Onderwijs vrijer in
aanstellen personeel
MILJOENENNOTA
989
Bestrijding criminaliteit krijgt eerste aandacht
Bezuinigingen op ontwikkelingshulp
Antillen
krijgen 150
miljoen steun
Miljoenen extra uitgetrokken voor wegen
Kosten gratis rechtshulp
moeten worden beperkt
DEN HAAG (GPD) - Hoewel mi
nister Bukman (ontwikkelingssa
menwerking) komend jaar zo'n 290
miljoen gulden extra heeft te beste
den, kan hij daarmee niet al zijn fi
nanciële verplichtingen dekken.
Bukman heeft in 1989 ruim 5,5 mil
jard gulden beschikbaar, maar
moet een aantal bezuinigingen
doorvoeren. Wel wordt de 1,5 pro
centsnorm gehandhaafd: in het re
geerakkoord is vastgelegd dat jaar
lijks 1,5 procent van het netto na
tionaal inkomen aan Ontwikke
lingssamenwerking wordt be
steed.
Tijdens de begrotingsonderhan
delingen stond dat uitgangspunt
nog ter discussie. Bukman wist de
norm toen overeind te houden,
maar moest toestaan dat er onei-
Ontwikkelings
samenwerking
genlijke kosten ten laste van zijn
begroting kwamen.
Extra uitgaven verwacht de mi
nister voor de opvang van vluchte
lingen uit ontwikkelingslanden.
Enkele maanden geleden werd be
sloten een deel van die kosten ten
laste van Ontwikkelingssamen
werking te laten komen. Voor ko
mend jaar betekent dat een post
van bijna 83 miljoen gulden op zijn
begroting. Overigens is de ver
wachting dat het bedrag in de be
groting over 1990 tot ongeveer 150
miljoen zal stijgen. Daarnaast is
200 miljoen gulden gereserveerd
voor Suriname. Dat is 100 miljoen
meer dan vóór het herstel van de
ontwikkelingsrelatie.
Al met al stijgen de verplichtin
gen met 321 miljoen ten opzichte
van vorig jaar. De groei van het
budget voor Ontwikkelingssamen
werking (290 miljoen gulden) dekt
die uitgaven niet.
Bukman heeft de noodzakelijke
bezuinigingen gespreid over een
aantal posten. Het totaalbedrag
voor de tien programmalanden
daalt van 1438 miljoen naar 1316
miljoen gulden en er is minder geld
beschikbaar voor betalingsbalans-
steun. Ook op het programma voor
plattelandsontwikkeling moet
worden bezuinigd.
Vanaf 1 augustus 1990 gaat dat ver
anderen. De scholen krijgen dan
budgetten, waarmee ze, binnen be
paalde marges, zelf kunnen beslis
sen de ene leerkracht meer en de
andere minder te betalen. Ook
kunnen ze een eigen promotie-be-
leid voeren. De afzonderlijke for
matie-regelingen voor onderwij
zend en niet-onderwijzend perso
neel zullen verdwijnen.
Studiefinanciering
Op de begroting van Onderwijs
en Wetenschappen wordt volgend
jaar 593 miljoen gulden bezuinigd.
De belangrijkste post daarin is de
beperking van de uitgaven voor
studiefinanciering. Door de lening
die studenten moeten sluiten over
te hevelen naar de banken en enke
le andere maatregelen, verdwijnt
er in een klap een bedrag van 523
miljoen gulden van de begroting.
De Tweede Kamer kan dit najaar
nog twee wetsontwerpen op het ge
bied van de studiebeurzen tege-
moetzien. Het ene voorstel voorziet
in verlaging van de leeftijdsgrens
Onderwijs en
Wetenschappen
voor het recht op studiefinancie
ring van 30 naar 27 jaar, het andere
regelt de overheveling van de stu-
dieleningen naar de banken en het
recht op een aanvullende beurs in
de eerste vier studiejaren. Deet-
man zond afgelopen donderdag al
een wetsontwerp voor verlaging
van de studiebeurzen en invoering
van een openbaar-vervoerskaart
voor beursstudenten naar de Ka-
De totale uitgaven van Onder
wijs en Wetenschappen gaan met
ruim 1,2 miljard gulden omlaag.
