Benazir Bhutto kan missie van haar vader volbrengen Reportage 'IJzeren maagd' hoop van democratisch Paldstan Stuntvliegen: veel ongelukken en nog meer bij na -ongelukken Voor het eerst na 1917 weer kerkbouw in Sovjetunie DINSDAG 30 AUGUSTUS 108 KARACHI Eerst was ze gewoon 'het meisje Bhut to'. Daarna stond ze enige tijd in de schijnwerpers als de 'felst begeerde vrij- gezellin van Pakistan'. Maar het meisje is volg roeid en de felbegeerde vrouw is tegenwoordig de wettige echtgenote van een knappe advocaat. Be nazir Bhutto heeft haar roerige jeugd achter zich gelaten en gaat nu, hoewel zwanger, door het leven als de 'IJzeren Maagd van het Oosten'. door Cees van Zweeden Op het naamplaatje bij de grote poort staat nog steeds 'Zulfiqar Ali Bhutto". Maar de voormalige pre mier is dood en in het ommuurde huis woont nu zijn oudste dochter. "Van mij hoort u geen onbehoorlij ke dingen over Zia". zegt Benazir "Uit eerbied voor de nabestaanden neem ik een periode van fatsoen in acht. Ik wou dat Zia dat ook had ge daan nadat hij mijn vader had laten vermoorden". Toch moet er in de witte villa ge juich zijn opgegaan toen het be richt over Zia's dood Karachi be reikte. Jarenlang hadden immers gevoelens van haat jegens de 'la chende cobra' Benazirs politieke gedrevenheid gevoed. "Mijn eerste reactie was er een van verbazing. Ik had zo lang tegen Zia gevochten, en ineens was hij weg. Kon dat echt waar zijn? Maar na het ongeloof en de verbazing kwamen opluchting en blijdschap. Ruim elf jaar van mi litaire dictatuur was voorbij". Dodencel Benazir's politieke carrière be gon eigenlijk in de dodencel van haar vader, de door Zia geëxecu teerde oud-premier. Daar, in april 1979, luttele uren voordat hij naar het schavot werd gevoerd, had de 26-jarige Benazir haar vader ge zworen diens 'missie' te volbren gen. Waarop Zulfiqar Ali Bhutto te gen zijn dochter zei: "Weetje, om dat jij je kandidaat kunt stellen, zal Zia nooit meer verkiezingen hou den". Het bleken profetische woorden. Toen Zia aan de macht kwam, be loofde hij verkiezingen binnen 90 dagen. Het zouden ruim 90 maan den worden. Maar de verkiezingen van 1985 mochten die naam niet dragen. De politieke partijen wa ren van deelname uitgesloten, en Benazir besloot vanuit haar flat in Londen de operette te boycotten Benazir was in 1984 in balling schap gegaan. Na de ellendige dood van haar vader had zij jaren in gevangenissen doorgebracht. Toen zij de kans kreeg zich in Engeland aan een oorku aal te laten behande len. greep ze die met beide handen. Het had een sentimental journey kunnen worden, want Benazir ken de Engeland nog uit haar studen tentijd. Het waren haar wilde jaren geweest. In een knalgele sportauto maakte zij, de dochter van de pre mier, de Britse wegen onveilig. Ze was geliefd om de feestjes die ze gaf en gevreesd om haar scherpe tong. Als eerste vrouw werd zij ge kozen tot presidente van de gere nommeerde Oxford Union De- bating Society. Horzel Maar haar terugkeer naar Enge land in 1984 had niets vrolijks. Ze vestigde zich in een eenvoudige Londense flat en dirigeerde van daar uit de People's Party of Pakis tan (PPP). "Hier ben ik voor Zia een grotere horzel dan onder huis arrest in Pakistan", verklaarde ze. En toen was daar die zinderende zomer van 1986. Zia had het jaar daarvoor het herstel van de demo cratie aangekondigd, en Benazir besloot die democratie te testen. Ze ging terug naar Pakistan. In het vliegtuig had ze nog ge zegd: "Ik wil geen confrontatie. Ik wil niemand in de hoek drukken". Maar toen het toestel in