Schandalen volgen elkaar
op bij Zweedse socialisten
Achtergrond
"s Ochtends
nog sneller
in de file bij
Den Haag
5Halfhartige houding inzake Zuidafrika niet mogelijk
PAGINA 2
DINSDAG 13 SEPTEMBER 1988
W- KW GOfP ZIBU
v\t T&G&NP&flAU'
JTfJHtK TÈ K&&R GAAN
DEN HAAG - Rijkswaterstaat
vierde zaterdag in gezelschap
van minister Smit-Kroes (ver
keer) de voltooiing van de snel
weg Utrecht-Den Haag. De krui
singen in de weg zijn allemaal
ongelijkvloers geworden zodat
het verkeer sneller kan doorstro
men. De automobilist merkt daar
echter weinig van, want de files
zijn gebleven. Nog steeds kruipt
tussen zeven en negen uur een
kilometerslange stroom auto's
naar Den Hkag.
door
Theo Haerkens
De toevloed van ruim 40.000
auto's uit de richtingen Leiden,
Utrecht en ook Delft stokt net
voor het centrum van de residen
tie bij het provinciehuis, aan het
einde van de Utrechtse Baan.
Vanaf daar kunnen de wegen in
de stad het aanbod van autover
keer op geen stukken na verwer
ken. De waterleiding is ver
nieuwd, maar het oude kraantje
is blijven zitten.
Officieel waren er vorig jaar 68
files op het weggedeelte tussen
Zoetermeer en Den Haag. We
ging van lengte, duur en frequen
tie van die files brachten het
weggedeelte op de twaalfde
plaats van de knelpunten-lijst
die Rijkswaterstaat bijhoudt.
Een woordvoerder geeft toe dat
de cijfers "betrekkelijk zacht"
zijn. Uit eigen ervaring weet hij
dat het probleem aanzienlijk nij
pender is dan de cijfers doen ver
moeden. Hij legt het traject dage
lijks op de motorfiets af en pas
seert daarbij iedere dag opnieuw
kilometerslange rijen auto's.
"Dat geeft een aardig inzicht in
de problematiek".
De Algemene Verkeersdienst
van de rijkspolitie is een belang
rijke bron voor het cijfermateri
aal van Rijkswaterstaat. Als me
dewerkers van de dienst met een
file geconfronteerd worden, ma
ken ze daar melding van. Vol
gens de woordvoerder geven de
cijfers daarom een beter inzicht
in de personeelsbezetting van
die dienst dan in de drukte op de
weg.
Aquaduct
De verkeersstroom in de rich
ting Den Haag is de laatste jaren
alleen maar toegenomen. Begon
nen de files enkele jaren geleden
bij Zoetermeer, nu beginnen de
problemen vaak al bij het aqua
duct ter hoogte van Gouda, waar
de driebaansweg tweebaans
wordt.
Bij Zoetermeer nemen de pro
blemen alleen nog maar in om
vang toe. Daar voegen zich elke
ochtend 15.000 auto's bij de
stroom op de A12. Op dat wegge
deelte is de toegestane snelheid
120 kilometer per uur. maar in
het spitsuur wordt gemiddeld
nauwelijks 30 gereden. De ver
keersstroom is buitengewoon
gevoelig.
"Drie vrachtwagens achter el
kaar of één lekke band, verande
ren de voortsukkelende rij in een
chaos. Als zoiets gebeurt, begint
het onmiddellijk op te stoppen",
aldus de woordvoerder van
Rijkswaterstaat. Bij Voorburg
komt er nog eens een nieuwe
stroom auto's bij, voornamelijk
uit de richting Amsterdam/Lei
den.
De gemeente Den Haag is in
genomen met de verbetering van
de Utrechtse Baan. maar de
woordvoerder heeft er geen
moeite mee toe te geven dat het
venijn in de staart zit. "We reali
seren ons heel goed dat de echte
flessehals bij het provinciehuis
zit." De gemeente wil komend
jaar de bewegwijzering verbete
ren om te voorkomen dat auto
mobilisten nog meer vertraging
veroorzaken door op het laatste
moment van rijbaan te wisselen.
