De fans van de Discovery
'We hebben bestaansrecht
en dat is een treurige zaak'
Pauselijke blik naar het Oosten bepaalt agenda
Reportage
Amerika na 2,5 jaar 'back in space'
Tien jaar Vrouwen tegen Verkrachting
PAGINA 2
VRIJDAG 30 SEPTEMBER 1988
3®
TITUSVILLE "Goedemorgen Florida, het is zes uur",
zegt de overdreven vrolijke stem uit de autoradio. Het is in
derdaad honds vroeg, want Titusville is nog in een diepe
duisternis gedompeld. Niettemin is er, ondanks dit uur
van de nacht, al heel wat activiteit.
hun gezichten, naar het uit elkaar
spatten van die shuttle stonden te
kijken?
Files
Sindsdien zijn er weinig redenen
geweest om Titusville, een van
Amerika's vele lelijke stadjes, op te
zoeken. Tot nu. Om zeven uur
het is inmiddels licht geworden
rijdt een gestage stroom bezoekers
Titusville binnen en ontstaan er bij
de toegangswegen files.
Handelaars zetten hun standjes
op. T-shirts met de boodschap
"Discovery - Amerika's terugkeer
in de ruimte" vinden a raison van
acht dollar per stuk gretig aftrek.
Petjes, posters, vlaggen en bekers
met opdruk idem. Vroeg of niet,
het begint zowaar een beetje gezel
lig te worden.
En dat, terwijl de nog steeds con
tinu nieuws en muziek spuitende
radio helemaal niet zo gezellig
klinkt. Er zijn problemen. De wind
de bovenste luchtlagen zit in de
en daarop zijn de
de Discovery niet
geprogrammeerd. De lancering zal
zeker één uur worden uitgesteld,
maar het kan ook best de volgende
dag worden, zegt de d.j. met een
nog steeds maniakaal vrolijke
stem.
Tien uur. De wachtenden buiten
hebben een betere zender gevon-
In de auto's naast me op het par
keerterrein voor het Sears waren
huis zitten mannen zich te scheren,
wordt koffie gedronken en worden
babies gevoed. Op straat lopen al
massa's mensen. Sommigen zijn
met klapstoeltjes en koelboxen in
de weer. Anderen wandelen naar
de snackbar aan de overkant die,
net als bijna alle andere snackbars
in Titusville, de hele nacht is open
gebleven.
door
Henk Dam
"Vandaag wordt de Discovery
gelanceerd", meldt de radio, maar
dat hoef je niemand hier te vertel
len. Al die duizenden mensen in en
buiten de auto's om me heen zijn zo
vroeg in Titusville juist omdat
straks, voor het eerst in meer dan
2,5 jaar, weer te zien zal zijn hoe een
shuttle aan zijn vlucht begint.
Woensdag kwamen de eersten
aan. 's Avonds hadden ze de beste verkeerde hoek
plaatsjes langs Route 1, de hoofd- computers
straat van Titusville, al volledig be
zet met hun auto's en kampeerwa
gens. Die mensen hebben daar de
nacht doorgebracht, pratend, kaar
tend, slecht slapend.
Want langs Route 1 is er nog
maar een smal strookje land. Daar
achter is een lagune, daar weer ach
ter Cape Canaveral en het Kennedy den. Op 1500 AM kun je woordelijk
Ruimtevaart Centrum. Route 1 in horen horen wat er tussen de astro-
Titusville en directe ongeving is de nauten, het Kennedy Ruimtevaart-
perfecte plaats om een shuttle-lan
cering met eigen ogen te zien.
Vroeger al, toen Amerika nog gezegd,
Apollo's naar de maan stuurde, Overal op straat hoor je
reisden tienduizenden nieuwsgie- tt
rigen bij elke lancering
maar half begrijpelijke teksten vol
afkortingen uit de radio. Wie geen
Titusville om te komen kijken. Ook radio of draagbare tv heeft, vraagt
Amerika's ruimteprogramma heeft aan de eerste de beste voorbijgan-
nu eenmaal, net als popsterren,
groupies. Altijd al gehad.
ger: "Gaat-ie weg vandaag?" Ja, hij
gaat weg. Er wordt nog steeds afge-
Januari 1986 het was bar koud teld. "De koeling in de ruimte-
stond ook weer een heel legertje vaart-pakken, is dat opgelost?" Dat
to's vergeten van die
de lemaal goed te zitten.
manier waarop ze met open mond, een minder groot probleem te wor-
met de angst en het ongeloof op den.
Zo praten allerlei mensen die el
kaar nooit eerder hebben gezien,
met hun naasten. Zo verbroedert
de Discovery. Ik raak aan de praat
met George Redfern en zijn vrouw
Sylvia uit Miami, voor wie het de
vierde shuttle-lancering is die ze
lijfelijk meemaken.
De hoogbejaarde George: "De
Challenger niet, gelukkig. We
dachten toen net zoiets van: laten
we deze maar eens op de tv bekij
ken". Sylvia: "Daar waren we ach
teraf eigenlijk wel blij mee". Geor
ge: "Zoiets wil je toch niet voor je
ogen zien gebeuren?"
Sterrekijkers
De zon heeft inmiddels snel aan
kracht gewonnen. Het wordt heter
en heter. Steeds meer shirtjes gaan
uit. Overal zitten en liggen mensen
hun wachttijd goed te besteden
door zich bruin te laten bakken.
Langs route 1 is het nu echt druk.
Het gras is vol auto's, kleedjes,
klapstoelen, koelboxen, honden,
kinderen, fototoestellen en verre
kijkers. Sommigen hebben zelfs
echte sterrekijkers op driepoten
geinstalleerd.
Aan de andere kant van het wa
ter schiet het kennelijk op. "T mi
nus 18", klinkt uit de vele radio's.
"Wat? Wat?", roept een oude man
naast me. „Nog 18 minuten, opa",
antwoordt z'n kleinzoon. Dan
wordt om kwart voor elf, om "T mi
nus 9" het aftellen stopgezet. Er is
nog iets meer dan een half uur
werk. Er moet nog een aantal con
troles worden verricht, meldt het
ruimtevaartcentrum.
Pffft, ook dat nog, verzucht Jen
ny Porter (35) uit Daytona Beach,
die die ochtend al om vijf uur haar
drie kinderen in de stationwagen
heeft gestopt en naar Titusville is
gereden. "De baby krijgt tandjes",
legt ze uit, naar het krijsende kind
op haar arm knikkend.
Maar redding is nabij. Kwart
over elf laat de radio weten dat nu
snel de telling zal worden hervat.
Tien minuten later zegt mission
control: alle testen zijn gedaan. Al
les is goed. Over drie minuten be
ginnen we weer met de telling.
En zo is dat. Om 11.28 uur zitten
we weer op „T minus nine", negen
minuten van de lancering dus. Ap
plaus klinkt op, en de spanning on
der de wachtenden neemt zicht
baar toe. Niemand ligt meer te zon
nen. Niemand zit meer op z'n klap
stoeltje. Iedereen is naar de water
kant gelopen en tuurt naar Cape
Canaveral aan de overkant.
Gejuich
Tot het allerlaatste moment blijft
het spannend. Een minuut voor de
lancering tetteren de radio's: "We
voorzien een stopzetting van de tel
ling om T minus 31 seconden. The
re is a failure". Een collectieve
zucht ontsnapt de menigte als bij T
minus 31 seconden toch gewoon
wordt doorgeteld. De laatste secon
den telt heel Titusville mee weg:
zes-vijf-vier-drie-twee-een.
Dan stormachtig gejuich. Aan de
einder is de helder-oranje vlam van
de Discovery te zien. Langzaam
zien we 'm omhoog gaan, de vlam
en enorme rookwolken achter zich
latend. De mensen zijn uitgelaten.
Er wordt met vlaggetjes gezwaaid,
geklapt, gejoeld. Bij menigeen rol
len de tranen over de wangen. Jen
ny Porters baby houdt verbaasd op
met huilen.
Seconden later is de shuttle in
een formatie laaghangende wolken
verdwenen. Nog een paar secon
den later stijgt hij daar majestueus
weer boven uit, als een super-
straaljager met een dikke witte
wolkensliert achter zich aan.
Nu kunnen we ook het donde
rende geluid van de voortrazende
shuttle horen. Na 1 minuut en 45
seconden horen we uit de radio's:
de stuw-raketten zijn gelost. Op
nieuw gejuich. Want het waren de
stuwraketten die destijds de Chal
lenger vernietigden.
Met het lossen van de stuwraket
ten stopt ook de witte streep. Even
nog is de Discovery als een wit stip
je in de blauwe lucht te zien. Dan
niets meer. Amerika is 'back in
space': terug in de ruimte. De
kleedjes worden weer opgevou
wen, de sterrekijkers in elkaar ge
schoven, en iedereen gaat naar z'n
auto. Terwijl de wolk die de Disco
very in de lucht naliet, langzaam
vervaagt, wordt Titusville het to
neel, van de grootste verkeersop
stopping in vele jaren. Maar nie
mand scheldt. Niemand toetert
boos. Niemand probeert voor te
dringen.
Een collectieve zucht ontsnapt de Verenigde Staten: met de geslaagde lancering van de Discovery is er een einde gekomen o
van twijfel.
UTRECHT Tien jaar Vrouwen
tegen Verkrachting (VTV) is het
verhaal van een geleidelijke me
tamorfose. In tien jaar tijd is de or
ganisatie professioneel geworden.
Aanvankelijk noodgedwongen, nu
van harte. In 1978 werd VTV opge
richt door een groepje vrouwen dat
met hun ervaring met seksueel ge
weld met hun kop tegen de muur
liep bij de bestaande hulpverle
ning. Ze vonden er geen gehoor en
besloten elkaar te helpen.
door
Patricia van der Zalm
Veel 'publieke' aandacht voor
verkrachting en seksueel geweld
was er in die tijd nog niet. Met de
monstraties en het op straat, stoep
of viaduct schilderen van de leuze
'hier is ook een vrouw verkracht'
werd die aandacht getrokken. En
die is sindsdien op alle fronten,
overheid, politie, onderwijs, pu
bliek, alleen maar toegenomen.
VTV geeft op verzoek voorlichting
over haar werk op opleidingen
voor psychologie of gezinsverzor
ging. "We hebben bestaansrecht",
concludeert vrijwilligster Josita
Versteeg, "maar het is ook treurig
dat we moeten bestaan".
Binnen VTV zelf is ook het een
en ander veranderd. Aktie maakte
meer en meer plaats voor hulpver
lening en informatie. Er wordt in
tensief samengewerkt met het Lan
delijk Platform tegen seksueel ge
weld (waarin onder meer Tegen
Haar Wil), het Bureau Slachtoffer
hulp Utrecht en andere organisa
ties.
Voor de voorlichting zijn er nu
draaiboeken met schema's en the
ma's en een vrijwilligster dient nu
drie maanden tevoren te zeggen
dat ze met het werk wil stoppen op
dat haar haar opvolgster kan wor
den ingewerkt. Vroeger moest die
bij wijze van spreken opnieuw het
wiel uitvinden.
Subsidie
Sinds driejaar geeft de gemeente
Utrecht, naast de inmiddels vaste
subsidie, jaarlijks tweeduizend
gulden voor zogeheten deskundig
heidsbevordering. Daarvan wordt
eens een thema-avond georgani
seerd of volgen medewerksters
cursussen vrouwenhulpverlening
of public relations en management
De huisvesting, in het Vrouwen
huis aan de Twijnstraat, is ongewij
zigd gebleven. Maar: die lekkere
Ikea-bank, de prettige fauteuils en
de stofzuiger zijn, dankzij gemeen
testeun, aangename verworvenhe
den van de laatste jaren.
Is er iets te merken van een pre
ventieve werking dankzij VTV en
de aandacht van, bijvoorbeeld, de
media? "Van een afname van
seksueel geweld kan je nu nog niet
spreken", vertelt Versteeg. "Vrou
wen durven het soms pas jaren la
ter te vertellen. Die vormen nog
steeds de grootste groep van de
belsters. Tegelijk stijgt ook het
aantal telefoontjes van vrouwen
die kórt geleden zijn verkracht of
aangerand".
