Bomers voelde zich in China best thuis
Wijziging Wereldraad bepleit
Voorzichtig zijn in ons oordeel
PAGINA 2
GEESTELIJK LEVEN
ZATERDAG 13 AUGUSTUS 1988:
HAARLEM (GPD) - Als
buitenstaanders moeten we
voorzichtig zijn in ons oor
deel over de ingewikkelde
kerkelijke situatie in China.
Tegen de achtergrond van
wat de gelovigen van alle
godsdiensten hebben moe
ten doorstaan kun je er al
leen maar begrip voor heb
ben dat sommigen bereid
zijn tot compromissen met
de communistische autori
teiten.
Dat zegt de Haarlemse bisschop
Bomers die onlangs een bezoek
bracht aan de Volksrepubliek Chi
na. Hij heeft de indruk dat het aan
tal katholieken dat trouw is geble
ven aan de band met Rome aan
zienlijk groter is dan de aanhang
van de 'patriottische kerk' uit de re
volutie.
Bisschop Bomers zat op uitnodi
ging van een kennis uit zijn eigen
tijd als missionaris in een delegatie
van de rooms-katholieke hulporga
nisatie 'Caritas Zwitserland', die in
China ontwikkelingsprojecten
moest beoordelen. De Europese le
den van de delegatie werden bege
leid door een in Hong Kong wonen
de Chinese priester die als reislei
der en tolk optrad.
De reis voerde naar Shanghai,
Beijing (Peking) en Guangzhou
(Kanton), terwijl uit Shanghai ook
nog een bezoek werd gebracht aan
Sheshan, een bedevaartsoord voor
katholieken waar ook één van de
zeven priesterseminaries van het
land staat. Tot de projecten waar
het gezelschap heen ging behoor
den scholen, medische plaatsen en
bejaardenhuizen. In Shanghai
werd gesproken over de stichting
van een eigen drukkerij voor het
aartsbisdom.
Ondergronds
De Haarlemse bisschop heeft zo
wel met de officieel erkende Ka
tholieke Kerk als met de 'onder
grondse kerk' kennisgemaakt. Dat
laatste is vrij uitzonderlijk, want
voor de meeste buitenlanders is
een ontmoeting met de dissiden
tenbeweging onmogelijk.
De Rooms-Katholieke Kerk in
China raakte in de jaren vijftig ten
gevolge van de hevige vervolgin
gen ernstig verdeeld. Onder zware
druk moest een deel van de kerk al
le banden met het Vaticaan verbre
ken en via de 'Patriottische Associ
atie" samenwerken met de Chinese
autoriteiten. Evenals de protes
tantse kerken moeten de katholie
ken mee in de zogenaamde 'drie-
zelf-beweging': zelfbestuur, finan
ciële onafhankelijkheid en een ei
gen Chinese leer.
Priesters en bisschoppen die
trouw aan Rome wilden blijven
werden gevangen gezet of kregen
huisarrest. In de twintig jaar die
volgden zijn op veel bisschopsze
tels stromannen van het Chinese
regime benoemd zonder toestem
ming van de paus. Het Vaticaan
heeft de Volksrepubliek China
nooit diplomatiek willen erkennen
en zal dat ook niet doen zonder een
goede regeling voor de bisschop
pen die in functie zijn buiten toe
stemming van het centrale leerge
zag in Rome.
Onder de rooms-katholieken die
weigerden tot een compromis te
komen met de autoriteiten groeide
een ondergrondse beweging, waar
van niemand de precieze omvang
kent. Bomers heeft bij zijn bezoek
aan China getallen gehoord die er
op neerkomen dat de ondergrond
se Rome-getrouwe kerk twee- tot
driemaal zo groot is als de erkende
patriottische kerk. „De situatie is
erg ingewikkeld en moeilijk. Aan
de ene kant heeft de patriottische
beweging vreselijke dingen ge
daan. Anderzijds moet je er begrip
voor hebben dat een deel van de
kerk onder de uiterst moeilijke om
standigheden van de jaren vijftig
geprobeerd heeft iets van de kerk
overeind te houden".
„Er zijn kwade elementen die
veel te ver zijn gegaan in hun sa
menwerking met de communisten,
maar er zijn in de patriottische be
weging ook priesters en leken die
uitstekend werk hebben gedaan en
die misschien in hun hart wél
trouw zijn gebleven aan de paus.
Ze doen mee in de nationale kerk
om invloed te kunnen uitoefenen.
Ik heb zelfs gehoord aat er pries
ters zijn die hun officiële functie
combineren met werk voor de on
dergrondse kerk.
