I LD
'Ik kijk er met kromme tenen naar'
fm- vi'ite 2fek weestöc.
zestien nachten ^eool fóiku
en op deftie èeptembd/-
b&owrien dr/e oftotxy
tt vieretuy
De nare bijsmaak van Seoul
Jan Ligthart als Merijntje Gijzen weer op tv
Ja of nee?
achtergrond
DONDERDAG 6 OKTOBER 1988
PAGINA 21
Eindredactie Paul de Tombe
Telefoon 071-161442
De Chileense dictator Pinochet
heeft waarschijnlijk het refe
rendum verloren. De voorlopi
ge peilingen wijzen uit dat een
meerderheid van het Chileense
volk Nee heeft gezegd tegen
Pinochet. Gisteren mochten de
Chilenen zich uitspreken voor
of tegen hun huidige leider, ge
neraal Pinochet.
Dictator Pinochet gaf vol
zelfvertrouwen zijn volk de
kans Ja of Nee te stemmen in
i referendum (volksstem
ming) over zijn toekomst. Als
de meerderheid van de 7,4 mil
joen geregistreerde kiezers Ja
stemmen, zou Pinochet tot
1997 president blijven. Was het
antwoord Nee, dan zouden er
volgend jaar open verkiezingen
volgen, waaraan Pinochet als
een van de kandidaten zou
meedoen.
Het gerucht deed al dagen de
ronde dat Pinochet deze keer,
t vijftien jaar, de volksstem
ming ging verliezen. Dat lag ei
genlijk niet in zijn bedoeling.
Pinochet stelde het referen
dum voor om de Chilenen te la
ten zien dat het helemaal niet
slecht met de democratie
as gesteld. Zelfs de oppositie
>u de kans krijgen via televi-
e-uitzendingen van een
kwartier haar stem te laten ho-
Op die manier dacht de
dictator het volk weer voor zich
Generaal Pinochet greep op
11 september 1973 met behulp
i de opperbevelhebbers van
het leger, de marine en de
luchtmacht de macht. De in
1970 gekozen en populaire
(marxistische) president, Sal
vador Allende, verloor daarbij
het leven. Volgens de officiële
sie pleegde hij zelfmoord.
Anderen zeiden dat hij werd
vermoord.
De staatsgreep van Pinochet
betekende het einde van het
socialisme in Chili. De dagen
daarop werden de zwartste
bladzijden uit de Chileense ge
schiedenis. Vele aanhangers
Allende werden gevangen
genomen, gemarteld en om het
leven gebracht.
De politieke omwenteling
an Chili ging niet zonder ver
zet van de aanhangers van pre
sident Allende. Volgens een
apport van de mensenrechten-
organisatie Amnesty Interna
tional werden er in 1973 tussen
11 september en 29 oktober
15.000 mensen gevangen geno
men. Een groot deel daarvan
werd gedood of verdween. Het
referendum had dan ook bij ve
le Chilenen een nare bijsmaak.
Ze geloofden niet meer in de
mooie woorden van de dictator.
Want hoe kan iemand die het
beste met zijn volk voor heeft,
mensen laten oppakken die er
anders over denken?
De laatste dagen deden ech
ter geruchten de ronde dat het
referendum mogelijk zou wor
den afgelast als gevolg van 'ge
weld'. Dat geweld werd vol
gens de oppositie echter door
het leger uitgelokt. Bij vele
mensen werden de identiteits
pasjes door het leger afgepakt,
waardoor zij niet konden stem
men - want zonder identiteits
pasje mag dat niet. Gister
avond viel de stroom uit in de
hoofdstad Santiago en werden
ook bomontploffingen gemeld.
Op die" manier probeerden Pi-
nochetgezinden de angst erin
te houden.
Om de sympathisanten niet
tot meer 'sabotage-acties' uit te
nodigen, riep het Commando
van Nee - de zestien Chileense
oppositiepartijen samen - de
mensen op direct na het stem
men naar huis te gaan en vooral
niet te demonstreren. Het refe
rendum verliep over het alge
meen rustig, hoewel velen uren
in de rij moesten staan om hun
stem uit te brengen.
