Het paspoortdrama van A tot Z Hoe een 'zwart vod' bewindslieden ten val bracht Zaterdag Kerkepad in Leidse binnenstad PAGINA 2 i WC WOENSDAG 21 SEPTEMBER 19< gen. Joh. Enschede speelt 'alles of niets', maar de Staatsdrukkerij lijkt bereid met KEP samen te wer ken. De enquêtecommissie meent dat het ministerie in de fase van het inwinnen en beoordelen van de of fertes ..welhaast bi.) voortduring onzorgvuldig" handelt. - 25 november: Joh. Enschede biedt Lubbers een eigen model aan met het verzoek dit te laten verge lijken met de andere aanbiedingen. Er komt geen reactie. Binnenland se Zaken stelt voor de verschillen de aanbiedingen door een bureau te laten testen op fraudegevoelig heid. Buitenlandse Zaken houdt dat tegen, maar Binnenlandse Za ken doet het toch. - 20 december: de stammenstrijd tussen de departementen duurt nu meer dan een jaar. maar een oplos sing is nog niet in zicht. Staatsse cretaris Van Amelsvoort wil de mi nisterraad inschakelen. Lubbers begint een nieuwe bemiddelings poging. 1986. - 3 januari: Lubbers forceert een compromis. KEP en de Staats drukkerij moeten samenwerken, de pas mag niet te duur worden, de service mag niet verminderen, en de fraudegevoeligheid moet gega randeerd zijn. De enquêtecommis sie vindt Lubbers „gebrekkig" toe gerust voor zijn bemiddeling, en verwi jt de premier later nooit meer geïnformeerd te hebben hoe het met de uitvoering van zijn compro mis ging. - 10 .januari: staatssecretaris Van Eekelen schrijft Joh. Enschedé en Staatsdrukkerij dat ze moeten sa menwerken met KEP. dat in begin sel de order krijgt. -16 januari: Van Amelsvoort legt zich bij het compromis neer. - 28 januari: de Kamer krijgt te horen dat de regering het roerend - voorjaar: KEP en Staatsdrukke rij worden het niet eens over hun samenwerking. - 26 februari: Van Eekelen vraagt Elba, Philips en Kodak of ze drie met name genoemde functionaris sen willen benoemen tot de direc tie van KEP. De enquêtecommis sie noemt deze bemoeienis met het management „ongebruikelijk". - 4 juni: de Vereniging van Ne derlandse Gemeenten (VNG) advi seert de gemeentebesturen niet mee te werken aan uitvoering van de plannen van Buitenlandse Za ken met de afgifte van de passen. - 6 juni: Van Eekelen tekent een 'samenwerkingsovereenkomst' met KEP voor de produktie van de pas. De Staatsdrukkerij, die mee mag tekenen, komt niet opdagen. De enquêtecommissie oordeelt vernietigend over de overeen komst: een program van eisen ont breekt, evenals afspraken over het testen van de fraudebestendigheid en een plan voor het bewaken van de kosten. De Staat heeft onvol doende garanties bedongen om de continuïteit van de paspoortver strekking te verzekeren. Juridisch is het contract her en der „gevaar lijk onhelder", en verder loopt de Staat „een aantal belangrijke finan ciële risico's" - 18 juni. de Staatsdrukkerij vraagt Van Eekelen om overleg over samenwerking met KEP. De brief blijft onbeantwoord. - 1 augustus: de geldkraan gaat open. De banken stoppen 87,5 mil joen gulden in KEP. Voorwaarde is dat het management wordt ver sterkt, en dat de afspraken tussen KEP en de overheid worden aange vuld. Die aanvulling volgt op 13 no vember. - 2 september 1986: Het PvdA- Kamerlid Piet de Visser stelt een reeks vragen over het paspoortbe- leid, onder andere over de prijs en de tijd die er voor de burger ligt tussen aanvraag en ontvangst van de pas. De antwoorden van Van der Linden zijn op een aantal punten onjuist, concludeert detienquéte- commissie. - eind 1986: Buitenlandse Zaken wordt ongerust over het zwakke management bij KEP. KEP is woest over de tegenwerking van de gemeenten bij het maken van af spraken over een opzet voor de paspoortafgifte. - 18 december: de (geheime) sa menwerkingsovereenkomst tus sen KEP en Van Eekelen lokt een groot aantal Kamervragen uit. De Staatsdrukkerij blijkt het docu ment aan de PvdA-er Piet de Visser te hebben gegeven. 