Lahore landde, stonden daar 500.000 uit zinnige mensen. Benazir schreeuwde: "Marcos is weg! De dictator van Haïti is weg! Nu is het tijd voor een andere dictator om te vertrekken!" En het volk ant woordde: "Zia moet weg! Marcos en Zia zijn broeders!" Toen ze voet op vaderlandse bo dem zette, had ze twee dagen niet geslapen. Ze had een vlucht van 15 uur achter de rug, maar begon di rect aan een chaotische toer door het land in een verzengende hitte. Wekenlang reed zij in een vracht wagen stapvoets door het stoffige land, steeds weer de eis herhalend: democratische verkiezingen voor het eind van het jaar. Tot een ge hoor van 100.000 mensen in Faisa- labad, dat de hele nacht had staan wachten, zei ze: "Zia is voor Pakis tan een tijdperk van tranen, bloed en duisternis. Wij willen licht bren gen in die duisternis". Te hoog Zes miljoen Pakistanen liepen uit om Benazir in de armen te slui ten, zelfs voor Aziatische begrip pen een ongekend aantal. Maar Zia liet koeltjes weten dat 'het meisje Bhutto' op moest houden de 'onge letterde massa's' aan te zetten tot een hervormingscampagne. Ver kiezingen stonden voor 1990 op het programma. De ramadan, de islamitische hei lige maand, maakte een abrupt ein de aan haar zegetocht en het werd lange tijd stil rond haar persoon. "We hadden de regering kunnen afzetten, Lahore in brand kunnen steken, niemand had ons tegenge houden. wie kan miljoenen men sen neerschieten?", verklaarde ze. "Maar de prijs was te hoog ge weest. Wij wilden niet met geweld en bloedbaden aan de macht ko- Plotseling was daar het nieuws dat Zia. en met hem vele topmilitai- ren, was omgekomen bij een vlieg tuigongeluk. Als bij toverslag be gon Benazir, haar kans ruikend, een andere toon aan te slaan. Had zij over Zia steevast gesproken als een "moordenaar", de nieuwe man Ishaq Khan was "gezond en con structief'. Toch is nog steeds niet duidelijk of de politieke partijen ditmaal wel aan de komende verkiezingen mo gen meedoen. Benazir: "Verkiezin gen zonder de partijen zijn in strijd met de grondwet van 1985. We heb ben de Hoge Raad gevraagd daar over een uitspraak te doen. en ik ben ervan overtuigd dat de rech ters ons in het gelijk zullen stellen. Bovendien heeft president Ishaq Khan categorisch verklaard dat hij de uitspraak van de Raad zal res pecteren". Generaals Opmerkelijk lief is Benazir ook geworden voor de militairen. Het wemelt in Pakistan van officieren voor wie de politieke macht uit de loop van een geweer hoort te ko men, maar Benazir heeft zo haar ei gen theorieën. Natuurlijk, er is veel onzeker heid. Maar als de generaals de macht hadden willen grijpen, had den ze dat meteen na Zia's dood ge daan. U moet niet vergeten dat Zia in dit land van het uniform iets con troversieels heeft gemaakt. De sol daat als politicus. Veel militairen waren daar helemaal niet van ge diend. Zij zagen dat het professio nalisme van het leger daar onder leed; dat uitmuntende collega's geen promotie konden maken om dat ze met de PPP sympathiseer den". Tactisch als zij is, doet zij ook al les om de islamitische priesters te gerieven. Voor zij uit haar balling schap naar Pakistan terugkeerde, bracht zij nog gauw even een be zoek aan Mekka, en het gitzwarte haar blijft altoos verborgen onder de purdah. Maar kan in een maat schappij van diepgelovige isla mieten een vrouw de hoogste troon bestijgen? "Zia is er in geslaagd om een vrouw-vijandige maatschappij te scheppen", erkent Benazir. "Alles geschiedde in de naam van Allah. Dieven werden veroordeeld tot amputatie van ledematen, ver