Ook worden de verkeerslichten
beter op elkaar afgestemd.
Veel meer wil en kan Den
Haag niet doen. Een kwestie van
geld,*maar bovendien: "Meer as
falt trekt alleen maar meer au
to's". Het gemeentebestuur wil
op termijn toe naar verbetering
van het openbaar vervoer, onder
meer door het aanleggen van een
sneltramverbinding naar Zoeter
meer. De 'sprinter', een trein die
elke tien minuten van deze slaap
stad naar het centrum van Den
Haag rijdt, is voor veel mensen
niet aantrekkelijk omdat ze dan
toch nog met de tram verder
moeten, aldus de woordvoerder.
Deze oplossing zal echter voor
1995 niet verwezenlijkt zijn.
Verder hoopt het gemeentebe
stuur dat er in de toekomst een
ruitvormige weg wordt aange
legd die de stad van meerdere
kanten bereikbaar maakt en de
druk van het verkeer op het cen
trum vermindert. Het rijk moet
dat financieel mogelijk maken.
Een 'binnenruit' om de kern van
de stad, moet het resterende ver
keer soepel laten afvloeien.
Vooralsnog is het enige voordeel
van de verbetering van de weg
dat de automobilist sneller in de
file staat.
De flessenhals aan het eind van de Utrechtse Baanwaar ook het ver
keer uit Wassenaar ziöh nog in de rij voegt. (foto gpdi
De Zweedse sociaal
democraten zijn al jaren het
middelpunt van een
inmiddels eindeloze reeks
schandalen. Hun wandaden
lopen uiteen van rijden onder
invloed tot het schenden van
de Grondwet. "Ze zijn nu een
halve eeuw-aan de macht.
Daardoor zijn ze gewoonweg
vergeten waar hun macht
ophoudt en die van anderen
begint", sneert de oppositie.
De kiezer is geschokt. De
Zweden zien hun land nu
eenmaal graag als een
bolwerk van ethiek en
rechtschapenheid in de grote
boze wereld. Daarin past
geen regering die haar eigen
wetten overtreedt. Toch
lijken de sociaal-democraten
ook bij de verkiezingen van
a.s. zondag weer op de
gebruikelijke 44 procent van
de stemmen te kunnen
rekenen.
door
Margreet Vermeulen
STOCKHOLM Ministers van
justitie in Zweden hebben een
kwalijke reputatie als veroorzakers
van politieke schandalen. Nummer
1 werd uit zijn functie ontheven
omdat hij zijn belastingplicht wat
al te lichtzinnig opvatte. En num
mer 2 ruimde het veld nadat onder
zijn verantwoordelijkheid een tot
levenslang veroordeeld spion de
benen kon nemen.
's Mans opvolger werd dan ook
met grote zorg gekozen, zodat deze
..het vertrouwen in de rechtsorde
kon herstellen", zoals premier Ing-
var Carlsson het zo plechtig uit
drukte. De keuze viel op een zwaar
gewicht in de sociaal-democrati
sche kring: Anna-Greta Leijon, de
energieke dochter van een gevan
genisbewaarder. Maar het heeft
niet mogen baten. In juni ontstond
opnieuw een vacature op het de
partement: mevrouw Leijon had
de Grondwet geschonden.
Als minister van justitie had ze
ene Ebbe Carlsson toestemming
gegeven misschien zelfs op
dracht op eigen houtje onder
zoek te doen naar de moord op Olaf
Palme. De 40-jarige amateurspeur
neus kreeg van haar een aanbeve
lingsbrief mee die deuren moest
openen die voor anderen gesloten
blijven, zoals die van de Britse ge-
"Als je het standpunt van de
Zuidafrikaanse Raad van Ker
ken niet voor honderd procent
steunt, dan steun je in feite het
apartheidsbeleid van Botha. Een
halfhartige houding is niet moge
lijk. In dat opzicht heeft Boesak
gelijk met zijn kritiek op het Ne
derlandse kabinetsbeleid, hoe
wel hij het wel erg scherp heeft
geformuleerd"
Dat zei secretaris-generaal dr.