1987: - 22 januari: banken stellen ver sterking van management voor, maar Buitenlandse Zaken blok keert de benoeming. - 11 maart: topambtenaar van Buitenlandse Zaken stelt KEP op vele punten „in gebreke". - 17 maart: staatssecretaris Van der Linden schrijft dat de nieuwe pas er op 1 januari 1988 moet zijn. Hij beantwoordt daarmee het drei gement van de banken de krediet kraan dicht te draaien, als er geen overeenstemming met de gemeen ten komt. - 31 maart: ambtenaren van Bui tenlandse Zaken ontdekken dat de laatste KEP-pas niet voldoet. - 27 en 28 april: tijdens een Ka merdebat suggereert van der Lin den dat de pas al door gerenom meerde testbureau's is onderzocht. „Onjuist", aldus de enquètecom- - 8 mei: de Tweede Kamer vraagt de Algemene Rekenkamer de pas poortaffaire te onderzoeken. - 26 juni: Van der Linden stuurt de verkeerde prototypes naar de Tweede Kamer. De enquêtecom missie spreekt van „onjuiste" voor lichting. - 8 september: de VNG adviseert de gemeenten niet mee te werken aan het nieuwe systeem van pas poortafgifte zo lang niet aan een reeks voorwaarden is voldaan. - 6 november: na veel touwtrek ken stuurt KEP zestig passen naar Buitenlandse Zaken met het ad vies ze gezien de kwaliteit niet te testen. Op dezelfde dag komen VNG en Buitenlandse Zaken nader tot elkaar. - 20 november: de fatale datum van 1 januari nadert, en de pas is nog niet gereed. Ambtenaren vra gen zich af of 1 januari nog haal baar is. Besloten wordt dat TNO de fraudegevoeligheid van de pas zal testen. Het is voor het eerst dat TNO de hele pas zal testen. - 7 december: Van der Linden verzekert de Kamer dat tien ge meenten op een januari zullen star ten met afgifte van de pas. - 8 december: Van der Linden zegt in de Tweede Kamer dat er „geen paspoort de deur uit gaat als de fraudebestendigheid niet vast staat". - 10 december: de Algemene Re kenkamer brengt een vernietigend rapport uit over vooral de manier waarop Van Eekelen destijds de or der aan KEP gunde. Hij deed dat zonder testresultaten, zonder prijs opgave, zonder prototype, aldus de Rekenkamer. Van der Linden ont kent fel. - 12 december: de ministerraad besluit de invoering van de pas uit te stellen tot 1 maart 1988. - 21 december: de uitgerangeerde Staatsdrukkerij en Joh. Enschedé melden een pas voor 25 gulden te kunnen maken, beduidend minder dan de KEP-pas gaat kosten. - 23 december: besloten wordt dat ook het Duitse Bundeskrimina- lamt (BKA) de fraudebestendig heid van de pas zal onderzoeken. De enquêtecommissie zal het test- beleia van Van der Linden later „chaotisch" noemen. 1988 - 19 januari: Buitenlandse Zaken DEN HAAG - De vervanging van het 'zwarte vod' door een nieuw fraudebestendig paspoort naar Europees model heeft zijn politieke tol geëist. Minister Van Eekelen trad als eerste af, gevolgd door staatssecretaris Van der Linden. Vandaag moet minister Van den Broek zich verantwoorden voor de gang van zaken rond het paspoort. Wat begon als een eenvoudig klusje voor ambtenaren, groeide in enkele jaren uit tot een politieke valkuil. Een chronologie. 1981. - 23 juni Nederland bindt zich politiek aan de uitvoering van het paspoort naar Europees model per 1 januari 1985. 