Dominee werd verwoed
schaatser op wieltjes
Veertig jaar beweging voor de vrede
Kern van kerk mede ooi-zaak van veel randleden
PAGINA 15
GEESTELIJK LEVEN'
ZATERDAG 15 OKTOBER 1988
"Naar schatting bestaat de
westerse christenheid inmid
dels voor meer dan 50 procent
uit randleden. Er leven welis-
ivaar nog /jeel wat religieuze
gedachten, gevoelens en ge
bruikenmaar die betekenen
lang niet altijd dat men leer
ling en volgeling van Jezus
Christus wil zijn".
Voor een doctoraal-scriptie op
het terrein van praktische theo
logie onderzocht de Samen op
weg-predikant (hervormd en ge
reformeerd) M.A. Noorloos uit
Lelystad de motieven van ge
meenteleden om nog slechts op
het nippertje lid van de kerk te
zijn en hun passieve lidmaat
schap nog te willen aanhouden.
Hij is gastschrijver in het okto-
ber-nummer van de evangeli
sche maandkrant 'Uitdaging'.
In randkerkelijkheid speelt
een groot aantal factoren mee. zo
merkte hij. Ten eerste het ouder
lijk gezin. "Randkerkelijken
hebben daar weinig of geen con
crete ervaring opgedaan met de
betekenis van geloof en kerk
voor het dagelijks leven". "Door
kerk. christendom en geloof
voelde men zich onvoldoende
geïnspireerd om meelevend ge
meentelid te worden of te blij
ven. Ook nogal wat negatieve er
varingen met kerkmensen heb
ben de deur bijna dichtgedaan".
Nog een factor zijn de persoon
lijke omstandigheden, zoals
echtscheiding, een onkerkelijke
partner, verhuizing naar een
vreemde omgeving en drukke
werkzaamheden. En dan de fac
tor 'cultuur en maatschappij'.
Noorloos spreekt van 'vervreem
ding van God'. "Daardoor krijgt
Hij steeds minder betekenis en
zeggenschap in het persoonlijk
leven en in de samenleving".
Levensbelang
De belangrijkste aanbeveling
van de predikant van Lelystad is
om tegenover de randkerkelijk
heid niet allereerst aandacht te
besteden aan organisatie en me
thode, maar aan spiritualiteit,
waarmee hij bedoelt het 'bouwen
aan vriendschap met God'. "Het
is van levensbelang dat christe
nen persoonlijk en samen hier
aan vorm en inhoud leren geven.
Dat is niet alleen nodig om zelf
bij God en zijn zaak betrokken te
worden en te blijven, maar ook
om voor anderen, zowel binnen
als buiten de geloofsgemeen-
Vooral uit gesprekken met
passieve leden is Noorloos dui
delijk geworden dat ook de zoge
naamde kern van de kerk de
randkerkelijkheid mede veroor
zaakt. "Daarom is bescheiden
heid op haar plaats. Die moet
vooral tot uiting komen in de be
reidheid goed te luisteren naar
de motieven van mensen om pas-
De gastschrijver in 'Uitdaging'
waarschuwt zowel voor 'ongelo
vig optimisme' (dat de bestaande
kerkelijke vormen en manieren
wel in stand zullen blijven) als
voor 'ongelovig pessimisme' (dat
de kerk haar tijd heeft gehad en
ten ondergang gedoemd is). "Het
evangelie inspireert tot gelovig
realisme, omdat de kerk niet van
mensen is maar van de Heer, zo
dat Hij er wel voor zal zorgen dat
voor haar een plaats en een vorm
blijft bestaan Hij blijft wel dé-
zelfde. maar niet hétzelfde. Dat
geldt ook voor de kerk".
KAMPERLAND - "Onze dominee heeft buitenlandse nei
gingen", zo werd al een poos in het dorp gefluisterd. En dat
klopte. Bert Schüssler (33), die zes jaar de gereformeerde
kerk diende in het Zeeuwse Kamperland (Noordbeve-
land), staat nu op het punt met vrouw en drie kinderen
naar Curasao te vertrekken, waar hij predikant wordt van
de Verenigde Protestantse Gemeente (VPG). Een combi
natie van de lutherse, hervormde en gereformeerde kerk.
Schüssler is de eerste gereformeerde 'zieleherder' die bin
nen de VPG gaat werken.
