Steeds intoleranter Israël
lijkt op weg naar tragedie
Consument moet absoluut zeker kunnen zijn
Nederlandse Lefèbvre-beweging in financiële problemen
Reportage
'We slaan, we schreeuwen, we schoppen, we worden paranoïde'
TEL AVIV Op een groot plein in een noordelijke wijk
van Tel Aviv worden de demonstratieborden geheven.
'Vrede Nu' en 'Eindig de bezetting'. De leuzen zijn al zo
vaak herhaald door steeds dezelfde mensen. Enkele hon
derden hebben die zaterdagavond de moeite genomen op
hun vrije dag te komen luisteren naar de vredesoproepen
van linkse politieke bewegingen. Politieagenten, veelvul
dig contact houdend via hun walkie-talkies, houden de
toestand gespannen in de gaten. Geweld tussen voor- en te
genstanders van de Vrede Nu-beweging is bepaald geen
uitzondering meer.
riepen: "Jij moet worden opgehan-
Onder de toehoorders staat een van
de weinige Israëli's die de twee jaar
geleden aangenomen wet tegen
contacten met de PLO (maximale
gevangenisstraf drie jaar en een
geldboete) openlijk aan hun laars
hebben gelapt. Latif Dori, lid van
de linkse Mapam-beweging, werd
door de politie opgepakt na een
ontmoeting met PLO-vertegen-
woordigers in Roemenië. Hij werd
kort geleden veroordeeld tot an
derhalf jaar, waarvan 12 maanden
voorwaardelijk.
Gevaarlijk
'Dat is de sfeer tegenwoordig",
zegt de verbitterde vredesactivist.
"Onverdraagzaamheid, dat is ge
vaarlijk". De eerste politieke
moord, die op Emil Greenzweig,
ook tijdens een Vrede Nu-demon-
stratie, enkele jaren geleden, is al
gepleegd. "Er zullen meer daden
van geweld volgen", voorspelt Do-
door
Willy Werkman
"Omdat ik met ze gepraat heb
over de mogelijkheid van vrede;
omdat ik ze de hand heb geschud",
zegt hij cynisch. "Daarom moet ik
de bak in". Toen Latif Dori vanuit
Roemenië naar Israël terugkeerde,
werd hij behalve door de politie,
opgewacht door een groep demon
stranten van rabbijn Meir Kahane.
Ze hadden touwen in hun hand en
De Vrede Nu-toespraken zijn
voorbij. De demonstranten pakken
de fakkels op om voor het huis van
de minister van defensie, Rabin, te
gaan demonstreren tegen de de
portatie van Palestijnen. tegen het
opblazen van huizen, tegen de be
zetting. "Luister naar de instruc
ties van de politie", roepen de lei
ders wat zenuwachtig door de mi
crofoons. De trappelende politie-
paarden schijnen de spanning te
voelen. Een uur later is de fakkel
demonstratie voorbij. Ditmaal zon
der incidenten. Een verloren avond
voor de zeker twintig persfotogra
fen.
Een van hen is nog maar net be
komen van een gewelddadige be
handeling door de politie tijdens
een ander evenement. "Ik werd ge
slagen en geschopt tegen mijn
hoofd en in mijn zij. Ik heb een
maand last gehad van mijn nie
ren". Een klacht ingediend? "Ja,
nog steeds niets gehoord", is het la
conieke antwoord.
Persfotografen en journalisten
behoren tot de slachtoffers van de
toenemende onverdraagzaamheid
binnen de Israëlische maatschap
pij. Ze ondergaan de vernedering
van scheldpartijen tot en met fysie
ke afranseling. In de bezette gebie
den hebben soldaten in enkele ge
vallen het geweer op hen gericht.
Op de Israëlische wegen rijden au
to's rond met stickers: "Het volk is
tegen de vijandige pers".
Hoer
In het centrum van Jeruzalem
werd vorige week een 14-jarig
meisje, Tamar Forman, door een
vrouwelijke politie-agente opge
pikt omdat ze de 'brutaliteit' had
opgebracht een T-shirt te dragen
met de woorden: "Vrijheid voor de
pers". De agente dwong haar het
hemd uit te trekken en nam het
vervolgens in beslag. Als ze weer
zoiets zou doen, zou ze gearres
teerd worden, was de waarschu
wing. Kort daarvoor had een woe
dende menigte Tamar uitgejouwd
voor 'hoer' en 'verraadster'.