Noodzaak
Hoe verdeeld de kerk is reali
seerde bisschop Bomers zich toen
hij in Hong Kong een 'echte', dat
wil zeggen door Rome benoemde
bisschop ontmoette, nadat hij in
China zelf drie patriottische bis
schoppen had gesproken. De 'ech
te' bisschop was Dominique Tang,
die 22 jaar gevangen heeft gezeten.
In Shanghai bezocht hij bisschop
Aloysius Jin. „De eigenlijke aarts
bisschop van Shanghai, Ignatius
Kung Pingmei, is in januari vrijge
laten en zit nu in de Verenigde Sta
ten".
Bisschop Jin voelt wel wat voor
de patriottische kerk. "Hij zei dat
hij de paus wel respecteert, maar
dat de Chinese kerk zelfstandig,
dus los van Rome moet functione
ren. Hij, beriep zich daarbij op uit
spraken van het Tweede Vaticaans
Concilie over de plicht van de kerk
om op de tekenen des tijds in te
gaan. Volgens Jin is het een teken
van deze tijd dat de kerk in China
alleen kan overleven zonder in
menging van buitenaf. Hij vindt
dat de paus dat moet erkennen.
Van bisschop Tang hoorde ik pre
cies het tegenovergestelde. Die zei
dat hij zichzelf niet meer rooms-ka-
tholiek zou durven noemen als hij
zou breken met de paus. Heel veel
bisschoppen, priesters en gelovi
gen hebben voor die overtuiging
vreselijk moeten lijden, dat moeten
we wel bedenken".
Bisschop Tang is een voorbeeld
van die martelaars. Toen hij in 1980
na 22 jaar werd vrijgelaten heeft de
regering de priesters in zijn bisdom
voor de keus gesteld: Tang weer als
bisschop of een priester van de pa
triottische kerk. De priesters kozen
voor Tang en zijn benoeming kreeg
de instemming van het Vaticaan.
Maar toen hij om medische rede
nen in het buitenland vertoefde en
van die gelegenheid gebruik maak
te om de paus in Rome te bezoe
ken, werd dat door de Chinese re
gering opgevat als een poging om
het Vaticaanse gezag over de Chi
nese kerk te herstellen. Tang kreeg
geen toestemming terug te keren
naar Kanton en woont sindsdien in
ballingschap in HongKong.
Bloeiperiode
De ondergrondse kerk maakt
een enorme bloeiperiode door,
hoorde Bomers in China. De Haar
lemse bisschop was in de gelegen
heid om buiten het reisprogramma
om op een avond met vertegen
woordigers van de Rome-getrou-
wen te spreken. „Vooral op het
platteland floreert de ondergrond
se kerk. In sommige dorpen die
van oudsher katholiek waren kan
men in alle openheid z'n gang gaan.
Elders ligt het veel moeilijker en
moet er veel in het geheim gebeu
ren. Er worden samenkomsten ge
houden in boerenschuren. Wat de
mensen bij elkaar houdt is de
trouw aan de universele kerk en
het gezag van de paus en de veraf
schuwing van alles wat met com
munisme te maken heeft. Sommi
gen zijn daar heel radicaal in. De
ondergrondse beweging functio
neert volledig als kerk, compleet
met in het geheim gewijde pries
ters en bisschoppen".
Waar de scheidslijn loopt tussen
de patriottische kerk en de onder
grondse beweging is niet altijd pre
cies te zeggen. Volgens Bomers lo
pen de zaken wel eens door elkaar.
„Er werd mij verteld dat de gelovi
gen precies weten welke geestelij
ken ze kunnen vertrouwen en wel
ke niet. Ze gaan alleen ter commu
nie of ter biecht bij priesters die
hen aanstaan".
Een fraai staaltje van de 'eigen
zinnigheid' van gelovigen is de wij
ze waarop de bedevaartsplaats
Shesan weer als kerkelijk oord in
gebruik werd genomen. De bewo
ners van een aantal vissersdorpen
in de buurt van Shanghai hebben
Sheshan met geweld voor de kerk
'heroverd', ondanks pogingen van
de Chinese autoriteiten hen te
stoppen. Shesan krijgt nu weer een
enorme toeloop van bedevaartgan
gers. Bomers heeft er de eucharis
tie gevierd. In Shanghai heeft hij in
de kathedraal een mis bijgewoond.
Een wonderlijke ervaring, want al
les gaat nog volgens de gebruiken
van vóór het Tweede Vaticaans
Concilie, compleet met Latijn als
voertaal.