K. Blei van de Hervormde Kerk
gisteren op Schiphol na terug
keer uit Geneve, waar hij het ker
kelijk 'spoedberaad' over Zuid
afrika had bijgewoond. Boesak
beschuldigde zaterdag op een
kerkelijke manifestatie in
Amersfoort de Nederlandse re
gering ervan, bondgenoot van
Botha te zijn door niet radicaal
genoeg tegen de apartheid op te
treden. Dr. Blei hierover: "De
Nederlandse regering gebruikt
het beroep op saamhorigheid
binnen EG-verband als dekman
tel om niets te doen. Nederland
mag best het voortouw nemen,
bijvoorbeeld met economische
maatregelen. Daarbij hoeft niet
op de rest van de EG te worden
gewacht".
Kerkelijke leiders uit West
europa en Noordamerika waren
in Geneve bijeen voor 'spoedbe
raad' over Zuidéfrika. De We
reldraad van Kerken, de Luther
se Wereldfederatie en de Confe
rentie van Europese Kerken wa-
Anna-Greta Leijon. de derde mi
nister van justitie op rij die het veld
moest ruimen, nadat ze de Grond
wet had geschonden(foto Ai')
heime dienst. En zo kon de ex-poli-
tieverslaggever en trouwe sociaal
democraat zijn James-Bondaspira-
ties de vrije loop laten.
Kurden
Carlsson is ervan overtuigd dat
Palme is vermoord door leden van
een extremistische Kurdische par
tij, in opdracht van Iran. Teheran
zou bang zijn geweest dat Palme
een eind zou maken aan de (illega
le) Zweedse wapenleveranties aan
dat land. Als tegenprestatie werd
de Kurden een vrij Kurdistan be
loofd.
Deze theorie is echter niet nieuw.
Aanvankelijk zocht ook de Zweed
se geheime dienst (Sapo) de moor
denaars in deze richting. Maar we
gens gebrek aan resultaat werd on
derzoeksleider Hans Holmèr vorig
jaar op last van de regering van zijn
taak ontheven.
Tot verbijstering van het Zweed
se publiek bleek die zelfde Holmer
een jaar later nog altijd diepgaand
bij de zaak te zijn betrokken, maar
dan bij het onderzoek door zijn ou
de vriend Ebbe Carlsson. Aan de
speurtocht van de twee (en aan het
ministerschap van mevrouw
Leijon) kwam abrupi een einde in
de nacht van 1 op 2 juni. Toen be
trapten twee oplettende douanebe
ambten een automobilist op het
binnensmokkelen van een grote
partij afluisterapparatuur. De la
ding bleek bestemd voor niemand
minder dan Ebbe Carlsson. En de
ren ook vertegenwoordigd. Uit
Zuidafrika zelf dr. Allan Boesak,
voorzitter van de Wereldbond
van Hervormde en Gereformeer
de Kerken, ds. Frank Chikane,
secretaris van de Zuidafrikaanse
Raad van Kerken, en de lutherse
bisschoppen Manas Buthelezi en
Solomon Serote.
Activisten
De Zuidafrikanen hadden om
het spoedberaad gevraagd we
gens verscherping van het con
flict tussen kerk en staat in hun
land. "De kerk in Zuidafrika is
nóg nooit zo vervolgd als nu", zei
Boesak. "De regering wil de be
volking ervan overtuigen dat
kerkleiders die openlijk de apart
heid bestrijden, slechts politieke
activisten zijn".
De kerkleiders spraken af, dat
hun kerken de druk op de rege
ring zullen vergroten om tot 'ont
manteling van de apartheid' te*
komen. Daarbij moeten econo
mische maatregelen voorop
staan (banken, olie, luchtvaart).
Er moet ook scherper worden ge
let op overtredingen van het wa
penembargo tegen Zuidafrika.
Andere punten: oppositie tegen
de gemeenteraadsverkiezingen
van 26 oktober en verbetering
smokkelaar in kwestie bleek een
ambtenaar van de Sapo.
