'Mijn film is een mtdrulddng van geloof Scorsese overtuigt 'Venetië' van zijn integriteit De magie van de trappen Amsterdamse theatergroep op Rode Plein Jubileumconcert RPhO: uitgewogen samenspel Orgelconcert Gillian Weir DONDERDAG 8 SEPTEMBER 1988 KUNST PAGINA 27 VENETIE Er was meer politie op de been, er was sprake van verscherpte veiligheidsmaatregelen rond de persconferentie en het was plotseling waanzinnig druk op het Lido, maar The Last Temptation of Christ heeft in Venetië een op merkelijk rustige Europe se première kunnen bele ven. Vanaf het moment dat iedereen eindelijk heeft kunnen zien waarom het gaat, is meteen de druk van de ketel. De proteste rende stemmetjes klonken zo zwak, dat eigenlijk zelfs niet eens meer van controverse gesproken kan worden. door Pieler van Lierop Als trouwens de vertoning van The Last Temptation wel heel erg op zijn plaats is dan is het wel in het kader van dit festival. Als je nagaat dat Barbara Hershey, die Maria Magdalena speelt, een actrice is die zowel in 1987 en in 1988 in Cannes bekroond werd met de Prijs voor de beste actrice. Dat Harry Dean Stanton, die Paulus speelt, hier deel uitmaakt van de jury (Scorse se's film staat uiteraard buiten de competitie) en bovendien te zien is in Mr. North, de door Danny Hus ton (zoon van John) geregisseerde slotfilm van de Mostra. En dat de rol van Judas wordt geacteerd door Harvey Keitel, die tevens een im posante hoofdrol speelt in Caro Gorbachev, de door Carlo Lizzani geregisseerde film waarmee Italië zelf een gooi doet naar de Gouden Leeuw. The Last Temptation staat kortom cruciaal in het werk van di verse artiesten die medebepalend zijn voor het gezicht van de kunst- Regisseur Martin Scorsese geflankeerd door Barbara Hershey (Maria Magdalena) en William Dafoe (Jezus). filmerij in de wereld op dit mo ment. Scorsese's film staat bovendien niet op zichzelf maar is het derde werkstuk over het Nieuwe Testa ment dat de Mostra in tien dagen tijd gepresenteerd heeft. Eerst za gen we Het Evangelie Volgens Mattheus (uit 1964), vertoond in het kader van een totaaloverzicht van het Pasolini-oeuvre. Vervolgens zagen we II Bacio di Giuda (De Kus van Judas), een recent door Paolo Benvenuti vervaardigde Jezus- film. En het is heel leerzaam om de drie films te vergelijken. Pasolini filmde in zwartwit en naar de let ter van de bijbel, maar streefde naar een poëtisch realisme met Si- ciliaanse boeren en vissers als bon kige, volkse apostelen. Benvenuti in zijn nieuwe bewerking draait er zijn hand niet voor om de slaapsce- ne's in de Hof van Olijven (twintig door zure regen aangetaste bomen in een dor duinlandschap) te plaat sen voorafgaand aan Palmzondag. De toon is die van een devoot Tos- caans dorpsdrama uit de veertien de eeuw, met Jezus en zijn discipe len gehuld in nachtponnen tot op de grond en in wolken van niet te ontkennen heiligheid. Heel plechtstatig en heel saai. Judas is honderd procent de man van wie het beter was dat hij nooit werd ge boren. Ik was geneigd het als lich telijk blasfemisch te ervaren dat de Heiland gespeeld wordt door een uit zeepsteen gehouwen non-ac teur met een reukorgaan dat toch gauw twee keer zo lang is als dat van Ringo Starr. Respectabel En dan uiteindelijk The Last Tentoonstelling Leidse fijnschilders in Lakenhal LEIDEN Dankzij de steun van de Vereniging Rembrandt heeft het Stedelijk Museum 'De Laken hal' het zelfportret van de Leidse fijnschilder Carel de Moor kunnen aankopen. Deze belangrijke aan winst is na een grondige restaura tie in oude luister hersteld. Het werk van De Moor vormt samen met de werken van andere fijn schilders uit Leiden zoals Gerrit Dou en Frans Mieris de tentoon stelling 'Klein maar fijn', die mor gen door burgemeester Goekoop wordt geopend. Carel de Moor (Leiden 1656-War- mond 1738) kreeg vooral bekend heid door de portretten die hij schilderde. Belangrijke personen uit