1983. - 13 september: In een nota aan de Tweede Kamer schrijft de rege ring dat de gemeenten de nieuwe pas zullen verstrekken. door Peter de Vries - 14 oktober: In een nota aan het ministerie van binnenlandse zaken schrijft Buitenlandse Zaken dat de nieuwe pas centraal geproduceerd wordt en het Rijk verantwoordelijk blijft voor de verstrekking. 1984. Juli/augustus: Buitenlandse Zaken vraagt de Staatsdrukkerij, Joh. Enschedé en Kodak om een offerte. Kodak zoekt samenwer king met Philips en de onbekende Schiedamse drukkerij Elba van di recteur Baard. Zij zullen de combi natie KEP vormen. De enquête commissie oordeelt dat het depar tement op dat moment heeft „na gelaten zich grondig te bezinnen" op alles wat er komt kijken bij aan maak en verstrekking van een pas „Afstemming met de daarbij beho rende instanties vond niet plaats, inbreng van benodigde expertise bleef achterwege" De bedrijven brengen een paar maanden laten hun aanbiedingen uit - Juni 1984 - 1985: de ministeries van Binnen- en Buitenlandse Za ken overleggen onderling, met ge meenten en met provincies over aanmaak, registratie en afgifte van de nieuwe pas. De departementen zijn en blijven het op alle punten oneens. Ook bestaat er verschil van mening over de vraag wie de pas moet gaan maken. Buitenlandse Zaken is geporteerd voor KEP, Binnenlandse Zaken steunt de 'ei gen' Staatsdrukkerij. De enquête commissie noemt het optreden van Binnenlandse Zaken „weinig evenwichtig". 1985. - 10 juli: de 'stammenstrijd' tus sen de departementen gaat onver minderd voort. Een topambtenaar van Buitenlandse Zaken zet niet al leen de opvatting van zijn eigen de partement. maar ook dat van Bin nenlandse Zaken op papier voor een adviseur van premier Lubbers De minister-president vraagt staatssecretaris Van Amelsvoort (Binnenlandse Zaken) zich in de zaak te verdiepen, omdat de argu menten van Buitenlandse Zaken hem 'voorshands' sterker lijken. - 16, 24 en 30 september: Lub bers, Van Eekelen en Van Amels voort overleggen aan de hand van een voorstel van Lubbers, waaruit een voorkeur voor KEP blijkt. De heren worden het niet eens. - 28 oktober: Buitenlandse Za ken probeert de verschillende be drijven tot samenwerking te bewe meldt dat de „eerste indicaties van een TNO-onderzoek" de positieve kant op gaan, en de Amerikaanse immigratiedienst noemt de KEP- pas „buitengewoon goed". - 3 en 4 februari, in de Tweede Kamer circuleert, tijdens de be spreking van het rapport van de re kenkamer. een vernietigend test rapport over de KEP-pas van de Amerikaan Kubic. De Staatsdruk kerij blijkt dit rapport te versprei den. - 29 februari de nieuwe invoe ringsdatum wordt 1 april. - 14 maart: volgens het TNO-rap- port is de KEP-pas op „essentiele punten" onvoldoende. - Maart onder grote politieke druk neemt minister Van den Broek de paspoortkwestie lang zaam maar zeker over van zijn staatssecretaris Van der Linden. - 23 maart: volgens de mare chaussee en de Centrale Recherche en Informatiedienst (CRI) is het paspoort „eenvoudig te verval sen". De invoeringsdatum ver schuift naar 9 mei. - 20 april: CRI en Bundeskrimi- nalamt schrijven volgens Buiten landse Zaken dat „van goed bevei ligde paspoortkaart geen sprake is". Buitenlandse Zaken dreigt het contract met KEP op te zeggen. - 26 april: de tekst van het BKA- rapport lekt uit en blijkt juist een positief oordeel te vellen over het KEP-produkt. - 27 april: de Tweede Kamer eist een parlementair onderzoek. Van den Broek, die de zaak op aandrin gen van de Kamer inmiddels hele maal uit handen van Van der Lin den heeft moeten nemen, geeft KEP een laatste kans vóór 1 sep tember met een deugdelijke pas te komen. De invoeringsdatum wordt 1 januari 