Broodoproer door oliecrisis
'Leidse' vondst in
graftempel Maya
van grote waarde
Achtergrond
Noodtoestand in marxistisch-arabisch Algeri je
Lokhorstkerk Leiden viert 350-jarig bestaan
Ff 17. e-"maiige
PAGINA 2
DINSDAG 11 OKTOBER 1988
ALGIERS - Er hangt een
brandlucht in de straten en
stegen van Algiers.
Legertanks rijden over het
asfalt van brede
winkelstraten, waar vooral
de levensmiddelenzaken er
uit zien alsof ze door een
cycloon zijn getroffen. Af en
toe klinken schoten. In de
'Witte Stad' Algiers is de
noodtoestand afgekondigd
en een uitgaansverbod
ingesteld om een eind te
maken aan een
broodoproer, dat uitbrak
nadat de regering
aankondigde dat de
subsidies op
voedingsmiddelen zouden
worden opgeheven. De
rellen hebben al zo'n 200
mensen het leven gekost;
het leger aarzelt niet het
vuur te openen op de
betogers.
door
Cees Brits
Algerije
1962 sle<
3 kent sinds zijn ontstaan in
1962 slechts één partij, de FLN, het
Nationaal Bevrijdingsfrónt. Ze
ging destijds vóór in de onafhanke
lijkheidsstrijd. De leiders van het
eerste Uur - de later verguisde Ben
Bella en diens in 1979 onverwacht
gestorven, nog altijd verafgode op
volger Boumedienne propageer
den een politiek die later marxis-
tisch-arabisch werd gehoetnd.
Het resultaat was een moslimstaat
die hulp zocht ert vond in het Oost-
blók. Steun die nodig was om de le
vensstandaard van de bevolking
op hóger peil te brengen. Dat lukte
vooral tóen met hulp van Russen.
Polen en Oostduitsers de giganti
sche bodemschatten van Algerije
geëxploiteerd konden worden.
Olie, gas, fosfaat én de mede door
Boumedienne geforceerde oliecri
sis in het begin van de jaren zeven
tig, maakten van Algeri je een voor
Afrikaanse begrippen rijk ontwik
kelingsland, vrijwel zonder schul
den.
Droom
Nog geen vijftien jaar later is er
een einde aan de droom gekomen.
De oliemarkt is ingestort, de aard-
gasprijzen op de wereldmarkt zijn
fors gedaald en Algerije staat voor
een onzekere toekomst, niet alleen
op economisch gebied, maar ook
politiek. Na sterke man Boume
dienne dreigde in de FLN een
scheuring. Aan het revolutionaire
President Chadli Benjedid.
LEIDEN - De grote hoeveelheid
brokstukken van allerlei ge
bruiksvoorwerpen en de uitste
kend bewaarde inscripties en
wandschilderingen die Leidse
archeologen dit jaar tijdens op
gravingen in de immense graf
tempel van Toetanchamon's
schatbewaarder Maya en zijn
vrouw Merit hebben aangetrof
fen, zijn van grote waarde. Dat
blijkt uit een inventarisatie van
het Rijksmuseum van Oudheden
in Leiden. Zij verstrekken be
langrijke gegevens die een licht
kunnen werpen op de periode
van de Egyptische geschiedenis
zo rond de 14e eeuw voor Chris
tus, waarop de hoge Egyptische
functionaris duidelijk zijn stem
pel heeft gedrukt.
door
Carel Wiemers
Dr. M. Raven, conservator van
de Egyptische afdeling van het
rijksmuseum, gaat in januari op
nieuw naar Egypte om te begin
nen aan het herstel, voor zover
mogelijk, van de vijftig meter
lange en tien meter brede graf
tempel en de restauratie van de
tientallen kisten aardewerk, die
hij en zijn medewerkers uit de 22
meter diepe grafkamer naar bo
ven haalden.