krachters tot steniging. Aan de ver kiezingen mochten geen partijen meedoen, omdat dat niet islami tisch was. Maar zelfs de religieuze partijen begonnen zich van hem af te wenden, omdat ze zagen dat hij de naam van Allah misbruikte voor zijn politieke doeleinden". Gezondheid Als de militairen in hun kazernes blijven.en de mollah's in hun mos keeën, kan Benazir Bhutto op 16 november in de voetsporen van haar vader treden. Dat zij de ver kiezingen kan winnen, daaraan wordt nauwelijks getwijfeld. Maar dan moet het noodlot haar niet op nieuw geselen. In december ver wacht zij haar eerste kind. Benazir: "Ik hoop dat mijn gezondheid het toelaat om campagne te voeren". DEN HAAG - Woensdag 8 juni 1965. Op de startbaan van de vliegbasis Woensdrecht staan de vier Lockheed-toestellen van het beroemde stuntteam Whisky Four van de Koninklijke Lucht macht gereed voor een spectacu laire show. Het publiek is spe ciaal voor dit onderdeel geko men. Whisky Four heeft immers in binnen- en buitenland grote faam verworven. Enkele maan den eerder was het team interna tionaal doorgebroken tijdens op tredens in Italië, Engeland en Belgie. NTS en AVRO hebben zelfs een speciaal televisiepro gramma aan Whisky Four ge wijd. door Jos Heymans Maar het wordt een rampdag voor formatieleider kapitein Van Dommelen en zijn teamgenoten. Tot ontzetting van de duizenden bezoekers komen twee Lock- heeds met elkaar in botsing en storten neer op het veld naast de landingsbaan. De twee piloten, Liem en Sommer, komen om het leven. De show wordt onmiddel lijk afgebroken. De Tweede Ka mer dringt aan op een verbod. Maar minister Piet de Jong van defensie vindt dat niet nodig. Zijn staatssecretaris, Borghouts. meent zelfs dat demonstratie vluchten goed zijn voor het mo reel van de vliegers. Het komt het zelfvertrouwen ten goede. De twijfel blijft. Twee jaar na het fatale ongeval moet formatie- leider Van Dommelen nog steeds uitleggen waarom stuntvliegen volgens hem niet echt gevaarlijk is. "Wij zijn geen duivelskunste naars, geen roekeloze waaghal zen, die ëën-twee-drie in gods naam onze stunts vertonen. Wat wij laten zien, is eerlijk formatie- werk, dat elke vlieger bij de luchtmacht moet kunnen uitvoe ren. Dit stunten heeft niets te ma ken met blufpoker". De discus sie leidt slechts tot een ander woordgebruik. Voortaan worden de stuntteams aangeduid met het minder beladen 'demonstra tieteam'. Verstard Twintig jaar en vele ongeluk ken later vinden er nog steeds vliegshows plaats. De dodelijke ongevallen en bijna-ongelukken hebben geen invloed gehad op de verstarde opvatting over de vermeende veiligheid van vlie ger en publiek. Zelfs na de cata strofale botsing van afgelopen zondag in het Westduitse Ram- stein, waarbij tientallen doden en honderden gewonden vielen, menen CDA, PvdA en WD dat aan de vliegshows in ons land geen bijzondere risico's zijn ver bonden. De feiten geven, alle uit spraken ten spijt, iets anders aan. Het stuntvliegen in militair verband is al zo oud als de Ko ninklijke Luchtmacht zelf, die dit jaar zijn 75-jarig bestaan viert. Van meet af aan is de veiligheid in discussie geweest. In de jaren dertig heerste grote twijfel over de Fokker D-XVI, die gevaarlijk zou zijn. Volgens Antoon Lou- wers, de auteur van het boek 'De moteams van de Koninklijke Luchtmacht' ging het om een lastercampagne. Om te bewijzen dat alles veilig was, moest een se rie proeven worden genomen. Het toestel stortte echter neer in de bossen bij Soesterberg. Met de piloot, die met de schrik vrij kwam, verliep het be ter dan