Dat alles kwam aan het licht tij
dens de spectaculaire verhoren van
een parlementaire commissie die,
met aanvankelijke tegenzin van de
sociaal-democraten, op zoek ging
naar de waarheid. De Zweden wer
den getrakteerd op de spannendste
tv-serie aller tijden, waarin de
hooggeplaatste hoofdrolspelers
steevast volstrekt tegenstrijdige
verklaringen aflegden, zodat de
helft wel moest staan te liegen.
Spionagedienst
Duidelijk werd wel dat de rege
ring in het diepste geheim met Eb
be Carlsson een privé-detective
had ingehuurd. Daarmee was de
toch al wankele vertrouwensrelatie
met de veiligheidsdienst Sapo aan
stukken geslagen. Toch heeft ook
de Sapo geen schoon geweten. Uit
de verhoren bleek dat geheim
agenten met medeweten van
hun superieuren Ebbe Carlsson
hand-en-spandiensten verleenden
en niet alleen bij het smokkelen
van afluisterapparatuur.
Uit een en ander werd duidelijk
dat de sociaal-democratische partij
er nog altijd een eigen spionage
dienst op nahoudt. Deze werd vlak
na de Tweede Wereldoorlog opge
richt om de partij te behoeden voor
communistische infiltratie. Nadat
deze dubbel geheime dienst offi
cieel werd verboden, ontdekte een
journalist in 1973 dat de club nog
altijd bestond en zich bezighield
met het afluisteren van vermeende
communisten. In 1975 werden op
nieuw twee geheime agenten be
trapt die landgenoten bespioneer
den, iets waartoe alleen de Sapo be
voegd is.
Twee zwaargewichten uit soci
aal-democratische kring werden
op onderzoek uitgestuurd. De
toenmalige woordvoerder van de
minister van justitie en de chef van
de Sapo: respectievelijk Ebbe
Carlsson en Hans Holmèr. Dit ver
klaart voor veel Zweden dat de
spionagekwestie nooit werd opge
lost, maar eerder werd toegedekt.
In de Zweedse pers werd open
lijk gesuggereerd dat Holmèr en
Carlsson de belangrijkste expo
nenten zijn van de verboden soci
aal-democratische spionagedienst.
En dat de afluisterapparatuur niet
zozeer bestemd was om de moor
denaar van Olaf Palme te vinden,
maar om geheim agenten van de
Sapo te bespioneren.
Stommiteit
Dat de Sapo er ondanks tijdige
waarschuwingen van de Britse ge
van het contact tussen de kerken
over de situatie in Zuidafrika.
Boesak heeft nog gereageerd
op de kritiek van CDA-kant die
zijn toespraak van zaterdag in
Amersfoort had uitgelokt. "Ne
derland loopt binnen de Europe
se Gemeenschap niet voorop in
de strijd tegen apartheid. De
Scandinavische landen zijn met
hun handelsembargo veel ver
der. Bovendien ondermijnt de
Nederlandse regering doelbe
wust maatregelen van andere
landen. De Verenigde Staten
hebben de luchtvaartverbindin
gen verbroken. De Nederlandse
regering weigert dit. De KLM,
die nog steeds op Zuidafrika
vliegt, verschuilt zich achter de
regering en profiteert van deze
situatie".
"Iedereen weet", zo vervolgde
Boesak. "dat deze regering in
1985 heeft gezegd dat Nederland
verdergaande maatregelen zou
nemen als de toestand in Zuid
afrika verslechterde. Sindsdien
zijn talloze mensen zonder ver
hoor gevangen gezet, worden
kinderen gemarteld, wordt de
kerk vervolgd, worden geestelij
ken met de dood bedreigd en is
er een bomaanslag gepleegd op
het gebouw van de Raad van
heime dienst niet in is geslaagd de
moord op Palme te voorkomen, is
volgens Carlsson "een ongelofelij
ke stommiteit, als het al geen sa
menzwering is". De speurtocht van
de parlementaire onderzoekscom
missie heeft de Zweden een onver
kwikkelijk kijkje achter de scher
men geboden. Maar de waarheid
werd er slechts ten dele mee ge
diend. Om die in zijn geheel boven
tafel te krijgen, moet de onderzoek
commissie de hoofdrolspelers on
der ede kunnen verhoren en daar is
een grondwetswijziging voor no
dig.