Begin 1986 stuitten de archeo
logen samen met enkele Britse
collega's in de oude Egyptische
stad Saqqara, even ten zuiden
van Cairo, bij toeval op de graf
tempel van Maya, van wie tot dan
toe nog weinig bekend was. Het
was de belangrijkste vondst na
de ontdekking van het graf van
Toetanchamon. Dit jaar groeven
de oudheidkundigen de onder
het zand begraven graftempel,
waarvan het destijds boven
grondse gedeelte ruim drie me
ter hoog was, geheel uit.
Topkwaliteit
"Het was voor ons een triomf
onder het puin de kalkstenen
platen met reliëfwerk, die als be
kleding van het poortgebouw en
de vier meter lange doorgang tot
de eerste binnenhof dienden, in
topkwaliteit teruggevonden te
hebben", vertelt de Leidse con
servator. In die eerste christelij
ke tijd, zo hebben de archeolo
gen inmiddels vastgesteld, is
veel materiaal van Maya's graf
gebruikt voor de bouw van vier
kerken van een klooster in de
naaste omgeving.
In de tweede binnenhof be
vond zich de schacht die toegang
gaf tot een zestal kamers op ne
gen meter diepte die vol lagen
met skeletten. Vanaf 750 voor
Christus werden deze ruimten
eeuwenlang gebruikt als massa
graf voor overleden Egyptische
burgers.
Via een tweede schacht in een
van de kamers daalden de onder
zoekers verder af naar een ruim
te, achttien meter onder de
grond. Een vier meter lange wen-
Een stuk wandversiering uit
liet graf van Toetanchamons
schatbewaarder Maya en diens
vrouw Merit. (foto anp)
teltrap gaf hun uiteindelijk toe
gang tot de drie grafkamers met
1 gebeeldhouwde en beschilderde
wandplaten en onversierde zij
kamers, bestemd voor de 'leef
tocht' en andere benodigdheden
van de overledenen.
Alhoewel grafrovers al ver
voor Christus de kamer vrijwel
hadden leeggehaald en veel had
den vernield, vonden de archeo
logen nog duizenden brokstuk
ken, aardewerk en glas en inleg
werk van goud, ivoor en brons,
afkomstig van meubilair en kis
ten. Het hout was inmiddels ver
rot.
Mummies
Uit de verbroken zegel op de
deur van een van de kamers en
de restanten in deze ruimte kon
den dr. Raven en zijn collega's
opmaken dat hier de lijkkisten
van Maya en zijn echtgenote ge
staan moeten hebben. Op een an
dere plek troffen de onderzoe
kers stukken van mummies aan.
Deze zijn volgens de Leidse con
servator moeilijk of niet te iden
tificeren, zodat niet vast te stel
len is of ze van het lijk van Maya
en/of zijn vrouw Merit zijn. In
een zijkamertje stonden potten
met het opschrift dat ze honing,
olie en water bevatten, ".be
stemd voor de begrafenis van
Maya".
Een bijzondere vondst noemt
dr. Raven de berg blauw beschil
derde bier- en wijnpotten en
voedselschalen in de "meest
wonderlijke" vormen, die men
voor het poortgebouw aantrof.
Deze zijn generaties lang ge
bruikt voor het brengen van of
fers tijdens erediensten en nage
dachtenis aan de overledenen. In
een steegje naast de graftempel
vonden de archeologen tot hun
niet geringe vreugde een ge
denksteen van de priester die de
ze cultus destijds uitvoerde.
De Leidse conservator hoopt
nog meer bijzonderheden te ont
dekken, als de schacht wordt
opengemaakt die zich in de voor
hof van de tempel bevindt.
Een overzicht van de uitgegraven graftempel in de Egyptische stad
Saqqqara, die twee jaar geleden bij toeval werd ontdekt door Leidse
archeologen. <f0to anp>
LEIDEN Komend weekeinde
viert de doopsgezind-remon
strantse gemeente in Leiden het
350-jarig bestaan van de Lok
horstkerk. Zaterdag is er open
huis en zondag een herdenkings
dienst.