met zijn opvolger. Die moest met een verbeterde versie van het Fokker-toestel aantonen, dat het vliegtuig nu echt veilig was. Maar ook dit vliegtuig stort te neer en de piloot kwam om het leven. Dat overkwam ook de stuntvlieger Sandberg. Hij ver ongelukte in 1935 tijdens een vliegshow in Ankara. Beter ver ging luitenant Van Giessen, die in 1934 tijdens een demonstratie een vleugel en het onderstel van zijn vliegtuig verloor. Hij kwam wonderwel levend uit zijn geha vende kist. Noodlandingen De Nederlandse geschiedenis van het stuntvliegen wordt meer dan door dodelijke ongevallen gekenmerkt door bijna-ongeluk ken. Regelmatig moesten vluch ten voortijdig worden afgebro ken. meestal als gevolg van mo torstoringen. Het stuntteam 'Fol low the leader' van de vliegbasis Gilze-Rijen moest in- 1953 twee noodlandingen uitvoeren, éën keer in de Peel en éën keer ten zuiden van Tilburg. Het Dash Four-team van Vol- kel verloor in 1959 tijdens een oe fening voor een demonstratie in het Amerikaanse Las Vegas twee toestellen. De twee vliegtuigen werden, tien meter boven de grond, door een wervelstorm naar elkaar toegezogen, kwamen in botsing en raakten een deel van hun vleugels kwijt. Eén pi loot kreeg zijn toestel weer onder controle, de ander moest het vliegtuig met de schietstoel ver laten. Ook het publiek bij vliegshows is menigmaal aan een ramp ont snapt, vaak zonder het zelf te we ten. Aan het einde van de jaren vijftig viel tijdens een luchtshow boven de basis Twente de motor van een vliegtuig uit. Omdat het toestel voldoende snelheid had, j lukte het de piloot de motor op- j nieuw te starten. Het publiek j heeft er nooit weet van gehad. De vliegshow ter gelegenheid van de verjaardag van prins I» Bernhard, in 1948 in Nederlands- Indië, verliep ook iets anders dan was gepland. Tijdens een laatste groet aan het publiek raakte een Spitfire een ijzeren vlaggemast op een twee verdiepingen tellend gebouw. Tot verbazing van ve- len, bleef het toestel in de lucht. De toeschouwers van een vliegshow in Ierland ontsnapten in 1955 aan een mogelijke ramp. Sergeant Jansen van de lucht machtbasis Leeuwarden liet de toeschouwers versteld staan j door op lage hoogte rond een paar hangars te vliegen. Het ging goed. totdat hij tot z'n grote schrik een hijskraan tegen kwam. Met een razendsnelle re- actie kon hij gevaarte nog net op tijd ontwijken. Ook het stuntteam van de ba- sis Soesterberg mocht eind jaren vijftig van geluk spreken. Tij- i dens een demonstratie explo deerde de cockpit van formatie leider Rijnders. De metalen cockpitrand drong naar binnen en bleef op nauwelijks 15 centi- meter van de keel van de vlieger steken. De demonstratie werd I ogenblikkelijk afgebroken. Risico's De amper 75 jaar oude geschie- denis van de demonstratievluch ten is een voortdurende reeks van dodelijke ongevallen en bij- na-ongelukken. Tientallen vlie gers hebben in de loop der jaren I het leven gelaten. En menigmaal j heeft het publiek zonder het te j weten aan grote risico's bloot ge staan. Toch blijven de piloten volhouden dat het allemaal wel meevalt. Luitenant Hans Iseke in het Èindhovens Dagblad: "Ge vaarlijk zijn de luchtshows niet. De risicQ'.s zijn nauwelijks groter dan tijdens een normale vlucht". Vierhonderdduizend toeschou wers zagen hem in 1983 voor de kust van Scheveningen in grote problemen komen, toen een vo gel tegen de voorruit aanvloog. Benazir Bhutto - in december verwacht ze haar eerste kind - neemt het op tegen de macht van de mollah's en de militairen: "Ik hoop dal mijn gezondheid het