Vanochtend werd bekend dat
ongeveer 55 procent van de
Chilenen Nee had gestemd. Het
zelfvertrouwen van de opposi
tie is niet geschaad. Het wor
den spannende dagen voor Chi
li, maar ook voor de democratie
van het land. Hebben de men
sen, die de dictatuur zat zijn,
tegen Pinochet durven stem
men of is hun wil en moed ge
broken? De komende dagen
wordt de officiële uitslag be
kend. Dan wordt duidelijk of
Chili in het vervolg zelf zijn
president kan kiezen of het nog
een aantal jaren met de dicta
tor moet doen.
MARJOLIJN IN 'T HOUT
TILBURG - "De zenuwen gie
ren door mijn keel als ik mezelf
als Merijntje Gijzen zie. Angst,
voor de dingen die ik fout doe.
Laatst heb ik tien minuten van
de serie gezien tijdens een
Kees van Iersel-dag, de regis
seur van Merijntje Gijzen.
Toen viel het me op dat er goed
geacteerd werd, behalve door
mij. Ik zat met het zweet in
mijn handen".
door
Kees Buijsen
Jan Ligthart. vijftien jaar nadat
hij de hoofdrol speelde in de se
rie Merijntje Gijzen naar het
boek van de schrijver A.M. de
Jong. Als tienjarige werd Ligt
hart gekozen uit zo'n tweehon
derd andere kinderen uit West-
Brabant. Het blonde manneke
uit Steenbergen vertederde tele
visiekijkend Nederland op een
manier waarop 'bruun boon'n-
Bartje' jaloers mocht zijn.
Vanaf zondagmiddag zendt de
Vara de serie voor de derde keer
uit. "Ik geef er niets om wat an
dere mensen over mijn rol den
ken. Als ik er naar kijk, is het met
kromme tenen. Ik vind het ook
bedenkelijk hoor als mensen
zichzelf graag terugzien. Dat is
narcistisch en daar hou ik niet
van," aldus de 26-jarige Jan Ligt
hart, nu journalist bij de regiona
le krant Het Nieuwsblad in Til
burg.
"Als kind vond ik het prachtig.
Ik had anderhalf jaar vakantie,
hoefde niet naar school," grijnst
hij. "Het was een leuke tijd met
leuke mensen. Achteraf gezien
was ik een nuchter ventje. Nou
ja. misschien is het moeilijk om
dat nu zo te stellen. Ik zat toen
tussen het kind- en puber-zijn in.
Sommige delen heb ik intens be
leefd, andere niet. Iets wat me
nog heel sterk bij staat was de
eerste repetitie. En de screentest
in Hilversum met Leo Beyers,
die de Kruik speelde. Een fijne
vent. Die test vond ik trouwens
helemaal niet goed gaan. Ik snap
niet dat ik daarop ben uitgeko-
Bloedhekel
Van haat of nijd van de andere
medespelers omdat hij de hoofd
rol had, heeft Jan niets gemerkt.
"Dat was er volgens mij niet. En
als het wel zo was dan heb ik het
niet gezien. Ik was een kind, dan
heb je dat toch niet in de gaten".
Volgens Jan denken veel men
sen dat hij een bloedhekel heeft
aan zijn Merijntje Gijzenperiode.
"Ze vragen me als ze het van ie
mand hebben gehoord: 'Goh,
ben je Merijntje geweest?' En ik
zeg dan. 'Jéé...' op een toon van:
Jezus, ik heb het al zo vaak ver
teld. Uit jezelf ga je dat niet iede
re keer herhalen, het is voorbij.
Och, je doet het toch nooit goed,
of je er nou veel of weinig over
vertelt. Andere mensen worden
toch ook niet constant op gewe
zen wat ze deden toen ze tien, elf
jaar waren? Ik heb er geen enke
le nare ervaring opgedaan of ver
velende gedachte bij maar het is
vijftien jaar geleden! Ik praat
toch ook niet constant over mijn
vakantie van 1977".
