Hervonden geluk aan zee
Russen kijken terug op tijd van tsaren
Centraal Museum koopt werk
schilder Bart van der Leek
Actrice Ann
Ramsey
overleden
Kleur aan de Knokse Dijk
Door de ogen van omstreden schilder Ilja Glazoenov
MOSKOU - Dat de Russen voor
levensmiddelen in de rij moeten
staan, is natuurlijk treurig. Maar
als zulke rijen zich vormen voor
een tentoonstelling van een schil
der is dat welhaast een punt in hun
voordeel. De cultuurhonger van de
Rus is legendarisch en het aanbod
neemt sinds Gorbatsjov weer toe.
Niet lang geleden trok een exposi
tie van Salvador Dali een geweldi
ge menigte, maar dat was nog niets
vergeleken bij wat zich deze week
voor de poorten van het Jeugdpa-
leis aan de Komsomolski Prospekt
in Moskou afspeelde.
door
Alexander Münninghoff
Daar exposeert de omstreden
schilder Ilja Glazoenov, en dat heb
ben de organisatoren geweten. Het
hele enorme gebouw werd omge
ven door een dikke slang wachten
den, die dapper de neergutsende
regen trotseerden. Bij de dienstin
gang, waar de genodigden per con-
vocaat waren ontboden, ontstond
zelfs hier en daar handgemeen toen
een zichtbaar overspannen portier
riep, dat de hele zaal vol was en dat
niemand meer binnen zou worden
gelaten.
In dat soort situaties is het voor
de correspondent zaak zich met
lijflijk geweld in te vechten - in dit
geval kostte hem dat een knoop en
een pluk haar, hem van de schedel
gerukt door een kwaadaardig
grootmoedertje dat ook beslist wil
de zien en horen wat Ilja Glazoenov
allemaal te melden had.
Deze Glazoenov is een zeer con
troversieel persoon in Rusland. Ei
genlijk is hij portretschilder en dat
kan hij ook het best: op de tentoon
stelling waren een paar redelijk ge
slaagde studies te zien. Maar de
mensen kwamen in drommen voor
twee enorme panelen met geheel
andere zeggingskracht: 'Het mys
terie van de 20e eeuw' en 'Het eeu
wige Rusland'.
'Het mysterie' toont een soort
collage van personen die de we
reldgeschiedenis in onze eeuw
hebben bepaald. Je ziet Mao, Sta
lin, Churchill, Roosevelt, Einstein.
Nadere beschouwing toont nog
Chaplin, de Beatles, Solzjenitsin,
en tsaar Nicolaas II met zijn opvol
ger Aleksej dood in de armen. Het
geheel maakt een kitscherige in
druk, met op de achtergrond een
atoomexplosie en een apocalypti
sche vlammenzee.
'Het eeuwige Rusland' is echter
het doek waar de massa zich pas
werkelijk aan vergaapt. We zien
hier, staande in een op fluistertoon
discussiërende en wijzende menig
te van veertien rijen dik, een in
ruim perspectief geschilderd Rode
Plein, waar zich een hoogst merk
waardige processie afspeelt. Bene
den aan het doek, in het midden,
loopt een jongen in matrozenpak,
de hand behoedzaam geboden om
een feeëriek brandende kaars: de
vermoorde troonopvolger van Ni
colaas II, Aleksej.
Om hem heen staan Poesjkin,
Gogol, Dostojevski, Ljermontov:
de onvergankelijke Russische
schrijvers. Links en rechts ziet
men de Russische heiligen uit de
ikonografie. Vlak achter de tsare-
vitsj wordt een groot kruis opgehe
ven, compleet met de vastgenagel
de Christus-figuur. Rond dat kruis
ontwaart de toeschouwer andere
nette figuren uit het oude Rusland,
zoals generaal Koetoezov en de we
tenschapper/schrijver Lomonosov.
Het plein wordt verder gevuld met
cohorten Russische strijders in
Middeleeuwse uitrusting.
Kitsch
Het Kremlin op de achtergrond
heeft geen rode sterren op de to
rens, maar de gouden tsaristische
tweekoppige adelaar. Aan de lin
kerkant ontwaren wij een omval
lende zuil met de swastika en een
paar wreed lachende mongolen die
zo te zien het leven van een ontkle
de blondine nogal zuur maken.
Rechts is afgebeeld de lijkkist van
Lenin, voorafgegaan door een
driespan waarin Stalin met op de
bok Trotski die de tsarenkroon tri
omfantelijk in de hand heeft. In dat
segment ligt er sneeuw en er liggen
lijken een duidelijke verwijzing
naar de Stalinistische strafkam
pen.