binnen- en buitenland zoals Tsaar Peter de Grote en prins Eu- genius van Savoye werden door hem op doek vereeuwigd. Als blijk van waardering werd De Moor zelfs in 1714 door keizer Karei VI in de adelstand verheven; dit adelsdi ploma bevindt zich ook in de col lectie van de Lakenhal. In de 17e eeuw nam het zelfpor tret een belangrijke plaats in bin nen de schilderkunst. De Moor leg de in al zijn portretten de nadruk op de kunstenaar als lid van de ge goede burgerij. De Lakenhal heeft de laatste uit de serie zelfportretten aangekocht. Het schilderij is niet gedateerd, maar het vermoeden be staat dat het omstreeks 1718 is ge schilderd, toen De Moor de zestig Het zelfportret van Carel de Moor is na aan koop schoonge maakt en geres taureerd door L.D. Vercoute- was gepasseerd. Volgens kenners is heel opvallend bij dit portret de vrij ongebruikelijke 'losse toets' voor fijnschilders. Waarschijnlijk is het werk niet in opdracht ge schilderd, maar bedoeld als por- tretschets voor hem zelf of zijn naaste familie. Voorstelling: Mise-en-cadre van Cloud Chamber. Script en regie: Ron Bunzl. Ge zien op 7 september in het Muziektheater in Amsterdam, alwaar nog tot en met 21 september. AMSTERDAM - Madonna zingt dat ze is "living in the material world"; Ron Buzl lid van het Am sterdamse gezelschap Cloud Chamber, zoekt zijn inspiratie toch liever in de wereld van de verbeelding en de droom. In zijn voorstelling Mise-en-cadre speelt hij met het maken van denkbeeldige films. Door de ver andering van belichting en ge luid, beeld en beweging, ont staan korte en langere scènes die een voor een uit een film, theater of circus Hjken te zijn weggelo pen. Een goochelaarster met de truc van de brandende sigaret; een onevenwichtige koordanse res; een filmdiva op een divan; een grappig type a la Charlie Chaplin; een wanhopig schrijver achter zijn typemachine en nog heel veel meer types bevolken de verbeeldingswereld van Bunzl. Cloud Chamber is een interna tionaal gezelschap dat theater wil maken waarin een beroep ge daan wordt op alle zintuigen. De oorspronkelijke visuele achter grond van kernleden Boris Ger- rets (BRD) en Ron Bunzl (USA), de dansachtergrond van Désiree Délauney (F) en de muzikale ach tergrond van José Luis Gréco (USA), maken hun voorstellin gen tot totaaltheater. Handels merk van de groep is ook het be spelen van ongewone plekken als een manege of een disco. Mi- se-en-cadre is het derde deel uit de trilogie Private Public Acts en speelt zich af op een plaats waar realiteit en fictie in elkaar overlopen: de trappen van de St opera naast de zaal en naast de drukte van de straat. Dat heeft een bijzondere sfeer. Of beter sferen want Bunzl cre ëert er vele. De kleding, de re kwisieten en de belichting maar vooral de prachtige fnuzikale composities van Gréco sorteren veel effect. Scènes zijn grappig en luchtig, droevig en melancho liek, filosofisch en dynamisch, theatraal en dansant. Deze veel heid brengt bijna onvermijdelijk met zich mee dat niet alle scènes even geslaagd zijn en dat is met name het geval als Bunzl detail listisch wordt. Soms zijn de han delingen te klein (bijvoorbeeld een aantal goocheltrucs) om op grote afstand de aandacht vast te kunnen te houden. Soms ook du ren scènes te lang en gebeurt er te weinig. Zeker als iemand aan komt zetten met intellectuele en reflexieve teksten die de toe schouwer uitleggen wat ze nu aan het zien of ervaren zijn en dus betekenissen dreigt te ge ven. Iets als "is this true, is true not always..." betekent in deze sprookjesomgeving teveel en zet je associaties stop. In de dynamische gedeelten echter spettert Mise-en-cadre de pan uit. Dan draait de machine rie van droombeelden op volle toeren en slepen types in Bogart regenjassen, bewegende achter doeken beschilderd met wolken of een klokkenconcert je volle dig mee. Dan is het theatraal en toch subtiel. Een adembene mend spektakel, waarin