Hij geeft grif toe dat hij er ook
naar zou vragen in een omge
keerde situatie. "Ik zelf heb er al
leen geen behoefte meer aan. Het
is niet zo dat ik er van baal als ik
er iets over moet vertellen, dat
niet. Net als nu, ik ben zelf jour
nalist en ik weet uitjournalistiek
Jan Ligthart op de plaats waar een deel van de Merijntje Gijz\
bij het Westbrabantse Steenbergen.
Kitty Janssen en Jan Ligthart als
tien jaar geleden.
oogpunt is het een verhaal want
de serie komt weer op tv. Dus
voor de dagbladen ben ik inte
ressant. Maar voor wie verder in
godsnaam," lacht hij.
"Als ze dan weten dat ik Me
rijntje heb gespeeld dan is de vol
gende vraag: wat heb je er mee
verdiend? Een videorecorder en
twaalf banden. Dat had toen
geen mens, een video. Geld
kreeg ik niet want een kind mag
niet op de loonlijst. Naderhand
heb ik gigantisch veel aanbiedin
gen gehad. Mijn ouders schiftten
eerst en wat ik leuk vond, mocht
ik doen. ik weet niet of ik het zo
goed zou kunnen doen als ik zelf
lllllllil
een zoon of dochter zou hebben.
Wat ik nog weet is dat ik een keer
iets bij een wielerronde heb ge
daan en iets met gehandicapte
kinderen, ik. dacht voor de A.M.
de Jongstichting. Gó, verder zou
ik het echt niet meer weten".
"Heb ik ook nog eens ooit een
modeshow gepresenteerd? Daar
weet ik echt niets meer van. Ik
heb wel een geheugen als een
zeef, zeg".
Voordelen
Andere voordelen heeft hij
niet aan zijn rol gehad, vindt hij.
"Er wordt tegen mij gezegd: jij
De Olympische Spelen van Seoul
zijn alweer verleden tijd. Hoe
mooi ze in sportief opzicht ook
waren, voor menigeen hadden ze
toch een nare bijsmaak. Want
ook in de nabeschouwingen over
schaduwde het dopingschandaal
waarbij de snelste man ter we
reld. de Canadees Ben Johnson
betrokken raakte, de sportieve
hoogstandjes.
Los van de schuldvraag -heeft
Ben zelf gebruikt of is hij slacht
offer geworden van kwalijke
praktijken- is het de vraag hoe
erg het is als sportmensen hun
toevlucht nemen tot hulpmidde
len. Doping is slecht voor de ge
zondheid van de atleten, werpen
tegenstanders op. Dat klopte
maar dat geldt evenzeer voor de
zware, dikwijls eenzijdige trai
ning die topsporters ondergaan.
Daartegen heeft vrijwel nie
mand bezwaar, maar tegen do
ping wel.
Een ander argument tegen het
gebruik van doping komt voort
uit het wezen van de sport. 'Fair
play', gelijke kansen voor ieder
een, staat hoog in het vaandel bij
sportbeoefening, maar doping
zou concurrentievervalsend kun
nen zijn. Dat klopt: de één wordt
toevallig wel, de ander niet ge
controleerd en gepakt, tenzij do-
pinggebruik wordt vrijgegeven.
Dan kan iedereen het tot zich ne
men, als hij daarvoor geld en
(eventueel) zijn gezondheid over
heeft.
Dit klinkt allemaal heel zwart
wit. Van Ben Johnson is bekend
dat hij kapitalen uitgeeft aan
zijn medische staf, de doktoren
die hem omringen en hem in
staat stellen zijn topprestaties te
leveren. Als zijn artsen hun be
roep serieus opvatten mag je
aannemen dat ze het beste met
hun gezonde 'patient' voor heb
ben en hem geen schadelijke stof
fen toedienen. Ook na zijn loop
baan hoeft hij zich dan over zijn
gezondheid weinig zorgen te ma
ken.
Het is daarom wel heel zuur
voor een atleet als Johnson dat
hij ondanks de intensieve bege
leiding die hij geniet zo voor
schut gaat bij de dopingcontrole,
voor het oog van de hele wereld.
Dat komt omdat hij middelen tot
zich heeft genomen die voorko
men op de 'verboden lijst'. Na
tuurlijk had hij (hadden zijn art
sen) moeten weten dat wat hij
deed niet mocht, maar toch is het
jammer dat zijn topprestatie op
zo'n manier de nek wordt omge
draaid.
