mij
zelf zijn naar hun idee blijkbaar twee af
zonderlijke grootheden, want anders zou
er geen innerlijke conversatie, praten in
zichzelf, mogelijk zijn.
Iedere sporter beschikt dus voor zijn
gevoel over twee 'zeiven'. De ene is de 'ik'
die aanwijzingen geeft; de andere is de
'mijzelf die blijkbaar de handeling uit
voert. Vervolgens beoordeelt het 'ik' de
handeling, het schot of de slag. Het 'ik' is
natuurlijk de linkerhersenhelft, die als
een soort coach of trainer, tijdens het
sporten 'mijzelf, de rechterhelft, bege
leidt.
Als het zo is dat we allemaal, zo gauw
we gaan sporten, een sportteam in onze
geest hebben, bestaande uit een coach en
een sporter, dan is het natuurlijk een es
sentiële vraag hoe die twee optimaal met
elkaar kunnen samenwerken om het bes
te resultaat te krijgen. Dat was ook pre
cies die vraag die de tennisprofTim Gall-
wey (zonder dat hij iets van linker- en
rechterhelftfuncties afwist) ertoe bracht
niet te kunnen vinden, staat nu een der
tigtal Canadese vaders die hun kind wil
len ontmoeten. Het traceren van Neder
landse kinderen is op zichzelf niet zo
moeilijk. Via de hier veel beter georgani
seerde burgerlijke stand dan in Canada
is dat een fluitje van een cent. Maar, ui
teraard, doen zich ook hierbij problemen
Vaak weten de vaders ook niet zo pre
cies meer met wie ze na de oorlog hebben
vreeën. Gerard Goeujon heeft nog een re
delijk geheugen. Hij zegt dat hij ene Cor-
ry van Klou, Klouw, Klaauw, 'of zoiets' in
Den Haag zwanger heeft achtergelaten
in de herfst van 1945. Zijn gezondheid is
erg slecht en hij wil graag vóór zijn dood
het kind zien. Het echtpaar Rains kan
niet achter het adres van Corry komen.
Nog moeilijker is het voor Olga en
Lloyd Rains om het bevrijdingsvriendin
netje en -kind van Jimmy Roberts te vin
den. Op zijn sterfbed vertelt hij zijn enige
dochter in Canada dat hij in Hilversum
een meisje zwanger heeft gemaakt. Hij
vraagt haar het kind te zoeken. Een naam
herinnert hij zich niet meer. Hij heeft al
leen een foto van hemzelf uit zijn wilde
jaren.
'Verloren' kinderen blijken hun Cana
dese vader vaak af te wijzen. "Dat ligt
ook wel een beetje voor de hand", zegt
Olga Rains, "omdat ze anders wel eerder
contact met ons hadden opgenomen.
Maar er zijn er ook die er heel blij mee
zijn. Een man vertelde dat hij zijn vader
niet durfde te zoeken. Hij was bang dat
hij het leven van zijn vader kapot zou ma
ken. Maar het tegendeel was waar. Zijn
vader had een hele lieve vrouw die hem
met open armen ontving".
Herkend
Ruim zeven jaar na het beroep van
Sjoerd Bruggenkamp uit Sneek op Olga
en Lloyd Rains wordt ook hij door een
Canadese vrouw hartstochtelijk in de ar
men gesloten. Sjoerd, die zich dan liever
Johnny noemt als ware hij Canadees, be
schouwt haar als zijn eigen moeder; zij
hem als haar eigen zoon. De vrouw is de
echtgenote van 'Fred' die al op 38-jarige
leeftijd aan kanker is overleden.
Olga en Llyod Rains dragen al die ja
ren het fotootje van Fred Hale bij zich. In
alle uithoeken van Canada zoeken ze.
"Het leek zinloos, maar die jongen was zo
emotioneel en overspannen, we konden
er niet mee ophouden". Uiteindelijk
komt Olga met het portretje in The
London Free Press. Mevrouw Hale, die
met haar acht zonen en dochters in het
afgelegen dorp Alvinson in de omgeving
van de Canadese plaats London woont,
herkent haar overleden man en zoekt
contact met Olga. Lloyd: "We waren zo
blij dat we twee nachten niet hebben
kunnen slapen". Het contact betekent
ook voor de weduwe de ontknoping van
een raadsel. "Ik wist dat er iets gaande
was, maar niet wat".
Na zijn terugkeer in Canada trouwt
Fred in 1947. Maar kennelijk onderhoudt
hij, zeker nog tot 1949, een correspon
dentie met Sjoerds moeder Klaske. Fred
wil niet dat zijn vrouw daarvan op de
hoogte is. Hij verbiedt haar de post op te
halen die in de brievenbus op een paar
honderd meter van hun boerderij wordt
bezorgd. Maar zijn vrouw ziet hem op die
afstand soms wel post openen, lezen en
verscheuren.