In cijfers ziet het er zo uit: tussen
1983 en 1987 werd er 623 keer gebeld
naar het telefonisch spreekuur; in
1984 belden 108 vrouwen en in 1987
ruim twee keer zoveel: 239. Voor
een deel, meldt VTV, komt die toe
name door het wegvallen van de
Vereniging tegen Seksuele Kinder
mishandeling maar ook de groeien
de publiciteit rond VTV heeft daar
voor gezorgd. Vrouwen weten, met
andere woorden, waar ze wezen
moeten. En omdat ze bij hun omge
ving wat meer gehoor vinden, dur
ven ze eerder de stap op weg naar
hulp te maken. Versteeg: "Er zijn
vrouwen bij ons geweest die tij
dens hun vakantie verkracht wa
ren. Opmerkelijk was hun besef:
dat ik met iemand naar een disco
ga, wil nog niet zeggen dat ik ook
verkracht mag worden. Ik heb
geen schuld".
Vrijwillers
VTV heeft altijd met vrijwillig
sters gewerkt, studehtes, huisvrou
wen tussen de 18 en 50 jaar. De
laatste tijd zijn die minder makke
lijk te vinden en daar zal, zo ver
moeden beide medewerksters, ook
de toegenomen studiedruk van
studenten aan bijdragen. "De
laatste jaren is de druk hoger om
dat de vrijwilligsters ook zelf wer
ken of studeren", zegt Versteeg.
"Bovendien willen ze na een paar
jaar wel eens betaald worden voor
hun werk. Als ik moest kiezen tus
sen betaald werk en VTV, zou ik
ook voor het eerste kiezen. Zo'n
verloop hoort een beetje bij een
vrijwilligersorganisatie. Er komt
hier nogal wat op je af en na een
tijdje komt het seksueel geweld
i je r
s uit".
Vinden verkrachte vrouwen nu
beter gehoor bij de bestaande hulp
verlening dan vroeger? De verhou
ding blijkt nog steeds een tikje pro
blematisch te zijn. "In de bestaan
de hulpverlening, bij de Riaggs bij
voorbeeld, ligt de nadruk soms op
iets vaags als 'relatieproblemen'.
Maar de werkelijke oorzaak, een er
varing met seksueel geweld, komt
lang niet altijd boven. Bij hulpver
leners is vaak een gebrek aan ken
nis, ze zijn er niet in getraind om te
durven doorvragen. En vrouwen
weten zelf vaak ook niet precies
waar hun probleem vandaan komt.
Of ze durven er niet over te praten.
Onderzoeken bevestigen dat zo'n
therapie vaak op niets uitloopt",
constateert Versteeg. "Kijk, een
vrouw komt niet naar VTV voor
wintertenen, maar voor iets anders.
Wij zijn erop getraind om haar te
helpen".
Overbodig te zeggen dat Ver
steeg zo haar twijfels heeft over de
plannen om deze vrouwenhulpver
lening bij de Riaggs onder te bren
gen. "Politie en maatschappelijk
werk verwijzen vrouwen steeds va
ker naar ons. De drempel is laag, de
wachttijden kort en een verkrachte
vrouw wordt bij VTV gegaran
deerd door een vrouw te woord ge
staan. Allemaal zaken die bij de
Riaggs niet te garanderen zijn".
Geweld
De toekomst. Houdt seksueel ge-
weid ooit op? Josifa Versteeg kan
zich wel voorstellen dat het op den i
duur minder wordt. "Maar ik weet
niet hoe groot die afname zal zijn.
Het. is alleen maar een fantasie. Het
aidstijdperk zou bijvoorbeeld het
aantal verkrachtingen kunnen
doen afnemen maar ook daar heb
ik grote twijfels over". Haar VTV-
collega Carla Hendriksen ziet het
somberder in: "Sommige vrou
wen, ook zogeheten bewuste, zelf
standige vrouwen met een bewuste
partner, hebben jarenlang een pri
ma relatie gehad. Tot het ophoudt
en zij hem niet meer over de vloer
wil. Hij slaat en verkracht haar. Dat
is dan een prima relatie geweest,
maar je vraagt je af: wat stelde het
werkelijk voor? Ik word er alleen
maar verdrietig van, omdat ik weet
dat seksueel geweld doorgaat".
En tegen een verkrachte vrouw
die er nog met niemand over durft
te praten, willen ze graag het vol- j
gende zeggen: "Loop er niet in je I
eentje mee rond. Verstop het niet.