Naast de al eerder genoemde 'ech
te' bezuinigingen, betreft dit vooral
vermindering als gevolg van lagere
aantallen leerlingen en studenten.
Positie leraar
In de toelichting op de begroting
DEN HAAG (ANP) - Alhoewel be-
grotingssteun niet past in het stre
ven naar verzelfstandiging heeft de
Nederlandse regering toch beslo
ten aan de Nederlandse Antillen
eenmalig een algemene begro-
tingssteun aan te bieden van 150
miljoen gulden. Dit in het belang
van gezonde overheidsfinanciën
voor het investeringsklimaat. Deze
steun zal vanaf volgend jaar in vier
delen zal worden verstrekt: 49 mil
joen gulden in 1989, 41 miljoen in
1990, 35 miljoen in 1991 en 25 mil
joen in 1992.
Een derde van dit bedrag komt
ten laste van de begroting van Ne-
derlands-Antilliaanse en Aru
baanse Zaken, terwijl twee derde
deel voor rekening van Buiten
landse Zaken komt. Ook is een
steun van 20 miljoen gulden aange
boden ter dekking van de kosten
van de minder draagkrachtige ei-
Antilliaanse Zaken
landen. Dit bedrag komt volledig
ten laste van de begroting van het
kabinet Nederlands-Antilliaanse
en Arubaanse Zaken.
In de economische situatie van
de Nederlandse Antillen is de afge
lopen jaren weinig verandering op
getreden. Volgens een onderzoek
bedroeg de werkloosheid op Cura
sao in oktober 1987 ongeveer 29
procent en op Bonaire ongeveer 16
procent in 1987. Door de bloei van
het toerisme op St. Maarten blijft
het werkloosheidspercentage op
dit eiland minimaal. Saba en St.
Eustatius kennen een lage geregi
streerde werkloosheid, maar wel
relatief veel verborgen werkloos
heid.
Het toerisme op Curasao lijkt
zich wat te herstellen. Het aantal
overnachtingen nam in 1987 toe
met 6 procent ten opzichte van
1986. Vooral vanuit Europa neemt
de belangstelling van toeristen
voor het eiland toe. Op Aruba nam
het aantal toeristen toe met bijna 28
procent ten opzichte van 1986. Het
is de bedoeling vooral het luxe-toe-
risme te stimuleren.
Leraarschap moet 'meer aanzien' krijgen
DEN HAAG (GPD/ANP) - Minister Deetman (onderwijs en wetenschappen) en zijn staats
secretaris Ginjaar-Maas willen de scholen in de toekomst een grotere zelfstandigheid ge
ven. Scholen krijgen meer vrijheid bij de aanstelling en salariëring van leerkrachten. Nu
nog krijgen de scholen personeel toegewezen op grond van zeer ingewikkelde formules,
gebaseerd op aantallen leerlingen en op grond van niet aan aantallen leerlingen gebonden
taken.
wordt uitgebreid aandacht besteed
aan de maatschappelijke positie
van de leraar. Minister Deetman
wil het leraarschap een 'hoger aan
zien' geven door hogere eisen te
stellen aan de toelating tot de lera
renopleiding voor het basisonder
wijs (Pabo). Bovendien wil hij
meer nadruk leggen op nascholing
en professionalisering van het be
roep van leraar.
De bewindslieden gaan maatre
gelen nemen ter bestrijding van de
toenemende versnippering van le
raarfuncties, vooral in het basison
derwijs. Deze versnippering wordt
in de hand gewerkt door deeltijdar
beid, vut en arbeidstijdverkorting.
Als oplossing zien zij onder meer
het soepeler toepassen van de atv
en de zogenoemde voorrangsbe
noemingen. Deetman wil de onder
wijsbonden onder méér voorstel
len leerkrachten de mogelijkheid
te geven het atv-verlof niet alleen
per week of per maand, maar ook
aaneengesloten per jaar op te ne-
Kleine scholen
In de begroting voor 1989 schrijft
minister Deetman dat het eerder in
gang gezette beleid tot beperking
van kleine scholen niet snel genoeg
gaat. Daarom zijn extra maatrege
len nodig. Ook wil hij fusies tussen
kleine scholen stimuleren. Kleine
scholen in het basis- en voortgezet
onderwijs moeten vanaf volgend
schooljaar 100 miljoen gulden inle
veren. Zeer kleine basisscholen,
met minder dan 23 leerlingen zul
len moeten verdwijnen. Bovendien
zal het aantal leerkrachten in basis
scholen met minder dan 125 leer
lingen worden verminderd. Ook
zal de formatie van kleine scholen
Onderzoek
De regering trekt voor 1989 100
miljoen gulden meer uit voor we
tenschappelijk en technologisch
onderzoek. Het wetenschapsbud
get stijgt daardoor van 4,3 naar 4,4
miljard gulden. Ondanks deze ver
groting van het budget voor speur
en ontwikkelingswerk blijft Ne
derland achter bij andere geïndus
trialiseerde landen. De vooraan
staande positie die ons land in de
jaren zestig in dit opzicht had, is
langzamerhand afgekalfd.
Stond Nederland twintig jaar ge-
Defensie
versterkt
landmacht
Defensie
DEN HAAG (GPD/ANP) - Het mi
nisterie van defensie gaat in de toe
komst de landmacht de voorkeur
geven boven de marine en vooral
de luchtmacht. Dit om de aanschaf
van anti-tank en transporthelikop
ters. de verbetering van de lucht
verdediging en de electromsche
oorlogsvoering te bekostigen.
Het gereserveerde bedrag voor
de vervanging van F-16 vredesver-
liezen wordt gehalveerd. Tot 1998
is de luchtmacht in elk geval verze
kerd van handhaving van het hui
dige aantal van 162 F-16 vliegtui
gen, het aantal dat aan de NAVO is
toegezegd.
Ook de marine moet bloeden
voor de versterking van de land
macht. Zo zullen de laatste twee
fregatten van de Van Speijkklasse
eerder worden afgestoten. Van de
Kortenaerklasse worden slechts
zes fregatten gemoderniseerd en
het verbeteringsprogramma voor
de Onon-vliegtuigen wordt niet he
lemaal doorgevoerd.
Geld nodig voor
financiering van
VN-vredesmacht
Buitenlandse Zaken
leden na de Verenigde Staten en
Engeland op de derde plaats, nu
zijn we voorbijgestreefd door Ja
pan, Zweden, de Bondsrepubliek
en Frankrijk.
De wetenschappelijk onderzoe
ker aan een Nederlandse universi
teit wordt in vergelijking met colle
ga's in andere Westeuropese lan
den uitstekend gehonoreerd. Uit
het wetenschapsbudget voor 1989
blijkt dat voor de wetenschapsbe
oefenaar hier aanzienlijk meer geld
voor loon, sociale lasten en derge
lijke wordt uitgegeven dan in om
ringende landen. Alleen Zweden
trekt per onderzoeker meer geld
uit. In het bedrijfsleven is de hono
rering veel gunstiger.
DEN HAAG (GPD) - Minister Van
den Broek wenst in de toekomst
post op de begroting Buiten
landse Zaken op te nemen voor de
financiering van vredesoperaties
van de Verenigde Naties. Om hoe
veel geld het gaat en waar het van
daan moet komen is nog niet dui
delijk, ook al omdat de kosten van
VN-operaties per jaar verschillend
zijn.
De VN heeft voor de komende ja
ren een groot aantal plannen op
stapel staan. Zo zal in Namibië een
vredesmacht worden gestatio
neerd, een operatie die 600 tot 800
miljoen dollar per jaar zal kosten.
Ook moeten er blauwe baretten
naar de grens tussen Iran en Iraq.
Wat het nieuwe paspoort betreft,
wordt er in de begroting van uit ge
gaan dat dit per 1 januari volgend
jaar kan worden ingevoerd.
DEN HAAG (ANP/GPD) - Minister
Smit (verkeer en waterstaat) krijgt
vanaf 1990 elk jaar 400 miljoen gul
den extra van minister Ruding (fi
nanciën) om te investeren in het
wegennet, het openbaar vervoer en
andere infrastructurele projecten.
Over enkele maanden komt zij met
een rapport waarin precies zal
staan welke projecten moeten wor
den aangepakt.
Daarnaast heeft zij voor het "be
reikbaarheidsplan Randstad" van
af volgend jaar nog eens 1,2 miljard
gulden ter beschikking. Dat geld
houdt zij over doordat grote finan
cieringsinstellingen de bouw van
vijf tunnels bij Amsterdam en Rot
terdam betalen. Eind oktober gaat
wat de minister betreft de eerste
paal de grond in voor een tunnel
onder De Noord, waarbij de Post
bank financieel betrokken is.
Tijdens een mondelinge toelich
ting op haar begroting voor 1989
toonde de minister zich dik tevreT
den met de 400 miljoen extra per
jaar. Zij erkende dat de investerin
gen in haar tienjarig bewind als mi
nister van verkeer en waterstaat op
een te laag pitje hebben gestaan.
Echte doorbraken zijn er op het ge
bied van de infrastructuur tot nu
toe niet geweest, aldus Smit.
Verkeer
en Waterstaat
Files
Aanpak van het fileprobleem
staat voor minister Smit zo'n beetje
centraal in haar beleid voor de ko
mendejaren. Daartoe heeft zij twee
lijnen uitgezet. Het al enige tijd be
kende "bereikbaarheidsplan" richt
zich op het westen van het land, de
binnenkort verschijnende nota
Verkeer en Vervoer bestrijkt het
hele land. In deze laatste nota komt
een opsomming te staan van de
toekomstige behoefte aan wegen,
spoorlijnen en vaarwegen, alsmede
de gewenste verbeteringen van
vliegvelden, havens, buisleidingen
en telecommunicatie. Belangrijke
snelwegen zullen worden ver
breed.
Openbaar vervoer
Het openbaar vervoer moet in
1989 39 miljoen gulden bezuinigen.
Evenals dit jaar het geval was
denkt de minister dat dat kan zon
der de strippenkaarten en de abon
nementen duurder te maken. Van
DEN HAAG (ANP/GPD) - De be
strijding van de criminaliteit, in het
bijzonder de georganiseerde zware
misdaad, is de "eerste zorg" van de
voor de politie verantwoordelijke
ministers Van Dijk (binnenlandse
zaken, gemeentepolitie) en Kort
hals Altes (justitie, rijkspolitie).
De politie krijgt - binnen het op
3,5 miljard gulden bevroren budget
- extra geld voor regionale en bo
venregionale opsporingsteams en
tien miljoen gulden extra voor bij
zondere opsporingskosten. Ook
komt er een experiment met finan
ciële onderzoeksteams. Deze
teams moeten proberen de uit mis
daad verkregen winsten af te ro
men. Verdere samenwerking tus
sen de criminele inlichtingendien
sten, betere misdaadanalyse en de
reorganisatie van de Centrale Re
cherche Informatiedienst moeten
Nederland van lieverlee tot een on
aantrekkelijke vestigingsplaats
voor de georganiseerde misdaad
maken, aldus het beleidsplan.
Het vorig jaar aangekondigde
plan om binnen het politiebudget
zo'n 400 miljoen gulden van perso
neel naar materieel (automatise
ring en huisvesting) over te heve-
Binnenlandse Zaken
len. wordt onverkort voortgezet.
Hoewel het aantal politiemensen
de komende jaren met zo'n drie
duizend teruggaat, verwachten de
ministers van de verbetering van
bedrijfsvoering en doelmatigheid
een gunstig effect.