Het incident bereikte de interna
tionale pers. De politie beloofde de
zaak te zullen onderzoeken. Het T-
shirtje is inmiddels aan Tamar For
man teruggegeven.
"Ik voel me bedreigd en gepij
nigd", zegt de in Israel geboren
vrouwelijke psychiater dr. Rocha-
ma Maraton. "Israël is een maat
schappij geworden waar macht
aanbeden wordt en geweld nor
maal is".
We praten in een klein caféetje
op de dag dat de grote politieke
partijen met elkaar hebben afge
sproken een 'geweldvrije verkie
zingscampagne' te houden. Parle
mentsvoorzitter Shlomo Hillel
stuurt zijn sympathiebetuiging aan
de nieuw gevormde 'Beweging
voor Verdraagzaamheid'.
Rochama Maraton, uitgesproken
politiek links, vertelt over haar 16-
jarige dochter die op school voor
'communist' werd uitgescholden.
"De onverdraagzaamheid", zegt ze.
"neemt duidelijk toe. Dat komt
niet alleen door de aanhoudende
bezetting. Onze eigen politieke lei
ders. met de voormalige premier
Menachem Begin voorop, zijn er
schuldig aan. Begin noemde, tij
dens de Israëlische invasie in Liba
non in 1982, PLO-leider Yasser
Arafat een "Hitler die in een bun
ker zit". PLO-aanhangers waren
voor hem "beesten met twee be-
Beleefdheden
Al in een kranteartikel acht jaar
geleden waarschuwde de politieke
commentator van toen, Chaim Her
zog nu president van de staat Is
raël voor de gevaren van de Is
raëlische intolerantie. Toen nog in
staat zijn eigen mening openlijk te
uiten, schreef hij: "Je hoeft niet ver
te zoeken naar de tekenen van de
Het kan nauwelijks meer in Israël
is de laatste jaren sterk toegenomen.
manier waarop wij met elkaar om
gaan. Je ziet het op de wegen, in de
winkels, in regerings- en gemeen
tekantoren. In het gebrek aan de
meest elementaire beleefdheden
een lach, een 'dank u'. een 'alsje
blieft".
Herzog sprak toen al van een
"nationale tragedie" en van een
"groeiend gevaar dat Israël een ge
welddadige maatschappij wordt".
Hij had het over ruwheid, het niet
respecteren van de medemens, het
gebrek aan "verdraagzaamheid
voor de mening van de ander".
Tijdens een politieke discussie
tussen vrienden durft een van de
gesprekspartners hardop te zeggen
dat naar zijn mening Israël alle be
zette gebieden moet opgeven. Hij
wordt door zijn gastheer gevraagd
het huis te verlaten.
In de dagen van het romantische
zionisme droomde de bekende
joodse dichter Bialik hardop van
een joodse staat die zijn eigen die
ven zou hebben. Dan pas zou de
staat 'normaal' zijn. De realiteit
heeft zijn droom doen uitkomen.
Israël kampt met toegenomen
1988: demonstreren tegen
misdaad, maar hoe normaal dat
misschien ook moge klinken en
hoevelen net als dokter Maraton
ook zeggen dat iedere Israëli
sche automobilist een moordenaar
De Israëlische cameraman Mos-%
he Alpert, die voor de Amerikaanse
televisiemaatschappij CBS het we
reldwijd vertoonde incident filmde
waarbij vier Israëlische soldaten
twee Palestijnen afranselden, durf
de wekenlang zijn huis niet te ver
laten omdat hij door boze landge
noten was bedreigd. Alperts huis
moest in die tijd dag en nacht wor
den bewaakt.
Schieten
Hoe kan het anders wanneer de
inspiratie van bovenaf komt? Deze
week nog zei de Israëlische minis
ter Josep Shapira: "Als Palestijnen
stenen naar me gooien en ik zou
een revolver in mijn hand hebben,
zou ik op de stenengooiers schie
ten. 'Ook als ik niet in levensgevaar
verkeer en het volgens de officiële
instructies niet is toegestaan om te
schieten". In het Israëlische parle
:h geweld. De onverdraagzaamheid
(foto AP)
ment, de Knesset, maken politieke
tegenstanders elkaar voor het oog
van de televisiecamera's uit voor
"communist, PLO'er, nazi".
"We worden paranoide", zegt dr.
Maraton, met de volgende sigaret
tussen haar vingers. "We schreeu
wen, we slaan, we schoppen. We
vergrendelen onze huizen met ket
tingen en alarmsystemen. Waar is
de tijd, die ik me nog kan herinne
ren, dat niemand zelfs zijn voor
deur afsloot".
Haar diagnose is even scherp als
verontrustend. "We zijn een maat
schappij geworden met een heel
klein hoofd en een heel dikke buik.
In die buik groeit een buitenbaan
moederlijke zwangerschap. De
buik is al bezig te ontploffen. Een
dokter moet onmiddellijk ingrij
pen om het leven te redden. Er
moet een scherpe snee gemaakt
worden, anders volgt de dood". De
dood? "Oorlog, verwoesting, een te
hoge prijs in vergelijking met de
snee die de grens moet zijn tussen
het Israël van voor 1967 en de be
zette gebieden. Ik heb nog een
klein beetje hoop. Niet meer".
DEN HAAG "Fraudeurs houd
je niet tegen, overal kom je
mensen tegen die op de rand van
de wet bezig zijn. Rommelaars
kunnen zich nu nog verschuilen
in een berg anoniem vlees, maar
straks is dat afgelopen. Stel dat
er iets gevonden wordt in vlees
van een bepaald merk, dan kan de
leverancier wel inpakken".
door
Theo Haerkens
Voor ir. R.J. Tazelaar, voorzitter
van het Produktschap voor Vee en
Vlees, is het zo helder als glas. In
voering van merknamen voor vlees
is dé oplossing om goed vlees te ga
randeren. Als blijkt dat een produ
cent zich niet aan de regels houdt,
koopt de consument dat merk niet
meer en kan de producent wel in
pakken.
"Rommelaars moeten hard aan
gepakt worden, want een paar van
die lui kunnen het voor de hele
branche verzieken". Tazelaar
houdt niet van half werk: "We moe
ten dat niet zelf doen. De mensen
denken dan toch dat het produkt
schap met die bedrijven twee han
den op één buik is. Het is veel effec
tiever om onregelmatigheden te la
ten onderzoeken door onafhanke
lijke instanties. Desnoods sturen
we zelf de inspectie erop af als we
denken dat er ergens iets aan de
hand is".
De voorzitter neemt het zekere
voor het onzekere. Zo benadert hij
ook het gebruik van het anti-hoest
middel voor kalveren, clenbuterol.
"Zolang niet onomstotelijk vast
staat dat het produkt veilig is voor
mens én dier, moet het niet ge
bruikt worden". Op dit moment
doen onafhankelijk instanties on
vandaan komt. Als je ontevreden
bent, kun je wel naar een andere
slager gaan, maar misschien heeft
die wel vlees van hetzelfde beest."
Merknaam
Een merknaam garandeert vlees
van een beest dat op een bepaalde
manier is gefokt en geslacht. "Het
was fantastisch geweest als een
producent had kunnen zeggen: In
mijn vlees zit geen clenbuterol. Ik
garandeer dat dat in mijn bedrijf
niet gebruikt wordt".
Merkvlees is vlees van een con
stante, gegarandeerde kwaliteit.
Als de consument tevreden is,
koopt hij dat, ook als is het mis
schien iets duurder. Hoeveel extra
goed vlees mag kosten is niet dui
delijk. Tazelaar volgt met belang
stelling de verkoop van 'scharrel
vlees' van varkens en kippen. Het
kippevlees is twee keer zo duur als
een gewoon kippetje in de super
markt en daardoor weinig in trek.
Ook voor de export is invoering
van merken belangrijk. Neder
lands vlees heeft nu geen imago in
het buitenland om de doodeenvou
dige reden dat het er anoniem ligt.
Niemand weet dat het uit Neder
land komt.'Van kaas en bloemen
weten de mensen in Duitsland,
Frankrijk en Italië dat wel en die
produkten hebben er een goede
Vandaag praat het produktschap
over de toekomst van de rundvee
houderij in Nederland. De beper
king van de melkproduktie heeft
ruimte geschapen in de stal en
Tazelaar wil dat de boeren de lege
plaatsen gebruiken voor vleeskoei
en. Overal in de weilanden lopen
tegenwoordig dieren van Franse
origine, echte vleesrassen. "Door
kruising met Nederlandse vee kan
het aanbod gevarieerder worden.
Het vlees van dat vee moet straks
in de winkel terug te vinden zijn.
Goede waar levert zijn geld op en
de boer vaart daar wel bij."
Tazelaar produktschapwil gerommel met vlees uitbannen
derzoek naar het gebruik van het
middel in de kalvermesterij.
Bijwerking
Clenbuterol is een geneesmiddel
tegen hoest bij kalveren. Zo wordt
het ook al jaren op kleine schaal ge
bruikt met toestemming van de
overheid. "Dat betekent dat het on
derzocht is en dat er geen schadelij
ke effecten gevonden zijn", aldus
Tazelaar. Sinds het begin van het
jaar is de prijs van het geneesmid
del drastisch verlaagd, doordat het
patent afliep. Iedereen kon het
toen gaan produceren.
Op dat moment werd de bijwer
king van het geneesmiddel - een
kalf ontwikkelt meer vlees en min
der vet - voor de boeren interes
sant. Die bijwerking was allang be
kend maar door de hoge kosten
commercieel niet de moeite. Een
aantal veeartsen blijkt er geen been
in ziet onbeperkt recepten uit te
schrijven en bovendien is het mid
del sinds kort vrij verkrijgbaar in
de handel. "Dat betreur ik zeer en
de hele sector met mij".
Het produktschap zelf trok in
april bij minister Braks (landbouw)
aan de bel trok om het gebruik aan
banden te leggen. Tazelaar wil dat
het middel weer uit de vrije handel
verdwijnt. Apothekers moeten het
leveren en de dierenarts moet het
toedienen. Gisteren heeft het pro
duktschap Braks opnieuw om
maatregelen gevraagd.
De overheid is volgens hem in
gebreke gebleven, maar Tazelaar
geeft toe dat het Braks juridisch
niet mogelijk was eerder in te grij
i die lui kunnen het i
pen. "Eerst moet er misbruik gec-
ontstateerd zijn, pas dan kan er in
gegrepen worden. Toen wij aan de
bel trokken,
sprake van ei
niets doen".
daar nog geen ooc+ra1\r,a
aks kon dus nog bestraling
Met het gebruik van clenbuterol
wordt voor de zoveelste keer de
aandacht gevestigd op gerommel
in de wereld van vee en vlees. In
het verleden zorgde toediening van
hormonén in Brabant voor op
schudding en van recenter datum
zijn de discussies over radio-actie
ve bestraling van vlees om bederf
tegen te gaan en de affaire met be
smet vlees uit de River Rio.
Tazelaar gelooft niet dat deze za
ken de goede naam van Nederland
in het buitenland geschaad heeft.
"Er wordt geen vlees bestraald,
omdat de consument het niet wil.
Je moet niet proberen hem dat
voor te zetten, ook al is de radio-ac
tiviteit geringer dan die van som
mige plaatsen op aarde. Met zoiets
doorgaan is nog erger dan eërt paar-
demiddel en daarmee snijdt de
producent van het vlees zichzelf in
de vingers".
Wat de River Rio betreft ziet
Tazelaar ook geen probleem. Dat
heeft niets met de reputatie van
Nederland te maken omdat het
rundvlees afkomstig is uit Dene
marken en Ierland. De Nederland
se koeien zijn toen op stal gezet.
Tazelaar is er niet van overtuigd
dat consumptie schadelijk is, maar
vindt op psychologische gronden
dat het vlees vernietigd moet wor
den. "De consument moet er abso
luut zeker van zijn dat hij een goed
stuk vlees op zijn bord krijgt".
Juist daarom is de voorzitter van
het schap een warm pleitbezorger
voor het invoeren van merknamen
in vlees, zoals de coöperatieve
slachterij Coveco van plan is. "Nie
mand weet hu waar zijn biefstukje
De Nederlandse volgelingen
van de geëxcommuniceerde
aartsbisschop Lefebvre kampen
met ernstige Financiële proble
men. Dit blijkt uit een brief van
de in het Brabantse Gerwen ge
vestigde priesterbroederschap
Sint Pius X, die de Lefèbvre-aan-
hangers dinsdag hébben ontvan
gen van prior R. de Merode van
de Sint Clemens priorij.
De priesterbroederschap moet
deze maand tenminste 22.000
gulden krijgen wil ze het hoofd
boven water kunnen houden, zo
blijkt uit de brief. De Merode ver
trouwt erop dat de Nederlandse
aanhangers van Lefèbvre hun
normale bijdragen zullen verho
gen met tenminste 100 gulden.
Blijft de gevraagde steun uit dan
kan het werk van de priester
broederschap in Nederland „niet
meer in leven worden gehou
den" aldus de oproep.
In juni van dit jaar steunden
nog 111 van de 450 tot dan toe be
kende donateurs het werk van de
priesterbroederschap. Dit aantal
is in juli gedaald tot 47. Nog
slechts circa tien procent van de
Nederlandse Lefebvre-aanhang
steunt het werk van de priester
broederschap. De kas vertoont
als gevolg hiervan een tekort van
ruim 10.000 gulden terwijl de
maandelijkse lasten 12.000 gul
den bedragen.
Het aantal leden van de twee
grote kerken in de Duitse Bonds
republiek blijft afnemen. Vol
gens de nieuwste, nog niet gepu
bliceerde cijfers van de Evangeli
sche Kerk in Duitsland (EKD) en
de Rooms-Katholleke Kerk wa
ren eind 1986 61,2 miljoen van de
61,1 miljoen Westduitsers bij een
van beide kerken aangesloten.
Dat betekende een daling met 0,4
procent tot 83,8 procent van de
gehele bevolking. Ongeveer
215.000 mensen zegden hun lid
maatschap van een van beide
kerken op. Van hen waren er
138.981 afkomstig uit de EKD.
Deze kerk heeft nu 24,9 miljoen
leden. De RK kerk verenigt 26,3
miljoen mensen.
Van de bftna 10 miljoen men
sen die niet bij een van de twee
grote kerken zijn aangesloten,
zijn de buitenkerkelijken de
grootste groep. Elf procent van
de Westduitsers noemde zich
eind 1986 buitenkerkelijk. De Is
lam telde bijna twee miljoen le
den. Bij de zogeheten 'vrije ker
ken' en andere godsdienstige
groepen is twee procent van de
bevolking aangesloten.
Censuur
Aan de vooravond van het
gesprek tussen de staat en de lei
ding van de Evangelische Kerk
in de DDR over het ingrijpen van
de autoriteiten in de kerkelijke
berichtgeving zijn diverse kerk
bladen opnieuw getroffen door
de censuur. Vooral het medede
lingenblad van de Bond van
Evangelische Kerken, waarin be
langrijke besluiten van de bij de
Bond aangesloten kerken volle
dig worden gepubliceerd, heeft
het moeten ontgelden.
Gisteren werd in Oost-Berlijn
bekend dat de autoriteiten de
verspreiding van het jongste
nummer van het blad hebben
verboden, omdat dat onder meer
de volledige tekst van de beslui
ten van de synode van de Bond
van afgelopen herfst bevatte.
Vooral met de uitspraak dat elke
gewapende dienst in het leger (in
tegenstelling tot de zogenaamde
bouw-dienst) „een waagstuk" is,
was de staat niet gelukkig. De sy
node besprak destijds ook een
voorstel van een Oostberlijnse
basisgroep om de diverse beper
kingen in de DDR-samenleving
te veroordelen. En de berichtge
ving daarover kon volgens de
staat evenmin door de beugel.
De censuur op kerkelijke bla
den is sinds de ongeregeldheden
van februari dit jaar aanzienlijk
verscherpt. De autoriteiten heb
ben de redacties van de kerkelij
ke bladen steeds voorgehouden
dat ze met hun berichtgeving
over maatschappelijke thema's
inbreuk maken op de grondwet
telijke scheiding van kerk en
staat. Tot de onderwerpen waar
van de redacties af moeten blij
ven worden gerekend de onmo
gelijkheid om naar het westen te
reizen, het onderwijs, de dienst
plicht en milieu- en energiepro
blemen.
De Amerikanen schenken
een kleiner gedeelte van hun in
komen aan de kerken. Dat blijkt
uit een onderzoek naar de giften
aan 31 kerken, dat is uitgevoerd
door 'De lege graftombe', een
niet op winst gericht onder
zoeksbureau in de staat Illinois.
Het gaat om de eerste studie
waarbij de groei van het netto in
komen van de Amerikanen is
vergeleken met het percentage
van hun inkomen dat zij aan de
kerk geven. Andere onderzoe
kingen hebben aangetoond dat
vele kerken ondanks een dalend
ledental hun inkomsten zien
groeien, wat erop wijst dat min
der mensen meer bijdragen.
Maar het onderzoek van de 'lege
graftombe' maakt duidelijk dat
de kerkleden een kleiner deel
van hun netto inkomen aan de
kerk schenken dan vroeger het
geval was.
In 1968 gaven de leden van de
31 kerken gemiddeld 3,05 pro
cent van hun netto inkomen aan
de kerk. In 1985 was het gemid
delde percentage 2,79. In die 17
jaar nam het netto-inkomen ge
middeld 31 procent toe en groei
de de gemiddelde bijdrage nog
geen 23 procent.
In het onderzoeksrapport
wordt erop gewezen dat de giften
voor zending en werelddiaco-
naat van alle protestantse kerken
in de Verenigde Staten in 1985
1,3 miljard dollar bedroegen,
aanzienlijk minder dan de uitga
ven voor huisdieren (8 miljard
dollar) en snijbloemen (3,5 mil
jard dollar). „Het lijkt erop dat de
kerken te weinig rekening heb
ben gehouden met de ontwikke
lingen na 1950. Toen begonnen
de meeste Amerikanen onder
scheid te maken tussen het inko
men dat ze voor hun levenson
derhoud nodig hadden en dat
wat zij voor niet-noodzakelijke
uitgaven over hadden", aldus
Sylvia Ronsvalle van het onder
zoeksbureau. „De commercie
heeft die ontwikkeling beter in
de gaten gehad".
De 'lege graftome' publiceerde
in 1984 het rapport 'De verbor
gen miljarden: het vermogen van
de kerk in de Verenigde Staten'.
Daarin werd betoogd dat de
christenen in de Verenigde Sta
ten de armoede in de wereld kon
den uitbannen, als zij hun inko
men op een andere manier zou
den besteden. Ronsvalle ziet in
de resultaten van de recente stu
die een ondersteuning van deze
opvatting. „Als elk kerklid tien
procent van zijn of haar netto in
komen aan de kerk zou geven
zouden er letterlijk tientallen
miljarden dollar beschikbaar ko
men", aldus Ronsvalle. Zij dringt
er bij de kerken op aan de gelovi
gen er telkens aan te herinneren
dat zij veel kunnen doen aan de
bestrijding van de armoede in de
wereld en wel „op een manier die
de wereld nog nooit heeft ge-
Vier procent van de 378 bis
schoppen en ruim 13.000 pries
ters die in de Braziliaanse RK
Kerk werkzaam zijn, is uit Ne
derland afkomstig. Dit blijkt uit
een recent onderzoek van het in
Rio de Janeiro gevestigde cen
trum voor kerkelijke statistiek
en sociaal onderzoek (CERIS).
Vgn de bisschoppen en pries
ters is 60 procent Braziliaan. De
grootste groep buitenlandse
geestelijken zijn de Italianen, ge
volgd door de Duitsers, Neder
landers en Spanjaarden.
BEROEPINGSBERICHTEN
Nederlands Hervormde Kerk
Benoemd tot geestelijk verzor
ger van ziekenhuis Lievensberg
en psychiatrisch ziekenhuis Vre
derust te Bergen op Zoom (per 1
nov. 1988): mevr. T. de Nie, predi
kant voor buitengewone werk
zaamheden (secretaris van de
raad voor de zending) wonend in
Oegstgeest, die deze benoeming
heeft aangenomen.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt
Beroepen te Lutten: drs. T. P.
Nap, kandidaat te Groningen.
