CTAD LEIDEN
'Duinbehoud'
geeft verzet
tegen LDM op
'Planten kunnen kleine fabriekjes worden'
LEIDSCH m DAGBLAD
Nieuwe plannen voor
braakliggend terrein
ZATERDAG 13 AUGUSTUS 1988
Matilo
In buurthuis Matilo wordt volgende
week een aantal activiteiten voor kin
deren georganiseerd. Maandag 15
augustus staat pannekoeken bakken
op het programma, aanvang 14.00
uur, Dinsdag kunnen kinderen van
14.00 tot 15.30 uur kleren beschilde
ren. Een bezoek aan Artis staat voor
woensdag op het programma voor
kinderen van zes tot en met twaalf
jaar. Vertrek om 10.30 uur vanaf het
buurthuis, opgeven vóór 17 augustus.
Donderdag wordt een bezoek ge
bracht aan De Bult, waar spelletjes
worden gedaan. Om 14.00 uur verza
melen bij het buurthuis.
Wandeltocht
Wandelsportvereniging Zuid-West
Leiden organiseert woensdag 17 au
gustus een zomeravondwandeltocht.
Deelnemers kunnen kiezen uit afstan
den van vijf, tien en vijftien kilometer.
De start is tussen 18.00 en 19.00 uur
bij de kantine van VTL aan de Voor-
schoterweg.
Tentoonstelling
In de Oranjerie van de Hortus Botani
cus is tot en met 18 september een
kleine tentoonstelling te zien met de ti
tel "Avonturen in een nieuw natuur
historisch museum", georganiseerd
door het Rijksmuseum van Natuurlijke
Historie en het Rijksmuseum van
Geologie en Mineralogie. Hier worden
de plannen voorgesteld voor de nieu
we Nationale Natuurhistorische Pre
sentatie, die in 1993 in het Pesthuis te
zien zal zijn. Voorts kunnen bezoe
kers spelenderwijs kennisnemen van
planten, dieren, voorwerpen en ver
schijnselen in de natuur en wordt een
indruk gegeven van het werk van het
Museum van Natuurlijke Historie. De
Hortus Botanicus is dagelijks ge
opend van 9.00 tot 17.00 uur, op zon
dag van 10.00 tot 17.00 uur.
Antiekbeurs
In de Groenoordhallen wordt 19, 20
en 21 augustus een antiekbeurs ge
houden, waar volgens de organisato
ren iedere liefhebber en verzamelaar
aan zijn trekken kan komen. De ope
ningstijden: vrijdag van 16.00 tot
21.00 uur, zaterdag van 11.00 tot
17,00 uur en zondag van 11.00'tot
18.00 uur.
Democraten
De campagnekaravaan van de Jonge
Democraten, de vrijzinnig democrati
sche jongerenorganisatie, doet vrij
dag 19 augustus Leiden aan. In een
bus die wordt neergezet aan het Ra
penburg kunnen jongeren tussen 9.00
en 12.00 uur informatie krijgen over
de JD en andere politieke jongerenor
ganisaties zoals JOVD, CDJA en Jon
ge Socialisten. De campagne heeft tot
doel jongeren voor politiek te interes
seren.
Aan Klokpoort en Langegracht
De vier te restaureren panden aan de Oostdivarsgracht. Rechts van de woningenop de hoek met de Lange
gracht worden 13 nieuwe huizen en een bedrijfsruimte gebouwd. (foto Jan Holvast)
Van de vier te restaureren pan
den zijn de middelste, met de trap
gevel en een brede topgevel, rijks
monument. De monumentale pan
den werden gebouwd tussen 1612
en 1614. De twee andere huizen
worden aangemerkt als beeldbepa
lende panden. Alle vier de wonin
gen verkeren momenteel in een
zeer slechte staat.
Het Leidse architectenbureau
Barkema Partners heeft voor de
gemeente het restauratieplan ge
maakt. De huizen worden na de in
grijpende opknapbeurt verhuurd.