Een werkgroep zal eind dit jaar
advies uitbrengen over het in reke
ning brengen van politiekosten
voor verleende diensten. Daar
naast verwachten Van Dijk en
Korthals Altes dat de instelling van
vrijwillige politie de reguliere poli
tie kan ontlasten. Anders dan de
vroegere reservepolitie, die alleen
bij bijzondere evenementen werd
ingezet, zal de vrijwillige politie tij
dens drukke dagen ondersteunend
werk verrichten.
Verkeer
Ten aanzien van het verkeer
schrijven de ministers dat de ade-
manalyse-apparatuur voor contro
le op rijden onder invloed eind
1989 in het gehele land zal zijn inge
voerd. Daardoor moet de politie in
tensiever op dronken rijden kun
nen toezien. De controle op onver
zekerd rijden moet beter worden
door de politie toegang te verschaf
fen tot de registers van verzeke
ringsmaatschappijen. Voor de cen
trale opsporing van verkeersover
tredingen kunnen in de toekomst
de meetpunten van Rijkswater
staat wellicht dienst doen, zo oppe
ren de ministers.
Ambtenaren
Het kabinet ziet af van het onder
de nieuwe werkloosheidswet
(nww) brengen van het overheids
personeel. De ambtenaren hebben
zich fel verzet tegen deze verslech
tering ten opzichte van hun huidi
ge wachtgeld. Van Dijk conclu
deert dat deze operatie meer kans
van slagen maakt wanneer de ar
beidsvoorwaarden van de ambte
naren meer in de pas lopen met de
marktsector. In deze kabinetspe
riode zal het daar niet meer van ko-
is bescheiden, waarbij Van Dijk de
nadruk legt op werkgelegenheids-
maatregelen. In dat verband wil de
bewindsman de eenmalige verla
ging van de vut-leeftijd van 61 naar
60 jaar ook in 1989 toepassen.
Er komt 75 miljoen beschikbaar
voor de invoering in 1989 van belo
ning bij goed functioneren, waar
mee het systeem van automatische
periodieken wordt doorbroken.
Daarnaast komt er nog eens 21 mil
joen extra beschikbaar voor het
werven en behouden van perso
neel dat schaars is op de arbeids
markt.
Spionage
Voor het eerst in de bestaansge-
schiedenis van de Binnenlandse
Veiligheidsdienst (BVD) wordt in
deze toelichting summier verslag
gedaan van het functioneren van
de dienst. Vorig jaar heeft de dienst
zich vooral gericht op tegen ons
land gerichte spionage-activitei-
ten. Hoge prioriteit is gegeven aan
de clandestiene activiteiten van de
KGB (de Russische geheime
dienst) en de andere Oosteuropese
inlichtingendiensten, alsmede aan
de vervoerbedrijven verwacht zij
zodanige bezuinigingsvoorstellen
dat een tariefverhoging niet nodig
De VIC's (controleurs) in de tram
en de bus mogen blijven. Volgens
de minister hebben zij hun nut be
wezen. Nogal wat kaartjescontro
leurs blijken na enige tijd bij de
openbaar-vervoerbedrijven door te
stromen naar hogere functies.
Minister Smit komt nog dit jaar
met een plan om het rijbewijs bij
ernstige verkeersdelicten in te vor
deren. Tevens wil zij een gedeelte
lijke ontzegging van de rijbevoegd
heid invoeren. Daarvoor is al een
regeling gemaakt.
Zij zal het advies van de Raad
voor de Verkeersveiligheid om een
puntenstelsel en een voorlopig rij
bewijs in te voeren, niet opvolgen.
Deze raad wilde een systeem zoals
in de Bondsrepubliek Duitsland,
waar automobilisten voor elk ver-
keersvergnjp een bepaald aantal
strafpunten krijgen. Bij overschrij
ding van een limiet volgt daar in
trekking van het rijbewijs.