je zintui gen tekort komt. INGRID VAN FRANKENHUYZEN Temptation zelf, de film die inmid dels al een maand of twee zo veel gemoederen in beroering houdt. We hebben het nu allemaal met ei gen ogen mogen aanschouwen en de eerste reactie is er een van totale verbijstering: Dat zoiets puur res pectabels anno 1988 nog mensen van streek kan maken. Van Monty Python's The Life of Brian viel de spotzucht niet te ontkennen en kon men zich voorstellen dat niet elke christen er met groot genoegen kennis van nam. The Last Tempta tion evenwel kent geen moment van spotzucht, een stichtelijker film is in geen twintig jaar tijd ver vaardigd. Nieuw eraan is te begin nen Scorsese's opzet het Nieuwe Testament te ensceneren niet op basis van een middeleeuws voor stellingsvermogen maar op meer antroplogische verantwoorde en historische basis. We krijgen te ma ken met een vertelling uit een barre en barbaarse woestijncultuur (op genomen in Marokko), doortrok ken nog van heidens rituelen en woest geweld. Het prediken van "Liefde" kan daar gelden als iets hevig revolutionairs. Als Scorse se's film één verdienste heeft dat is het wel dat hier voor het eerst een welsprekend contrast wordt ge schapen tussen wat de essentie was van de Christelijke geloofsleer en de goddeloze wereld van het jaar nul. Het gaat om de tegenstel lingen tussen geweld en liefde, kracht en zwakte, zowel binnen het culturele spanningsveld als binnen de Zoon van God die mens was ge worden. Met dat soort contrasten kan iemand als Scorsese uit de voe ten. Het wordt heel erg duidelijk als je eerst in de Benvenuti-film Je zus een beetje boos hebt zien mep pen naar de tollenaars in de tempel en je ziet vervolgens de furieuze agressie van dezelfde gebeurtenis maar thans in scène gezet door de regisseur van Taxi Driver en Ra ging Buil. Er gaat wel het een en ander aan vooraf voor Jezus van Nazareth in staat blijkt tot een zulk energiek optreden. Hij wordt geintroduceerd als een aanvankelijk even zachtmoedige als zwakke man, een timmerman die zich door de Romeinen laat dwingen om kruisen te timmeren waarop misdadigers of opstande lingen worden doodgemarteld. Vanwege die medeplichtigheid voelt hij zich schuldig, geselt hij zichzelf en draagt hij een riem met naar binnen priemende spijkers. Het is de gewelddadige kracht mens Judas die Jezus provoceert, slaat en prest om de opdracht te aanvaarden waartoe hij geroepen is. Judas meent overigens in eerst^ instantie dat de Verlosser leiding moet geven aan een opstand tegen de Romeinen. Judas is in geen en kel opzicht de verrader die zijn meester verkoopt voor dertig zil verlingen, maar een vriend die Je zus over zijn momenten van karak terzwakte heen tilt, zodat er gebeu ren kan wat de profeten hadden voorspeld. Tja, dat is onorthodox maar Judas wordt er wel interes santer door. Apocrief is ook de scè ne waar de eerder door Jezus Christus uit zijn graf geholpen La- zerus nog zit na te mijmeren dat het eigenlijk weinig verschil uitmaakt: dood geweest zijn en nu weer le vend, het is voornamelijk verwar rend eigenlijk. Saulus, die later tot Paulus zal worden omgedoopt, steekt dan Lazerus met een dolk voor de tweede keer dood. Maar de consternatie rond The Last Temptation is dus voorname lijk gegenereerd door de kruisi gingscènes. Geen enkele Jezusfilm tot nu toe heeft de gruwelijkheid van een dergelijke dood zo realis tisch voorgesteld. Spiernaakt, als een tot in het diepst van zijn ziel Literaire prijs ALKMAAR (GPD) - Uitgeverij Conserve (Schoorl) bestaat in de cember vijf jaar. Ter gelegenheid daarvan wordt een literaire prijs in gesteld: de Eline van Haarenprijs. Het lustrum wordt verder gevierd met de verschijning van een essay bundel, gewijd aan 'Conserve', de eerste roman van W.F. Hermans. De Eline van Haarenprijs, groot f 2.500,-, zal elke vijfjaar worden uit gereikt aan een schrijfster die zich onderscheidt op het