1989. - 16 augustus: KEP slaagt er op de valreep in een pas te leveren die aan de eisen voldoet, bericht Van den Broek. De Tweede Kamer rea geert opgelucht. - 29 augustus: het eindrapport van de parlementaire enquêtecom missie verschijnt. Oud-staatssecre taris Van Eekelen wordt het con tract met KEP zwaar aangerekend, Van der Linden wordt ervan be schuldigd de Kamer verkeerd te hebben geïnformeerd. Het CDA vindt dat de beschuldiging aan het adres van Van der Linden „het hart van de vertrouwensrelatie" tussen regering en parlement raakt. Bin nen de regeringspartijen gaan stemmen op beide bewindslieden naar huis te sturen. Het geschrok ken kabinet belooft een snelle reac- tie. f - 1 september: bekend wordt dat Van der Linden en Van Eekelen van hun fractievoorzitters De Vries (CDA) en Voorhoeve (WD) het ad vies hebben gekregen de eer aan zichzelf te houden en op te stap pen. Voorhoeve zegt „achter Van Eekelen als mens" te staan, maar laat diens politieke toekomst in het midden. - 5 september: topberaad tussen CDA-fractievoorzitter De Vries, premier Lubbers, minister Van den Broek en staatssecretaris Van der Linden. Onderwerp van ge sprek: de penibele politieke positie waarin het CDA terecht dreigt te komen wanneer WD-minister Van Eekelen zijn dreigement af te treden, waarmaakt. Wat moet er ge beuren met CD A-staatssecretaris Van der Linden? De Gordiaanse knoop wordt niet ontward. - 6 september: het verweerschrift van het kabinet wordt gepubli ceerd: op een enkel punt had Van der Linden „meer precieze infor matie" over de paspoortaffaire kunnen verstrekken. Maar het ver wijt dat hij het parlement onjuist en onvolledig heeft geïnformeerd, is niet terecht, schrijven zij. Het paspoortbeleid had „beter gekund en beter gemoeten", erkennen de bewindslieden. In de Tweede Kamer leest Van Eekelen een verklaring voor waar in hij zijn ontslag aankondigt. Be langrijkste passages: „Ik heb kei v nelijk velen in deze Kamer, waai fc onder mijn politieke vrienden, to dus ver niet kunnen overtuigen" - 7 september: de stilte na d storm treedt in. De parlementain Enquêtecommissie meent „nog gt noeg achter de hand" te hebben or het verweerschrift van het kabiné tegen te spreken. - 9 september: Van der Linde) bezwijkt onder de druk van zijn po litieke geestverwanten en treedt a! „De buiten-proportionele en ongt gronde kritiek op mijn persooi heeft de politieke atmosfeer dani) vertroebeld. Tegen die inbreuk oj mijn integriteit, moet ik mij mé kracht verzetten. Voor mij is nu hé moment gekomen dit zwaarder t< laten wegen dan het aanblijven u mijn functie", schrijft hij. Fractie voorzitter De Vries spreekt van eet „wijs besluit", omdat hij Van dé Linden nog steeds niet kon gerus stellen over de politieke steun dit hij genoot. Lubbers reageert verontrust: de staatssecretaris zou mede hei slachtoffer zijn geworden van eeij „onjuist beeld" waarin zijn per soonlijke integriteit in twijfel is ge trokken. Hij werpt dat Voorhoevt voor de voeten, die de verwijtei van de hand wijst op een wijze dit de irritatie bij de premier doet toe nemen: met een volgens Lubber," "smakeloze" vergelijking tusser de integriteit van Van der Linder en lichaamsgewicht van WD-ka merlid Terpstra. - 21 september: Minister Van der Broek verantwoordt zich bij dt Tweede kamer voor het paspoort' beleid. Van Eekelen tijdens zijn afscheidsspeech. ii d (foto Gl'D d LEIDEN. Hervormden, gere formeerden en luthersen in de Leidse binnenstad gaan meer sa mendoen. Na een voorbereiden de kennismaking tussen de drie betrokken predikanten, te weten A. Alblas van de hervormde ge meente, R. J. Koolstra van de ge reformeerde kerk en J. Mostert van de evangelisch-lutherse ge meente, hebben kerkeraadsle- den van de drie kerken 'verkenn- enderwijs' eikaars diensten bij gewoond en daarover verslag uit gebracht. Conclusie was: de sa menwerking verder uitwerken. De kennismaking wordt ko mende zaterdag, 24 september, verbreed met een Kerkepad. waarbij ook de Marekerk is be trokken. Programma in de lu therse kerk (Hooglandse Kerk- gracht); 12 uur openingswoord ?n forum over 'Wat is Samen op veg?'