Kustwacht
den en de aangesloten diensten
zijn nog niet toereikend. Deze op
merkingen staan in schril contrast
met de loftrompet die zij vorig jaar
nog stak over de nieuwe organisa
tie. Zij schreef toen in haar begro
ting: "De ervaringen met het func
tioneren van de Kustwacht als sa
menwerkingsorganisatie zijn zeer
positief. Met name het werk van
het kustwachtcentrum blijkt in een
behoefte te voorzien".
Het in februari van het vorig jaar
ingestelde kustwachtcentrum, het
coördinatiecentrum van het red
dingwezen, kreeg vorige week nog
een storm van kritiek over zich
heen toen niet gereageerd werd op
een SOS-oproep van een Fins
schip, dat ten noorden van Ame
land in ernstige moeilijkheden ver
keerde. Het - Kustwachtcentrum
dacht dat de melding een grap be
trof.
Om de huidige onvolkomenhe
den op te lossen, zullen in de ko
mendejaren dan ook investeringen
nodig zijn, onder andere op het ge
bied van de communicatievoorzie
ningen, de observatie van de zee,
en het inzetten van reddingsvoer
tuigen. Volgend jaar is hier ruim
f 1,5 miljoen mee gemoeid, aldus
de minister.
het onderzoek naar mogelijke spio-
nage-activiteiten op nucleair ge
bied, zo meldt Van Dijk.
Rijksarchieven
De ministers Van Dijk en Brink
man zullen nog dit jaar een project
groep instellen met de opdracht
voorstellen te doen voor verbete
ring van het archiefbeheer bij het
rijk. De Algemene Rekenkamer
heeft de afgelopen weken zeer
scherpe kritiek geuit op de grote
achterstanden die er zijn in de ver
werking van de aangeboden ar
chieven.
Inmiddels heeft de Centrale Ar
chief Selectiedienst te Winschoten
opdracht dit jaar 10 kilometer rijks
archief te bewerken. Dit is een ver
dubbeling ten opzichte van 1987.
Minister Van Dijk vraagt zich in
zijn toelichting op de begroting
van zijn ministerie af of de inspan
ningen in Winschoten wel voldoen
de zullen zijn om de toenemende
stroom van rijksdocumenten te
kunnen verwerken. De in te stellen
projectgroep krijgt opdracht na te
gaan hoe de toenemende stroom
papieren sneller en efficiënter kan
worden verwerkt.
Justitie
DEN HAAG (GPD/ANP) - De
kosten van gratis rechtsbijstand
voor on- en minvermogenden rij
zen de pan uit. Minister Korthals
Altes (justitie) zal komend jaar
een zware commissie instellen
die moet onderzoeken hoe de
vergoedingen binnen de perken
kunnen worden gehouden.
De afgelopen jaren had Justi
tie steeds te maken met over
schrijdingen van de voor rechts
hulp gereserveerde bedragen.
Korthals Altes schrijft in de be
groting voor volgend 1989 dat dit
voorlopig niet zal veranderen.
Jaarlijks geeft de overheid bijna
250 miljoen gulden uit aan
rechtsbijstand.
In de jeugdbescherming zal
men zich moeten instellen op de
gevolgen van de verlaging van de
meerderjarigheidsgrens per 1 ja
nuari van dit jaar. Dat zal vooral
in 1989 invloed hebben op de om
vang en inhoud van het werk van
voogdij- en gezinsvoogdij-inrich
tingen. Bij de raden van de kin
derbescherming blijken nieuwe
groepen om aandacht vragen:
kinderen die slachtoffer zijn van
incest en kinderen van drugsver
slaafde ouders. Nieuwste pro
bleem is de zorg voor aidsbaby's.
In de kinderbescherming
stijgt het aantal buitenlandse
jongeren. Verontrustend zijn het
zwerfgedrag en de stijgende pro
blematiek onder Marokkaanse
jongeren. Een speciale aanpak
van deze groep is noodzakelijk,
vooral ook voor de jongeren in
rijksinrichtingen en in het straf
rechtelijke circuit. Zij vormen 41
procent van de bevolking van de
inrichtingen voor opvang en 30
procent van die in de behande
lingsinrichtingen.