Om half 2 zaterdag gaat het
kerkgebouw open. Als hel weer
meewerkt zal het Noordhollands
Blazerskwartet om kwart voor 2
de middag buiten inleiden. Om 2
uur is er orgelmuziek met mede
werking van dit blazerskwartet.
Dan wordt een Intrada voor or
gel uitgevoerd, gecomponeerd
door de vorige week overleden
organist vpn de Lokhorstkerk
Wim van der Reijden. Half 3 staat
een optreden van de zanggroep
van de Studentenekklesia op het
programma, kwart vóór 3 een bij
drage van het Puic-koör en half 4
van het Rijnlands Mannenkoor.
Deze koren houden in de Lok
horstkerk altijd hun repetities.
Een cabaret getiteld 'Menno
niet, Menno wel' begint om 4 uur.
Dit cabaret treedt ook zondag op,
om 12 uur na de herdenkings
dienst die om half 11 begint en
waaraan het eigen koor mede
werking verleent. De viering
zondag wordt besloten met een
lunch in de Vermeerzaal.
Schepenbrief
In het archief van de doopsge
zinde gemeente is de schepen
brief van 2 juli 1638 bewaard.
waarin Hendrik Stock verklaart
grond bij zijn huis 'Lokhorst' te
hebben verkocht aan Jacques
Vianë ten behoeve van de zoge
noemde 'Waterlandsche Ge
meente'. De doopsgezinden had
den voordien hun vergader
plaats aan de Oude Varken
markt. Na aankoop van nog een
paar woningen en erven aan de
Pieterskerkstraat rond 1648
kreeg de Lokhorstkerk haar te
genwoordige grootte.
Zonder subsidie begon het
huidige kerkbestuur aan het
eind van de jaren 70 met de hoog
nodige restauratie van de kerk.
In 1981 werd een tweede verzoek
omsubsidie wel gehonoreerd,
maar de feitelijke restauratie kon
pas in 1983 worden aanbesteed.
Begin 1984 kwam de kerk weer
uit de steigers, geheel hersteld
naar de stijl waarin ze halverwe
ge de 19de eeuw verkeerde.
In de bekendheid van Leiden
als Orgelstad speelt de Lokhorst
kerk een belangrijke rol. Het
fraaie orgel dateert van 1774 en
was een geschenk van een eerst
onbekende gever, die later H. Ot
to van Outgaarden bleek te zijn.
Bij zijn gift had hij de voorwaar
de gesteld dat alle overtollige
weelde vermeden moest worden
en 'het deftige' in acht genomen.
Later schonk de gever nog eens f.
2000 om uit de rente daarvan het
orgel te onderhouden.
Opvallend in de geschiedenis
van de Lokhorst-gemeente is de
samenwerking met de remon
strantse gemeente, die op 1 okto
ber 1971 een feit werd. De remon
strantse kerk aan de Hooglandse
Kerkgracht (achterkant aan de
Middelweg) ging dicht en werd
later voor woningbouw afgebro
ken. "De samenwerking werd
hoog geschat en gekoesterd",
leest men in het boekje dat ter ge
legenheid van dit kerkjubileum
is uitgegeven. (Dit boekje wordt
in de kerk verkocht voor f. 3.50).
Het langzaam teruglopende le
dental en daarmee de inkom
sten - noopte tot bezinning.
Richtlijnen werden opgesteld
voor het beleid. Ze hadden voor
namelijk betrekking op de inter
ne organisatie van het samen
werkingsverband. "Het draait
uiteindelijk om wat zich in het
kerkgebouw afspeelt. Groot in
aantal zal de gemeente, naar ver
wachting, niet meer zijn. De be
trokkenheid zal er echter niet
minder om hoeven te zijn. Jong
en oud zijn in de gemeente actief.
Wij willen de toekomst dan ook
met vertrouwen tegemoetzien".