Zonder twijfel is Glazoenov's
werk door deze gedurfde uitbeel
dingen van wat elke Sovjet-burger
aangaat interessant. De vraag of
het kunst is of kitsch is door wes
terse kunstkenners al beantwoord:
Glazoenov was de enige Sovjet-
schilder die op een onlangs in Mos
kou gehouden veiling niets op
bracht en eerlijk gezegd: er hangen
een paar doeken van hem in het
Jeugdpaleis waar de gemiddelde
zondagsschilder zich voor zou
doodschamen.
Maar daar gaat het niet om in de
ze tijd van beweging en verande
ring. Wat het publiek waardeert in
Glazoenov is zijn durf om, ook al is
het met nogal voor de hand liggen
de symboliek, de vloer aan te vegen
met zeventig jaar communisme en
daar bepaalde als positief ervaren
waarden van het Slavische ras te
genover te stellen. Sommigen zeg
gen: hij is de nieuwe Slavische Blut
und Boden-kampioen, een antise
miet bovendien. Maar van dat
laatste blijkt niets uit zijn doeken
of uit zijn woorden.
Glazoenov's geimproviseerde
persconferentie voor-wel tweedui
zend mensen eigenlijk meer een
one-man-show met schriftelijke
vragen uit de zaal als leidraad
ademde een licht opgefokte sfeer.
Onder donderend applaus stelde
de kunstenaar, dat 'we met z'n al
len bereid zijn om ons leven te ge
ven opdat ons land weer een echt
groot land wordt'. De redding voor
het Russische volk ziet Glazoenov
in de 'sobornost', een oude term die
het beeld van een gezamenlijke ge
borgenheid met onmiskenbaar ei-
genheimerige nevenakkoorden op
roept wellicht is 'togethernes' de
meest passende vertaling en in elk
geval staat het begrip haaks op de
alom aanwezige onverschilligheid
die het dagelijkse Sovjet-leven zo
beheerst.
Terwijl hem voortdurend door zo
te zien emotioneel volledig platge
walste dames uit het publiek bloe
men werden aangeboden waar
hij met een handkus op reageerde
sprak Glazoenov voorts nog lo
vende woorden over de tsaren
Alexander I ('een waarachtige gro
te Rus') en III ('Een vriend van de
kunst'), gaf hij een kat aan de Sov
jet-wetenschap die volgens hem
gehele in het slop is geraakt je
hoeft het niemand te vragen door
welk politiek stelsel dat kwam
en liet hij de abt van het Danilov-
klooster ongebreideld de loftrom
pet steken over z'n expositie: „Een
groot kunstenaar is Ilja Glazoenov,
hij dwingt tot nadenken", was de
mening van de geestelijken.
Buiten op straat waren inmid
dels aanhangers van Glazoenov
met groot succes bezig om handte
keningen te verzamelen onder een
petitie, die de miskende kunste
naar lid moet maken van de officië
le schildersbond. In de kringen van
dat van oudsher nogal conservatie
ve gezelschap zal men de waanzin
nige toeloop naar deze Glazoenov-
expositie ongetwijfeld tanden
knarsend registreren.
De hele happening leek aan te
geven, dat er in deze tijd van veran
deringen in perestrojka-land even
geen plaats is voor esthetisch er-
vaarde vrije kunst, maar dat het
volk simpele beelden verlangt die
ze een eindje de goede weg op hel
pen. Dat is niets nieuws: per slot
van rekening is het 'sotsrealism'
ook uitgevonden om de Sovjet-be
volking op de deugden van hard
werken en de mogelijkheid van
een diepe, fijne relatie met een trac
tor te wijzen.
KNOKKE (GPD) - Waar zijn ze ge
bleven, de schilders van de society,
de lust van het buitenleven, de glo
rie van de zee? Ruisende tule in
palacehotels, de kleurige weelde
van echte paleizen, robes en unifor
men, markiezinnen in veelvoud en
de weibereden jongelingschap van
de ruiterij? Waar dalen de engelen
nog met spel en snaren en strooien
nymphen bloemen op het pad dat
leidt tot rechtschapenheid? Waar
zijn ze, de schilders die het land
van melk en honing bekleden met
het marmer van badhuizen, het
blankste naakt, de schoonste
droom?
door
André Oosthoek
Elke tijd kent zijn geliefde schil
ders, de meesters van het kleine ge
luk. Ze markeren - vaak - een korte
periode, om na de aanvankelijke
roem onderworpen te zijn aan de
voortdurende bewegingen op de
waarderingsschaal. Ze worden
dan, door een kleine groep, al 'dier
bare schilders' genoemd. Daar zit
iets van weemoed in, een teruggrij
pen op wat vervlogen is. De grote
meester Tijd herschikt. Tussen de
uitersten van de absolute top en
het diepste dal vinden de meesters-
van-toen nog bewonderaars in de
erfgenamen van de Cercle die eens
meende een te duchten datum in
de kunstgeschiedenis te schrijven.