. half 1 geschiedenis van het kerkgebouw met rondlei ding, 1 uur orgelspel, half 2 uit eenzetting over de lutherse ge meente. Programma in de Hooglandse kerk: half 1 ds. Alblas over 'Her vormd kerk-zijn', 1 uur koffie met cake, half 2 muziekuitvoe ring in renaissance-stijl, half 3 uiteenzetting over het kerkge bouw met rondleiding. Program ma in Oude Vestkerk: half 3 ds. 'Koolstra over gereformeerd kerkleven. 3 uur geschiedenis van de kerk en presentaties van kindernevendienst en jongeren werk, half 4 koffie en thee en afronding met orgelspel, samen zang en slotgebed. In de Mare kerk om 3 uur alleen bezichti ging van de kerk met om half 4 afsluitend orgelspel. Het thema van de Kerkedag is: 'Een nieuw verbond tussen ons allen'. Uit de ons verstrekte toe lichting: "Het naar elkaar toegroeien van ooit streng ge scheiden kerkelijke groeperin gen is een vorm van volwassen worden, van komen tot het in zicht dat wat bindt veel zwaarder telt dan wat scheidt". Er is een 'binnenstadsraad' van ongeveer tien mensen ge vormd uit alle drie de kerken - om de samenwerking te bege leiden en in het goede spoor te houden. De raad kan voorstellen doen. maar het zijn de kerkera den die beslissen. Voorlopig zijn er drie gemeen schappelijke hervormd-gerefor meerd-lutherse diensten ge pland: op 9 oktober in de Hoog landse kerk, op 11 december in de Oude Vestkerk en op 12 febru ari volgend jaar in de lutherse kerk. In de Hooglandse kerk zal op 9 oktober de lutherse liturgie worden gevolgd. Dat onderdeel neemt ds. Mostert voor zijn reke ning. Ds. Alblas zal dan preken. Een 'bijzonder gebeuren', noemt de lutherse predikant het in zijn vandaag uitgekomen kerkblad. "Waarschijnlijk voor het eerst in de geschiedenis zul len gereformeerden en hervorm den samen met ons de Heer lof- zingen en danken, en dat niet maar vrijblijvend, maar met de vaste wil om zoveel en zo ver mo gelijk samen op weg te gaan. Het mag gerust uitermate verheu gend worden genoemd dat dit mogelijk is". (Het secretariaat van de werk groep 'Voorbereiding Kerkepad 24 september' berust bij me vrouw A. W. Wamsteker-Meijer. Nieuwsteeg 23 Leiden, 071 - 124341). LEIDEN. De Dharma-stu- diegroep Leiden houdt van 27 september af in Oegstgeest een introductiecursus over theorie en praktijk van het boeddhisme. Titel van de cursus (vijf avonden om de veertien dagen) is: 'De strijd van ego'. Hij staat onder leiding van oudere studenten en omvat lezingen, discussie, medi tatie-instructie en gezamenlijke beoefening van meditatie. De Leidse studiegroep maakt deel uit van een wereldwijde or ganisatie van meditatie- en stu diecentra. Volgens de aankondi ging streeft deze organisatie geen winst na. Gezien de belangstelling in het verleden voor de introductiecur sussen en de voorlopig nog be perkte ruimte er wordt uitge keken naar nieuwe ruimte, bij voorkeur in het centrum van Lei den is telefonische aanmel ding wenselijk: 071-177446, Hofdijck 13, 2341 NA Oegstgeest. Contactpersoon is drs. R. F. Wen- nekes. 