De predikant Bert Schnssler uit Kamperland met zijn skeeler-schoenen. Met die sport probeert hij zich straks ook
op Curagao in goede conditie te houden. (foto gpd>
De dominee van Kamperland wil
in elk geval voor drie jaar naar de
West. „De ontmoeting deze zomer
was heel positief. Het lijkt me ver
rijkend zoiets eens mee te maken:
een andere cultuur, andere men
sen, andere manier van denken en
van kerk-zijn. Ook verrijkend voor
je eigen geloofsvisie en wereld-
oriéntatie. En ons gezin is er op dit
ogenblik voor geknipt dit te onder
nemen". De gemeente op Curasao
telt ongeveer vijfduizend leden en
is onderverdeeld in drie wijken. De
gereformeerde wijk heeft zo'n dui
zend leden. „De randkerkelijkheid
is er groter dan bij ons".
Schüssler ging theologie stude
ren omdat hij erg geïnteresseerd
was in de bijbel. Toen hij eraan be
gon, had hij niet direct de gedachte
predikant te worden. „Die wereld
van de bijbel vond ik een hele ont
dekking en ik wilde daar wel meer
van weten, ook wetenschappelijk.
Natuurlijk kwam daar ook nog de
belangstelling voor het geloof bij.
Gaandeweg besefte ik, dat ik wel
predikant wilde worden. Dat werd
mij helemaal duidelijk toen ik sta
ge liep in Elburg". Zijn eerste ge
meente werd Kamperland.
„Deze gemeente sprak ons, aan
omdat ze al drie jaar zonder predi
kant had gezeten en toch een heel
actief gemeenteleven vertoonde.
Men was er bewust bezig met ge
loof en kerk, mondig en in staat
zichzelf te helpen. Een predikant is
per slot van rekening niet meer dan
een boodschapper".
Sport
Op Curasao kunnen ze in elk ge
val een sportieve dominee tege
moet zien, want Schüssler is een
verwoed skeeler (schaatsen op
wieltjes). „Ik was in Kamperland
de eerste die aan skeeleren deed.
Op Curasao zal ook wel een stuk as-
Samenstelling
van deze pagina:
S. J. de Groot
fait zijn waar ik kan trainen. Sport
heb ik altijd erg leuk gevonden. Ei
genlijk ben ik van huis uit een
zwemmer. Als jongen heb ik ooit
eens meegedaan aan nationale
kampioenschappen. Ik heb ook
nog gezeild, maar uiteindelijk ben
ik toch bij het schaatsen terechtge
komen. Dat is meer een individue
le sport. Door mijn werk als predi-
DEN HAAG Op zijn kamer
hangt een affiche met de tekst
'Als Oost en West elkaar weer vrij
kunnen ontmoeten'. Toch is voor
Jan ter Laak, landelijk secretaris
van de rk vredesbeweging 'Pax
Christi', de Oost-West-verhou-
ding niet het enige. Ook de
Noord-Zuid-verhouding bepaalt
in belangrijke mate zijn activitei
ten en die van de beweging. Op
de algemene ledenvergadering
van 8 oktober in Utrecht is een
recent bezoek van 'Pax Christi
Internationaal' aan Brazilië uit
kant heb ik een volle agenda, en dat
is niet zo geschikt om aan team
sport te doen".
Schüssler traint drie keer per
week. „Voor m'n lichaam heb ik
gewoon een te passief beroep. Ik zit
en vergader veel. Soms sta je onder
spanning van alle informatie die op
je afkomt, blije en trieste. Dan is
het heerlijk af en toe eens uit te
waaien. Dat doe ik op het strand,
gekoppeld aan een stukje lichame
lijke aktiviteit"
„Je kunt je psychisch goed ont
lasten door lichamelijke aktiviteit.
Bovendien werkt sport inspire
rend. Wie een preek maakt, moet
z'n woorden, gedachten en formu
leringen goed afwegen. Soms liep
ik halverwege vast. Maar dan ging
ik hardlopen aan zee en dacht on
dertussen verder de patronen voor
m'n preek uit. Als ik dan weer thuis
was maakte ik 'm zo af'.
voerig besproken. Behalve Ter
Laak ging uit ons land ook het
kamerlid Eveline Herfkens daar
heen.
Het bezoek van tien 'Pax
Christi'-vertegenwoordigers uit
zeven landen betrof vooral de
mensenrechten, landloze boeren
en Indianen. Volgens Jan ter
Laak moet de Zuid- en Midden-
amerikaanse situatie een Eu
ropese zaak worden, waarbij on
der andere het Mensenrechten
comité, het Internationaal Mone-
Jan ter Laak
van Pax Christi
...levende band
met parochies....