Smaak
Vergane glorie? De kringen ble
ken, in elke stad en streek, slechts
kringetjes en hun salons zelden op
de eeuwigheid gebouwd. Wie nu
terugziet op een groot deel van de
negentiende èn het begin van de
twintigste eeuw, vindt die tekenen
van schatting, onder- en overschat
ting in ruime mate.
Het heeft niet alleen te maken
met subjectieve begrippen als
smaak binnen een picturale kwali
teit. De versnelling van de tijd stelt
de eis van een versnelde bevredi
ging op velerlei terrein. Wat heden
'in' is behoort 's anderendaags zeer
'uit' te zijn. Daarnaast zijn er ande
re doelen en andere doelgroepen.
Het geloof in een beperkte commu
nicatie is verdwenen; het streven
naar een brede openheid heeft
geen boodschap aan elitaire ver-
LOS ANGELES (UPI) - De Ameri
kaanse filmactrice Ann Ramsey is
eind vorige week op 59-jarige leef
tijd aan keelkanker overleden.
Haar laatste film is 'Throw Momma
from the Train', waarin zij Danny
DeVito's moeder speelt. De film
was een kassucces in de Verenigde
Staten en Ramsey werd voorgedra
gen voor een Oscar.
Ann Ramsey speelde ook de ge
mene moeder in 'The Goonies' uit
1985 en Nick Noltes moeder in
"Weeds" uit 1987.
Jezus-film
kassucces
LOS ANGELES (AP) - Martin
Scorcese's film 'The Last Tempta
tion of Christ' mag de gemoederen
in bepaalde christelijke kringen:
aardig verhitten, de filmproduktie-
maatschappij Universal Pictures
spint er garen bij. Afgelopen week
einde bracht de film in de VS maar
liefst 400.000 dollar op terwijl de
film slechts op 9 doeken werd ver
toond. "Wij zijn ingenomen met de
respons van het Amerikaanse volk.
Elke voorstelling was uitver
kocht", aldus de president van
Universal Pictures Tom Pollock.
De tijd van toen aan de waterkant van een zomers Knokke. In het Ca
sino vragen de schilders van de negentiende eeuw de aandacht. De
roep van de zee, de aantrekkingskracht van de stranden. De schilders
van het kleine geluk en de grote vlakte. Kleur aan de dijk.
trekpunten en duldt zeker geen eli
taire invulling van gemeenschap
pelijke kaders. Het grote gebouw
is, met andere woorden, niet langer
een stapeling van kleine kamertjes.
Maar, nu dat gebouw er eenmaal
staat - op stevige palen zelfs - zwelt
de roep om pluriformiteit aan.
Er blijkt zelfs wrper aandacht
voor het geruime tijd danig verfoei
de genrestuk, de taferelen uit het
volkse leventje, de noden en vreug-
demvan de landman, de gokkers in
hun speelhuizen, de innemende
populatie van het bierhuis en de
huishoudens waar de mare van Jan
Steen in ere wordt gehouden.
Daarnaast is er de categorie die
nooit helemaal is weggedrongen:
het portret, het stadsgezicht, het
landschap, stillevens, het zeege
zicht, scènes van het strand, de on
dergaande zon, de opkomende
stoomvaart, de weemoed naar het
zeil en de steeds duurder betaalde
In de algemene appreciatie is al
tijd een gekoesterd plekje voor de
ze uitingen geweest, naast en door
heen de als 'officieel' geafficheerde
kunststromingen. We zien zulke
uiteenlopende bewegingen als die
van de wat gladde pompiers en de
kubisten - in de tijd - samen optrek
ken. De circuits zijn en blijven ge
scheiden, maar ontbreekt het aan
belangstelling?