Huisgemeenten
kontakt gehad, maar bisschop Bo
mers hoorde wel dat de protestan
ten nog meer dan de katholieken
geprofiteerd hebben van de libera
lisering. Van tweespalt tussen een
'officiële' en een ondergrondse
kerk is bij de protestanten veel
minder sprake, hoewel er ook on
der hen de afgelopen dertig jaar il
legale huisgemeenten zijn ontstaan
die weinig met de kerkelijke ge
zagsdragers te maken willen heb
ben.
Over de tijd van de heftige gods
dienstvervolgingen, met name on
der de Culturele Revolutie, wordt
in China openlijk vol afschuw ge
sproken, vertelde Bomers. „Alle
godsdiensten hebben vreselijk ge
leden. Er zijn enorm veel kerken en
tempels beschadigd en afgebro
ken. Niemand keurt dat goed, ook
de Chinese autoriteiten niet. Sinds
de liberalisering op gang is geko
men worden er weer oude kerken
geopend en nieuwe gebouwd. In 1
Guangzhou bijvoorbeeld zijn ze-1
ven kerken teruggegeven, waarvan
er nu drie weer voor de eredienst
worden gebruikt. In Bejing zijn vijf
katholieke kerken in gebruik en
staan er meer op de nominatie om
heropend te worden. Voor nieuwe
wijken bestaan bouwplannen".
De kennismaking met China was
voor bisschop Bomers een openba- j
ring. Hoewel hij weinig van het
platteland zag, is zijn algemene in
druk dat het land een stuk wel
varender is dan hij tevoren uit de
verhalen had begrepen. „De veran
deringen in het landbouwbeleid
hebben vrucht afgeworpen. De
boeren mogen een eigen stukje
grond bewerken en hoeven maar
een deel van de opbrengst tegen
een vastgestelde prijs te verkopen.
De rest brengen ze zelf naar de
markt in de dichtst bijzijnde dor
pen of steden. Overal hoorden wij
dat de produktie daardoor met ge
weldige sprongen omhoog is ge
gaan. Het gemiddelde inkomen
van de Chinezen ligt voor onze be
grippen erg laag, maar door de ver
betering in de voedselsituatie is de
stuk opgekrikt".
Voor het proces van liberalise
ring in China heeft Bomers veel
waardering. „Het land staat aan al
le kanten open voor hulp en know
how van buitenaf. Iedereen kan het
land binnenkomen met een visum
en zolang je je maar houdt aan het
voorschrift om in hotels te over
nachten, kun je bijna overal gaan
waar je wilt. Alleen op het platte
land zijn nog gebieden die gesloten
zijn voor buitenlanders. Hoewel we
door de taalbarrière natuurlijk wei
nig rechtstreekse kontakten kon
den hebben, maakten de Chinezen
op ons een erg positieve indruk. Er
wordt hard geploeterd om wat te
bereiken. Daar kun je alleen maar
respect voor hebben".
Even voelde bisschop Bomers
kriebels bij de gedachte om zijn
vroegere missionaire stiel weer op
te pakken. „Ik voelde me best thuis
in China. Als het zou kunnen, zou
ik er zo beginnen. Door mijn erva
ring in Ethiopië weet ik wat het is
onder een communistisch bewind
te moeten werken. Ik heb altijd ge
leerd niet te veel naar het systeem,
maar naar de mensen te kijken. Als
je dat dóet, is er best mee te leven".
HANNOVER (ANP) - De Wereld
raad van Kerken zou van structuur
moeten veranderen om zowel de
leiders als de basis van de lidker
ken ruimte en beslissingsbevoegd
heid te geven. Voorts zou het aantal
lidkerken van de Wereldraad moe
ten worden uitgebreid.
Dat bepleitte de secretaris-gene
raal van de Wereldraad, de Urugu-
ayaan Emilio Castro, tijdens de
openingszitting van het Centraal
Comité van de Wereldraad in Han
nover. Het comité komt eens in de
anderhalf jaar bijeen en bestuurt
de Wereldraad tussen de grote as
semblees in.
De Wereldraad streeft sinds het
begin van de jaren tachtig naar ver
groting van het aantal vrouwen,
jongeren, leken en minderheden in
de afvaardigingen van de lidker
ken. Zo is het de bedoeling dat tij
dens de zevende assemblee, die in
1991 in Canberra wordt gehouden,
veertig procent van de afgevaardig
den vrouw en 15 procent jongere is.