Praat erover. Pas dan komt de ver- j
werking op gang".
AMERSFOORT (GPD) - De 'Ost-
politik' van paus Johannes
Paulus II staat niet alleen boven
aan de Vaticaanse agenda, de
'Ostpolitik' bepaalt in wezen het
hele pontificaat van deze paus.
Dat is de overtuiging van de Brit
se journalist en Vaticaan-waar-
nemer Peter Hebblethwaite,
schrijver van vele artikelen en
boeken die een blik bieden ach
ter de schermen van het Vati
eaan.
Hebblethwaite sprak gisteren
in Amersfoort op een bijeen
komst ter gelegenheid van het
veertigjarig bestaan van het Ka
tholiek Instituut voor Massame
dia. Volgende week is het tien
jaar geleden dat de Pool Karol
Wojtyla door zijn collega-kardi
nalen tot paus werd gekozen.
Gedurende de eerste tien jaar
van zijn pausschap heeft Johan
nes Paulus er alles aan gedaan
om zijn droom over het herstel
van een christelijk Europa van
Atlantische Oceaan tot Oeral tot
werkelijkheid te maken. Zijn
voortdurende kritiek op het Wes
terse materialisme en zijn verwij
zingen naar de geestelijke rijk
dom van het Oosten, laten zien
dat zijn wereldbeeld sterk be
paald wordt door zijn Slavische
afkomst, aldus Hebblethwaite.
Was de 'Ostpolitik' voor zijn
voorganger Paulus VI slechts
een onderdeel van het beleid om
de verworvenheden van het
Tweede Vaticaans Concilie door
te voeren, bij Johannes Paulus II
wordt de hele agenda van de
kerk beheerst door de blik naar
het Oosten. Zowel in binnenker
kelijke zaken als bij de politieke
rol die het Vatieaan speelt op het
wereldtoneel.
Balans
Het begon als een poging om
de balans tussen de West- en de
Oosteuropese invloed op de kerk
te herstellen. Met dat doel ver
klaarde de paus in 1980 de 'apos
telen van de Slaven' Cyrillus en
Methodius tot medepatronen
van Europa, naast kerkvaders als
Bonifatius, Benedictus en Willi-
brord. Zij werden aangeprezen
als voorgangers in de oecumene
en voorbeeldige verkondigers.
Vaak spreekt de paus over beide
tradities als de twee longen waar
mee Europa ademt: de Latijnse
traditie met haar accent op het
rationele, juridische en practi-
sche en de Oosterse traditie die
meer mystiek, intuïtief en spiri
tueel is.
Op de 'geestelijke kaart' van
Europa staan de Slavische vol
ken naar het inzicht van de paus
vooraan en volgt Westeuropa op
afstand. Vandaar ook zijn verlan
gen naar een 'herevangelisatie'
van het geseculariseerde Westen.
Theologisch staan de ortho
doxen in de visie van JP II dich
ter bij de geloofstraditie van de
kerk aller tijden dan de West-
europese theologie. Hij hecht
dan ook geen waarde aan oecu
menische toenadering tot de Re
formatie, en zet alle kaarten zet
op de dialoog met de ortho
doxen.
Glasnost
In wereldpolitiek opzicht
wordt het beleid van de paus ge
kenmerkt door fel anti-commu-
nisme. Volgens Hebblethwaite is
de toon echter aanmerkelijk af
gezwakt sinds Gorbatsjov succes
boekt met zijn beleid van glas
nost en perestrojka. De diploma
tiek van de dialoog krijgt nu
voorrang, omdat de paus daar
mee voet aan de grond in de Sov
jetunie hoopt te krijgen. Dat ver
klaart de zware delegatie die het
Vatieaan in juni afvaardigde naar
de milleniumviering van de Rus-
sisch-Orthodoxe Kerk.
Voor het zover was, werd eerst
het grootste obstakel voor een
Vaticaanse toenadering tot Mos
kou weggewerkt: er werd een be
gin gemaakt met de verzoening
tussen de in 1946 gedwongen in
de Russisch-Orthodoxe Kerk op
genomen Oekraïns-Katholieke
Kerk en het Patriarchaat van
Moskou.