Hetzelfde geldt de .gelijktijdige
manifestatie van de zachte zoekers
naar het licht, de wat rauwere ex
pressionisten, de beeldige grappen
van DaDa, de zoekslag naar niet
verkende belevingslagen van de
surrealisten en de zuiverheidszen
ding van de bewegingen die samen
het constructivistisch complex
bouwden. Ze hebben alle, inclusief
de onderhorigheden, hun plaats in
geschiedenis en waardering gekre
gen. Voor de meeste loopt de waar
dering nog op, terwijl de bedaagde
en vaak weinig markante kunst
van de salons het met de uitschie
ters moet stellen. Het ene moment
komt de expertise niet verder dan
de kosten van taxatie, materiaal en
vervoer, het andere modische mo
ment moeten de veilinghuizen op
centen vragen over vele tiendui
zenden, zelfs honderdduizenden
guldens. Nog niet zeer lang gele
den overkwam het gelauwerde
pompiers als Scheffer en de ge
adelde lieveling van de Britse so
ciety Alma Tadema. Waar zijn ze
nu, anders dan op boekomslagen?
Markt
De niet gespecialiseerde musea
zijn meestal niet erg scheutig in het
vertonen van deze zaken. De na
men moeten onontkoombaar groot
zijn, willen ze niet belanden in kel
der en spelonk. Zeker, er blijft
sprake van een officieel circuit dat
zich van een brede maatschappelij
ke waardering weinig aantrekt,
soms in tegengestelde richting wil
beinvloeden en opvoeden en zich
de kelderschatten schaamt.
Intussen worden grote zaken ge
daan in dat andere circuit. Er is al
jaren een markt voor de dierbare
schilders. In binnen- en buitenland
groeit de aandacht. Er is een her
waardering op velerlei terrein. Pro
gressieve smaakmakers die, bij
voorbeeld, de verzamelingen van
uitleencentra bepalen, worden niet
zelden teruggefloten door een pu
bliek dat veel eigentijds werk als
nietszeggend ervaart en aan het be
grip Kunst dat van de Kunde (van
vroeger) verbindt.
Het gaat om de persoonlijke be
leving van kunst. Een aantal kunst
handels en galeries haken op. die
drang in en presenteren onder de
vlag van Fine Paintings een collec
tie die de gekoesterde idealen van
schoonheid en stemming binnen
bereik brengt.
Een van de wereldwijd actieve
galeries is die van Viviane en Pa
trick Berko met vestigingen in
Knokke, Brussel, Parijs en New
York.
Berko treedt ook deze zomer op
vallend naar voren met een ten
toonstelling in de Zaal der Ambas
sadeurs van het Casino van Knok-
ke-Heist. Er is een greep gedaan in
de specialiteit, die van de zeege
zichten en strandscènes.
Wie deze experts in negentiende-
eeuwse schilderijen de laatste ja
ren op de verschillende beurzen
heeft gevolgd, weet dat is bemid
deld in een opmerkelijke collectie
genrewerken, landschappen, por
tretten, dierstudies, taferelen uit
het krijgsbedrijf, stillevens en ori-
entalia. Een niet alledaags aandeel
daarin kwam voor de uitgestelde
rekening van schilders als Georges
Croegaert en Georges Vibert die
met virtuoos vilein de wereldse
streken van purperen kerkvorsten
in beeld brachten.
Marine
Wie er van houdt vindt bij Berko
een schitterende verzameling.
De nadruk valt er evenwel op het
marine schilderij, zoals dat in wa
terrijke streken tot ontwikkeling
kwam. Nederland, België, Frank
rijk en Engeland nemen de eerste
plaatsen in. Het zou niet zonder be
lang zijn ook eens wat meer speci
mina van de Scandinaviërs te zien.
Dat aanbod dringt maar moeilijk
tot zuidelijker streken door. Het
zou de collectie aangenaam verbre
den.
Marine omvat in de schilder
kunst voorstellingen van zee, kust,
de rede, riviermonden, het
scheepsbedrijf, de handelsvaart,
kapers en militairen, zeevogelen en
vissery. Dit brede scala kreeg in de
Nederlanden van de zeventiende
eeuw grote aandacht. Het genre
kwam tot ongekende bloei. Het
spectaculaire succes op het gebied
van handel en oorlogen zal daar
niet vreemd aan geweest zijn. De
glorie van de zee werd immers de
roem van de natie en de schilders
waren niet alleen de registrerende
reporters maar hielden zich boven
dien bezig met de 'vereremerking'
van het succes.