Zo zal Bert Schüssler het onge
twijfeld ook op Curagao doen.
"Een gezonde geest in een gezond
lichaam".
En wat zijn werk betreft: „Geloof
en kerk kunnen een blije zaak zijn.
Het moet toch iets aantrekkelijks
hebben. Dat heb ik m'n gemeente
hier voortdurend proberen aan te
geven. Geloven is voor mij een
zaak, die het leven diepgang en
perspectief geeft. Wat natuurlijk
niet wil zeggen, dat je zelf niet op
problemen stuit. En als predikant
word je geconfronteerd met allerlei
vragen van mensen die op een of
andere manier zijn vastgelopen.
Vragen waar ik ook niet altijd ant
woord op kan geven. Tegen die
mensen zeg ik dan: ik wil naar u
luisteren en met u meegaan. Dat
wil ik straks ook op Curagao zo
doen".
tair Fonds en het Vatikaan wor
den betrokken.
Een van de Pax-medewerkers
in Nederland, Liduine Zumpol-
le, gaat zich de komende maan
den bezighouden met de schen
ding van de mensenrechten in
Colombia. "Vanouds hebben wij
aandacht voor de mensenrech
ten in landen als Nicaragua, Gua
temala, El Salvador en Hondu
ras, omdat de Katholieke Kerk
daar erg sterk is. Wij kunnen het
meest doen waar veel katholie
ken zijn. Aan het anti-apartheids-
beleid in Zuidafrika bijvoor
beeld geven wij steun via de bis
schoppen".
Vijf jaar is Jan ter Laak secre
taris van 'Pax Christi Neder
land'. Daarvóór jaren pastor van
de Omroepparochie in Amers
foort en eerder eerste secretaris
van het Interkerkelijk Vredesbe
raad (IKV) als voorganger van
Mient Jan Faber. 'Pax Christi',
de organisatie waar Ter Laak al
eerder werkte, was initiatiefne
mer tot de oprichting van het
IKV, het samenwerkingsver
band van negen kerken voor vre
de en gerechtigheid.
Doel
'Pax Christi' bestaat nu veertig
jaar. Doel is de vredesmentaliteit
bevorderen, op basis van weder
zijdse vermindering van bewa
pening, betere verdeling van
welvaart en meer samenwerking
tussen volkeren, ongeacht ras,
gezindheid of religie. De bewe
ging probeert dit doel te berei
ken door informatie, bezinning,
vorming, internationale contac
ten, ontwikkelingswerk en in
vloed op de publieke opinie.
Betrekkingen onderhoudt Pax
ook met (vooral katholieke) ker
ken in Oosteuropa: Polen, DDR,
Tsjechoslowakije, Hongarije.
Roemenië, Joegoslavië en de
Sovjetunie. Daar wordt de orga
nisatie ook door de machtheb
bers als vredesbeweging geres
pecteerd.
In de jaren 70, toen het Vati
kaan moeilijk met Russen kon
praten, vroeg de leider van het
Vatikaanse Secretariaat voor de
Eenheid, de Nederlandse kardi
naal Willebrands, 'Pax Christi'-
voorzitter kardinaal Alfrink con
tact aan te knopen met de Rus-
sisch-Orthodoxe Kerk. Dat is
toen gebeurd en dat heeft Pax
veel waardering van Vatikaanse
kant opgeleverd. Ter Laak: "Wat
wij konden doen was: uitwisse
ling van standpunten en ideeën.
Het zwakke punt van de Rus-
sisch-Orthodoxe Kerk was het
gebrek aan maatschappelijke be
trokkenheid".
"Dat kun je haar met helemaal
verwijten. In ieder geval moet je
er begrip voor hebben. Naar mijn
mening heeft de Russisch-Ortho-
doxe Kerk de contacten met
'Pax Christi' én met de Wereld
raad van Kerken het is niet
eerlijk alleen 'Pax Christi' te noe
men gehandhaafd omdat ze
een klankbord wilde hebben
voor het moment dat er een nieu
we situatie zou aanbreken. De
winst van onze contacten was
het wederzijds bewustzijn dat
anders kon dan. hoe dan ook.
Aartsbisschop Kyrill van Smo
lensk,"die op 6 mei onze gast was
op het symposium in Utrecht
over 1000 jaar Russisch christen
dom, zag de relatie van zijn kerk
met 'Pax Christi' en de Wereld
raad als een voorbereiding op
wat nü in de Sovjetunie gaande
is. Kyrill zei: Het zou voor ons
veel gemakkelijker zijn geweest
in een donker hoekje te blijven
zitten. Jullie hebt ons behoed
voor totaal isolement. In de nieu
we situatie zal het voor ons veel
moeilijker worden".