Want stel je voor dat Johnson
zijn medicamenten in overleg
met de officiële instanties had ge
nomen, dan had geen haan ge
kraaid naar zijn 'illegale' hande
ling, waarvoor hij nu als ware
hij een misdadiger te kijk is ge
zet. Dan had niemand een vieze
smaak in zijn mond gehad over
de voortreffelijke 9,79 seconden
die 'Big Ben' voor 100 meter heel
hard lopen nodig had. Want
daarvoor kwamen al die sport
liefhebbers toch hun bed uit, op
die gedenkwaardige zaterdag
ochtend: voor topsport, niet voor
de sensatie van een op doping be
trapte wereldrecordhouder.
Misschien komt het er nog eens
van dat het dopingbeleid libera
ler wordt. De sportwereld zelf zit
er op te wachten, hoewel er ook
een stroming voor een hardere
aanpak van het dopingprobleem
is. Nog betere controles en stren
gere straffen zouden doping de
(sport)wereld uit moeten helpen.
Afgezien van de enorme kosten
en moeite die dat met zich mee
brengt (ook tijdens trainingen
zou dan regelmatig moeten wor
den gecontroleerd) zou dat de ge
zondheid van topsporters meer in
gevaar kunnen brengen dan het
verantwoord gebruik van be
paalde middelen die nu nog do
ping worden genoemd. Toppres
taties kunnen nu eenmaal alleen
maar met een topbegeleiding
worden geleverd.
Het is maar waarvoor je kiest.
Als sport weer helemaal puur na
tuur moet worden beoefend, dan
krijg je weer atleten op blote voe
ten die op basis van een appel en
een ei presteren. Die kunnen ech
ter nooit en te nimmer de 100 me
ter in 9,79 afraffelen of de mara
thon in 2 uur en 6 minuten vol
tooien. En daarvoor komt het pu
bliek massaal zijn bed uit. Daar
voor investeren adverteerders
miljoenen guldens in sportevene
menten. Daardoor is het mogelijk
dat de Spelen van Seoul nog
winstgevender waren dan die in
1984 van Los Angeles.
Wat gaat er nu na deze ge
ruchtmakende dopingaffaire ge
beurenWaarschijnlijk blijft al
les ongeveer zoals het was en
proeft de echte sportliefhebber af
en toe weer een nare bijsmaak als
hij lekker van topsport wil genie-
TIM BROUWER DE KONING
2 werd opgenomen: het Benedensas
kunt toch wel als journalist in
Hilversum binnen komen, jij
weet de weg. Maar ik ben Jan
Ligthart en niet Merijntje Gijzen.
Ik wil niet teren op oude roem.
En dan Hilversum, die kringen,
jak. Met de medespelers heb ik
geen contact meer. Na Merijntje
Gijzen heb ik nog een keer audi
tie gedaan. Voor de rol van
Keetje Tippel's broertje. Dat
werd ik niet. Ik geloof dat ik er te
gezond uitzag," gnuift hij.
Jantje Ligthart moest na de
opnames weer gewoon naar
school in Steenbergen. "Ik had
ook niet de ambitie om er verder
te gaan als acteur. Ik ben blij dat
ik mijn 'papieren' op zak heb".
De enige keer dat hij gebruik
maakte van zijn oude rol was
voor een afstudeerproject aan de
Academie voor de Journalistiek;
een televisie-portret van de actri
ce José Ruiter. "Die speelde de
vrouw van een schrijver. Ze was
een soort van lieve fee, daar was
ik verliefd op".
"O ja, weet je wat ze me nou al
lemaal gaan vragen: als er een
vervolg zou komen, speel jij het
dan weer. Want niet alle delen
van De Jong zijn verfilmd. Nou
ben ik in de leeftijd die Merijntje
heeft in de rest van de boeken.
Daar denk ik niet eens over na. Ik
ben niet zo'n als-als-mens".
Is hij in de gelegenheid, dan zal
Ligthart wel naar de herhalingen
kijken. "Vooral omdat ik dan
weer vragen krijg van mensen.