Het zal gaan om vier ruime wonin
gen waarvan de huur dicht bij de
600 gulden per maand zal komen te
liggen. De restauratiewerkzaamhe
den zullen ongeveer een jaar in be
slag nemen.
LEIDEN De Stichting Duinbe
houd is in principe bereid haar ver
zet te staken tegen de capaciteits
uitbreiding van de LDM in Berk-
heide-Zuid. Voorwaarde is wel dat
deze uitbreiding het herstel van het
duinmilieu in een nabijgelegen
duingebied niet doorkruist. De
stichting onderzoekt op dit mo
ment wat de gevolgen zijn van de
uitbreiding voor het bewuste na
tuurgebied de Boerendel, gele
gen tussen Katwijk en de Wasse-
naarse Slag. Na dit onderzoek zal
de stichting besluiten of zij haar
verzet tegen de LDM-plannen
staakt.
De Stichting Duinbehoud en de
Leidsche Duinwatermaatschappij
strijden al geruime tijd over de
vraag of en hoe de winmiddelen
van de LDM moeten worden uitge
breid. 'Duinbehoud' was tot voor
kort van mening dat er geen nieu
we winputten hoefden te worden
geslagen om de capaciteit te ver
groten.
Albert Salman van de Stichting
Duinbehoud: "De LDM bouwt nu
een nieuwe voorzuiveringsinstalla
tie in de Katwijkseduinen. Als die
klaar is, kan er schoner oppervlak
tewater in de duinen worden geïn
filtreerd. Schoner duinwater bete
kent dat er minder algenbloei zal
optreden en dat de winputten min
der snel zullen zijn verstopt".
"Er is uitgerekend dat de capaci
teit alleen al dank zij de voorzuive
ringsinstallatie met veertig procent
toeneemt. Wij meenden dat daar
mee de problemen grotendeels
voorbij zouden zijn. Volgens ons
hoefden er daarom geen nieuwe
winputten te worden geslagen".
"De LDM stelt nu echter dat het
bijna een jaar duurt voordat alle
oude verstoppingen zijn opge
ruimd. Ze zou daarom niet eerder
dan eind 1989 volledig kunnen pro
fiteren van de voordelen van de
zuiveringsinstallatie. Te laat dus
om de 'piek' in het waterverbruik
op te vangen die zich in het voor
jaar van 1989 kan voordoen".
Haast
Deze week hebben LDM en
Stichting Duinbehoud een gesprek
gehad over dit probleem. Salman:
"De LDM heeft ons nog niet hele
maal kunnen overtuigen omdat ze
nog niet alle gegeven op tafel heeft
kunnen leggen. Het is de bedoeling
dat we die volgende week krijgen.
We hebben inmiddels wel een gro
ter inzicht gekregen in het pro
bleem. Vandaar dat we iets meer
begrip hebben gekregen voor de
noodzaak van de uitbreiding".
Overigens doet zich nóg een pro
bleem voor. Zoals eerder gezegd
wil 'Duinbehoud' het onderzoek
naar de gevolgen voor 'Boerendel'
afwachten voordat ze een besluit
neemt over de uitbreiding. Dat on
derzoek wordt over enkele weken
verwacht. De LDM echter wil op zo
kort mogelijke termijn beginnen
met de uitbreiding. "We hebben de
LDM gevraagd nog enkele weken
te wachten, maar ze voelt daar niet
veel voor want ze heeft grote
haast".
Ondanks de haast die de LDM
aan de dag legt, geeft Salman het
drinkwaterbedrijf een compliment
voor haar opstelling. "We hebben
de indruk gekregen dat het bedrijf
inderdaad zijn best heeft gedaan
om andere oplossingen te beden
ken. Bovendien verleent de LDM
alle medewerking aan het onder
zoek in de 'Boerendel' en aan on
derzoek om de schade voor het
duingebied bij een eventuele uit
breiding zo veel mogelijk te beper
ken".
Zoals op bovenstaande tekening gaan de woningen met bedrijfsruimten
er uit zien die volgend jaar worden gebouwd aan de Klokpoort/Langeg-
racht. Rechts is ook de uitbreiding van het gezinsvervangend tehuis De
Ankerplaats, aan de Oude Singel, zichtbaar.