Stijl
Als officiële vredesbeweging
van de RK Kerk, met internatio
naal een kardinaal (König, oud
aartsbisschop van Wenen) aan
het hoofd en in Nederland een
bisschop (Ernst) als voorzitter,
heeft 'Pax Christi' een wat ander
beeld dan bijvoorbeeld het Inter
kerkelijk Vredesberaad. Dat ligt
niet alleen aan een andere stijl
volgens Ter Laak bij het IKV ge
voed dooreen meer gereformeer
de structuur en bij 'Pax Christi'
door typisch rooms-katholieke
invloed maar ook aan de ach
terban zelf.
"Van 'Pax Christi' zijn ook
veel religieuzen en priesters lid.
Priesters die lid zijn vervullen
vaak parochietaken, en zo heb
ben wij naast de eigen functiona
ris per bisdom ook met de paro
chies een directe en levende
band. Ook het internationaal-zijn
van de beweging is een feit van
belang". Overigens wat het IKV
betreft: „Er is een goede samen
werking en dat is onze sterkte",
zegt Ter Laak, die het als zijn
plicht ziet in de eigen achterban
het IKV te beschermen. Ook het
initiatief van de Wereldraad en
de Nederlandse Raad van Ker
ken voor gerechtigheid, vrede en
behoud van de schepping krijgt
aandacht. "Die oecumenische
samenwerking is onze enige
kans om niet te worden meege
zogen in de huidige conserveren
de trend. De kerk heeft behoefte
aan veel plekken waar die eigen
stijl een kans krijgt".
Over deze 40 jaar heeft het Stu
diecentrum voor Vredesvraag
stukken van de Katholieke Uni
versiteit Nijmegen samen met
'Pax Christi' in Den Haag een
boekje uitgegeven onder de titel
'In beweging voor de vrede'.
De Lokhorstkerk aan de Pieterskerkstraat in Leiden bestaat 350 jaar. De
doopsgezind-remonstrantse gemeente viert vandaag en morgen dit jubile
um. (Tekening Jelle Keuning)
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds. Kool
stra, ha, 11.45 studentenekklesia; Marekerk
10 dr. Meijers, 5 ds. A. J. de Jong; Mara-
nathak. (L. Morsweg) 10 ds. Kramer; Oecu
menische geloofsgemeenschap De Regen
boog (Merenwijk) 9.30 e 11.15 ds. Alblas;
Bethlehemkerk (Driftstr.) zie Petrakerk; Be-
vrijdingsk. (Montgomerystr.) 10ds. Rietveld, 5
ds. Hortensius; Vredesk. (Burggravenl.) 10
ds. De Mey-Meulendijk; Waalse kerk
(Breestr.) 10.30 ds. Ribs; 'Stevenshof' (geb.
Dijkhof) 10 kand. J. Henzen jr.. Leiderdorp.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds. v. Bei-
num. Diakonessenhuis elke zat. 10.30 rk.
dienst, morgen 10.30 ds. D. Gesmk. Noord-
wijk. Endegeest zie Oegstgeest. Geref. Kerk
Vredeskerk zie herv. gem.; Petrak. (Surina-
mestr.) 10 ds. Hortensius; Oude Vest zie
Hoogl. kerk; Maranathak. zie herv. gem.; Be-
vrijdingsk. zie herv. gem.; bejaardenhuis
Groenhoven 10 mevr. ds. Jacobi; Merenwijk
zie herv. gemeente. Geref. K. Vrijg. (Herengr.)
10 en 5 ds. M. J. Arntzen. Chr. Geref. K.
(Steenschuur) 10 dienst. 7 ds. v. Langevelde.
H.llegom. Geref. Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30
leesdienst. Geref. Gem. in Ned. (Bethlehem
kerk Driftstr.) 11.30 en 5.30. Evang.-Luth.
Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds. Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk. Pie
terskerker.) 10.30 ds. Brüsewitz, dienst tgv
350-jarig bestaan kerkgebouw; Baptistenge
meente (Bethl.kerk Driftstr.) 9.30 ds. Agte-
reek, mmv zanggroep 'De Lofstem' IJmuiden
Evang Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9
evang. S v. Groningen. 10.30 evang. W
Smit Evangeliecentrum-Pinksterbew.
(Bethlehemskerk Lammermarkt) zo. 10 en
wo. 8 evang. J. Zijlstra. Pinkstergem. (O. Vest
13) 10 br. KI. van Twilleri, ha. Leger des Heils
(hoek Vestestr./Groenesteeg) 10 en 7.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 4,
wo. 8. Christelijke Wetenschap (Steensch. 6)
10.30. Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Da
gen (Brahmsl.) 9.30, 10.30 en 11.20. 'De
Christengemeenschap' (in oud-kath. k. Zoe-
terw.singel) zat. 22 okt. 9.45 mensenwijdings-
dienst. Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) zo. 10.
Rooms-Kath. K. Haagweg zat. 7, zo. 10.30;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11Rijndijk
(Leiden-Stevenshof) zat. 7. zo. 10; Steen-
schuur zat. 7. zo. 8.30, 10.11.30, 6 en 7 (lof);
Boshuizerkade zat. 7. zo. 9.30 en 11Lam-
menschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30; Haart-
straat zal. 7, zo. 10.30 en 12.15; Merenwijk
zie herv. gem.; H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds. Verseput,
O.geest, ha, 7 ds Rang, N.-Vennep, |eugd-
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10 ds. v.
Dnel, 7 dr. Haitsma, Boskoop. Geref. Kerk 10
ds. Nieuwenhuis, 6.30 ds. v. Wijngaarden.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4 ds. Steenbergen,
Den Haag. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN OEN RkJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 10 ds. Lamme, met doven, 5 ds.
v.d. Gronden, met gehandicapten; Kruiskerk
10 ds. v. Wijngaarden; Opstandingskerk 10.
ds. Boer, 6.30 ds. Ommering, ha; G. Herder-
kerk 10 dr. C. Wigmans, 6.30 ds. Moll; De
Bron 9.15 ds. Taselaar, 10.30 ds. Moll, 6.30
zie G. Herderkerk; Ashram (Marsdiep) 10 ds.
Hoogendijk; Oudshoomse kerk 10 ds. G.
Hooykaas, Den Haag; Sionskerk (Meteoor
laan) 9.30 en 6.30 ds v. Wier. Kampen. Ge
ref. Kerk Mar.kerk 10 ds. J. v.d. Haagen,
Leidschendam, 5 zie Adventskerk; Salv.kerk
10 ds. Ommering. 6.30 ds Boer. Geref. K.
Vrijg. (school Bospark, Beatnxl. 4) 9.30 en 5
ds. Room. Ned. Gerei Kerk (school Willem-
str.) 9.30 ds. M. Janssens, 4.30 br. M. C.
Woensdregt. Chr. Geref. Kerk (Grijpen-
steinstr.) 9.30 en 4.30 ds. v.d. Meij. Bapt.gem.
(Molenwerfstr. 1) 10 ds. Koekkoek, 6.30
evang. R. Wijmenga. Bapt.gem. Noord
(school Kalkovenw. 62) 10 ds. A. v.d. Berg,
6.30 drs. C. Stavleu. Volle-evang.gem. ('De
Ark', Pr. Hendrikstr. 54) 10 evang. H. Bulthuis.
Pinkstergem. 'Het Licht' (Morgenstersch. Bril-
jantstr. 1) zo. 10. Christengemeente 'De
Hoeksteen' (geb. 'Bethel', hoek Emmalaan)
zo. 10. Leger des H. (Zonneweg 3) 10 en 7. Rk
Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en 11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;De Bron zat. 7,
zo.9 en 11
BENTHUIZEN Herv. Gem. 9.30 ds. v. Eijk.
Gouda, 6 ds. Hoek, Aalst. Geref./Herv. Gem
(geb 'De Hoeksteen', Schweitzerstr.-Bern-
hardstr.) 10 drs. A. van Vliet. Geref Gem
9.30 en 6 ds. A B. v.d. Heiden.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds. v.d. Hoef, 6.30 ds. Vreugdenhil, Gouda;
Salv.kerk 10 ds. Terlouw. 6.30 ds. De Knegt,
Putten; Bethl.kerk (Nieuwerbrug) 10 ds.
Goossen, Wadd.veen, 6.30 ds. v.d. Hoef. Ge
ref. Kerk 10 en 6.30 ds. EkJerman. ha. Geref.
Gem. (Stationsweg 17) 10 en 6.30 leesdienst.