01718-32083. LEIDERDORP. Behalve een complete verzameling van kaarten en foto's van hervormde kerkgebouwen in Nederland had de onlangs overleden heer A. Lagerwerf in Leiderdorp ook een vrijwel volledige collectie van lutherse kerken in ons land. Werd zijn hervormde verzame ling al eerder overgedragen aan het archief van de Hervormde Kerk in Leidschendam, nu kreeg dr. C. Visser, secretaris van de ar chiefcommissie en de kunst schatten-commissie van de Evangelisch-Lutherse Kerk, zijn lutherse collectie aangeboden. Dr. Visser, van wie in 1983 een boek verscheen over het luthera nisme in Nederland, noemde het een 'zeer welkome aanvulling' van wat het archief in Utrecht aan foto's, brochures en andere documentatie al heeft. 'Heel waardevol'. Het is de bedoeling, dit materiaal zo functioneel mo gelijk te maken door het open te stellen voor onderzoek en repro- duktie. Opvoeding Een gereformeerde opvoe ding kon ook goed zijn. Opvoe ders en onderwijzers hebben meer gedaan dan verbieden en onderdrukken. Ze hebben ook geprobeerd de kinderen te sti muleren tot zelfontplooiing. Een goede gereformeerde opvoeding was juist bevrijdend en droeg bi j aan emancipatie van deze bevol kingsgroep. Dat staat in een proefschrift waarop drs. J. C. Sturm vandaag aan de Vrije Universiteit in Am sterdam promoveerde tot doctor in de psychologie t sche wetenschappen. Sturm (35) bestudeerde de neo-calvinisti- sche moraal-pedagogiek tussen de jaren 1880 en 1950 en schonk daarbij speciale aandacht aan de rol van de jeugdorganisaties. Sinds 1980 is hij docent histori sche pedagogiek aan de hoge school Holland in Diemen. Het doel dat theologen en 'ge wone dominees', pedagogen en dorpsonderwijzers in het oog hielden, omschrijft Sturm als 'mondigheid in gebondenheid'. Aan de ene kant vrijheid, zelf standigheid. billijkheid en ge hoorzaamheid uit vrije wil, aan de andere kant behersing van be geerten en driften, strengheid, noodzaak van straf, orde, gezag en gehoorzaamheid aan opvoe ders en aan God. De theologen en pedagogen slaagden er, vol gens Sturm, heel goed in deze twee lijnen te volgen. Maar in de opvoedingswerkelijkheid van niet weinig gereformeerde gezin nen en scholen heeft de lijn van beheersing en onderdrukking de andere lijn overschaduwd. Toch vindt dr. Sturm het beeld van de gereformeerde opvoeding als somber, onderdrukkend, au toritair, seksistisch en schijnhei lig te eenzijdig. Als voorbeeld noemt hij de rol van de meisjes verenigingen. Die zijn ten on rechte afgeschilderd als onder drukkend. Ze zouden de leden slechts hebben voorbereid op een rol in het huishouden. De meisjes hebben daar, volgens Sturm, juist geleerd na te den ken, vragen te stellen en te dis cussiëren. De morele opvoeding was voor hen en uiteraard ook voor de jongens op de jv's 'blikverruimend' en 'cultuurver- heffend'. Boek. Morgen verschijnt het boek 'Verslaving, de kerk een zorg', resultaat van een driejarig toerustingsprojekt van de stich ting 'De Regenboog' in samen werking met de afdeling 'Dienst' van de landelijke Raad van Ker ken. In tien plaatsen zijn in die tijd interkerkelijke werkgroepen 'verslaving' opgezet en begeleid. Het boek (110 pagina's, f. 12.50 inclusief verzendkosten) is te be stellen bij 'De Regenboog', Raad huisstraat 52, 1016 DG Amster dam, postbus 10887, 1001 EW Amsterdam, 020-253737. Hervormde Kerk: beroepen te Zoetermeer L. Romein Rotter dam-centrum, te Zuidland kan didaat A. C. Verweij Amsterdam; aangenomen naar Barendrecht (buitengewone wijkgemeente) J. G. van Willegen Veenendaal, naar Emmeloord C. H. Bax Hete- ren, die bedankte voor Hazers- woude.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1988 | | pagina 2