Johnny Bruggenkamp weet nu waar
zijn 'roots' liggen. "Het betekent voor mij
een nieuw leven". Zijn vrouw denkt er
ook zo over: "We hebben heel lang in
spanning geleefd". Na een bezoek aan
het graf van Fred zegt Sjoerd dat hij on
danks de dood van zijn vader gelukkig is:
"Een groot gat in mijn leven is gevuld. Ik
ben nu iemand, ik heb een familie, een
prachtige Canadese familie".
het boek 'The Inner Game of Tennis'
(1974) te schrijven. Het boek werd vrijwel
op slag een bestseller, net als het boek 'In
ner Skiing' dat hij in 1977 met Bob Krie
gel publiceerde. Gallwey spreekt in
plaats van linker- en rechterhersenhelft
van Zelf 1 en 2 en hij stelt dat de sleutel tot
effectieve tennistraining is a) de trai
ning te richten op het nonverbale Zelf 2
en b) de relatie tussen Zelf 1 en Zelf 2 te
verbeteren. Als Zelf 1 altijd bezig is Zelf 2
te bekritiseren of uit te schelden, dan lij
den de prestaties daaronder. Toppresta
ties worden volgens Gallwey voorname
lijk dan geleverd als het verbale Zelf 1
aan de zijlijn staat en zijn waffel houdt.
Voor tennisles betekent een en ander
dat leerlingen zoveel mogelijk in stilte
wordt voorgedaan hoe bepaalde slagen
te maken in plaats van dat het ze woorde
lijk wordt uitgelegd. Daardoor wordt de
leerling op den duur gedwongen vooral
zijn ogen en oren goed de kost te geven en
op te letten. Omdat de pratende linker
helft zich niet zo gemakkelijk de mond
laat snoeren, is het van belang bepaalde
technieken te gebruiken die de linkerhelft
zoet houden zonder dat deze de activiteit
van de rechterhelft stoort. Zo'n techniek
is afleiding: bijvoorbeeld als de bal over
en weer wordt geslagen wordt de student
gevraagd 'stuit' te zeggen als de bal stuit,
en 'slag' steeds als de bal het racket raakt.
Een andere techniek is de aandacht te
richten op de ademhaling en het aantal
keren in- of uitademing te tellen. Zachtjes
bekende liedjes zingen is ook effectief.
Hoewel een deel van de rechterhelft be
trokken is bij het automatisch zingen van
een lied, heeft het om nog onbekende re
den geen invloed op het tennisspel. Maar
zingen verhindert wel het verbale den
ken. Probeer maar eens een lied te zingen
en tegelijkertijd systematisch te denken.
Natuurlijk leiden deze methoden ook
enigszins af van het spel, maar ze zijn.ui-
terst nuttig om de slechte gewoonten van
de innerlijke coach af te leren. Als die
coach de neiging heeft te gaan schelden
als er een slag misgaat zich dus kwaad
gaat maken dan is het resultaat
meestal gespannenheid bij de leerling en.
verslechtering van zijn prestaties.
Net zoals een ouder haar kind kan ont
wrichten door het voortdurend dom te
noemen, kan links de sportprestaties van
rechts ondermijnen door een al te nega-
tivistische houding. De ideale relatie is
ongeveer die van een liefhebbende ouder
die vol vertrouwen het kind laat leren
van de eigen handelingen en fouten. We
zenlijk voor innerlijke sport is dus om
Zelf 2 de bal te laten slaan zonder dat Zelf
1 commentaar staat te geven.
Dezelfde technieken die bij tennis nut
tig zijn, blijken ook bij andere sporten te
werken, zoals bijvoorbeeld skiën. Het is
vaak onthutsend te zien hoe snel jonge
kinderen, wier innerlijke coach nog niet
kritisch of cynisch genoeg is om overal
commentaar op te leveren, leren skiën
terwijl volwassenen (die meestal een be
tere bewegingscoördinatie hebben dan
kinderen) tijdenlang lopen te stuntelen.
Dat komt eenvoudig omdat ze hun rech
terhelft niet voldoende vertrouwen, dur
ven schenken. Daarom zijn skilessen
waarbij niet gesproken mag worden, be
halve het uiroepen van de hoek die de
ski's met de sneeuw maken, bijzonder ef
fectiefEffectief is ook de leerlingen naar
ervaren skiërs of opnamen daarvan te la
ten kijken, ze vervolgens hun ogen te la
ten sluiten en in hun verbeelding precies
de voorbeelden te laten voorstellen. Om
beeldend te denken hebben we vooral on
ze rechterhelft nodig en door voorstel-
hngsoefeningen slaat de rechterhelft de
blauwdrukken op van de sportieve bewe
gingen die we willen leren.
door René Diekstra
hoogleraar psychologie te Leiden