Evang.-Luth. Gem. 10.30 ds. v. Beek.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds.
v.d. Pol, 6.30 ds. Jonkman, Alphen; De-Stek
9.30 ds. T. J. Hagen. Geref. Kerk 9.30 ds. v. 't
Hoff. 5 ds. T. J. Hagen. Chr. Geref. Kerk 9.30
ds. v.d. Steege. Papendrecht, voor avond
dienst geen opgave. Geref. Gem. 9.30 en
3.30 student P. Melis. Volle Evang.gemeente
'Bethel' (Burg. Colijnstr. 83) zo. 9.30, dï. 8.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds. Mar
kus. Broek op Langedijk, 6.30 kand. J. Mul-
dery, Bergschenhoek. Geref. Kerk 10 (jeugd
dienst) en 5 ds. Den Braber, Vries. Rk Kerk
dorp zat. 7, zo. 10 en 11.30; Anker zat. 7. zo.
10.30; Rijndijk zo. 9.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 en 5 (zangdienst)
ds. Rothfusz. Geref. Kerk ('Hoeksteen') lOds.
Hofland. Chr. Geref. Kerk 10 en 5 ds. v. Lan
gevelde. ha. Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11
Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN Herv. Gem.
Dorpsk, 10en6ds. Aarents. ha;Ontm.kerk 10
en 6.30 ds. Sloof, ha. Herv. Gem. 'De Rank'
(P. Groen-college) zie Katwijk aan Zee. Geref
Kerk 9.30 ds. v. Breevoort, 5 ds. Kersten. Rk
Kerk zat. 7, zo 10. Vliegkamp Valkenburg 10
eucharistieviering, pater F. Walters.
KATWIJK AAN ZEE Herv. Gem. N. Kerk 10
ds. Christ, 6 ds. Volk, O. Kerk 10 ds. C. v.d.
Berg, 6 ds. Boogaard; Ichthusk. 10 ds. Hovi-
us. 5 ds. Sjollema; Pniëlk. 9.30 ds. Bogaard. 6
ds. v.d. Berg; Maranathakerk (Rijnsoever) 10
ds. C. v.d. Bergh, Noordwijk, 6 ds. v. Niel,
Rijnsburg, jeugddienst; De Hoeksteen (Bur-
gersdijkstr.) 10 dovendienst, hr. J. Storm.
Overduin 2.15 ds. A. Baas. Herv. Gem. 'De
Rank' (aula P. Groen-college Pr. Frederik-
dreef 15) 10 ds. R. Boeijinga-Alders,
Dordrecht. Geref. Kerk Vr.kerk 10 ds. Ker
sten. 5 ds. Koster; Triumfatork. 10 ds. Koster,
5 ds. v. Breevoort. Geref. K. Vrijg. 9.30 en 4
ds. Heida. Ned. Geref. K. (aula Bestevaer
mavo) 9.30 en 7 kand. J. M. de Groot. Chr.
Geref. K. 10 en 5 ds. Slagboom. Vrije Chr. Ge
ref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds. v.d. Belt. Ge
ref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5. Geref. Gem in
Ned. (Louwestr.) 10 en 5. Volle-evang.gem.
(Voorstr. 48) 9.45. Onafh. baptistengem. (Am-
bachtsweg 2) 10 hr. A. Visser, Hilversum, ma
8.15 ds. J. A. Visser. Soefi-beweging Univer-
sel Murad Hassil (einde Zuid-Boulevard) 4
nam. universele eredienst.
KOUDEKERK AAN DEN RUN Herv. Gem
10 ds. v. Niel, Rijnsburg, 7 dr. Bade. Geref.
Kerk 10 ds. W. Baas, S.heim. 7 zie herv ge
meente.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorp6k. 10 en 6.30 ds. v. Loenen; Schep-
pingsk. 9 en 10.30 ds. v.d. Born. Leythenrode
10 pater Poelma. Elis.-zlekenhuis 10 kerk
dienst. Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr. J
de Vries. Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. Bosma,
Schevenmgen. 7 hr. J. v. Wallinga, L.dorp,
jeugddienst; Pauluskerk 10 ds De Gelder, ha.
Geref. Kerk 10 ds, De Wit, Oosterwolde (Fr
7 zie hen/, gemeente. Geref. K. Vrijg. (Prin-
sessestr. 1) 9.30 leesdienst, 4.30 ds. J. M
Batteau. Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10 en 5
ds. J. v. Es. Velp. Chr. Geref. Kerk 10 ds. v
Dijken, 4.30 ds. Hogenbirk, S.heim. Geref.
Gem. 10 en 4 ds. Den Boer. Evangeliege
meente (Heereweg 52a) 9.45. Rk Kerk: Agat-
hakerkzat.7. zo. 10 en 11.30; Poelpolder zat.
