De opmars van het plastic geld
Banken en ondernemers
bereiden zich voor op
slag rond credit card
ZATERDAG 24 SEPTEMBER 19ÖÖ
PAGINA 21
BIJLAGE VAN HET LEIDSCH/ALPHENS DAGBLAD
Bijna veertig jaar geleden ont
dekte de Amerikaanse zakenman
Frank MacNamara na een zaken-
diner in een Newyorks restaurant
tot zijn schrik dat hij zijn porte
feuille had vergeten. MacNamara
wilde koste wat kost voorkomen
dat hij ten overstaan van zijn dis
genoot zijn gezicht verloor.
In een opwelling toverde hij een vi
sitekaartje tevoorschijn, schreef daar
op het verschuldigde bedrag en zette
zijn handtekening eronder. De ober
accepteerde het gesigneerde kaartje
als een toezegging tot betaling. De
credit card was geboren.
Waarschijnlijk had de credit card in
geen ander land kunnen worden uit
gevonden. Met het praktisch vernuft
en het zakelijk inzicht waar de Ameri
kanen het patent op hebben, besefte
MacNamara dat als één restaurant
zijn kaartje als betaling accepteerde,
er meer moesten zijn. Hij zette een
speciaal betalingsbedrijf op en ont
wierp een kaartje dat de drager ervan
in bepaalde gelegenheden alleen
maar hoefde te laten zien. Het enige
dat nodig was, was het overschrijven
van een nummer en een handteke
ning op een kwitantie, sales slip gehe
ten. MacNamara noemde zijn nieuwe
bedrijfje Diner's Club.
Populair
MacNamara's praktische optreden
is zo langzamerhand uitgegroeid tot
een standaard-scène in restaurants.
Het tafereel van de klant die na een
maaltijd een krabbel zet op een sales
slip en een doorslagje krijgt van de
ober is tegenwoordig immers een nor
maal verschijnsel, ook in Nederland.
Het plastic betaalkaartje wordt steeds
populairder, zeker ook onder invloed
van de advertenties in de wat sjiekere
bladen als Avenue, Harper's en Cos
mopolitan. De keuze van de bladen
zegt al iets over de groepen waarop-de
maatschappijen, die de kaarten uitge
ven. zich richten: mensen met de iets
betere banen en de bijbehorende sala-
Het is zeker niet een ieder gegeven
om met een kredietkaart op zak te
kunnen lopen. Sommige maatschap
pijen malcen ook nadrukkelijk ge
bruik van de exclusiviteit waarmee
de kaart in Nederland is omgeven. Di
ner's Club, de oudste uitgever van de
kaarten, toont in zijn advertenties
steevast een welvarend ogende man
of vrouw, met daarbij de vraag: waa r
om hij wel? of waarom zij wel?
American Express laat weten dat
de houders 'zekere privileges' heb
ben. De boodschap is duidelijk: wie
een credit card heeft, laat zien dat hij
erbij hoort en heeft een streepje voor.
Echt exclusief is de kredietkaart
overigens al niet meer. Per jaar be
taalt de houder van een kaart een con
tributie die per kaart verschilt. De
goedkoopste kost 40 gulden, de duur
ste 145 gulden. Wie per jaar tussen de
50.000 en 60.000 gulden bruto ver
dient, wordt door de meeste maat
schappijen vlot als kaarthouder geac
cepteerd. Wie minder verdient, maar
kan aantonen een vaste baan met re
delijk salaris te hebben dat ook nog
wel zal groeien, kan rekenen op ver
soepeling van de voorwaarden.
Half miloen
In totaal heeft zo'n half miljoen Ne
derlanders nu een credit card op zak.
Een paar jaar geleden waren dat er
nog veel minder.'Nederland is bezig
aén een grote inhaalmanoeuvre, zo
bevestigen verschillende maatschap
pijen. Directeur Johannes Stofkoper
van Eurocard schrijft de late opkomst
van de kredietkaart in Nederland
voor een deel toe aan het grote Succes
van de Eurocheques.
Stofkoper: "In Engeland en de lan
den rond de Middellandse Zee is de
Eurocheque eigenlijk nooit zo inge
burgerd geraakt als in landen als Ne
derland, Duitsland en Oostenrijk.
Daar gebeurt nu hetzelfde plaats.
Spanje en Italië zijn eigenlijk vanaf
het begin al meer card-minded ge
weest".
Volgens Nicole Hendriks van Di
ner's Club doet zich hier ook een ty
pisch Nederlands verschijnsel voor:
"Men is hier toch lange tijd wat
angstig geweest voor de credit card.
Nederlanders betalen toch het liefst
cash".