toelaat om campagne te In een nieuwe wijk van Mos kou wordt op het ogenblik een Russisch-orthodoxe kerk ge bouwd. Het is het eerste nieuwe kerkgebouw in de Sovjetunie sinds de Oktober-revolutie van 1917. De kerk zal worden toege wijd aan de 'Heilige Drieëen- heid', zo liet metropoliet Vladi mir van Rostov het persbureau Tass weten. Vladimir is zakelijk leider van het patriarchaat Mos kou. Bij het leggen van de eerste steen van het kerkgebouw was ook patriarch Pimen van Mos kou en heel Rusland aanwezig. De verhouding tussen kerk en staat in de Sovjetunie is de laatste tijd merkbaar verbeterd. Bij de viering van 1000 jaar chris tendom in Rusland begin juni veroordeelde partijleider Mi- chail Gorbatsjov de vervolging van de kerk onder Stalin als 'tra gische gebeurtenis in de tijd van persoonsverheerlijking'. De au toriteiten kondigden in juni ook een nieuwe wet aan die de 'vrij heid van geweten' moet garande ren. Patriarch Pimen bevestigde toen dat de kerk toestemming had gekregen kerken te bouwen. Onder Stalin daalde het aantal kerken dat voor de eredienst in gebruik was van 50.000 tot bene den de 500. Nu zijn er ongeveer 7000 kerken die ook voor gods dienstige plechtigheden mogen worden gebruikt. Rode vlaggen. Terwille van de paus heeft de Italiaanse com munistische partij het begintijd- stip van haar partijdag in Turijn komende vrijdag verschoven. De leiding van de partij kwam met het bestuur van het rooms-ka- tholieke aartsbisdom overeen, dat de rode vlaggen met hamer en sikkel in het sportpaleis en het omringende park pas worden gehesen als de paus de eucharis tieviering in het sportpaleis heeft afgesloten. Tot zolang worden de informatiestands en vergader ruimten niet met partij-emble men versierd. De paus is het komende week eind in Turijn en omgeving ter gelegenheid van de honderdste sterfdag van de 'apostel der jeugd', Don Giovanni Bosco. Di rect na aankomst in Turijn leidt de paus een viering in het sport paleis. waar ongeveer 1000 kin deren en jongeren uit Turijn en directe omgeving het vormsel krijgen toegediend. Hoogtepunt van het bezoek is de zaligverkla ring van de Chileense Laura Vicuna, die in 1914 op 13-jarige leeftijd overleed. Zij was leerlin ge van Don Bosco-zusters De congregatie van de Salesia- nen, die door Don Bosco is opge richt en vooral actiefis in het pas toraat onder jongeren, heeft nu zo'n 17.000 leden in 95 landen. Ze is een van de grootste religieuze congregaties. In Nederland zijn bijna 100 leden. Schorsing opgeheven Het Vaticaan heeft de schor sing van de benedictijner ge meenschap van Sainte-Madelei- ne du Barroux in het departe ment Vaucluse opgeheven nadat zij officieel afstand had genomen van de eigenmachtige bisschops wijdingen van de geëxcommuni ceerde aartsbisschop Marcel Le- febvre. De communiteit was een van de actiefste aanhangers van Lefebvre. Zij mag nu de Latijnse mis volgens de ritus van Pius V blijven opdragen en ook het ce remonieel en gregoriaans van vóór het Tweede Vaticaans Con cilie blijven gebruiken. Het monnikenklooster van Sainte-Madeleine telt zestig pa ters en broeders. De prior Dom Gérard Calvet zei tijdens een mis, dat de opheffing van de schorsing niet verhindert met monseigneur Lefebvre verenigd te blijven, zij het in gedachten. Weer op reis. De paus gaat van 10 tot 19 september achter eenvolgens naar Zimbabwe, Botswana, Lesotho, Swaziland en Mocambique. Op advies van de bisschoppen van Zuidafrika heeft hij afgezien van een bezoek aan dat land. In Zimbabwe staat een ont moeting op het programma met de