Het probleem is echter dat vrou
wen en jongeren het in hun kerken
meestal niet voor het zeggen heb
ben en ook niet worden erkend als
woordvoerder. Daarmee dreigen
beslissingen van de Wereldraad
steeds meer aan belang en steun te
verliezen.
Om zowel de „ervaring en de
steun van de kerkelijke leiders" als
de „verrijkende participatie van
jongeren en vrouwen" te behou
den. stelde Castro voor een 'twee
kamer-systeem' in te voeren of -
„minder formeel en inspirerender"
- tussen de assemblees in de kerke
lijke leiders apart nog eens bijeen
te roepen.
Een slecht idee, zo betoogde
daarop onder anderen de angli
caanse Jean'Mayland uit Engeland.
„In het twee-kamer systeem zit het
gevaar van een onderverdeling
naar een eerste en tweede klasse.
Een aparte bijeenkomst voor ker
kelijke leiders doet vrezen dat daar
de echte besluiten zullen worden
genomen", aldus Mayland.
Castro zei te hopen dat de deel
neming vaq vrouwen en jongeren
in de Wereldraad een „corrigende"
invloed op de lidkerken heeft, zo
dat deze groepen ook een beslis
sende stem in hun kerk krijgen.
Wat de uitbreiding van het aantal
lidkerken betreft wees Castro erop
dat de Wereldraad van Kerken met
zijn ruim 300 lidkerken maar „een
nederige dienaar" is van de oecu
menische beweging.
De voorzitter van het Centraal
Comité, de ..Westduitser Heinz-
Joachim Held, laakte tijdens zijn
openingstoespraak in felle bewoor
dingen dat de kerken zich tot nu
toe veel te weinig zorgen hebben
gemaakt over de aantasting van het
milieu, „Gods schepping „De We
reldraad is altijd heel duidelijk ge
weest in zijn overtuiging dat de
mens naar Gods Beeld is gescha
pen en dat discriminatie en uitbui
ting van mensen dus een grove
zonde is. Maar dat het milieu is ver
vuild, wordt altijd meer opgevat als
een uit de hand gelopen technische
ontwikkeling dan als een vergrijp
tegen Gó'ds Schepping."
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Bouhuys, 11.45 oec. studentendienst; Mare-
kerk 10 kand. Goyert ('t Harde), 5 dr. Meijers;
Marariathak. (L. Morsweg) 10 ds. Koolstra
(HA); Oecumenische geloofsgemeenschap
De Regenboog (Merenwijk) 10 pastoor Van
Well; Bethlehemkerk (Driftstr.) 10 ds. De Mey-
Meulendijk; Bevrijdingsk. (Montgomerystr.)
10 ds. Sterringa (Winterswijk); Vredesk.
(Burggravenl.) 10 ds. Schouten; Waalse kerk
(Breestr.) geen dienst; Wijk 'Stevenshof(geb.
'Dijkhof') 10 kand. C. Blok; Acad. Ziekenhuis 9
rk. dienst. 10.15 ds. Van Beinum; Diakones-
senhuis elke zat. 10.30 rk. dienst, morgen
10.30 ds. Hemmes (Oegstgeest); Endegeest
zie Oegstgeest; Geref. Kerk Vredeskerk zie
herv. gem.; Petrak. (Burlnamestr.) in zijzaal
dienst voor doven 10.30 hr. Terpstra. Mara-
nathak. zie herv. gem.; Bevrijdingsk. 10 ds.
Sterringa (Winsterswi)k), 5 ds. Schouten; be-
laardenhuis Groenhoven kand. mevr. Ver
meer; Merenwijk Zie herv. gem.; Geref. K.
Vrijg. (Herengr.) 10 en 5; Chr. Geref. K.
(Steenschuur) 9.30 en 5 ds. Den Herlog; Ge
ref. Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30 ds. Boogaard;
Geref. Gem. in Ned. (Bethlehemkerk Driftstr.)
11.30 en 5.30; Èvang.-Lufh. Gem. (Hoogl.
Kerkgr.) 10.15 ds. Mostert; Doopsgez.-Re-
monstr. Gem. (Lokhorstk. Pieterskerkstr.) 10
ds. E. Laman Trip; Baptistengemeente in Pet-
rakerk Surinamese. 10 hr. Quispel; Evang.
Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9 en 10.30
evang. A. Jansen; Evangeliecentrum-Pink-
sterbew. (Bethlehemskerk Lammermarkt) 10
evang. Zijlstra. woensdag 8 evang. Zijlstra;
Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 hr. J. Eikerbout;
Leger des Heils (hoek Ves-
testr./Groenesteeg) 10 en 7 (laatste zondag
van de maand 5 u.); Nieuw-Apost. Kerk (H.