Zo besluit het hoofdstuk '1938
tot 1988 in vogelvlucht' in het ge
denkboekje.
Enkele weken geleden kreeg
de Lokhorst-gemeente twee
nieuwe predikanten: ds. Vos-
Wiegand remonstrants en ds.
Brüsewitz doopsgezind. Beiden
werken hier in deeltijd (80 pro
cent).
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen
te Voorschoten (vacature ds. A.
K. van der Schoot) J. C. Schaap
(35) Willemstad (Curasao) -
werkte voordien in Niekerk-Ol-
dekerk-Lutjegast (Gr.) en is
sinds 1983 verbonden aan de
Verenigde Protestantse Ge
meente op Curasao te Emmen
M. Mondeel Badhoevedorp-Lijn
den, te Holwierde-Krewerd (Gr.)
mevrouw G. Ezenga-Dijkster-
huis Tjerkwerd-Dedgum (Fr.), te
Vlagtwedde (Gr.) en te Willem
stad R. ten Napel Wageningen, te
Zeist G. Mulder Veen, die be
dankte voor Groot-Ammers.
Baptistengemeenten: aange
nomen naar Hengelo ('t Venster)
N. A. van der Leer Rotterdam-
Zuid.
VOORSCHOTEN De gere
formeerde predikant G. de
Zeeuw (60) heeft laten weten dat
hij per 1 april volgend jaar ge
bruikt hoopt te maken van de re
geling voor predikanten om ver
vroegd uit te treden. Hij werkt in
Voorschoten sinds maart 1967.
Remonstranten. Het be
stuur van 'Samen op weg' (her
vormden en gereformeerden)
heeft de gezamenlijke synode
vergadering (eind oktober in
Lunteren) voorgesteld, de Re
monstrantse Broederschap uit te
nodigen voor het waarnemer-
schap in het proces van 'Samen
op weg' van hervormden, gere
formeerden en evangelisch-lu-
thersen. Het bestuur van de
Broederschap had al in novem
ber 1985 om die waarnemers-
functie gevraagd.
Eeuw. Het 'Hervormd Week
blad', spreekbuis van de Confes
sionele Vereniging, bestaat deze
maand 100 jaar. Eerst heette het
'De Gereformeerde Kerk', maar
om misverstand te voorkomen
werd pas vele jaren later het blad
herdoopt in 'Hervormd Week
blad'.
Eerste hoofdredacteur was de
uit de vaderlandse kerkgeschie
denis bekende dr. Ph. J. Hoede-
maker, destijds predikant in Nij-
land (Fr.). Zijn streven was een
reorganisatie van de Nederland
se Hervormde Kerk, "opdat
langs deze weg de Hervormde
Kerk weer een Christus-belij
dende volkskerk zou worden",
zo schrijft ds. S. Kooistra in een
hoofdartikel in het laatste num
mer, dat geheel aan het eeuw
feest is gewijd.
Voorzitter G. W. Marchal van
de redactie: "Ons blad heeft in de
wirwar van de tijden een oprech
te poging gedaan om in het licht
van de Heilige Schrift en in het
spoor van het belijden van de
kerk een verantwoorde weg te
wijzen".
Gereformeerden. Uit de
voorlopige statistiek van de Ge
reformeerde Kerken in Neder
land over 1987 blijkt, dat het ge
tal belijdende leden van deze
kerk vorig jaar met 3369 te
rugliep en het aantal doopleden
met 5158. Het aantal belijdende
leden was op 31 december
447.456, het aantal doopleden
330.302.
Paus
De paus brengt deze dagen
een bezoek aan Elzas en Lotha
ringen. In de Franse stad Nancy
riep hij op, de sociale noden met
geloof en wilskracht te lijf te
gaan. De werkloosheid noemde
hij een 'menselijk drama'. Chris
tenen moeten daaraan voortdu
rend aandacht schenken. "Alle
christenen dienen mee te werken
aan een rechtvaardiger en broe-
derlijker samenleving, die door
A56
solidariteit wordt gekenmerkt".