De paus is volgens Heb
blethwaite vastbesloten het ui
terste uit de periode van glasnost
te halen. Een lofwaardig streven
dat alle steun verdient, aldus de
Britse journalist. Minder ingeno
men toonde de Brit zich met de
binnenkerkelijke gevolgen van
de Ostpolitik. De oriëntatie op
het oosten versterkt namelijk de
Vaticaanse hang naar clericalis-
me en bemoeilijkt de toenade
ring tot de Reformatie.
Zuidafrikaanse predikant
gearresteerd.
De methodistische predikant
Tom Mbabane uit Soweto is de
eerste kerkelijke leider in Zuid-
afrika die is gearresteerd omdat
hij heeft opgeroepen de gemeen
teraadsverkiezingen van 26 okto
ber te boycotten. Volgens de wet
op de noodtoestand is zo'n op
roep verboden. Bovendien heeft
Mbabane de woede van de rege
ring gewekt doordat hij stakende
gemeentewerkers in Soweto in
zijn kerk heeft laten vergaderen.
Kritiek priesterraad op
mgr. Bar.
"Er zijn bruggen opgehaald,
zodat velen nu verdrinken van
de pijn". Op deze manier bracht
een der leden van de priesterraad
van het bisdom Rotterdam zijn
kritiek tot uiting op het besluit
van de rk bisschoppen de ge
sprekken met de Acht Mei Bewe
ging op te schorten. Volgens di
verse leden van de raad hebben
de bisschoppen de waarheid ge
steld boven de waarachtigheid
die volgens hen het kenmerk van
de Acht Mei Beweging is. De
priesterraad adviseerde bis
schop R.Ph. Bar daarom "naar
wegen en mogelijkheden te zoe
ken" om het gesprek met de
Acht Mei Beweging voort te zet
ten.
Op de vergadering van de
priesterraad weigerde Bar in
houdelijk iets af te doen aan deze
en soortgelijke uitlatingen. Hij
blijft ervan overtuigd dat er iets
mis in het de houding van het be
stuur van de Acht Mei Beweging.
Proefschrift.
De gemiddelde huwelijks
voorbereiding in de Nederlandse
roomskatholieke Kerk bestaat
uit twee gesprekken tussen de
pastor en het aanstaande echt
paar. De gesprekken zijn aange
naam en tamelijk oppervlakkig.
Veel ruimte voor een diepgaand
gesprek over het geloof is er niet.
In feite zijn de gesprekken geen
voorbereiding op het huwelijk,
maar op de kerkelijke huwelijks
viering.
Tot deze conclusie komt drs.
J.Z.T. Pieper in zijn proefschrift
'God gezocht en gevonden? Een
godsdienstpsychologisch onder
zoek rond het kerkelijk huwelijk
met pastoraaltheologische con
sequenties', waarop hij vandaag
is gepromoveerd aan de Univer
siteit voor Theologie en Pasto
raat in Heerlen. Pieper legde 697
pas gehuwde roomskatholieken
een vragenlijst voor. Tevens on
dervroeg hij 97 pastores en nog
eens 16 pas gehuwden.
Benoeming.
Met ingang van morgen is drs.
R.G.A. Kurvers door bisschop
Bar van Rotterdam benoemd tot
studieprefect van het Centrum
voor Priesteropleiding van het
bisdom Rotterdam in Voorburg.
Hij combineert deze functie met
zijn pastorale taak bij de Willi-
brordusparochie in Wassenaar.
Gereformeerde Kerk
Beroepen te Zaamslag: drs. A.
F. de Haan, kandidaat aldaar die
dit beroep heeft aangenomen;
beroepbaarstelling: drs. A. F. de
Haan, kandidaat te Zaamslag.
Christelijke Gereformeerde
Kerk.
Beroepen te Nieuwkoop: A.
van Heteren te Werkendam.
Gereformeerde Gemeenten.
Beroepen te Hoofddorp: A.
Bac te Bodegraven; beroepen te
Zoetermeer: J. Kareis te Rijssen;
beroepen te Amsterdam-Noord
in combinatie met Zaandam: Th.
van Stuijvenberg te Terwolde, de
Vecht; bedankt voor Aalburg: J.
Beens te Scherpenisse.