LEIDEN - De Woningbouwvereni
ging Leiden heeft een nieuw bouw
plan laten maken voor twee al ja
renlang braakliggende terreinen
aan de Klokpoort en de Lange
gracht. De nieuwe bebouwing zal
bestaan uit 35 driekamerwonin
gen, vijf bedrijfsruimtes en een
kleine uitbreiding van het gezins
vervangend tehuis De Anker
plaats.
Het is niet de eerste keer dat voor
de twee lokaties een bebouwings
plan is gemaakt. Een vorig plan is
gesneuveld omdat het te duur was
en tot een controverse leidde tus
sen de opdrachtgever, de Woning
bouwvereniging Leiden en het ar
chitectenbureau Barkema Part
ners dat verantwoordelijk was voor
het toenmalige plan.
De woningbouwvereniging
heeft daarna haar ambitieuze pro
gramma van eisen aangepast en
het Amsterdamse architectenbu
reau Loerakker, Rijnboutt, Ruijs-
senaars, Hendriks bv opdracht ge
geven een eenvoudiger en goedko
per bouwplan te maken. Of het bu
reau daarin is geslaagd moet straks
blijken uit de offerte van de aanne
mer.
Ouderenwoningen
Het plan dat nu op tafel ligt be
staat uit twee bouwblokken waar
van het grootste is gesitueerd aan
de Klokpoort, tussen de Lange
gracht en het gezinsvervangend te:
huis De Ankerplaats aan de Oudé
Singel. De begane grond van het
complex is bestemd voor vier be
drijfsruimtes. Daartussen ligt een
centrale entree met een trappen
huis en een lift. Op de verdiepingen
komen 22 kleine driekamerwonin
gen met een inpandig balkon aan
de straatzijde. De entree van de wo
ningen is gelegen aan een galerij
aan de achterkant van het com
plex. Het gebouw aan de Klok
poort wordt vier tot vijf bouwlagen
hoog. Alle woningen worden via
een lift bereikbaar en in principe
bestemd voor ouderen (55+).
Het gezinsvervangend tehuis De
Ankerplaats, aan de Oude Singel,
wordt een klein stukje uitgebouwd
langs de Klokpoort. Tussen deze
uitbouw en de overige nieuwbouw
komt een poort die straks toegang
geeft tot de tuin van De Anker
plaats.
Het andere bouwblok komt aan
de Langegracht op de hoek met de
Oostdwarsgracht, waar tot voor
kort ondermeer het geboortehuis
stond van Goeie Mie. In dit com
plex van vier bouwlagen komen
een bedrijfsruimte en 13 drieka
merwoningen met weer een inpan
dig balkon of een tuintje. Deze wo
ningen krijgen een portiekontslui
ting. Het gebouw aan de Lange
gracht ziet er verder niet wezenlijk
anders uit dan het complex aan de
Klokpoort. Beide bouwblokken
worden opgetrokken uit een lichte
steensoort.
De bedoeling is om volgend jaar
maart de eerste paal te slaan voor
de nieuwbouw. Het zal ongeveer
een jaar duren voordat de beide
complexen klaar zijn. De wonin
gen worden door de Woningbouw
vereniging Leiden verhuurd voor
een bedrag van rond de 500 gulden
per maand. Vpor de bedrijfsruim
ten wordt mettertijd naar gegadig
den gezocht.
Monumenten
In de loop van dit jaar wordt, in
opdracht van de gemeente Leiden,
ook een begin gemaakt met de res
tauratie van vier monumentale
panden aan de Oostdwarsgracht,
grenzend aan de toekomstige
nieuwbouw. Van de vier woningen
is er thans nog één bewoond. De
gemeente verwacht deze bewoners
spoedig aan andere huisvesting te
kunnen helpen.