conferentie van bisschoppen in Zuidelijk Afrika. Daar wordt gesproken over de rechten van de mens en de bijdrage van de Rooms-Katholieke Kerk aan ge rechtigheid en vrede. In Zimbab we is ongeveer 10 procent van de 8 miljoen inwoners rooms-katho- liek. De kerk van de paus is pas sinds 1926 in Botswana actief. Nu wonen er 42.000 rooms-ka- tholieken. Dat is bijna 4 procent van de bevolking. De autoritei ten van Lesotho, waar ruim 400.000 van de 1,3 miljoen inwo ners tot deze kerk behoren, tref fen op het ogenblik uitgebreide voorzieningen voor de naar schatting 2 miljoen mensen uit Zuidafrika die voor de paus naar dit gebied willen komen. Leso tho wordt geheel door Zuidafri ka omgeven. Zuidafrika zal moe ten helpen met transport, tenten en bedden en extra grensover gangen. In Swaziland zal de paus maar negen uren zijn. De rooms-ka- tholieken maken hier slechts 6 procent van de bevolking uit. Mocambique is het slot van de pausreis. Ongeveer 20 procent van de bevolking behoort tot de ze kerk. De eerste tijd na de onaf hankelijkheid kreeg de kerk het zwaar te verduren. De Frelimo- regering beschuldigde haar van samenwerking met de Portuge zen, en onteigende kerkgebou wen, scholen en ziekenhuizen. Sinds kort verbetert de toestand. De regering is begonnen met het teruggeven van kerkelijke eigen dommen, als erkenning en belo ning van de bijdrage van de kerk in de strijd voor nationale een heid en economische ontwikke ling. 06-dominee Wie na 1 september 06-320- 321-75 belt, krijgt dominee G. M. A. Hendriksen uit Westbroek (Utr.) aan de telefoon met een korte overdenking. Motto van zijn meditaties is 'Weg en wij- Ds. Hendriksen is niet geheel onbekend. Wekelijks is hij voor de EO-radio te beluisteren. "Ik heb fans in alle lagen van de be volking, ook onder ongelovi gen", zegt hij daarvan. "Omdat ik er zelf een geweest ben, weet ik precies hoe die mensen denken". De 06-dominee is 73 jaar. Eerst was hij rooms-katholiek kape laan in Rotterdam en Amster dam. Na protestant te zijn gewor den, stapte hij over naar het on derwijs. In 1968 werd hij predi kant in het Belgische Dender leeuw. Twee en een half jaar werkte hq daarna onder Neder landse emigranten in Zuidafrika. Zijn laatste standplaats was Ter- neuzen. Sinds zijn pensionering (1979) vervult hij 'tijdelijke dienst' in Westbroek. Mensen die op de minipreek- jes van dominee Hendriksen wil len reageren, kunnen schrijven naar postbus 33 in Maartensdijk (Utr.). (Bellers moeten wel be denken dat ook het draaien van dit 06-nummer 50 cent per mi nuut kost). Hervormde Kerk: beroepen te Hazerswoudc (toezegging) C. H. Bax Heteren. te Zwolle T. A. Eijsenga Zwammordam. te Hen drik Ido Ambacht kandidaat M. Heij Veenendaal; aangenomen het beroep door de synode voor gevangenispastoraat kandidaat mevrouw A. Zuidmeer Utrecht. Gereformeerde Kerken Vrij gemaakt: bedankt voor Ensche de (voor zendingsdienst in Indo nesië) A. Kruizinga Zaamslag. Drs. J. van Laarhoven (37) is per 1 oktober benoemd tot direc teur van het bijbels openlucht museum Heilig Land Stichting bij Nijmegen. Hij is de eerste leek die in deze functie werd be noemd; sinds de oprichting in 1911 is het museum altijd door een pater geleid. De nieuwe directeur, die pater B. Kiewe opvolgt (wegens pen sioen). studeerde kunstgeschie denis aan de Katholieke Univer siteit Nijmegen. Sinds 1986 is hij directeur van het instituut 'Pos- terheide' in Berg en Dal, een in stelling voor educatie en advies op cultuurhistorisch gebied.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1988 | | pagina 2