We zien hele vloten, de 'onover
winnelijke' inclusief, ten onder
gaan. We zien ook de rust na het
wapengeweld; de handelsvaart is
veilig gesteld en het spel krijgt op
nieuw zijn deel van het leven. Het
water waaraan de Laaglander leeft
kan rustig zijn, ontketend en
woest. Het lokt, zoals de verten
achter telkens nieuwe horizonten
lokken.
De namen zijn zo bekend dat on
middellijk een beeld voor ogen
komt: Vroom, Porcellis, Cuyp, Van
de Capelle, Van Everdingen, Ruis-
dael, Van Goyen, Van de Velde,
Willaerts, De Witte, De Vlieger.
Zij delen het aanzien met buiten
landers als Scott, Brooking, Lor-
rain, Guardi, Canaletto, Vernet,
Friedrich en daarmee zijn we dan
al in de achttiende en negentiende
eeuw beland. Daar vinden we ook
De Loutherbourg, Jongkind, Tur
ner, Constable, Bonington, Crome,
Paul P armen-
tier (1854-1902):
'Les voiliers', te
zien in Knokke.
Homer, Whistler, Boudin, Monet,
Manet, Seurat, Signac, Daubigny,
Le'pine, Courbet, Pisarro.
Bescheiden
Berko legt in Knokke de nadruk
op die negentiende eeuw met een
uitloop naar het begin van de twin
tigste.
Klein geluk, kleine meesters: en
kele Nederlanders, veel Belgen,
een Brit, enkele Fransen, een Deen
en een Zweed.
De tentoonstelling speelt voor
namelijk op charme en laat de kan
sen op een grootse bevlogenheid
onbenut. Want, zoals het geluk in
het kleine is gezocht, zo noodt ook
het hard labeur van de visserman
niet echt tot schreien. Hij houdt
zijn gezin bijeen in tevredenheid,
de vangst is rijk, moeder wacht aan
de vloedlijn.
Die stemming geldt het overgro
te deel van de doeken en panelen.
Bontbevlagde havens, gouden
luchten en spiegelend water over
heersen de dreiging van het duister
tempeest dat bidden leert.
Er is een intrigerend groot doek
van Charles Mertens uit 1888 dat
Zeeuwse vissers laat zien, schaf
tend, slapend, in de weer met een
enkel touwtje. Van Jan Frederik
Schütz (de vader van W.J.) is er het
kleine paneel Bewolkte hemel
(1859). De grote Oostendse marinis-
te Francoise Musin is vertegen
woordigd met een viertal doeken,
er is een schitterend doek van Ni
colaas Riegen en een woedende
storm van de jonker Edward-Jacob
van Heemkerck van Beest. Aan het
fraaie canvas De Schelde tussen
Vlissingen en Breskens van Pieter
Paul Schiedges (1835) kleeft een
aardige historie. Koning Willem II,
die behalve van de cavalerie veel
van Russische duiten én schilderij
en hield, gaf dit schilderij cadeau
aan Leopold I. Het gebeurde niet
zo lang na de kroning van Willem,
de tiendaagse veldtocht en de
Brusselse benoeming van Leo
pold. De belgvriendelijke Oranje
zal niet goed op de hoogte geweest
zijn van de smaak der Coburgers
die deze 'Scheldekwestie' zonder
dank voor het gebruik de deur uit
deden. In de aanbieding, derhalve.
Ten laatste, vanwege de Knokse
zomer die nu eindelijk op gang ge
komen is, prijkt Berko met een
aangenaam ensemble strandge
zichten: parasols, badkoetsen, het
lieve leven, zon in het hoofd, zand
tussen de tenen.
Het is een tentoonstelling die de
mens van nu bij de tijd van toen be
trekt, een tentoonstelling aan de
waterkant die duidelijk maakt dat
'vergane glorie' een betrekkelijk
begrip is.
(Berko Fine Paintings, Marines
Strandscènes, dagelijks van 16
tot 22 uur in het Casino van Knok
ke, Salie des Ambassadeurs. Wer
ken van onder anderen Jan Verhas,
Joseph Jacobs, Dominique De-
bast, Henri-Jacques Bource, Amé-
dée Besnou, Nicolaas Riegen,
Charles-Louis Verboeckhoven,
Carl Bille, Ary Pleijsier, Jan Frede
rik Schültz, Francois Musin, Jo-
hann-Gustav von Holst,
P.P.Schiedges, E-J. van Heems-
kerck van Beest, Everhard Koster,
Charles Kuwasegg, Abram Hulk,
Théophile Lybaert, Hendrik
Schaefels, Paul Parmentier, Char
les Mertens, Ernest Azema, Charels
Boland, Joseph Francois, Albert
Sirtaine, Paul Hagemans, Frans
Smeers, Lucien Frank, Paul Mat-
thieu en Jehan Frison.