Rijnd. 24): 9.30 en 4. wo. 8; Zevendedag-ad
ventisten ('De Ontmoeting', Noordhofland
V.schoten)elke zat. 10 tot 11 bijbelstudie, 11
tot 12 predikatie; Christelijke Wetenschap
(Steensch. 6) 10.30; Genootschap der Vrien
den ('Quakers') eerste zondag van de maand
10.30 (Rapenburg 6); Kerk van J. Chr. v.d.
Heiligen der L. Dagen (Brahmsl.) 9.30,10.30
en 11.20; Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) zo.
10, behalve tweede weekeind van de maand,
dan zat. 7.30 nam. gez. oud-kath.-anglicaan-
se dienst; Rooms-Kath. K. Haagweg zat. 7.
zo. 10.30; Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11
Rijndijk (Leioen-Stevenshof) zat. 7, zo. 9.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30,10,11.30.6 en 7
(lof); Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30:
Haarl.straat zat. 7. zo. 10.30 en 12.15; Meren
wijk zie herv. gem.; H. Rijndijk (zie Zoeterwou-
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. gastdien-
sten in de Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds. Van
Wijngaarden; Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5 ds.
Den Hartog (Veenendaal); Rk Kerk zat. 7. zo.
10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 9.30 ds. Jonkman, 6.30 ds. Wil
schut; Kruiskerk 9.30 ds. Groenendijk (Sche-
veningen); Opstandingskerk 9.30 ds. Omme-
ring; G. Herderkerk 9 ds. Moll, 7 ds. Taselaar;
De Bron 10.30 ds. Verheul. 6.30 ds. Moll;
Ashram (Marsdiep) geen opgave; Ouds-
hoornse kerk 10.30 ds. Ter Bals; Sionskerk
(Meteoorlaan) 9.30 ds. Ouwendijk, 6.30 ds.
Koudstaal (Baarn); Geref. Kerk Mar. kerk 9.30
ds. Moll-Huizen, 6.30 zie Adventskerk; Salv-
.kerk 9.30 ds. Heiner jr. (Woerden), 6.30 ds.
Ommering; Geref. K. Vrijg. (school Bospark,
Beatrixl. 4) 9.30 ds. Heida. 5 ds. Simpelaar;
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.) 9.30 br.
Woensdregt, 7 ds. Lakerveld (Haren): Chr.
Geref. Kerk (Grijpensteinstr.) 9.30 dienst des
Woords, 2.30 ds. Vlietstra; Oud-Geref. Gem.
(Hooftstr. 240) 9.30 en 4; Bapt.gem. (Molen-
werfstr. 1) 10 en 6.30 ds. Koekkoek; Bapt
.gem. Noord (school Kalkovenw. 62) 10 H.
Jongenburger, geen avonddienst; Volle-
evang.gem. ('De Ark', Pr. Hendrikstr. 54) 10
A. v.d. Hoorn; Pinkstergem. 'Het Licht' (Mor-
genstersch. Briljantstr. 1) zo. 10; Christenge
meente 'De Hoeksteen' (geb. 'Bethel', hoek
Emmalaan) zo. 10; Leger des H. (Zonneweg
3) 10 en 7, laatste zondag van de maand 5 u;
Remonstr. Gem. (Van Mandersloostr. 36) 10
ds. Siccama; Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo.
9.45 en 11.30; Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30; De
Bron zat. 7, zo. 10.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 en 6 ds. J.
Boer; Geref./Herv. Gem. (geb. 'De Hoek
steen', Schweitzerstr.-Bernhardstr.) 10 ds.
Assies; Geref. Gem. 9.30 en 6 leesdienst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Wieman. 6.30 ds. Martel (Delfgauw):
Salv.kerk 9.30 ds. v.d. Hoef. 6 30 Wieman;
Bethl.kerk (Nieuwerbrug) 9.30 ds. Terlouw,
6.30 v.d. Hoef; Geref. Kerk 9.30 ds. W.A. v,d.
Berg, 6.30 ds. Bade (Alphen a.d. Rijn); Geref.
K. Vrijg. (Ichthusk.) 9.30 en 4.30 ds. Simpe
laar; Geref. Gem. (Stationsweg 17) 10 en 6.30
ds. Bac; Evang.-Luth. Gem. 9 ds. Van Beek
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds.
Heijmans (Alphen), 6.30 zie geref. kerk; De
Stek 9.30 ds. Van 't Hoff; Geref. Kerk 9.30 ds.