7. zo. 10.30; Mariakerk zat. 7. zo. 9 en 10.30,
Engelbew. zat. 7, zo. 10.
NIEUWKOOP: Herv Gem. 9.30 hr. N Stam.
6.30 ds. Rijksen, Welsum. Geref. Kerk 9.30
ds. R. Hanenburg, 5 avondgebed Chr. Geref
Kerk 9.30 leesdienst, 7 ds. J. Boiten. Remon-
str. Gem. 10 ds. Friederich. Evang. gem. (ver-
gebouw 'De Rank', Regthuysplein) 12 nam
Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem 9.30 ds B. J. v.d.
Kamp, Scherpenzeel, 6.30 ds. De Graaff. Ge
ref. Kerk 9.30 hr. G. Kat, H.woude, 7 ds. J.
Végh, Scheveningen. Rk Kerk zat 7. zo. 9 en
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Ten Voorde, ha. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds.
Rang. Chr. Geref Kerk 9.30 en 4.30 ds. H.
Westerterp. Rk Kerk zat. 7. zo. 10
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds. Zouten
dijk, Groningen. Geref Kerk (W. Verlaat) 10
ds. Stolk. Aalsmeer, 7 mevr. J. Teusink, Mijd-
NOORDWUK Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 ds. Keuning, ha, 5 ds. C
v.d. Bergh; Hoofdstr. (Zee) 10 en 5 ds. Ruiten-
burg, ha; De Rank (Golfbaan) lOds. Nap. Hui
zen Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 ds.
Kuiper, ha; Vinkenl. (Binnen) 10 ds Roosjen.
7 ds. Kuiper. Kapel W. v.d. Bergh-stichting 11
hr. M. de Ridder. 'Sole Mio' 9 ds. Keuning.
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30 ds. B.
v. Ginkel, A.dam. Rk Kerk Zee zat. 7, zo.
10.30; Binnen zat. 7, zo. 9.30 en 11
NOORDWUKERHOUT Dorpsk 10 ds. v.d.
Meij, ha. Rk Kerk Victork. zat. 7. zo. 9 en 11
Jozefk. zat. 7. zo. 9 en 10.30; De Zilk zat. 7.
zo. 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
kerk 10 drs. G. Schwencke; Pauluskerk 10
ds. Da Costa; Gemeentecentrum (Lijtw.)
10.30 mevr. F. H. Zoek. 7 hr. W. J Schot, Ge
ref. Kerk 10 ds. Iz Meyer, R.dam Geref. Kerk
Vrijg. (aula Dr. Schilderschool) 9.30 en 4.30
ds. J. R. Visser. Urk. Ned. Geref Kerk (Gem-
.centrum) 8.45 ds. Smit, Dalfsen. 4 ds. Kie-
zebrink, Baarn. Van Wijckerslooth 4 ds.
Plomp. Endegees» 10 ds. M. Blom Volle-
evangeliegem. (Gem.centrum) 4. Rk Kerk
Will.kerk zat. 7. zo. 9 en 10.30. Pauluskerk
nam. 7.30 ds. A. H. v. Gent, mmv Vredeskerk-
koor Katwijk.
OUDE EN NIEUWE WETERING. Herv. Gem.
9 30 ds. De Graaff. Nieuwveen. Geref. K. 9.30
hr. D. J. Brouwer, Katwijk, 6 30 hr F. v.d.
Louw, Tienhoven. Rk Kerk zat. 7. zo. 9.15 en
RUNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds. v
Dok, Alphen, 7 hr. Goedhart, Nieuwkoop Chr.
Geref. K. 9.30 leesdienst, 2.15 ds. v.d. Meij
RUNSBURG Herv Gem. Laurentiuskerk
9 30 ds. Wagter, 5 ds. P. v.d. Berg, Den Haag;
Bethelkerk 9.30 ds. Poot, Zoetermeer, 3 ds.
Wagter, aangepaste dienst. Geref Kerk Pet
rakerk 9.30 ds Snel, 5 ds. Sybrandy; Immanu-
elkerk 9 en 10.30 ds. Sybrandy. 5 ds.
Terpstra; Maranathakerk 9.30 ds. Terpstra. 5
ds. Snel. Geref. Kerk Vnjg. 10 en 5.15 ds. v.d.
Haar. Gouda. Chr. Geref. K. 9.30 leesdienst. 4
ds. De Boer. Eemdijk. Evang. Christengem
(aula mavo) 10 evang C. Vork. Wezep. Rk
Kerk zo. 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30 ds. G.