Overige collectie: Berko, Kust-
laan 163, Knokke.
Grote zaal Casino: Fernando
Botero, 15 tot 24 uur.)
LONDEN - De befaamde Opera van Peking is deze week begonnen aan een reeks voorstellingen in de Royal Fes
tival Hall in Londen. Er komen in deze kaleidoskoop van dans, drama, acrobatiek en komedie tal van spektacu-
laire scènes voor. De voorstellingenreeks in de Engelse hoofdstad duurt tot eind augustus. (foto ap>
UTRECHT (GPD) - Het Centraal
Museum heeft een van de laatste
abstracte werken van de schilder
Bart van der Leek aangekocht. Het
doek 'Compositie' is geschilderd in
1921; Van der Leek (een goede
vriend van de Utrechtse architect
Gerrit Rietveld) heeft het in 1924
aan mevrouw Schroder ten ge
schenke gegeven. Sindsdien heeft
het in het Rietveld-Schröderhuis
gehangen.
Over de prijs waarvoor het is ge
kocht wil het Centraal Museum
geen mededelingen doen. De aan
koop is mogelijk geworden door
een bijdrage van de vereniging
Rembrandt. De familie Rietveld
heeft een aanzienlijk lagere prijs
gevraagd dan waarvoor het on
langs is getaxeerd. Dit vanwege de
goede relatie met het Centraal Mu
seum en met de directrice mevr.
drs. A. Janssens, die al lang gele
den aan de familie had laten weten,
dat zij het doek graag zou willen
kopen. Dat verlangen werd weer
actueel, toen het Rietveld-Schrö
derhuis aan het Centraal Museum
in beheer werd gegeven: Van der
Lecks schilderij heeft er vanaf de
eerste dag gehangen en maakte in
deze zin onderdeel uit van het huis.
Het schilderij verkeert in goede
staat en hangt thans op de tentoon
stelling in het Centraal Museum
die is gewijd aan het archief van het
Rietveld-Schröderhuis. Het is nog
onbekend of het schilderij weer
naar het huis zal terugkeren, of dat
het in het Centraal Museum blijft.
Mevrouw Janssens is erg gelukkig
met de aankoop: „Niet alleen is.het
een 'document', dat vanzelfspre
kend in de Rietveld-Schrödercol-
lectie past, het is ook een uiterst be
langrijke aanvulling van het eigen
bezit aan Stijl-kunst".
Stijl
Bart va.i der Leek (1876-1961),
evenals Rietveld en Theo van
Doesburg in Utrecht geboren, be
hoorde samen met de twee ande
ren tot de oprichters van De Stijl,
een beweging die grote invloed
heeft gehad op de schilderkunst en
de architectuur in Nederland en
Duitsland. Van der Leek is slechts
een jaar lid van De Stijl gebleven:
het manifest van 1918 heeft hij niet
eens meer ondertekend. Toch blijft
zijn naam onverbrekelijk aan deze
beweging verbonden: veel van zijn
werk vertoont de kenmerkende ei
genschappen van de Stijl - vlakken
in primaire kleuren op een witte
achtergrond. Hoewel zijn werk op
het eerste gezicht grotendeels ab
stract is, is er slechts een korte pe
riode in zijn levèn geweest, dat hij
werkelijk abstract heeft geschil
derd. Dat wil zeggen, zonder dat er
een relatie met de zichtbare werke
lijkheid was. Behalve in de periode
van 1917-1921 zijn er van zeer veel
werken voorstudies bekend, die
zichtbaar maken hoe Van der Leek
een herkenbaar tafereel steeds
meer schematiseerde tot een essen
tiële weergave in gekleurde vlak
ken.
Van het vierkante schilderij, dat
nu door het Centraal Museum is
aangekocht zijn dit soort voorstu
dies niet bekend. Reden voor de
kunsthistoricus Cees Hilhorst om
in zijn meest recente studie over
Van der Leek te constateren, dat
hier sprake is van een 'echt' ab
stract schilderij - hoogstwaar
schijnlijk het laatste dat hij heeft
geschilderd. Die opvatting wordt
ondersteund door het feit, dat in
het Stedelijk Museum een soortge
lijk schilderij aanwezig is (uit de
periode 1918-1920), waarvan zeker
is, dat Van der Leek het als abstract
heeft bedoeld.