terrein van vrouw en maatschappij. vernederde stakker, hangt hij daar afschuwelijke pijnen te lijden en dan vangt hij de blik op van Maria Magdalena; de vrouw die hij nog van zeer nabij had meegemaakt toen ze nog dorpshoer was, die hij later van een steniging gered had en die ook nog eens de voeten van Jezus had gewassen met balsem en afgedroogd met haar haren. En dan slaat het brein van de Mensenzoon aan het halicuneren en verbeeldt hij zich in haar armen te liggen, een zoon te verwekken en dat als Ma ria Magdalena gestorven is hij een vrede zoekt en een simpel be staan samen met de twee zusters van Lazerus, naar de traditie van die tijd die niet strikt polygaam schijnt te zijn geweest. Het is een kleingeestig, weinig moedig bur germansdroompje waarmee Jezus mentaal terugvalt naar de laffe man uit de beginscene's. Maar het is nog steeds in dat visioen an dermaal een razende Judas die de Messias op zijn taak wijst, waarna Jezus, besluit de kelk tot op de bo dem leeg te drinken. Voor het laatst overwint hij zichzelf, tot alles is volbracht. Visioen Als idee is het bijna ontroerend. Scorsese kan echter met recht wor den verweten dat deze hallicuna- tie-scene's platvloers zijn. Niet van wege veronderstelde godslaster lijkheid maar vanwege de kinder lijkheid en de kitscherigheid van de beelden. Ze zijn overigens be paald kies gefilmd, er valt niets schandaleus aan waar te nemen. Maar het betreft heel zeker niet scè nes die nergens op zouden slaan. Het visioen is als het ware een reac tie op wat er werkelijk op de Calva- rie-berg geroepen schijnt te zijn: "Als jij dan werkelijk de zoon bent van God, kom nou dan eens van je kruis af! Jezus schijnt die moge lijkheid dus even te overwegen. Dat is dan de "laatste verleiding" van de filmtitel. En dat is alles. Scorsese wenst de menselijkheid die de Zoon van God had aangeno men, een religieus belangrijke maar zuiver dramatisch bekeken ook heel interessante gebeurtenis, dus heel letterlijk te nemen. En dat gebeurt heel nadrukkelijk langs een lijn die Bijbels gefundeerd is, in het verlengde namelijk van de drie verleidingen waarmee eerder de duivel de vastende Christus in de woestijn had benaderd. Aldus moet toch duidelijk ge maakt zijn dat The Last Tempta tion absoluut niet een film is van een stelletje provocerende dolle mannen die er op uit zijn ds. Doorenbos in zijn visie op de Heere te dwarsbomen of te treiteren. Het zo op te vatten getuigt echt van een verbijsterende domheid. The Last Temptation is gemaakt met integri teit en visie. Vervelend is wel dat die visie in juist de meest 'delicate' scènes zo kinderlijk is en ook voor verwarring aanleiding kan geven. Scorsese heeft er zeker geen mees terwerk mee afgeleverd, maar ver kettering verdient hij evenmin. In Venetie verdedigde Scorsese zich persoonlijk: „Mijn film is ge maakt als een uidrukking van ge loof, niet als iets om anderen mee op hun ziel te trappen. Het is over duidelijk dat deze film niet geba seerd is op het Evangelie maar op een roman. Zowel in het Evangelie als in die roman van Kazantzakis is AMSTERDAM (ANP) - De Amster damse theatergroep Shusaku Dormu Dance Theater zal zondag met dertien dansers een grote straatvoorstelling geven op het Ra de Plein in Moskou. Na deze voor- stelling>zal de groep nog in een zaal in de Russische hoofdstad optre den en vervolgens wordt koers ge zet naar Leningrad waar het pro gramma wordt herhaald. In Le ningrad zal ook nog een .openluch timprovisatie' met Leningradse ac teurs worden verzorgd. De voorstellingen van Shusaku vormen een symbolisch begin van een theaterkaravaan Mir (Russisch voor Wereld en Vrede), die in 1989 door Oost- en West-Europa zal trekken. Deze caravaan is een sa menwerkingsverband van vijf groepen uit Oost-Europa en de Sovjetunie en West-Europa. In de vorm van een .reizend theaterdorp' zullen de groepen van Leningrad naar Barcelona trekken en