En dan vind ik het lullig als ze
het over iets hebben waar ik geen
fluit van af weet. Ik heb nou een
maal een slecht geheugen. Maar
heb ik iets leukers te doen, dan
blijf ik er niet voor thuis. De eer
ste aflevering zal ik wel niet zien
ik heb bij mijn krant weekend
dienst. De herhaling zal wel een
feest van herkenning worden.
Mooi gezegd hè. Een feest van
herkenning. Niet omdat ik mij
zelf zo geweldig vind maar om
dat ik me dan weer dingen herin
ner. Zo van: och, ja op die dag
sneeuwde het, dat was daar en
daar. Als ik mezelf zo graag zou
zien dan kon ik toch constant die
videobanden afspelen. Dat doe
ik nooit. Net zo min kijk ik nog in
de plakboeken met artikelen
over Merijntje. Dat is mooi voor
als ik zestig ben".
Childhelp USA, de grootste
Amerikaanse stichting die zich
met de bestrijding van kinder
mishandeling bezighoudt, heeft
een nieuw instituut in het leven
geroepen: het 'Michael Jackson
International Institute for Re
search on Child Abuse'. Michael
Jackson heeft laten weten dat hij
van plan is de opbrengst van zijn
optreden in Los Angeles op 22
november aan deze stichting te
schenken.
De Europese tour van Michael
Jackson zit er op. De 41 concer
ten in 29 steden trokken bij el
kaar drie miljoen fans.
Van Bruce Springsteen is in
Amerika een e.p. verschenen
met vier live-nummers: 'Chimes
of freedom', 'Tougher than the
rest', 'Be true' en de akoestische
versie van 'Born to run'. De op
brengst hiervan gaat naar Am
nesty International.
Springsteen doet mee aan de
Amnesty-tour die op 2 septem
ber begon en 15 oktober eindigt
in het River Plate stadion in
Buenos Aires. De registratie van
dit slotconcert wordt 10 decem
ber wereldwijd op televisie uit
gezonden.
De rap-groep Public Enemy
heeft tijdens haar Amerikaanse
tournee in elke plaats waar werd
opgetreden de nabij gelegen ge
vangenissen bezocht. 'It takes a
nation to hold us back', de lp van
Public Enemy, is in Amerika met
goud bekroond. Op 13 oktober
treedt de groep op, samen met
onder anderen Run DMC, in de
Edenhal in Amsterdam.
Van Santana is onlangs het
album 'Viva Santana' versche
nen. Een overzicht van wat de
groep de afgelopen twintig jaar
gedaan heeft is vastgelegd op
drie lp's (of 2 cd's). Naast alle hits
staan op de plaat elf niet eerder
op vinyl verschenen, bijzondere
nummers.
Bij Warmunda-ROAC (2-3) was in tegenstelling tot de meeste andere
wedstrijden nauwelijks sprake van klasseverschil. Wel sprong het ver
schil in lengte van de spelers- soms duidelijk in het oog.
ten.
Voor het eerst hebben C-junio-
ren gevoetbald in het kader van
de Leidsch Dagblad-Cup. Opval
lend ziijn vooral de hoge scores
(116 doelpunten in 13 wedstrij
den) die in de eerste ronde van af
gelopen zaterdag konden wor
den opgetekend. Niet alleen de
18-1 overwinning van Ter Leede
op Stompwijkse Boys. maar ook
'korfbaluitslagen' als 8-4 (Al-
phen-KRV) en 12-2 (Rijnsburgse
Boys-Teylingen) springen in het
oog.
Hier volgen de uitslagen: War
munda-ROAC 2-3, Woubrugge-
UVS 0-11, TAW-Quick Boys 1-9,
Rijnsburgse Boys-Teylingen 12-
2, Hazerswoudse Boys-FC Lisse
0-6, UDO-Docos 2-1, ARC-Alk-
mania 6-1, Koudekerk-
Lugdunum 2-8, Katwijk-SVOW
2-0, Roodenburg-Leiden 7-1,
C-JUNIOREN
Stompwijkse Boys-Ter Leede 1-
18, Alphen-KRV 8-4, Bernardus-
DOSR 3-6.