"Een onderzoek van een paar jaar
geleden liet ook nog eens zien dat zes
tig procent van de Nederlanders het
liefst met contant ^eld betaalt. Dat is
bijna nergens meer zo, zeker niet in de
Verenigde Staten en Japan. Met che
ques en zeker met die kaarten hebben
we geen geld meer in handen - zo voe
len veel mensen dat. Maar nu zijn de
banken achter de kredietkaarten gaan
staan en ook zelf kaarten gaan uitge
ven. Daarmee is het allemaal wat ze
kerder geworden".
Voor de houder ?ijn de risico's, ver
bonden aan de plastic kaartjes, niet
groter dan de gevaren op misbruik
van cheques. Wie de kaart kwijtraakt
en de uitgevende maatschappij tijdig
waarschuwt, loopt hoogstens een ei
gen risico van honderd gulden, even
veel als de verliezer van cheques.
De risico's voor de accepterende
ondernemer zijn bepaald groter. Die
moet de handtekeningen op het
kaartje en de sales slip vergelijken en
de vervaldatum van de kaart controle
ren. En als hij het niet vertrouwt,
Straks lopen zes miljoen Nederlanders rond met
de giromaatkaart. En net als alle andere banken
brengt de Postbank nu een eigen credit card op
de markt, waarmee de houder in zowel binnen-
als buitenland terecht kan. Met de
aangekondigde 'chipkaart' zal de groei van het
elektronisch betalingsverkeer nog eens
versnellen. Nederland gaat dus over op het
plastic geld, het gemakkelijkste betaalmiddel dat
er bestaat. De vraag is alleen: wie zal dat
betalen?
door Pieter Sijpersma
haast verplicht moet accepteren.
Goed, formeel is dat dan wel niet zo.
maar in de praktijk kan een onderne
mer veelal niet anders. Via een om
weg wordt het betalingsverkeer be
kostigd door een tussenpartij, de on
dernemer, die in dit geval niks met de
transactie tussen de bank en zijn
klant te maken heeft".
Renteverlies
De KNOV-secretaris bestrijdt dat
de commissie nooit boven de vijf pro
cent komt. Gemiddeld verliest de on
dernemer nog zo'n twee procent via
administratiekosten en renteverlies,
schat hij. "Tel die er dus maar rustig
bij op. Van belang is ook nog de data
van de afrekeningen. Tussen het tijd
stip waarop de houder een sales slip
tekent en het moment waarop afreke
ning bij de bank plaatsvindt, kan nog
een interessant verschil ontstaan. Be-
invloeding van het betalingspatroon,
heet dat. Maar waar gaat dat geld
heen? Dat zou ik wel eens willen we
ten".
Het KNOV heeft inmiddels aange
klopt bij de Raad voor het Betalings
verkeer omdat de banken de kaarten
invoeren zonder enige vorm van over
leg. De voornaamste klacht van de on
dernemersorganisatie betreft het ver
bod van de creditcardmaatschappij
en op het doorberekenen van de com
missie aan de klant die met een credit
card betaalt. De hotelier, winkelier of
restauranthouder mag de prijs voor
de houder van een credit card dus niet
verhogen, zo is uitdrukkelijk in de
contractvoorwaarden met de maat
schappijen vastgelegd.
Van Bergen bestrijdt dat de credit
card de omzet van het accepterende
bedrijf verhoogt. "De kaart vervangt
een deel van de betalingsomzet, ver
andert niet het totaal van de bedrijfs-
omzet. Mensen betalen nu dus meer
met de kaart, terwijl ze vroeger cash
of met een cheque betaalden. Door de
marketingtechniek van de banken is
de opmars van de kaartjes onstuit
baar".
Eind deze maand gaat het KNOV
voor de tweede maal praten met Euro
card, de kredietkaart van de gezamen
lijke Nederlandse banken. Het ge
sprek zal in ieder geval gaan over de
vraag waar de maatschappijen de per
bedrijfstak verschillende provisieper
centages eigenlijk vandaan halen.
Risicospreiding
Ook wil het KNOV met voorstellen
komen die zullen gaan in de richting
van kosten- en risicospreiding. Bij
voorbeeld: het schrappen van een be
paling in de contracten, waarin een
ondernemer een boete krijgt als hij de
commissie doorberekent aan de
klant. Wellicht is er te praten over het
doorberekenen van een deel van de
commissie, zo hoopt het KNOV. De
Nederlandse ondernemers kunnen
wijzen op het voorbeeld van Zweden,
waar de commissie een paar procent
is verlaagd.
Eerder overleg met Eurocard heeft
het KNOV niet optimistisch gestemd.
Mocht het overleg eind september
weer niets opleveren, dan zal de orga
nisatie met een advies aan de aange
sloten ondernemers komen. Waar
schijnlijk zal de boodschap luiden de
credit card niet te snel in huis te ha
len. Ook in het buitenland doen zich
dergelijke strubbelingen voor.