in de steden die zij aandoen gezamenlijk voorstellingen verzorgen Cameretten '88 in Rotterdam ROTTERDAM (GPD) - Op vier avonden in november worden de eindronden en de eerste 'Rotter damse' finale gehouden van het na tweeëntwintig jaar van Delft naar Rotterdam verhuisde jaarlijkse ca baretfestival Cameretten. Na de voorselecties op 28 sep tember in Theater Pepijn in Den Haag, op 1 oktober in Theater Bis in Den Bosch, op 5 oktober in het Werftheater in Utrecht, op 8 okto ber in 't Kruithuis in Groningen en op 15 oktober in het Creatheater in Amsterdam worden op 23, 24 en 25 november in het Rotterdamse Luxor Theater de voorronden ge houden. De finale van Cameretten '88 is op zaterdag 26 november. er sprake van een Jezus die tegelij kertijd honderd procent God is en honderd procent mens. Nou, de manier waarop Jezus aandacht ge kregen heeft zowel in onze christe lijke opvoeding als in een hele reeks *an eerdere speelfilms, is al tijd beperkt gebleven tot de godde lijke kant. Daarbij is altijd tekort gedaan aan wat het werkelijk bete kend heeft voor Jezus om als mens in verleiding te worden gebracht in de woestijn, door macht, door seks en andere verleidingen waaraan al le gewone mensen bloot staan. Als je dat alleen wil beschouwen vanuit de visie dat Jezus God is, dan houdt het in dat het voor hem wel heel gemakkelijk geweest moet zijn om die verleidingen te weerstaan. Die kwesties zijn na tuurlijk van extra belang op het moment dat hij aan het kruis hing, want voor God is het niet zo moei lijk om zo'n manier te sterven. Maar wat heeft het ingehouden voor hem als mens, op het punt waar wij allemaal als mensen met alleen de grootste onzekerheid en angsten ooit zullen uitkomen? In deze matafoor, deze abstractie van het Evangelie in Kazantzakis' boek, zien we Jezus opgevoerd worden als iemand die het daar als mens óók moeilijk mee heeft. Hij moet daar door zijn menselijke na tuur heen zien te worstelen, lijden en nog meer lijden, ten einde de verleidingen te weerstaan. Niet al leen vanwege de pijn die hij te ver duren heeft, maar ook omdat zijn menselijke natuur eraan gehecht is aan te blijven leven. Toen ik dat zo in het boek beschreven las, voelde ik persoonlijke mijn waardering toenemen voor het offer dat Jezus aan het kruis voor ons gebracht heeft. Dat wilde ik verfilmen in de hoop dat elk mens dat dan net zo zou navoelen als ik het gedaan had; dat iedereen zich met deze Jezus als mens zou kunnen identificeren. Ik heb gehoopt via deze abstractie die alleen indirect van het Evange lie is afgeleid, Jezus toegankelijk te maken. Ik wilde een nieuwe aanlei ding aanbieden om over Jezus te discussieren en het besef helpen doorgeven wat zijn boodschap ge weest is, de boodschap van liefde. Iets wat houvast biedt ins ons le ven. In mijn eerste film, Mean Streets, ging het eigenlijk over net zoiets. Over hoe je een goed en eer lijk leven kunt leiden in alledaagse straten; straten waar evenwel de pistolen regeren. Dat is de realiteit van vandaag de dag, op een fat soenlijke manier daar kunnen overleven, dat lijkt me niet moge lijk zonder notie van de boodschap die Jezus ons gegeven heeft." Feest in teken van de opera Vriendenconcert door het Rotterdams Phil- harmonisch Orkest o.l.v. James Conlon met werken van Rossini, Verdi en Borodin. Solis te: de sopraan Susan Dunn. Gehoord in de Doelen in Rotterdam op 7 september. ROTTERDAM Het Rotterdams Philharmonisch Orkest viert dit jaar zijn zeventigste veijaardag. Het pakte derhalve extra uit met een feestavond voor de grote vrien denkring die het zich in de loop der jaren heeft verworven. Het pro gramma stond geheel in het teken van de opera, aantrekkelijk voor f»een groot publiek, en misschien te vens een vingeroefening voor Con- Ion, die zojuist een benoeming bij de Keulse opera heeft aanvaard. Hoe uitstekend de kwaliteit van dit orkest is bleek overduidelijk in de instrumentale