Centrum voor fytotechnologie onderzoekt stofwisseling planten
LEIDEN "In de toekomst zullen
planten, veel meer dan nu het geval
is, worden gebruikt voor de fabri
catie van grondstoffen. Veel che
mische verbindingen kunnen op
dit moment niet of nauwelijks door
de industrie worden gemaakt om
dat de scheikundige processen
veel te ingewikkeld zijn. Die stof
fen zouden echter wel kunnen wor
den gefabriceerd door planten,
waarvan het erfelijk materiaal is
veranderd. Planten worden zo klei
ne fabriekjes voor bijvoorbeeld far
maceutica".
door
Wim Wegman
"Maar voor het zo ver is, zal er
eerst meer kennis moeten komen
over de 'stofwisseling' van planten.
Hoe worden stoffen in de plant'ge
maakt, welke wegen leggen die
stoffen in planten af en op welke
manieren kunnen die processen
worden veranderd. Dat soort zaken
willen we onderzoeken in het nieu
we centrum voor fytotechnologie
in Leiden", zegt dr. Freek Heide-
kamp, project manager moleculai
re plantenbiotechnologie van
TNO.
Begin vorige maand onderteken
den TNO en de Leidse universiteit
een samenwerkingscontract voor
het centrum. Als alles volgens plan
verloopt, moet dat centrum begin
volgend jaar gaan draaien. Wat er
precies zal gaan gebeuren, is nog
niet helemaal duidelijk. Een spe
ciale commissie is op dit moment
bezig om de verschillende taken
die het centrum zou kunnen uit
voeren op een rijtje te zetten. Het is
de bedoeling dat die commissie dit
najaar haar plannen presenteert.
Toch wil Heidekamp alvast een
klein tipje van de sluier oplichten.
"Zowel TNO als de vakgroep mole
culaire plantkunde van de Leidse
universiteit, met wie TNO gaat sa
menwerken, zijn geïnteresseerd in
zogenoemde transformatie- en re
generatie-technieken. Zoals het er
nu naar uitziet", zegi hij, "zal ook
het centrum voor fytotechnologie
op die onderzoeksgebieden actief
zijn".
Nieuwe soort
Transformatie-technieken zijn
methoden om erfelijk materiaal
van het ene organisme over te
brengen op een ander. Op die ma
nier kunnen de nuttige eigen
schappen van een bepaalde plant
doelgericht worden 'ingebouwd' in
andere soort plant. Daardoor ont
staat in feite een nieuwe soort plant
die, als het goed is, de nuttige ei
genschap aan zijn nakomelingen
doorgeeft.
Wetenschappers hebben inmid
dels verschillende technieken be
dacht waarmee het erfelijk materi
aal van planten kan worden veran
derd. Die technieken werken ech
ter nog niet bij alle soorten. Heide
kamp: "Met de zogenoemde twee-
zaadlobbige planten, is men al heel
ver, Bij de eenzaadlobbige planten
echter, zoals de graansoorten, wer
ken die technieken niet goed. En
dat is jammer. Want als granen er
felijk veranderd zouden kunnen
worden, en dus nieuwe, nuttige ei
genschappen kunnen krijgen, zou
dat van geweldige betekenis zijn
voor de voedelproduktie".
Met verbetering van de transfor
matietechnieken zijn de weten
schappers er echter nog niet. Het
punt is namelijk dat die technieken
vooralsnog worden toegepast op
afzonderlijke plantecellen of op zo
geheten microsporen dat zijn de
'voorlopers' van pollenkorrels. Uit
die cellen of microsporen moet ver
volgens weer een volledige plant
worden opgekweekt. Bij een aantal
plantensoorten is dat niet zo'n
bleem. Bij veel andere soorten ech
ter, waar onder weer de meeste gra
nen, hebben deze zogeheten rege
neratie-technieken nog maar
nig succes.
Heidekamp: "Het heeft dus geen
zin om technieken te bedenken om
het erfelijk materiaal van planten
te veranderen als die planten ver
volgens niet kunnen worden opge
kweekt. Vandaar dat ook het nodi
ge onderzoek wordt verricht naar
verbetering van de regeneratie-
technieken".