De paus vroeg bijzondere aan
dacht voor de buitenlanders in
Lotharingen, ongeveer 10 pro
cent van de bevolking.
Ook waarschuwde hij voor
'godsdienstige onverschillig
heid'. "Deze laat vooral diepe
sporen na in het gezinsleven".
De paus wees daarbij op de vele
gestrande huwelijken en de om
gang met het ongeboren leven.
De 450 afgevaardigden uit de pa
rochies in het bisdom Metz hoor
den van hun kerkhoofd, dat de
plaatselijke kerken met al hun
bijzonderheden de eenheid van
de wereldkerk én de rooms-ka-
tholieke leer in het oog moeten
houden. "Een eigen synode moet
een vergadering van verantwoor
delijke gelovigen zijn en geen fo
rum dat elke mening en discus-
sie aanvaardt".
Fransen
De meeste, wat avontuurlijk in
gestelde vakantiegangers worden
na aankomst ondergebracht in Sidi
Fredj, op een kilometer of twintig
van de hoofdstad Algiers. Daar
bouwden in de vorige eeuw de
Franse troepen een vesting en ves
tigden van daar uit hun heerschap
pij over een gebied bijna zo groot
als heel Europa. Nederland kan er
dik zestig keer in; de afstand tus
sen noord en zuid is die van Oslo
i ravage die het resultaat i
i de ongeregeldheden in de Algerijnse hoofd-
het Westeh.
Andere belangrijke fracties ko
zen voor de pan-arabische gedach
te: Algerije als kampioen Van de
eenheid in een gebied dat oök het
Libië van Khadaffi en Tchad om
vat. Een Algerije dat Polisario
steunt in de strijd tegen Marokko
en desondanks koning Hassan te
vriend Wil houden.
In eert poging althans in eigen
land geweld en strijd te voorko
men, wordt in 1979 de compromis
figuur Chadli Benjedid tot presi
dent gekozen. Hij slaagt er in de
binnenlandse politieke problemen
de baas te blijven, wordt na vijf jaar
herkozen en staat op het punt be
gin volgend jaar aan een derde,
overigens ongrondwettelijke
ambtstermijn te beginnen. Tenzij
de onlusten van deze week hem en
zijn regering dwingen van het poli
tieke toneel te verdwijnen. Het op
roer mag dan wel lijken op een ge
welddadig protest tegen het ge
brek aan voedsel en de zeer hoge
kosten van levensonderhoud, er is
méér aan de hand in Algerije.
President Chadli en zijn getrou
wen hebben hun hoop gevestigd
op de toekomst, wanneer olie en
gas zo schaars zijn geworden in de
wereld dat er goud voor moet wor
den betaald. In het jaar 2025 zal het
zo ver zijn, zeggen de deskundigen.
Chadli's economische politiek is,
of misschien was, er op gericht tot
dat tijdstip zo zuinig mogelijk met
de Algerijnse bodemschatten om
te springen. In de volgende eeuw
kan ze worden gebruikt om Alge
rije voorspoed, rijkdom en welva
ren te brengen. Tot het zo ver is, zal
Algerije zich moeten zien te red
den. Juist dat is de reden waarom
het land zich op het toerisme stort
te als nog niet aangeboorde bron
van deviezen.
Toeristen
Oost- dan met die van Westeuropa,
geld stinkt niet. Zeker niet als het
harde valuta betreft. Ze hebben be
grepen dat trouw aan marxistisch-
/revolutionaire beginselen een no
bele zaak is, maar dat een land er
niet altijd veel wijzer van wordt.
En omdat de pan-arabische idea
len wel eens strijdig zijn met de op
vattingen van Marx en Lenin, is de
regering van president Chadli be
reid te erkennen dat de zon welis
waar in het oosten opkomt, maar
tenslotte in het westen ondergaat.
Dus is de Westerse toerist welkom.