Binnen de EG maakt men zich
eveneens zorgen over de kosten van
het betalingsverkeer. Er is al een EG-
richtlijn in de maak voor de credit
card, die er waarschijnlijk voor zal
zorgen dat de banken niet helemaal
buiten schot blijven. Van Bergen is
vooralsnog niet optimistisch gestemd
over het komende overleg. "Het kan
wel eens een loopgravenoorlog wor
den".
De gegevens van de credit card
worden met een eenvoudig appa
raat overgedrukt op de sales slip.
moet hij contact zoeken met de maat
schappij. Sommige maatschappijen
beschikken daartoe over een speciaal
computersysteem dat dag en nacht te
lefonisch te bereiken is.
Gemakkelijk
Zeker is dat de houder van een cre
dit card de beschikking heeft over een
verbazingwekkend gemakkelijk be
taalmiddel. Wie veel in het buitenland
vertoeft, zal achter de kameleontische
eigenschappen van de kredietkaart
komen. Geen gewissel meer of reke-
narij met koersen: de kaart neemt bij
een betaling automatisch de gedaante
van de valuta van het land van aan
koop aan, veelal tegen een gunstige
koers.
De houder van een kaart kan ver na
sluitingstijd van banken en postkan
toren nog besluiten ergens te gaan
eten. Een snelle krabbel op een sales
slip is voldoende om af te rekenen bij
het benzinestation. Om af te rekenen
bij het hotel is het niet meer nodig om
naar de bank te gaan of een hele reeks
cheques in te vullen.
En niet langer hoefje die prachtige
vaas of die spotgoedkope personal
computer te laten staan omdat je geen
geld bij je hebt en het winkelperso
neel weigert de spullen even voor je
vast te houden. De credit-cardmaat-
schappijen gebruiken die zogenaam
de 'impuls-aankopen' als belangrijk
argument bij de werving.
Met name buitenlandse toeristen
zijn volgens de maatschappijen ge
voelig voor de uitgestalde waren en
zouden sneller dan de Nederlander
geneigd zijn de credit card 'te trekken
om over te gaan tot aankoop van een
artikel waarvan ze wellicht anders
hadden afgezien. Mét name voor Ja
panse en Amerikaanse toeristen is het
de gewoonste zaak van de wereld om
met een credit card te behalen.
Stickers
De stickers op de deuren van win
kels, restaurants en hotels, om aan te
geven waar credit cards worden geac
cepteerd, hebben dus wel degelijk
een functie, zo betogen de woordvoer
ders van de verschillende credit
cards. De stickers verlagen de drem
pel: een buitenlander stapt sneller
een zaak binnen wanneer hij weet dat
hij zonder problemen kan betalen.
Het accepteren van betalingen met
kredietkaarten kan op die manier
zelfs de omzet verhogen.
De belangrijkste credit cards in Ne
derland hebben gemiddeld 18.000
aangesloten bedrijven die voor elke
betaling met een kaart een provisie
moeten afdragen. Meestal gaat het om
een paar procent van de prijs. Geen
van de woordvoerders van de maat
schappijen is erg happig op het noe
men van percentages.
"Het is in elk geval geen zeven of
negen procent. Daar zit het duidelijk
onder", zegt René Vermeulen van
American Express (160.000 kaarthou
ders en 18.000 aangesloten bedrijven).
Nicole Hendriks van Diner's Club
legt uit waar de schroom voor het noe
men van cijfers vandaan komt: "De
commissie verschilt per branche. Het
noemen van percentages kan weer al
Het elektronisch betalen zal in de toekomst een hoge vlucht nemen, zo verwachten alle betrokkenen, (foto-s gpdi
lerlei vragen oproepen: waarom beta
len wij eigenlijk meer dan zij".
Bovendien hebben ondernemers er
volgens de maatschappijen een hand
je van de verschillende kredietkaar
ten tegen elkaar uit te spelen door te
beweren dat een concurrende kaart
een lagere commissie berekent. Ook
daarom noemen de meeste woord
voerders liever geen procenten. Stof
koper van Eurocard (200.000 houders
en 19.000 acceptatiepunten): "Ja, na
tuurlijk wordt er wel eens gemopperd
over de commissie. Maar er is er wer
kelijk niet één die boven de zeven uit
komt. Onze gemiddelde provisie lag
in 1987 gemiddeld op zo'n drie, vier
procent".
Beloningen
Om de pijn voor de aangesloten be
drijven te verlichten, loven de meeste
maatschappijen van kredietkaarten
beloningen uit voor de aangesloten
bedrijven. Dat gebeurt meestal in de
vorm van een verlaging van het provi
siepercentage wanneer de geaccep
teerde betalingen in zowel aantal als
totaalsom omhoog gaan. American
Express organiseert als lokkertje ge
regeld promotie-evenementen en se
minars voor de aangesloten bedrij
ven, waarbij gerenommeerde spre
kers de nieuwste wetenswaardighe
den omtrent marketing en klanten
service uit de doeken doen.