W. Rijksen (S.heim), 7 ds. Bras. Geref. Kerk
10 ds. J. Eerbeek, Den Haag, 7 zie herv. ge
meente. Chr. Geref. K. 10 ds. Hogenbirk, 5 ds.
v. Dijken. Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17) 10.30
mevr. B. Kolff-Vos, Naarden. Rk Kerk zat. 7.
zo 9 30 en 11
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 en 6.30 ds. Stam.
Geref. Kerk 9.30 ds. Den Heeten, Hoofddorp,
6.30 kand. G. J. de Bruin. Rk Kerk Aardam
zat. 7, zo. 9 en 12, kerk Langeraar zat. 7. zo.
9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 kand. A La
gendijk. Leiden, 6.30 zie geref. kerk. Geref.
Kerk 9.30 ds. Oegema. 6.30 ds. W. Baas.
opendeurdienst. Geref. K. Vrijg. 9.30 lees
dienst, 5.30 ds. Heida. Vliegkamp Valken
burg: zie Katwijk a.d. Rijn.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkgemeen
schap 10 ds. Hemmes. O.geest. Rk Kerk zat
7. zo. 9 en 10.30.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds. De Zeeuw; De Ontmoeting (Noordhof
land) 10 ds De Zwart, 7 jeugddienst. Hulp en
Heil-kerk (Schakenbosch) 10 ds. O. Boonstra.
Herv. evang. op geref. grondslag (kerkgeb.
'Rehoboth', A. van Leeuwenhoekkade) 9.30
kand. J. de Jong. Bleskensgraaf. 4 30 ds J.
Poort, Oisterwijk. Geref. Kerk 10 ds. J Eek
hof. Leiden. Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 10 en
4.30 ds. G. Geerds. Aulagemeenschap
Noordhofland 10.30 gespreksdienst in Ds.
Fortgensschool. Rk Kerk Laur.kerk zat. 7, zo.
11; M. Godskerk. zat. 7. zo. 9.30. Kerk van
Engeland (British school in The Netherlands,
J. v. Hooflaan 3) 10.15 anglicaanse dienst.
WAODINXVEEN Herv. Gem. Brugk. 9.30 ds.
Kunz, 5 ds. Zoutendijk. Groningen, Hoek
steen 9.30 kand. L Burger. 6.30 ds C. den
Boer, Bitthoven. 8ethelk. 9.30 ds. Verspuij.
Goudriaan, 5 ds. Kunz, Rehoboth-school 9.30
vie. W. Groenenboom; Imm.kerk 10 en 5 ds. v.
Houwelingen. Geref. Kerk Kruisk. 10.30 ds.
De Moor, 5 ds. Stolk, Aalsmeer, Ontm.kerk 10
ds. Bongers. Remonstr. Gem. 10 ds. v Ros-
sum, Voorburg.
WARMOND: Herv Gem. 10 ds. Muis. ha. Rk
Kerk zat. 7. zo. 9 en 11
WASSENAAR; Herv, Gem. Dorpsk. 10 ds. P.
Sierat, O.geest, 4,30 kand. v. Dis; Kievietk.
('Samen op weg') 10 ds. J. Visser; Messiask.
zie Zijllaankerk; Dorpscentrum 9.30 ds. J
Poort, Oisterwijk. Geref. Kerk Zijllaan 10 ds.
v.d. Woude, gez. dienst, 7 ds. Terpstra. Ri|ns-
burg. Ned. Prot. Bond (Kerkdam) 10.30 ds.
Wemer, Assen.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 hr. Goed
hart, Nieuwkoop, 6.30 ds. Blenk, A.dam. Ge
ref Kerk 9.30 ds. Aalders, 6.30 ds. Buikema,
Zw.dam. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN Herv Gem 9 30 hr J de
Haan Geref Kerk 9.30 hr J Karstens, Lei
den, 7 ds. Christ, Katwijk aan Zee. Rk Kerk
zat. 7, zo. 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE Herv. Gem. 10 ds. Wolt-
haus. Rk Kerk St. Jan zat. 7 30 en zo. 9 30;
Chr. Dienaark. zo. 10; Meerburgkerk H Rijn
dijk zat. 7. zo. 9.30 en 11
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 ds. Heij-
mans. Alphen, 6.30 ds. Geluk, R.dam Geref
Kerk 10 ds. Buikema, 6.30 ds. Aalders, Wou-
brugge.