Intussen troosten de sociaal-de
mocraten zich met de gedachte dat
de affaire-Carlsson alweer diep in
het bewustzijn van de kiezer is
weggezakt. Dat kan zijn, al was het
alleen maar om weer plaats te ma
ken voor een nieuw schandaal.
Want elf dagen voor de stembus
slag ontrolde zich het zoveelste
hoofdstuk van de kwestie-Bofors.
Vier jaar geleden kwam aan het
licht dat de Zweedse wapenfabriek
Bofors illegaal wapens exporteert
naar spanningsgebieden. wat bij
wet verboden is. Bofors heeft deze
wet herhaaldelijk om niet te zeg
gen voortdurend met voeten ge
treden. "Regeringsfunctionaris
sen". zo concludeerde in mei (al
weer) een parlementaire onder
zoekcommissie, „wisten hier niets
van af'. Wel werd de opeenvolgen
de regeringen lichtgelovigheid en
gebrek aan controle verweten.
Houwitzers
Recente onthullingen door een
voormalig adviseur van premier
Olaf Palme wijzen echter op het te
gendeel. Volgens hem heeft Palme
zich indertijd persoonlijk sterk ge
maakt voor de uiterst omstreden
leverantie van 400 houwitzers aan
India. Ook aan de illegale wapenle
veranties door Bofors aan Iran zou
Palme medewerking hebben ver
leend. Zelfs nadat hij, wegens zijn
faam als ijveraar voor de wereld
vrede, tot VN-bemiddelaar in de
oorlog tussen Iran en Irak werd be
noemd. Daarmee wordt opnieuw
de naam van de beroemdste, wel
haast heilige sociaal-democrati
sche leidsman door het slijk ge
haald.
"Mij lopen nog altijd de rillingen
over de rug als ik hier in de buurt
kom", zegt een veertiger met een
blik op het bosje bloemen dat de
plek markeert waar tweeéneenhalf
jaar geleden Olaf Palme werd
doodgeschoten. Veel Zweden zien
die fatale winteravond als het be
ginpunt van een turbulente perio
de in de Zweedse politiek waarvan
men vreest dat die pas afloopt als
de moord is opgelost. En dat is, vre
zen steeds meer Zweden, mis
schien wel nooit.
Ondertussen zegt bijna de helft
van de Zweedse kiezers dat hun
vertrouwen in de politiek is ge
schokt. In hetzelfde onderzoek be
weert 82 procent echter dat de
schandalen geen effect zullen heb
ben op z'n stemgedrag. ..De oudere
sociaal-democraten zullen nooit
vergeten hoe Zweden zich onder
leiding van de partij van relatief
arm land heeft opgewerkt tot een
van de rijkste naties ter wereld",
verzucht een tot voor kort loyaal
sociaal-demcraat.
Pijnlijk
De partij haalde weer opgelucht
adem. Tot de kranten openden met
het volgende schandaal. Stig
Malm, Zwedens machtigste vak
bondsbaas en gerenommeerd soci
aal-democraat, had zijn connecties
misbruikt om zijn dochter met
voorrang een appartement in de
hoofdstad te bezorgen. Er waren
nog 40.000 wachtenden voor haar.
Heel pijnlijk voor een partij die ad
verteert met de slogan: "Ik ben al
het egoisme meer dan zat. Ik stem
op een sociaal-democraat".
Kerken. Mag dan niet duidelijk
worden gezegd, dat wij ons gru
welijk in de steek gelaten voe
len?"
'Tutu vervolgen'. De conser
vatieve oppositie in Zuidafrika
wil dat de regering in Pretoria de
zwarte anglicaanse aartsbis
schop Tutu laat vervolgen we
gens zijn herhaalde oproepen om
de komende verkiezingen te boy
cotten. C. D. de Jager, woord
voerder van de Conservatieve
Partij voor justitiële zaken, zei
letterlijk: "De Conservatieve
Partij daagt de regering uit bis
schop Tutu voor het gerecht te
slepen óf toe te geven dat zij
wijkt voor druk van buitenaf'.