Toch is het juist de gedwongen af
dracht van de provisie die veel onder
nemers dwarszit. Talrijk zijn de anek
dotes over obers die de klant met een
credit card een kop koffie of zelfs een
korting van een paar procent aanbie
den om hem of haar over te halen met
contant geld te betalen.
Sommige warenhuizen weigeren
de credit card in tijden van uitver
koop Nicole Hendriks: "De onderne
mer die de klant probeert over te ha
len zijn credit card in zijn portefeuille
te laten, stelt het produkt in een ver
keerd daglicht, zeker wanneer hij stic
kers op de deur heeft, die aangeven
dat de kaart wordt geaccepteerd".
"Het staat ook niet erg gastvrij, ze
ker niet in een restaurant. Wanneer
mensen net lekker hebben gegeten,
vinden ze het niet prettig om te mer
ken dat hun betaalmiddel eigenlijk
niet welkom is. Zo'n sticker op de
deur straalt toch iels uit. het is een uit
nodiging om naar binnen te gaan. Dan
moet je daar later niet op terugko-
Twee procent
Volgens Eurocard-directeur Stof
koper wordt bij de aangesloten be
drijven niet meer dan twee procent
van de totale omzet met de credit card
betaald. Het valt dus allemaal wel wat
mee met de provisie, aldus Stofkoper,
die eraan toevoegt dat het ook niet de
bedoeling is dat elke zaak credit cards
gaat accepteren. Hij maakt een verge
lijking met cheques die je ook niet ge
bruikt om een paar koppen koffie of
een pilsje te betalen.
Woorden die Cornelis Pols, hoofd
afdeling bestuurzaken van Horeca
Nederland, met bijna zevenduizend
leden de grootste organisatie van zelf
standige ondernemers in deze be
drijfstak. niet geruststellen. Hij ver
wacht dat de opkomst van de plastic
kaartjes niet te stuiten zal zijn en de
ondernemers in een moeilijk parket
zullen bregen.
Van nog grotere invloed lijkt de ge
leidelijke invoering van de bankkaar-
ten te worden. Zij zullen in de toe
komst de functie van de betaalche
ques overnemen. Alle Nederlandse
banken zijn op dit ogenblik al bezig
hun klanten over te halen om over te
gaan op de kaartjes.
Horeca Nederland vreest dat de on
dernemers het gelag zullen moeten
betalen, terwille van de klant die het
eigenlijke gemak van de kaart heeft.
"Over de betalingen met bankkaarten
zullen wij als ondernemers ook wel
weer provisie moeten betalen. De ho
reca zal daardoor wel haast gedwon
gen zijn de prijzen te verhogen. Dat is
een ontwikkeling die wij niet kunnen
tegenhouden", aldus Pols.
Principieel bezwaar
Ruud van Bergen, secretaris van
het Koninklijk Nederlands Onderne-
mersverbond (KNOV), legt uit dat de
horeca, de reiswereld en de detailhan
del zowel principiële als praktische
bezwaren koesteren tegen het op gro
te schaal invoeren van het plastic
geld. In principieel opzicht hebben de
ondernemers het er moeilijk mee dat
zij als derde partij opdraaien voor de
kosten van een produkt waarvan twee
andere partijen, de consument en de
banken, het meeste plezier hebben.
Tot nog toe bestreken de aankopen
met een credit card maar een vrij
klein deel van de markt. Dikwijls ging
het daarbij ook om uitgaven die bui
ten het 'normale' patroon vielen: dure
kleren, sieraden, reizen naar verre
landen. Maar hij vreest voor de groot
schalige invoering van het plastic be
taalkaartje van de banken, door Van
Bergen aangeduid als the poor man's
credit card', met minimale toetre-
dingskosten voor de houder ervan en
zeer lage onkosten voor de banken
zelf. Die zal er onherroepelijk toe lei
den dat betalingen steeds vaker en ge
makkelijker via de kredietkaarten
verlopen. Met andere woorden het
principiële bezwaar slaat om in een fi
nancieel probleem.
De commissiekosten zullen dus een
veel groter deel van de omzet in ho
tels. winkels en restaurants gaan op
slokken, zo concludeert het KNOV.
Van Bergen: "Daar zijn de banken op
uit, op kostendekkend betalingsver
keer. Maar wil de consument het ei
genlijk wel? Vergeet niet dat we in
Nederland het mooiste girale beta
lingssysteem van de wereld hebben.
Nu pushen de banken de kaartjes
voor een appel en een ei, en ze verha
len de kosten op degenen die de kaart