programma-onder delen. De ouverture Semiramide van Rossini werd met zoveel ver fijnde zorg omringd dat de kleine banaliteiten geen schijn van kans kregen. Terecht liet Conlon de ko perblazers, die prachtig werk had den gedaan, delen in het applaus, zoals hij ook later op de avond steeds weer het orkest of groepen daaruit nadrukkelijk in het ap plaus betrok. Ook in de ouverture I vespri Siciliano van Verdi was een schitterende orkestklank en een uitgewogen samenspel te beluiste- Opera-aria's in de concertzaal plegen nogal eens tegen te vallen doordat zij een essentiële dimensie missen. Ontdaan van decors, kos tuums en handeling worden zij uit een organisch geheel gelicht en op een voor mij vaak onbevredigende manier verzelfstandigd. Het pleit voor Susan Dunn dat zij dit manco totaal deed vergeten. Niet alleen heeft zij een formidabele stem, maar vooral ook gebruikt zij haar instrument ten dienste van de ex pressie. Hierdoor kreeg haar ver tolking van aria's uit Simon Bocca- negra, Don Carlos en II Trovatore een grote zeggingskracht. Na de pauze betraden James Conlon en Susan Dunn het podium voor een niet-muzikale taak: de trekking van prijswinnende stoelnummers. Nadat de CD-spelers, concertabon nementen en reizen in handen van de gelukkige zitters op zo'n stoel waren overgegaan, trad het Phil harmonisch Koor Toonkunst aan voor de uitvoering van de beroem de tweede scène uit de tweede akte van Aida met de geliefde triomf- mars, zo geliefd en zo meeslepend gespeeld, dat in mijn buurt zacht jes meegezongen werd. Het enthousiasme van de zaal steeg ten top bij de overrompelen de uitvoering van de Polovetser dansen uit de opera Prins Igor van Borodin. Een jubileummars van een mij onbekende grootheid was het extraatje waarmee het orkest zijn vrienden voor het langdurige applaus dankte. Ook buiten de concertzaal was van alles te beleven: kraampjes met de onvermijdelijke artikelen als stickers, dassen, potloden en briefkaarten voorzien van Rotter dams Philharmonisch beeldmerk, vanzelfsprekend grammofoonpla ten en compactdiscs, een wijn- schenkerij en Frans getinte hapjes. Alleraardigstrwas het optreden tij dens de pauze in de grote hal van het uit een dertigtal jonge tot zeer jonge strijkers bestaande Rotter dams Jeugd Kamerorkest, dat met groot enthousiasme en duidelijke toewijding onder leiding van hun coach Josef Sebal onder meer de eerste delen van Bachs Dubbelcon cert in d en Vivaldi's vioolconcert in a. en een etude van Kreutzer speelde. Voorafgaande aan het concert opende minister Brinkman van WVC door middel van het onthul len van een grote foto van het or kest een tentoonstelling van de fo tograaf Jack Putting. Ter gelegen heid van het 70-jarig bestaan van het orkest ontving deze de op dracht om alle orkestleden te foto graferen. Het zijn fascinerende en vaak in dringende portretten geworden van mensen die bezig zijn met hun vak, hun hobby en dat is bij mu sici soms hetzelfde of gewoon met niets. Deze foto's, aangevuld met interviews door de journalist Hans Boerrigter, zijn tevens als ju bileum-uitgave in boekvorm ver schenen. Het jubileumconcert wordt op zaterdagavond 10 sep tember in de Doelen te Rotterdam herhaald. MIES ALBARDA De Engelse organiste Gill KATWIJK- De Engelse meester- organiste Gillian Weir zal vrijdag avond 9 september het laatste reci tal verzorgen in de internationale zomer-orgelserie in Katwijks Nieu we Kerk. De organiste zal werken vertolken van Joseph Jongen (So nate Eroica), Jean Langlais (Varia tions an a theme of Frescobaldi), César Franck (Deuxième Choral en si mineur), Olivier Messiaen (l'As- cension), Henri Mulet (Rosace), Jo seph Bonnet (Elfes) en Louis Vier- ne (finale uit Premier Symphonic pour Grand Orgue). Aanvang 20.15 uur.(Kaarten zijn verkrijgbaar bij de VW in Katwijk en 's-avonds aan de kerk).

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1988 | | pagina 27