Wilgenburg (Doesburg), 6.30 dr. Haitsma;
Chr. Geref. Kerk 9.30 ds. Leendertse (Den
Haag), 7 ds Boersma (Rotterdam); Geref.
Gem. 9.30 leesdienst, 3 ds. Bac; Volle
Evang.gemeente 'Bethel' (Burg. Colijnstr. 83)
9.30, di. 8.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 jds.
Trouwborst (Vlaardingen);6.30 ds. Eijsenga
(Zwammerdam); Geref. Kerk 9.30 ds. Boswijk
(Lisse), 5 ds. Huisman; Rk Kerk: dorp zat. 7,
zo. 10; Anker zat. 7, zo. 10.30; Rijndijk zo. 9,
HILLEGOM: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds. Hof-
land; Geref. Kerk Maartensk. 9.30 en 7 ds.
Verbeek; Chr. Geref. Kerk 11 ds. Aarnoudse
(Sassenheim), 7 ds. Den Hertog (Leiden); Rk
Kerk: Mart. zat. 7. zo. 10; Jozefk. zat. 7. zo.
10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Hen/. Gem.
Dorpsk. 9.30 ds. Christ, 6 ds. Bouman (Sche-
veningen); Ontm.kerk 10 ds. Aarents, 6.30 ds.
De Vreugd (Amersfoort); Herv. Gem., 'De
Rank' (P. Groen-college) zie Katwijk aan Zee;
Geref. Kerk 9.30 ds. v.d. Horst, 6.30 ds. Ker
sten; Rk Kerk zat. 7. zo. 10.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk 10
ds. Vroegin dewij, 6 ds. Bogaard; O. KerklO
ds. Stam (Ter Aar), 6 ds. H. Visser; Ich
thusk. 10 ds. Schuurman, 5 ds. Vroegindeweij;
Pniëlk. 9.30 ds. H. Visser, 6 ds. SJollema; Ma-
ranathakerk (Rijnsoever) 10 ds. Sjollema, 6
ds. Volk; Overduin 2.15 hr. E.J. Bergman;
Herv. Gem. 'De Rank' (aula P. Groen-college
Pr. Frederikdreef 15) 10 mevr. Westera-Fran
ke; Wijkgebouw De Hoeksteen 9.30 pfr. Wat-
tjes (Alsdorf); Geref. Kerk Vr.kerk 9.30 hr.
P.C. v.d. Bos. 5 ds. v.d. Horst; Triumfatork.
9.30 ds. Kersten; Geref. K. Vrijg. 9.30 ds.
Room. 4 ds. Heida: Ned. Geref. K. (aula
Bestevaer-mavo) 9.30 kand. J. Winter. 6 ds.
G. de Lange; Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Slag
boom; Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal) 10 en
5 ds. K. van den Belt; Geref. Gem. (Remise-
str.) 10 en 5 ds. Van Aalst (Benthuizen; Geref.
Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5; Volle-
evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45, Onafh. baptis-
tengem. (Ambachtsweg 2) 10 hr. Driesprong
(Dordrecht).
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
10 ds. Keuning (Noordwi|k), 7 ds. v.d. Lugt
gem. dienst Geref. Kerk; Geref. Kerk 10 en 7
ds. v.d. Lugt.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 ds. Van Loenen, 6.30 ds. Does
burg; Scheppingsk. 9 ds. Doesburg; Leythen-
rode 10 ds. W. de Leeuw; Elis.-ziekenhuis
9.30 ds. Brommet, 10.45 hoogmis; Bapt.gem.
(wijkgeb. Zijlkw.) 10 J. de Vries; Rk Kerk zat.
7. zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem.9.30 ds. Schilt; Ge
ref. Kerk 9.30 ds. Buikema (Zwammerdam), 7
ds. Baane (Nieuwveen); Rk Kerk zat. 7, zo.
9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 en 7 ds.
P.C. 1 Hooft; Pauluskerk 10 ds. Germans
(Sassenheim); Geref. Kerk 10 ds. Huisman
(Hazerswoude), 7 ds. Boswijk; Geref. K. Vrijg.
(Prinsessestr. 1) 9.30 ds. Bouwsma, 4.30 ds.
Blijdorp; Ned. Geref. Kerk (Salvatori) geen op
gave; Chr. Geref. Kerk 10 ds. A.W. Vos, 7 ds.
v.d. Dussen; Geref. Gem. 10 en 4 ds. A.M.
den Boer; Evangeliegemeente (Heereweg
52a) 9.45 J. Spaargaren; Rk Kerk: Agatha-
kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30; Poelpolder zat. 7,
zo. 10.30; Mariakerk zat. 7. zo. 9 en 10.30;
Engelbew. zat. 7. zo. 10.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds. Panne-
koek (Amerongen). 6.30 ds. Kielder (Vianen);
Geref. Kerk 9.30 drs. C. v.d. Mey (Amster
dam); Chr. Geref. Kerk 9.30 dienst des
Woords, 2.15 ds. Van der Meij (Alphen a.d.
Rijn); Remonstr. Gem. 10 dienst; Evang. gem.
(ver.gebouw 'De Rank', Regthuysplein) 12
nam.; Rk Kerk zat. 7. zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 hr. Goedhart
(Nieuwkoop). 6.30 ds. Ouwendijk (Alphen aan
den Rijn); Geref. Kerk 9.30 ds. Baane, 7 geen
dienst; Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 11
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds. Wür-
sten (IJmuiden), 7 hr. Drijver (Voorschoten);
Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds. N. Wijngaarden;
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 kand. Bijkerk:
Rk Kerk zat. 7. zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds. Geuze;
Geref. Kerk (W. Verlaat) 9.30 ds. Hoogeraad
(Zeist), 7 ds. Den Heeten (Hoofddorp).
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 ds. Van der Lee, 5 ds.
Poort (Oisterwijk); Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Ro-
thfusz (Hillegom); De Rank (Golfbaan) 10 ds.
Lijesen (Balk); Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofd
str.) 10 ds. Kuiper. 7 ds. Leijsen (Balk). 7 ds.
v.d. Lee; Vinkenl. (Binnen) 10 ds. Leijsen
(Balk). 7 ds. v.d. Lee; Kapel W. v.d. Bergh-
stichting 11 drs. Bach (Amsterdam); 'Sole
Mio' 9 ds. J.J. Kuiper; Ned. Prot. Bond (aula
O.Zeew.) geen dienst; Rk Kerk Zee zat. 7, zo.
10.30; Binnen zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
Streefland (Nijkerk); De Zilk geen opgave; Rk
Kerk Victork. zat. 7, zo. 9 en 11Jozefk. zat. 7.
zo. 9 en 10.30; De Zilk zat. 7, zo. 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
.kerk 10 drs. Plomp; Pauluskerk 10 ds. Da
Costa; Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds.
Warven (Kampen), 7 hr. Rebel; Geref. Kerk
geen opgave; Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr.
Schilderschool) 9.30 en 4.30 ds. v.d. Jagt
(Hoofddorp/Aalsmeer; Ned. Geref. Kerk
(Gem.centrum) 8.45 ds. G. de Lange, 4 ds. J.
Horsman (Dordrecht); Van Wijckerslooth 4
ds. Hemmes; Endegeest 10 pater Boshou
wers; Volle-evangeliegem. (Gem.centrum) 4;
Rk Kerk Will.kerk zat. 7. zo. 9 en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING Hen/. Gem
9,30 hr. De Haan (Zevenhoven); Geref. K.
9.30 mevr. Van Keulen-Schaafsma (Haar
lem), 6.30 ds. v.d. Kooi (Leimuiden); Remon
str. Gem. 10 drs. Vos-Wiegand (Voorscho
ten); Rk Kerk zat. 7, zo. 9.15 en 11.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk Mar. Pres.
zat. 7, zo. 10; Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30 en 7
ds. Van Soest (Rotterdam); Chr. Geref. K.
9.30 dienst des Woords, 2.15 ds. H.R.H.A. de
Boer (Eemdijk).
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk
9.30 ds. Smaling, 5 ds. Van Niel; Bethelkerk
9.30 ds. Van Niel; Geref. Kerk Petrakerk 9.30
ds. Riemersma (Amersfoort), 5 ds. Ribberink;
Immanuelkerk 9.30 ds. Czina, 5 ds. v.d. Wou-
de (Wassenaar); Maranathakerk 9 ds. Ribbe
rink, 7 ds. Riemersma (Amersfoort); Geref.
Kerk Vrijg. 10 en 17.15 ds. Grutter; Cfir. Ge
ref. K. 9.30 leesdienst, 4 ds. Breman (Mijd
recht); Evang. Christengem. (aula mavo) 10
evang. Vork (Wezep); Rk Kerk zo. 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9.30 ds. Dirksen
(Oegstgeest). 7 ds. Van Achterberg; Geref.
Kerk 9.30 ds. Bras, 7 ds. Achterberg (Leiden);
Chr. Geref. K. 9.30 en 6 ds. Aarnoudse; Ned.
Prot. Bond (Jul.laan 17) 10 ds. Van der Poel
(Den Haag); Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 dr. v.d. Beek (Val
kenburg), 6.30 ds. Stam; Geref. Kerk 9.30 en
6.30 ds. Den Braber (Vries);Rk Kerk Aardam
zat. 7, zo. 9 en 12; kerk Langeraar zat. 7. zo.
9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 dr. Vermeu
len. 6.30 d's. Oegema; Geref. Kerk 9.30 ds.
Wamelink (Noordwijk), 6.30 drs. Oegema
gez. dienst in herv. kerk; Geref. K. Vrijg. 9.30
leesdienst, 5.30 ds. Heida.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkgemeen
schap 10 ds. R.J. Bakker (Amsterdam); Rk
Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds. v.d. Schoot, 7 ds. De Mei| Mecima (Den
Haag); De Ontmoeting (Noordhofland) 10 ge
zamenlijke dienst; Hulp en Heil-kerk (Scha-
kenbosch) 10 ds. Honig; Herv. evang. op ge
ref. grondslag (kerkgeb. 'Rehoboth', A. van
Leeuwenhoekkade) 9.30 ds. Van Kooten,
4.30 ds. De Jager (Schoonhoven); Geref.
Kerk 10 .ds. De Zwart; Geref. K. Vrijg.
(Bachlaan) 10 en 5 ds. Houwen; Aulage
meenschap Noordhofland geen opgave; Rk
Kerk Laur.kerk zat. 7, zo. 11; M. Godskerk.
zat. 7, zo. 9.30; Kerk van Engeland (British
school in The Netherlands, J. v. Hooflaan 3)
10.15 anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk. 9.30 ds.
P. Visser, 5 kand. Russcher (Urk); Hoeksteen
9.30 ds. Kolijn (Krimpen a.d. IJssel, 6.30 ds.
Goossen; Bethelk. 9.30 ds. Goossen, 5 ds.
Van Doorn (Oud-Beijerland); Imm.kerk 9.30
ds. Van Houwelingen; Geref. Kerk Kruisk.
10.30 ds. Bongers, 5 ds. Fernhout (Alphen);
Ontm.kerk 9 ds. Bongers; Geref. K. Vrijg.
(Kruiskerk) 8.30 ds. Van Gurp (Arnhem), 2.45
ds. Drost (Rotterdam); Chr. Afgesch. Gem.
9.30 en 5 ds. Van der Want; Oud-Geref. Gem.
(Mercuriusweg 29) 10 en 6.30 leesdienst; Re
monstr. Gem. 10 hr. Bergman (Oude Wete
ring).
WARMOND: Herv. Gem. 10 hr. Nicolai (Lei
den); Rk Kerk zat. 7. zo. 8.30 en 10.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds.
Hemstede (Leiderdorp), 4.30 kand. Van Dis;
Kievietk. ('Samen op weg') 10 ds. J. Visser
(HA); Messiask. 10 ds. Van der Woude;
Dorpscentrum 9.30 kand. G.C. de Jong (Zoe-
terwoude); Geref. Kerk Zijllaan 10 ds. v.d.
Woude, 7 drs. Wolthaus (Monster); Ned. Prot.
Bond (Kerkdam) 10.30 dr. Barnouw (Den
Haag).
WOUBRUGGE- Herv. Gem. 9.30 kand. Van
Dis (Wassenaar), 6 30 ds. Van 't Hof; Geref.
Kerk 9.30 hr. Brouwer (Katwijk), 6.30 hr.
Schot (Oegstgeest);Ned. Prot. Bond (De Wijk,
Schoolstr. 20) geen opgave; Rk Kerk zat. 7,
zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 hr. Henzen
(Leiderdorp), 7 ds. Christ (Katwi|k aan Zee);
Geref. Kerk 9.30 kand. Haasnoot (Lisse), 7
ds. Christ (Katwijk), Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en
10.45.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 Van Ach
terberg; Rk Kerk St. Jan zo 9.30; Chr.
Dienaark. zat. 7, zo 10; Meerburgkerk H. Rijn
dijk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 9.30 ds. Eijsen
ga, 6.30 ds. Buikema; Geref. Kerk 9.30 ds.
Van der Kooi (Leimuiden), 6.30 ds. Buikema
gemeenschappelijke dienst in Ned. Herv.
Kerk; Remonstr. Gem. 10 ds. Went-v.d. Vring
(Bloemendaal).
Chinese katholieken (Peking) in paasgebed