Vrijzinnigen
De Vereniging van Vrijzinni
ge Hervormden in Nederland en
de Nederlandse Protestanten
bond (een open vrijzinnige ge
loofsgemeenschap) overleggen
met elkaar om te komen tot een
organisatie "die het vrijzinnig
christelijk en algemeen religieus
leven organiseert en voedt". Dat
deelde dr. W. Bos, voorzitter van
de Vereniging van Vrijzinnige
Hervormden, mee in Middelburg
aan het begin van het jubileum
jaar waarmee de vereniging haar
75-jarig bestaan herdenkt.
De WH werd in 1913 opge
richt als federatie van provincia
le verenigingen. De oudste pro
vinciale vereniging, die van
Friesland, dateert van 1904. De
positie van de WH in de Her
vormde Kerk en haar relatie mei
deze kerk zijn, volgens Bos, aan
zienlijk verbeterd "In de kerk
worden geen blokkades voor
vrijzinnigen opgeworpen, zoals
blijkt uit contacten met het syno-
debestuur. De laatste tijd wordt
weer geluisterd naar standpun
ten van vrijzinnigen".
De vereniging telt ongeveer
6000 leden. De Nederlandse Pro
testantenbond heeft er ruim
14.000.
Afscheid en intrede. Ds. H
Biesma uit Amersfoort zal vrij
dag kandidaat M. Hogenbirk be
vestigen tot predikant van de
christelijke gereformeerde kerk
in Sassenheim. Dat gebeurt in
een dienst in de hervormde kerk
die om half 8 begint. Ds. Hogen
birk doet in dezelfde dienst intre
de.
Ds. Z. de Graaf hoopt op zon
dag 27 november afscheid te ne
men van de hervormde gemeen
te in Hazerswoude. Twee weken
later. 11 december, zal hij intrede
doen in Katwijk aan den Rijn.
Leiden. In de streekschool
voor BBO, Lammenschanspark
1, wordt dit najaar een viertal le
zingen gehouden onder het mot
to 'New Age tijdsbeeld'. Spre
kers zijn D. Steenhuis uit Nijver-
dal en dr. W J. Ouweneel uit De
Bilt.
De lezingen zijn op de vrijda
gen 7 en 28 oktober. 18 november
en 16 december, steeds om 8 uur
Titel van Steenhuis' lezingen is
'Op naar de 21ste eeuw'. Ou
weneel zal ingaan op wat de
'New Age Beweging' bezielt. Het
programma bestaat uit samen
zang, toespraak, koffiepauze en
bespreking van de vragen.
"De sprekers", zo staat in de
aankondiging, "beogen op geen
enkele wijze propaganda te ma
ken voor enige christelijke groe
pering, maar willen wel wijzen
op Jezus Christus, de Heiland
der wereld".
(Voor nadere inlichtingen: E.
B. de Jong, Faljerilstraat 2, 2334
CM Leiden, 071-175383).
Hervormde Kerk: beroepen
te Boksum-Blessum, Deinum en
Hijlaard kandidaat mevrouw P
J. van den Briel-Moerman
Stiens, te Dinteloord C. van de
Scheur Nederlangbroek; aange
nomen naar Bergen op Zoom
kandidaat S. J. Visser Lettelbert.
Gereformeerde Gemeenten:
beroepen te Nieuw-Beijerland A.
Bac Bodegraven.
9 Bungalows. Op het terrein
van het recreatiecentrum 'Het
Grote Bos' in Driebergen zijn
drie nieuwe bungalows in ge
bruik genomen die zijn aange
past voor verblijf van lichamelijk
gehandicapten. De bouw werd
gefinancierd uit de nalatenschap
van wijlen de heer H. Nijhof te
Buurse (Twente). Hij was daar
diaken van de hervormde ge
meente. Zijn nalatenschap
moest dienen om gehandicapten
vakantiemogelijkheden te bie
den.