Als hij zijn Algerijnse dinars ten
minste tegen een kunstmatig hoog
gehouden koers koopt in het land
zelf. Hij betaalt er vier keer zo veel
voor als bij een willekeurig wissel
kantoor in Westeuropa.
In Nederland heeft een enkele
toeroperator ingezien dat Algerije
naar Rome. De Franse overheer
sing eindigde in 1962 na een uiterst
bloedige vrijheidsstrijd: er vielen
<?én miljoen slachtoffers.
De Fransen lieten een land ach
ter dat in het noorden groen en
vruchtbaar en dus geëxploiteerd
was. Het had menige kolonist rijk
dom en voorspoed gebracht. Dat
noorden is ook nu nog net een stuk
je Frankrijk. Steden als Algiers.
Constantine, Setif en Annaba zou
den zo uit de Provence kunnen zijn
gehaald. De straatnamen zijn voor
een groot deel nog Frans, je leest er
nog 'alimentation' op winkelrui
ten. er wordt nog Frans gesproken.
En toch is voor iedere Algerijn
een Fransman nog steeds de vij
and. Dat is hem met de paplepel in
gegoten, in een tijd waarin het land
in zijn prille onafhankelijkheid
baat had bij het bestaan van zo'n
vijand. Die kon immers van alles
dat mis ging de schuld krijgen. Die
rol lijkt nu te zijn overgenomen
door de regering.
ADVERTENTIE
Belangrijk voor zelfstandigen!
als vakantiebestemming mogelijk
heden biedt. Niet zo zeer voor mas-
sa-toerisme. want daar ontbreekt
de infrastructuur voor. Om nog
maar niet te spreken over de schok
die de komst van honderdduizen
den Westeuropeanen zou veroorza
ken in een land. waar meer dan de
helft van de bevolking analfabeet
is. Waar tachtig procent van de ge
sluierde vrouwen braaf zes passen
achter de man op straat loopt. Waar
het strand exclusief voor mannen
is. Waar de gedachte aan schaars
geklede lieden achter een koel glas
op een terras eenvoudig nog niet is
opgekomen.
Werkloosheid
De deviezen-inkomsten uit olie
en gas bedragen op het ogenblik
nog maar een kwart van enige jaren
geleden. En het zijn in feite vrijwel
de enige inkomsten. Daardoor is
bijvoorbeeld het woningbouw-pro-
gramma van de staat, dat uitgaat
van 400.000 nieuwbouwwoningen
per jaar. nu teruggebracht tot
100.000. Dat is bij lange na niet vol
doende voor een land dat in 25 jaar
zijn bevolking zag groeien van 10
miljoen naar 24 miljoen. Het is dan
ook niet verwonderlijk, dat bij het
begin van de onlusten in de stad Al
giers de krottenwijken in brand
zijn gestoken.
Algiers (twee miljoen inwoners)
kent een werkloosheid-percentage
van meer dan vijftig en dat op een
bevolking, waarvan zeventig pro
cent jonger dan dertig jaar is. Er
zijn voor deze mensen geen voor
zieningen; ze worden op de tradi
tionele wijze onderhouden door
hun familie. Voeg daaraan toe een
onrustbarend groot aantal analfa
beten, denk aan de historie van het
revolutionair geweld en dan ont
staat al gauw het beeld van een ge
meenschap die maar weinig aanle-
ding nodig heeft om in opstand te
komen.
\/oor z01' r dan ne'_, Hjt ,aar
1987 m'r
u"°** llll eer. een^-J beneden he ^^igen c|M
u °ver inkomen w ujtkerin9v0 •nnsinstar,t'®sKyiidden-
(doch eenmalig fr,esiag! ,-kf. ui^00 ?i instituut M
wde laats,el7ndig'ngS,-°HP landeHl*® Uoegj0naal 'ns
ilvv boek rr
„iNVRAAGTE gg 75 95
eenmalige
uitkering
zelfstandigen '87
