'De belastingen verhogen we nooit'
'Grote zaken betalen mee aan de kleinere'
Dukakis en Bush praten liever niet over enorme Amerikaanse schuld
Notarissen ontstemd over kritiek van vereniging Eigen Huis
■HWmfüPWMWW
Vier jaar geleden, tijdens de voor
laatste race naar het Witte Huis, leg
de de Democratische presidents
kandidaat Walter Mondale uit wat
hij zou doen om een einde te maken
aan het grote federale begrotingste
kort.
do^r Henk Dam
"Tekorten moet je betalen, anders
wordt het alleen maar erger. Ik zou dus
de belastingen verhogen", zei hij. Dat
was logisch en eerlijk. Het was ook oer-
stom, want vooral door deze uitspraak
verloor hij de verkiezingen van Reagan
op een manier zoals maar zelden verkie
zingen worden verloren. Slechts zijn ei
gen thuisstaat won hij, de andere 49 gin
gen allemaal naar Reagan.
Dat is een les die de twee huidige presi
dentskandidaten uit hun hoofd hebben
geleerd. Niemand zal de Democraat Du
kakis of de Republikein Bush horen zeg
gen dat hij voor belastingverhoging is.
Terwijl daartoe toch alle aanleiding is.
Want het federale begrotingstekort is
sinds 1984 alleen maar omhoog gegaan.
Amerika staat nu voor het onvoorstelba
re bedrag van 2000 miljard dollar in de
schuld en is daarmee veruit 's werelds
grootste schuldenland. En dit jaar zal
daar weer zo'n 150 miljard dojlar bijko-
Maar wat zegt Bush? "Ik zal de belas
tingen nooit verhogen. Punt uit". En wat
belooft Dukakis? "In een Dukakis-rege-
ring zal er geen verhoging van de belas
tingen zijn. Dat wordt hooguit als aller-,
allerlaatste redmiddel toegepast".
Fijn
Dat zijn natuurlijk bijzonder fijne uit
spraken voor de Amerikaanse kiezer die,
net als de kiezers in alle andere landen,
een broertje dood heeft aan het overma
ken van zijn zuurverdiende centjes naar
'de wolven' van de belastingdienst. Maar
zijn ze ook reëel?
Voorop staat dat de nieuwe Ameri
kaanse regering, of die nu wordt geleid
door Bush of Dukakis, echt iets zal moe
ten doen aan het zwaar uit de hand gelo
pen begrotingstekort. Want op termijn
zijn er door dat tekort enorme proble
men aan het ontstaan.
De afgelopen vijf jaar is door de zich
maar opstapelende tekorten relatief wei
nig gespaard. Als gevolg daarvan heeft
het Amerikaaanse bedrijfsleven te wei
nig kunnen investeren om met succes de
concurrentie met landen als Japan en
Westduitsland te kunnen blijven volhou
den.
En de 14 miljoen banen dan die tijdens
de regering-Reagan zijn gecreëerd? Heb
ben die niet om investeringen gevraagd?
Wijzen die niet op een groeiende econo
mie? Jawel, maar het gaat hier niet om
'goede' banen, maar over het algemeen
om laagbetaalde baantjes in de service
sector (winkels, restaurants). De goede
banen en bedrijven zijn en worden door
middel van grootscheepse diepte-inves
teringen in het buitenland gecreëerd. Op
den duur zal daar dan ook de welvaart te
recht komen, ten koste van de VS.
Het zijn landen als Japan waar de mil
jarden worden uitgeven die de introduc
tie van bijvoorbeeld 'high definition'-tv,
supercomputers en supergeleiders met
zich meebrengen. De allersomberste
voorspellers zien daarom een Amerika
Amerika staat voor het
onvoorstelbare bedrag van
2000 miljard dollar in de schuld
en dit jaar zal daar nog eens
zo'n 150 miljard dollar bij
komen. Er moet dan ook
hoognodig iets worden gedaan
aan het zwaar uit de hand
gelopen begrotingstekort,
waardoor enorme problemen
zijn ontstaan. Een taak voor de
nieuwe president. De twee
huidige presidentskandidaten
Dukakis en Bush wijzen echter
de meest logische oplossing
van de hand. "De belastingen
zullen we nooit verhogen".
Dukakis: 'Goede banen voor goed
geld'. (archieffoto
dat zo in verval is dat het tot een soort
Derde-Wereldland zal ineenschrompe
len.
Dat komt dan mede, omdat buiten
lands kapitaal de afgelopen jaren in
Amerika is gebruikt om de gaten op te
vullen. Veel nieuwe beloftevolle indus
trieën zijn daarbij in Japanse, Zuidko-
reaanse, Westduitse, Engelse en niet te
vergeten Nederlandse handen overge
gaan.
Teken
Die situatie is verre van ideaal. Als er
de komende jaren een wereldwijde re
cessie komt, dan kunnen de Amerikanen,
eigenlijk niet veel meer doen dan angstig
afwachten wat de investeerders in Tokyo
of Frankfurt voor hebben.
En de kans op een recessie tijdens de
ambtstermijn van de komende president
is niet zo klein. Weliswaar maakt Ameri
ka nu al zes jaar lang onafgebroken een
periode van economische groei door, en
zijn de inflatie en de werkloosheid laag,
maar da,t is te vergelijken met een feest
aan boord van de Titanic.
De crach op Wall Street van een jaar
geleden was een niet fnis te verstaan te
ken aan de wand. De stijgende rente en
de omhoog kruipende inflatie van de
laatste maanden zijn dat ook. Want stij
gende rentetarieven betekenen nog min
der investeringen, een lagere produktivi-
teit en uiteindelijk onvermijdelijk een
verlaging van de levensstandaard voor
de Amerikaanse burger.
De meeste Amerikaanse economen
verschillen niet zozeer van mening over
de vraag of er een recessie komt, als wel
over het tijdstip waarop die komt. Weini
gen van hen zijn optimistisch, en het fe
Opiniepeilingen wijzen uit dat met name
de 30 miljoen gezinnen die Amerika's
middenklasse vormen (met een gezinsin
komen van 20.000 tot 50.000 dollar) onge
rust zijn over de gevolgen van het tekort.
Het economische programma van Du
kakis is specifiek gericht op die zorgen
van de middenklasse. Het verlies aan
concurrentievermogen van het Ameri
kaanse bedrijfsleven bijvoorbeeld, wil
hij bestrijden door middel van belonin
gen op investeringen in de nieuwste in
dustrieën.
Dhkakis wil de Amerikaanse econo
mie op de weg naar modernisering zet
ten. Het uiteindelijke doel, zoals hij dat
tot vervelens toe herhaalt: "Goede banen
voor goed geld". Met andere woorden:
hoogbetaalde banen van een kwalitatief
hoog gehalte. Heel wat anders dus dan
het zeven gulden per uur aan minimum
loon verdienende legertje schappenvul-
lers en hamburgerbakkers dat in
Reagan's tijd de arbeidsmarkt is komen
versterken.
Onderwijs
derale begrotingstekort wordt als hoofd
reden voor alle sombere profetieën aan
gevoerd.
Dat begrotingstekort zou dus het grote
onderwerp van gesprek moeten zijn bij
de nu lopende verkiezingsstrijd. Maar
dat is niet zo. Integendeel, Dukakis en
vooral Bush hebben hun kostbare cam
pagne-uren tot nu toe vooral gevuld met
zaken als wie het meest vaderlandslie
vend is en de diensttijd van Dan Quayle.
Uit de verkiezingsprogramma's van de
twee partijen, en uit interviews met en
toespraken van de kandidaten kan men
niettemin wel afleiden hoe Bush en Du
kakis denken om te gaan met het begro
tingstekort.
Vaag
Men kan met grote zekerheid voor
spellen dat dat niet zal lukken, al was het
alleen maar omdat het Congres er nooit
mee akkoord zou gaan. Daar komt dan
nog bij dat in. de economische plannen
van Bush wordt uitgegaan van een be
sparing van 60 tot 70 miljard dollar per
jaar als gevolg van een rentedaling met 2
tot 3 procent. Zoiets is hoogst onwaar
schijnlijk; het ziet er juist naar uit dat de
rente in Amerika zal stijgen.
Hoewel Dukakis dus ook geen echt
antwoord geeft op de vraag wat hij aan
het begrotingstekort wil doen heeft hij er
belang bij dat tekort als discussiepunt in
de verkiezingsstrijd in te brengen. Het is
immers de regering-Reagan die voor het
begrotingstekort verantwoordelijk is.
Beiden zeggen dat tekort in vier of vijf
jaar te kunnen elimineren. Hoe? Duka
kis is niet veel verder gekomen dan vage
teksten. Hij denkt tientallen miljarden
dollars te vangen door belastingontdui
kers hard aan te pakken. Hij wil ook veel
bezuinigen door regeringsgeld efficiën-,
'ter uit te geven.
Maar hoe dat dan precies m zijn werk
moet gaan, daarover geven noch Duka
kis zelf noch het Democratische verkie
zingsprogramma uitsluitsel.
Bush geeft niet veel betere antwoor
den. De toverformule waarmee hij het
begrotingstekort te lijf wil gaan is: "flexi
bele bevriezing". Dat wil zeggen dat hij
een bevriezing van de overheidsuitgaven
wil. Als er niettemin voor een bepaald
beleidsonderdeel meer geld moet wor
den uitgegeven (laten we zeggen: drugs
bestrijding), dan moet dat geld ergens
anders vandaan komen (zeg: uit de we
genbouw) om toch op nul uit te komen
het Amerikaanse politieke toneel hou
den het erop dat Dukakis er uiteindelijk
niet aan kan ontkomen de belastingen te
verhogen. Daarbij zal hij zeker als eerste
denken aan hogere belasting op bijvoor
beeld sigaretten, drank en misschien
zelfs benzine die in de VS nog steeds
voor het prettige bedrag van 50 tot 60
cent per liter uit de pomp stroomt.
Zegeningen
Geld wil Dukakis daarom ook steken
in trainingsprogramma's en onderwijs,
zodat de nog steeds groter wordende
kloof op educatief terrein met een land
als Japan wordt gedicht.
De Amerikaanse middenklasse is ver
der terecht ongerust over de uit de hand
gelopen kosten van medische zorg en
huisvesting. Ook daarvoor biedt het eco
nomische programma van Dukakis op
lossingen. Daarbij blijkt hij veel te ver
wachten van de samenwerking tussen
overheid en bedrijfsleven. Veel particu
lier initiatief, geholpen door een sturen
de hand van de overheid. Dat is de ma
nier waarop Dukakis denkt te werken.
Hoe hij alles gaat betalen en tegelijker
tijd het begrotingstekort gaat dichten,
dat is natuurlijk de grote vraag.
De meer sceptische waarnemers van
r Bush rechts) 'Laat het niet van u afpakken
Bush praat bij voorkeur niet over het
begrotingstekort omdat hij daar geen be
lang bij heeft. De vice-president concen
treert zijn economische praatjes hele
maal op de zegeningen die acht jaar
Reagan-Bush teweeg hebben gebracht.
Oppervlakkig beschouwd heeft hij
ook wel wat te bieden. De werkloosheid
is nu 5,6 procent, de inflatie is 4,5 procent
en de economische groei is 3 procent.
Met dat soort cijfers zou hij eigenlijk al
leen maar de verkiezingen kunnen win-
Maar het onderliggende patroon met
z'n begrotingstekort en z'n zware hypo
theek op de toekomst is allerminst roos
kleurig. Daar hoor je Bush niet over. De
mocraten die erover reppen worden door
hem voor doemdenkers uitgescholden.
Bush voert campagne op de stelling:
alleen met mij in het Witte Huis kunnen
we zo, doorgaan als de afgelopen jaren.
Met de Democraten komt er eind aan de
voorspoed en de welvaart. In zijn eigen,
vaak herhaalde woorden: "Laat het niet
van u afpakken".
Flexibele bevriezing moet een deel
van de oplossing voor het probleem van
het begrotingstekort bieden. Bush Heeft
in dat verband al wel gezegd waarvoor
hij meer geld wil uittrekken (onder meer
onderwijs, drugsbestrijding, milieuzorg,
kinderopvang), maar heeft nog niet ver
teld waar hij dat geld vandaan wil halen.
Modernisering van de economie is
ook het doel van Bush. Anders dan Du
kakis echter gelooft hij daarbij niet in
een sturende overheidshand, maar richt
hij zijn hoop uitsluitend op de creativi
teit yan het bedrijfsleven.
Hoe het ook zij, net als Dukakis komt
ook Bush in grote financiële problemen
als hij tegelijkertijd het begrotingstekort
wil verminderen en zijn verkiezingsbe
loften wil nakomen. Net als bij Dukakis
is het moeilijk in te zien hoe een rege
ring- Bush er aan kan ontkomen de be
lastingen te verhogen, alle nadrukkelijke
verzekeringen dat hij dat onder geen
voorwaarde zal doen, ten spijt.
Weinig waarde
Om Herbert Stein, destijds de voor
naamste economische adviseur van pre
sident Nixon, te citeren: "De belofte van
Bush dat hij nooit de belastingen zal ver
hogen doet denken aan de verklaring
van een jongetje dat zegt dat hij nooit
meer naar de tandarts zal gaan. Het is
eerlijk gemeend, maar van weinig waar
de".
Een notaris is enerzijds zelfstandig
ondernemer en anderzijds 'open
baar ambtenaar', benoemd door de
minister van economische zaken in
naam van de koningin. Na een stu
die notarieel recht aan de universi
teit dient een toekomstig notaris
eerst drie jaar stage te lopen. Pas
daarna is een kandidaat-notaris
'benoembaar' en mag hij een notaris
bij afwezigheid vervangen of een
eigen praktijk beginnen.
Een 'benoembare' notaris kan
zich niet vrij vestigen. Het aantal
standplaatsen wordt bepaald door
de Koninklijke Notariële Broeder
schap in samenspraak met de over
heid. Het is geen uitzondering dat
iemand vijftien jaar 'benoembaar'
blijft, voordat hij of zij uiteindelijk
een eigen zaak kan beginnen. Een
plaats van een notaris komt pas vrij
na overlijden of pensionering.
Vraag en aanbod zijn momenteel in
evenwicht.
Met enige regelmaat wordt gedis
cussieerd over de vraag waarom no
tarissen niet gewoon ambtenaren in
loondienst zijn. De notarissen voe
len daar niks voor omdat ze dan hun
onafhankelijkheid (en hun grote
vrijheid) kwijtraken. Bovendien
piekert de overheid er niet over om
'dure jongens' als notarissen binnen
te halen.
Om de paar jaar wordt het
functioneren van notarissen in
Nederland ter discussie gesteld.
Onlangs was het weer raak. De
vereniging Eigen Huis beweerde dat
notarissen veel te veel geld
verdienen en er bijna niets voor doen.
De Nederlandse Vereniging van
Makelaars onderschreef deze
conclusies. Vanzelfsprekend zien de
notarissen het allemaal anders.
door Ad Moerman
"De materie is veel ingewikkelder
dan Eigen Huis beweert", aldus mr.
M.A. van Rhijn. De Zeister notaris is
in de provincie Utrecht door de Ko
ninklijke Notariële Broederschap,
de organisatie waarin alle 960 Ne
derlandse notarissen zijn verenigd,
belast met de voorlichting.
De Broederschap heeft een jaar of vijf
geleden het fenomeen 'persnotaris' in
het leven geroepen nadat het notariaat
door enkele affaires in een bedenkelijk
daglicht was komen te staan. Wat meer
openheid in de toekomst zou de schade
kunnen beperken.
Maar niet teveel. Volgens Eigen Huis is
de manier waarop het notariaat is geor
ganiseerd, volstrekt uit de tijd. Het inter
ne, verenigingsrecht is niet openbaar en
daar'fnee zijn de belangen van de consu
ment niet gediend. Van Rhijn is het daar
mee niet eens. "Bij teveel openbaarheid
is niemand gediend. Als er problemen
zijn dan komt de consument toch wel op
timaal aan zijn recht".
Klacht
De grootste klacht van Eigen Huis is
dat de tarieven van notarissen in geen en
kele verhouding staan tot de kosten die
worden gemaakt. Notarissen verkrijgen
het grootste deel van hun inkomen uit
onroerend-goedtransacties en met de
winst daarvan worden andere werk
zaamheden gesubsidieerd. Zo betaalt ie
mand die een huis koopt mee aan het tes
tament van een ander.
Van Rhijn die zegt te praten vanuit het
belang dat het notariaat voor de samenle
ving heeft, vindt dit een goede zaak. "Op
dit moment kost het opmaken van een
testament een veelvoud van de 102 gul
den die we in rekening brengen. Als we
beledigend voor de uiterst bekwame
mensen die op notariskantoren werken".
"Bovendien, als ik mijn auto voor een
beurt naar de garage breng en de garage
houder zegt: 'Dat laat ik m'n monteur
'wel even doen', dan ga ik toch ook niet
vragen: 'Waarom doe je het zelf niet?' In
derdaad heb ik zelf amper nog bemoeie
nis met onroerend-goedtransacties,
maar ik draag wel de eindverantwoorde
lijkheid. En als een van mijn mensen het
gevoel heeft dat bij een transactie 'het
geld niet in orde is', kom ik erbij om kno
pen door te hakken. Natuurlijk zitten er
routine-aspecten aan een transactie.
Maar niet voor de koper, die koopt hoog
uit een paar keer in zijn leven een huis.
Dus elke zaak proberen we te benaderen
alsof het een eenmalige zaak is".
De verantwoordelijkheid van de nota
ris bij onroerend-goedtransacties gaat
ver. "Als ik een beroepsfout maak waar
door een van de partijen bij een transac
tie niet aan zijn trekken komt, garan
deer ik dat de gedupeerden schadeloos
worden gesteld. Iedere notaris is tegen
dergelijke claims verzekerd".
Het steekt Van Rhijn dat Eigen Huis in
de nota voorbijgaat aan het feit dat on
roerend-goedtransacties in Nederland
over het algemeen voor alle partijen tot
volle tevredenheid verlopen en dat er
nauwelijks claims binnenkomen. Gege
vens over het aantal zijn overigens niet
openbaar. "Die cijfers zouden trouwens
toch niet veel zeggen. Dan zouden bij
voorbeeld ook de niet serieuze klachten
meetellen".
De Nederlandse Vereniging van Make
laars lijkt met het onderschrijven van de
conclusies van Eigen Huis uit te zijn op
een publiciteitssuccesje. Ze wil wel een
deel van de werkzaamheden van de nota
rissen overnemen en daarvoor ook de
centen opstrijken. Of de makelaars ook
dezelfde garanties willen geven als de
notarissen blijft onduidelijk. "Juist dat
punt vergt nog de nodige studie", laat
een woordvoerder van de NVM weten.
Hoewel de notaristarieven dus com
plexer in elkaar steken dan Eigen Huis
zegt, lijkt er toch sprake van een zekere
onrechtvaardigheid. Bij de verkoop van
een huis zijn vele partijeh betrokken: ko
per, verkoper, kadaster, fiscus en hypo
theekbank. Van Rhijn: "De notaris staat
als onpartijdige persoon in het midden.
Als een regisseur zorgt hij ervoor dat ie
ders wensen worden vervuld. Maar het is
waar, de enige die een rekening krijgt is
de koper van een huis, althans als het
'kosten koper' wordt verkocht".
Fiscus
Voor de geldverstrekker regelt de no
taris dat deze in geval van faillissement
van de koper het eerst schadeloos wordt
gesteld. Voor het kadaster int de notaris
de kadasterkosten en voor de fiscus in
casseert hij de zes procent overdrachts
belasting. Het zou niet meer dan logisch
zijn als deze partijen ook een deel van de
notariskosten zouden betalen.
"Als je het kopen van een huis goedko
per wil maken, moetje wat doen aan die
overdrachtsbelasting. Maar de fiscus
zorgt goed voor zichzelf en heeft de nota
ris belastingplichtig gemaakt. Wij zijn er
voor verantwoordelijk dat de fiscus die
zes procent ook krijgt. Overigens circule
ren er in Den Haag plannen om de over
drachtsbelasting helemaal af te schaffen
Maar zover is het nog niet. Voorlopig
blijft de koper dus voor alle kosten op
draaien. Het is niet anders".
Mr. M.A. van Rhijn: "Bij teveel openbaarheid is niemand gediend".
de werkelijke kosten zouden rekenen, la
ten mensen minder gemakkelijk een tes
tament opmaken. Wij vinden dat ieder
een de mogelijkheid moet hebben om te
zorgen voor zijn nabestaanden".
Dat in veel gevallen de een meebetaalt
aan de diensten die een notaris aan een
ander verleent zit ook ingebakken in de'
zogeheten 'belangentarieven' die nota
rissen hanteren: vaste prijzen voor dien
sten ongeacht de tijd die er in gaat zitten.
Bij de aankoop van een huis van 100.000
gulden komt er altijd zo'n 2500 gulden
aan notariskosten bovejiop. En of de no
taris daar nu een paar uur of een paar da
gen werk aan heeft, maakt niet uit. "Het
zit in onze maatschappij ingemetseld dat
grote zaken meebetalen aan kleinere".
De tarieven die in rekening mogen
worden .gebracht worden, na overleg met
de overheid, uiteindelijk bepaald door
de Broederschap. In de inkomens van
andere beoefenaars van vrije beroepen
grijpt de overheid, met de Wet op de In
komens Vrije Beroepen in de hand, met
enige regelmaat in. Bij de notarissen is
dit echter nog nooit gebeurd. Toen in het
begin van de jaren tachtig de huizen
markt instortte, liepen de inkomens van
notarissen vanzelf terug. Zodat de nood
zaak tot ingrijpen voor de overheid min
der werd. Volgens Van Rhijn kwamen
enkele notariskantoren zelfs in financië
le problemen.
Ingewikkeld
Dat notarissen toen in moeilijkheden
kwamen was te wijten aan het feit dat ze
er, anders dan bijvoorbeeld specialisten,
kantoren op na houden. Bij Van Rhijn
werken negentien mensen, die ook be
taald moeten worden. Kortom, dat de
overheid niet ingrijpt komt volgens Van
Rhijn dus vooral omdat de materie een
stuk ingewikkelder is dan Eigen Huis be
weert.
Om toch wat aan de inkomens te doen
(foto GI'D)
zijn.de Broederschap en de overheid vo
rig jaar overeengekomen het aantal
standplaatsen in Nederland met twee
tot driehonderd uit te breiden. "Dan
wordt voor ons de spoeling dunner," zegt
Van Rhijn.
Tot nu toe loopt het echter niet zo'n
vaart met het aanstellen van nieuwe no
tarissen. "Je mag blij zijn als een sollici
tatie-procedure in negen maanden is af
gerond. De vele schakels in deze proce
dure zijn er niet op berekend om even
snel zoveel mensen aan te stellen".
Een ander punt van kritiek van Eigen
Huis is dat het transporteren van een
huis tegenwoordig met 'een druk op de
knop' kan worden afgedaan en dat de no
taris dan nog niet eens zelf op die knop
drukt. Dat doet een klerk. Vooral deze
passage heeft Van Rhijn kwaad ge
maakt. "Laat ik voorop stellen dat het
geen flutrapport is. Het zit goed in elkaar
en er is gedegen onderzoek voor gedaan.
Maar de teneur is afkeurenswaardig en