Bacteriën
Het centrum voor fytotechnolo
gie zal, zo blijkt uit Heidekamps
woorden, ook de nodige aandacht
schenken aan de overdracht van
'signalen' tussen bacterieën en
planten. "Dat klinkt misschien een
beetje vreemd, maar een bepaalde
soort bodembacterie speelt een
grote rol bij transformatie-technie
ken. Die bacterie zorgt ervoor dat
'nieuw' erfelijk materiaal in een
plant terecht komt. Ze is, om het zo
maar te zeggen, de wetenschap te
hulp geschoten".
"Een probleem is nu dat die bac
terie niet bij alle plantensoorten
haar werk doet. Wij willen nu we
ten waardoor dat precies komt.
Vermoedelijk worden er verschil
lende stoffen uitgewisseld tussen
de bacterie en de plant, waardoor
de bacterie, zeg maar, in staat
wordt gesteld om een deel van zijn
erfelijk materiaal over te brengen
in de plantecel".
"Als we er achter komen om wel
ke stoffen het gaat en hoe het pro
ces verloopt, kunnen we er mis
schien voor zorgen dat de bacterie
ook bij de andere plantensoorten
haar werk doet. Dat zou de trans
Freek Heidekamp (rechts) en André Schram van TNO: "Als granen erfelijk veranderd zouden kunnen worden,
zou dat van geweldige betekenis zijn voor de voedselproduktie". «foto Henk Bouwman)
formatie-techniek een flink stuk
verder brengen", zegt Heidekamp.
"Op langere termijn, maar dat is
echt iets voor de toekomst, willen
we onderzoeken hoe het 'stofwisse
lingsproces' in planten verloopt.
Daarmee hopen we een groter in
zicht te krijgen in de fabricage van
stoffen in planten en de manier
waarop die fabricage kan worden
aangepast. Op deze wijze zouden
we planten ertoe kunnen aanzetten
om nieuwe chemische verbindin
gen te maken, stoffen bijvoorbeeld
die uiterst waardevol zijn maar niet
of nauwelijks industrieel kunnen
worden vervaardigd. Daar zit een
grote toekomst in. Ik denk dat de
boer van het jaar 2000 veel meer
een producent zal zijn van grond
stoffen dan van gewassen".
Geheimhouding
TNO en de Leidse universiteit
hebben de samenwerkingsover
eenkomst getekend om zo te kun
nen profiteren van onder meer el-
kaars kennis. Heidekamp: "De
vakgroep moleculaire plantkunde
doet voornamelijk aan fundamen
teel onderzoek. Dat is iets dat TNO
ook doet, maar die verricht daar
naast ook onderzoek naar de toe
passing van kennis. Bovendien
werkt TNO veel in opdracht van
onder meer het bedrijfsleven".
"Door nu te gaan samenwerken,
kan TNO, en zijn opdrachtgevers,
profiteren van de kennis van de
universiteit, terwijl de universiteit
op haar beurt weer kan profiteren
van de kennis die TNO en haar
klantenkring hebben. Op deze ma
nier heeft de universiteit echter
ook profijt van het geld dat het be
drijfsleven bijdraagt. Zo worden
we er allemaal beter van".
De samenwerking brengt echter
ook enkele problemen met zich
mee. "Een punt is dat veel op
drachtgevers geheimhouding ei
sen van de resultaten van onder
zoeken. In de universitaire wereld
is men echter gewend om die resul
taten openbaar te maken. Terecht
óok, want wetenschappelijke ken
nis moet in principe voor iedereen
toegankelijk zijn".
"Wat het centrum betreft zal nu
een middenweg moeten worden
gevonden. Kennis die tijdens een
onderzoek is verworven kan open
baar worden gemaakt, mits de op
drachtgever dat toestaat. Over dit
punt moeten nog afspraken wor
den gemaakt. Hoe die er uit zullen
gaan zien, is nu nog moeilijk te zeg
gen. Maar er zal een vorm voor
moeten worden gevonden".
STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN
