'Je houdt er een paar leuke ruikers aan over
Vertrouwde kwaliteit Paul van Vliet
Letterenfonds dreigt 8 ton subsidie mis te lopen
Toon 'Knudde' van Driel krijgt Stripschapprijs
Van WVC-strijd tegen de 'ontlezing' zijn auteurs de dupe
'Een Gat in de Lucht'
'Een Gat in de Lucht', one man show van
en door Paul van Vliet, Muzikale begelei
ding: John Eskes. Klaas van Dijk en Frans
Span. Gezien op 30 juli in het Circusthea
ter, Scheveningen. Aldaar nog de komen
de weken (behalve op zondag en maan
dag) te zien. Op 10,11 en 12 november en
op 12 en 13 mei in de Leidse Schouwburg
te zien.
DEN HAAG Een rijke traditie
getrouw heeft Paul van Vliet de
ze weken wederom zijn intrek
genomen in 'zijn vaste zomerre-
sidentie'; Scheveingen. In het
Circustheater brengt hij de eer
ste officiële voorstellingen van
zijn nieuwe programma 'Een Gat
in de Lucht'. Na deze zomerserie
hoopt hij met zijn zevende one
man show nog twee seizoenen
lang door Nederland en België te
kunnen trekken. Dat is nogal
wat, maar het blijkt toch steeds
weer te kunnen omdat een groot
publiek hem in de loop der jaren
bijzonder is gaan waarderen. De
één houdt vooral van zijn licht-
poëtische liedjes, de ander kiest
meer voor de komische types a la
'Bram van de Commune' en 'Ma
joor Kees!. Zijn zorgvuldig opge
bouwde programmaformule is
daarop ook ditmaal weer afge
stemd.
'Een gat in de Lucht' bevat dan
ook weer een paar mooie liedjes.
Zo valt er een loflied op de vrouw
te beluisteren, en bezingt Van
Vliet zijn optimitisch vertrou
wen in een betere toekomst. 'Als
wij niet meer geloven dat het
kan: wie dan wel?' Dezelfde the
matiek: klingt door in 'Jan Ta
melijk'. Cynisch afstand hou
dend gelooft Jan Tamelijk niet
meer in wonderen. Van Vliet
heeft zelfs zijn aloude 'De Zee'
weer op het repertoire genomen,
omdat het helaas actueler is dan
ooit. De wat zorglijke ondertoon
keert terug in een paar conféren
ces. Pure grappenmakerij is er
ook, bijvoorbeeld tijdens de le
zing over 'Gastronomie Automa
tiek' en wanneer hij in 'Wijs op
reis' de tips behandelt ter voor
koming van de bekende reison-
gemakken.
Paul van Vliet weet zo langza
merhand wel, wat het publiek
van hem verwacht. Ook in 'Een
Gat in de Lucht' komt hij aan die
verwachtingen tegemoet, zonder
nadrukkelijk in herhalingen of
pure voorspelbaarheden te ver
vallen. Zonder meer is dat een
grote prestatie. Zijn positie
brengt natuurlijk met zich mee,
dat hij zich geen missers meer
kan veroorloven. In recente in
terviews heeft Van Vliet dan ook
verteld, hoe grondig hij door
middel van leesvoorstellingen
(onder de titel 'Paul in het klad')
en oefenvoorstellingen een show
opbouwt. Dat alles maakt dat de
programma's van deze door
gewinterde theaterman in elk ge
val garant staan voor een avond
stijlvol entertainment.
Desondanks kun je soms nog
uitschieters onderscheiden. De
vorige show van Paul van Vliet
('Over Leven') bijvoorbeeld was
zo'n uitschieter, doordat het een
paar onvergetelijke nummers
bevatte. Dat niveau evenaart
'Een Gat in de Lucht' eerlijk ge
zegd niet, omdat maar een enkel
nummer in je hoofd blijft han
gen. Echt opmerkelijk is eigen
lijk alleen de conférence van
Koos, die tegen zijn zin naar een
verkleedfeestje moet. Dit num
mer zal (zoals ook Van Vliet zelf
schijnt te verwachten) hoge ogen
gaan gooien. Anton, de zwager
van Koos, wordt 50 jaar, en
meent daarom een 'leuk' ver
kleedfeest te moeten geven.
Koos vindt dat helemaal niet
'leuk' maar moet wel vopr zijn
fatsoen, en overweegt nu in wel
ke uitmonstering hij op het ver
kleedfeest zal verschijnen. Naast
de introductie van deze Koos
keert trouwens de vertrouwde
Benny weer uitgebreid terug.
Deze onvervalste Hagenees is
niet langer conciërge, maar nu
als toneelmeester bij Paul van
Vliet werkzaam. In die hoedanig
heid zal hij ons een paar roddels
over zijn nieuwe werkgever toe
vertrouwen.
Een belangrijk verschil met de
twee vorige shows is echter dat
ditmaal niet Ben van der Linden
de muziek heeft gecomponeerd.
Van der Linden had namelijk
zo'n specifieke 'sound' voor de
shows ontwikkeld. Vooral met
een aantal synthesizers en com
puters had hij een rijke orkestra
le klankkleur weten te creëren.
In dit programma tekent John
Eskes voor de muzikale leiding
en voor het merendeel van de
composities. Eskes werkte ook al
in vorige shows mee en zal daar
door zeker beinvloed zijn. Toch
beperken hij en zijn collega's
zich tot een minder geprofileerde
muzikale begeleiding dan we ge
wend waren.
'Een gat in de Lucht' biedt der
halve vertrouwde kwaliteit,
maar helaas wat weinig opmer
kelijke verrassingen.
WIJNAND ZEILSTRA.
Paul van Vliet: kennelijk op zijn gemak in 'Een Gat in de Lucht'.
er tegen verzet, vond ik dat ik hem
moest krijgen. Toen Gerrit dejager
hem vorig jaar ontving dacht ik
'Waar is dit voor?' Want hij was in
derdaad ook aan de beurt. We ko
men allemaal aan de beurt, maar
met de volgorde ervan was ik het
niet eens".
Vier strips maakt hij per dag
voor het Algemeen Dagblad, waar
in hij met zijn FC Knudde (debuut
1973) enorm populair werd. En een
dubbele strip voor De Telegraaf.
Bijzonderheid is zeker dat Toon
van Driel tegenwoordig zijn eigen
strips uitgeeft: Land Productions.
Zijn vrouw Jolanda kleurt Toons
strips, Raymond Nicholson 'inkt'
de tekeningen.
Vind je tekenaars zo labiel?
"Ja. Vanuit het instabiele maak
je nog wel eens mooie dingen. Ik
geloof inderdaad datje mensen die
'zeker weten' überhaupt in het da
gelijks leven moet mijden. Maar
mensen die werken vanuit het on
zekere, van de hak op de tak sprin
gen en dus inconsequent zijn, ma
ken iets moois. Absoluut. Ik geloof
dat een hoop mensen die creatief
bezig zijn chaotisch denken, een
zig-zag-beleid voeren. Je moet een
beetje in de war zijn. Heb je het in
je dan moetje nog maar afwachten
of een ander dat ook vindt. Het is
een aaneenschakeling van mallig
heid".
"Ik heb nooit het idee gehad te
kenaar te worden. Tot nu toe was
mijn leven een aaneenschakeling
van misverstanden, van een hele
boel beroepen die niet doorgingen.
Uiteindelijk heb ik een tijdje vast
werk gehad bij de KLM ajs hof
meester kortverband. Toen dat was
afgelopen wist ik het helemaal niet
meer. Ik ga maar doen waar ik zin
in heb, dacht ik. Poppetjes teke
nen. Vergelijkingsmateriaal had ik
niet".
Knudde werd geboren. "Vanuit
een ongelooflijk simpele techniek,
een anti-techniek, ben ik gedroch
ten gaan maken die mensen toen
leuk vonden. Er waren er die zei
den dat ze met de mond getekend
waren. Daar heb ik mee leren le
ven. Anderen zeiden: hij kan niet
alleen leuk verzinnen, maar de
poppetjes ook goed laten acteren.
Zo heb ik stromen van mensen
over me heengekregen die allemaal
iets vonden".
"In het verleden ging die Strip
schapprijs voornamelijk mijn neus
voorbij omdat ik toch niet voldeed
aan kwaliteitsnormen van de oude
school. Ik heb dus baanbrekend
werk verricht vanuit mijn onbenul.
Ik kon niet anders, want ik heb
nooit een opleiding gehad, deed
maar wat".
Lachend: "Dan verricht je altijd
baanbrekend werk. Je bent dan
gauw authentiek omdat je niet
weet hoe je moet tekenen, maar je
hebt er wel een zekere kijk op. In
derdaad denk ik dat ik vergelijk
baar ben met Schulz van Peanuts.
De Amerikaanse stijl. Daar ben ik
in de loop der jaren redelijk bedre
ven in geraakt. Ik voel geen ver
wantschap met andere stripteke
naars, omdat ik meer verwant
schap voel met journalisten. Ik
maak het liefst korte grappen,
kwak mijn tekeningen eruit op ge
voel".
Naar zijn mening heeft de Avro-
televisie met zijn grap 'Tikkie trug',
waar zo'n honderd filmpjes van
zijn gemaakt, belangrijk bijgedra
gen aan zijn succes. Hij kondigt
aan dat zijn strip Knudde een revi
val zal beleven in Panorama. In het
recente verleden heeft hij namelijk
problemen gehad met zijn uitgever
Vrijbuiter. Aan die uitgever had hij
namelijk zijn rechten op Knudde
verkocht. Toen Toon ontdekte dat
zijn strip een enorm succes was ge
worden, wilde hij die rechten te
rug. De uitgever weigerde. Er wer
den drie gedingen gevoerd. Dat le
verde voor Toon in elk geval op dat
hij het recht op voorpublikatie van
Knudde mocht blijven uitoefenen.
In de toekomst wil hij zijn strip ook
gebundeld gaan uitgeven. De juri
dische mogelijkheid of onmoge
lijkheid ervan zal, wanneer zijn
voormalige uitgever daar protest
tegen aantekent, bij de rechter blij
ken.
André van Duin
Een andere successtory is de
strip André van Duin, die hij begon
in het omroepblad van Veronica.
De Nederlandse komiek die hij erg
bewondert. "Ik ben met knikkende
knieën naar hem toegegaan. Zei
hem geen grote uitgever te zijn,
maar dat ik met mijn vrouw zo'n
bedrijf was begonnen. 'Ik wil pagi
na's over u maken, waarbij u ge
woon een eigen leven leidt'. André
vond het prachtig. Zijn managers -
heel vriendelijke mensen - vonden
het ook goed. Dat geluk hadden
we. Toen de strip eenmaal liep,
vroeg ik me af of ik wel leuk bleef'.
"Veronica hebben we overleefd,
zoals ik het altijd noem. Ik geloof
dat ik in stripland een uitzondering
ben. Ik wil veel laten zien, dat zal
wel weer een roep om erkenning
zijn. Ik weet het zelf niet, maar als
ik er geen blad voor zou hebben,
zou ik als een razende gaan schilde
ren. Waarom iemand zo'n prestatie
drang heeft, weet ik niet. Ik móet.
Fantastisch leuk werk vind ik het.
Je tekent maar wat, gewoon aan de
huistafel. Daar hoef ik echt niet
voor weg".
In de Serie Meesterpianisten
1988/1989 in het Amsterdamse
Concertgebouw zijn elf pianisten
gecontracteerd. Achtereenvolgens
zullen .concerten verzorgen: Bruno
Leonardo Gelber (23 oktober), Ivo
Pogorelich (20 november), Horacio
Gutierrez (11 december), Zoltan
Kocsis (8 januari), Shura Cherkass-
ky (12 februari), Bella Davidovich
(26 februari), Katia en Marielle La-
beque (2 april), Alfred Brendel (16
april), Radu Lupu (7 mei) en Mur
ray Perahia (21 mei)
Bij Van Gendt Book Auctions
aan de Keizersgracht in Amster
dam komt op 27 en 28 september
een grote collectie brieven, hand
schriften en pamfletten onder de
veilinghamer. Zo wordt een parti
culiere verzameling brieven van en
aan Simon Vestdijk aangeboden.
Verder is er correspondentie van
onder anderen de schilders Ch.
Leickert, Jan Sluyters en Jozef Is-
raëls. Ook worden 1250 originele
pamfletten geveild betreffende
stadhouder-koning Willem III en
zijn vrouw Mary. Deze vlugschrif
ten geven een duidelijk beeld van
de politieke en sociale verhoudin
gen in hun tijd, aldus het veiling
huis.
Tenslotte is er zogenoemde exil-
literatuur van emigranten die se
dert de machtsovername van Hit-
Ier de gang van zaken kritisch volg
den en in eigen land niet vrij moch
ten publiceren voor, tijdens en na
de oorlog (1933-1947). De kijkdagen
zijn op 23, 24 en 25 september.
"Ik heb ze natuurlijk allemaal
verwenst. Ik zou die prijs niet kun
nen nemen, een ontzettend dank
baar gegeven. Maar het is een bui
tengewoon hypocriete instelling
waar ik maar voor uitkom. Al had
ik 'm al tien jaar geleden moeten
hebben".
De tekenaars in de jury waren
Dick Matena en Gerrit de Jager.
Een tweetal voor wie hij overigens
groot respect heeft. "Er zijn in het
verleden tekenaars geweest met
wie ik altijd ruzie kreeg, van wie ik
vond dat zij het niet goed deden. Zo
is er een hoop ruzie ontstaan, waar
bij ik me niet populair heb ge
maakt. Het was voor mij een ver
rassing, want ik dacht dat Joost
Swarte aan de beurt was. Die stond
op de lijst. Nooit heb ik begrepen
wat die met strips te maken had.
Behalve dan zijn grafische standjes
en zo".
Tweeslachtigheid
"Ik vind het goed, onderga het
gelaten, moet ik eerlijk bekennen.
Stuk ben ik er niet van, er niet blij
mee. Schuringa van het Stripschap
zei: 'We hebben besloten aan jou de
prijs uit te keren, maar in gods
naam, ga het niemand vertellen'.
Dus mijn vrouw zegt: 'Dit is je kans
om hem te weigeren, want dat heb
je jarenlang geroepen'. En nou wil
ik het allemaal meemaken, hè?
Dan krijg je die ontiegelijke twee
slachtigheid. Jarenlang heb ik me
door
Frans Keijsper
AMSTERDAM - Door een ver
schillende interpretatie van de
eind vorig jaar door de Tweede
Kamer aangenomen 'motie
Nuis' dreigt het Fonds voor de
Letteren een subsidie mis te lo
pen van acht ton. Hierover is
een conflict ontstaan tussen
het Fonds voor de Letteren en
het ministerie van WVC.
door
Gerlof Leistra
In de motie Nuis werd minister
Brinkman verzocht de structurele
achterstand bij het Fonds voor de
Letteren op te heffen door jaarlijks
vier ton extra beschikbaar te stel
len. Het Fonds voor de Letteren is
er steeds van uitgaan dat men dit
geld met ingang van dit jaar zou
krijgen. Volgens Peter Berger,
hoofd van de afdeling Letteren van
WVC, wordt de aanvullende Gubsi-
die echter pas in 1991 structureel.
Bij wijze van tegemoetkoming
krijgt het Fonds in 1989 en 1990
jaarlijks twee ton extra.
Directe uitvoering van de motie
Nuis is volgens Berger onmogelijk.
"Dan hadden ze maar een dekking
moeten geven. Het gat is inderdaad
acht ton, maar dat geld is er dom
weg niet. Daar zal het Fonds toch
mee moeten leren leven. Het nieu
we Kunstenplan voorziet in forse
verschuivingen binnen de kun
stenbegroting. maar dat duurt wel
even. Eerst krijgen we natuurlijk
allerlei arob-procedures. Die moe
ten we afwachten voor we ook
maar iets kunnen beginnen".
D66-kamerlid Aad Nuis bestrijdt
de versie van Berger. "Wij hebben
wel degelijk een mogelijke dek
king gegeven. Maar het is heel dui
delijk: als in september bij de be
grotingsbehandeling blijkt dat de
minister een andere interpretatie
aan onze motie heeft gegeven, is
dat het moment om hem op de vin
gers te tikken. Dan is hij de klos.
Döt pikt de Kamer niet. Er is na
tuurlijk best geld, maar de minister
moet gewoon naar de Kamer luis
teren en niet al het geld willen be
steden aan een klassiekenreeks en
leesbevordering. Dat geld moet je
niet uit de kunstenbegroting halen.
Dat is een taak van Onderwijs of
Sociaal-Cultureel werk".
*Het Fonds voor de Letteren
krijgt nu een jaarlijkse subsidie
van 3,8 miljoen gulden en is daar
mee de grootste gesubsidieerde li
teraire organisatie. Zonder de aan
vullende subsidie komt men in de
problemen. "Het is zelfs de vraag of
die vier ton extra per jaar wel ge
noeg is," zegt secretaris Sylvia
Dornseiffer. "Voor een werkelijk
goed beleid hebben we een paar
miljoen extra nodig. Dat zal in sep
tember ook wel blijken uit onze
nieuwe beleidsnota".
Het Fonds voor de Letteren ver
strekt werkbeurzen, debutanten
beurzen, aanvullende honoraria
voor onder meer vertalingen en li
teraire tijdschriftpublicaties, reis
beurzen en opdrachten. De 'harde
kern' bestaat uit 100 vertalers en
175 auteurs. Ook bij het Fonds
loopt men niet over van enthou
siasme voor de plannen van de mi
nister. "Met die klassiekenreeks en
sterke nadruk op leesbevordering
lijkt hij te kiezen voor een boekbe-
leid in plaats van voor een auteurs-
beleid".
lijkt hij te kiezen voor een boekbe-
leid in plaats van voor een auteurs-
beleid".
"Klopt," zegt Peter Berger. "Dat
wordt ook de kern van de letteren-
nota die in augustus verschijnt. Je
kunt je niet onttrekken aan wat er
in het boekenvak gebeurt. Als we
niets doen, duvelt de boekenmarkt
binnen acht jaar in elkaar. Daar
moeten we nu al maatregelen tegen
nemen. De 'ontlezing' is schrikba
rend. Misschien tien procent van
de bevolking leest nog. Eigenlijk
mag ik dat niet zeggen, maar het
onderwijs in Nederland is natuur
lijk ook verschrikkelijk slecht.
Leesbevordering is helaas bittere
noodzaak".
Er wordt al jaren met smart ge
wacht op een letterennota. Waarom
heeft die zo lang op zich laten
wachten? Berger: "Ja kijk, mijn
nota is geen vodje. Anders had ik
wel in veertien dagen met mijn lin
kerhand iets op papier gezet. Er
staat nogal wat in. Zo heb ik gepro
beerd een legitimering voor het be
leid te geven en heb ik het kwali
teitscriterium eens uitgespit. Het is
een werkstuk van tweehonderd pa
gina's geworden".
Nuis: "Ik ben benieuwd. Maar ik
verwacht niet dat Berger met zijn
nota plotseling de sluizen van het
inzicht zal openen. In één ding
heeft hij wel gelijk: we willen te
veel voor te weinig geld. Nederland
is een uitbundig land geworden.
Vroeger zaten we allemaal thuis
met een boekje, een strijkje en een
schilderijtje aan de muur. Nu moe
ten we allemaal zo nodig de straat
op voor allerlei grote spektakels.
En dat geld moet toch ergens van
daan komen?!"
JERUZALEM - De populaire Spaanse zanger Julio Iglesias heeft het af
gelopen weekeinde in Israël doorgebracht om er twee concerten te geven.
Iglesias bezocht o.m. de klaagmuur in Jeruzalem, waar hij het kennelijk
goed kon vinden met een aantal orthodoxe joden. (foto ap>
BADHOEVEDORP - "Het is
gek dat tekenaars aan teke
naars prijzen gaan geven. La-
bielen die andere labielen een
prijsje toekennen. Het komt
mijn neus uit. Je houdt er een
paar leuke ruikers aan over. Je
ziet het. En de telefoon staat
roodgloeiend".
Striptekenaar Toon van Driel: "Vanuit het onzekere maak je nog wel eens mooie dingen".
Toon van Driel (1945) heeft de
Stripschapprijs '88 gekregen voor
'zijn hele oeuvre. Het gesprek in
zijn huis in Badhoevedorp wordt
enige keren onderbroken wanneer
er weer een enorme kleurige struik
richting Toons voordeur komt aan
gewandeld. De zoveelste geurige
felicitatie voor de schepper van
Knudde, de strip André van Duin,
De Stamgasten, De Liefhebbers,
Hullie, Rokus, De Kanjers. "Als er
nog een paar fanatici zijn die kri
tiek hebben, zijn die na de prijs nu
ook verstomd. Deze heeft een
krankjoreme bijwerking. Je krijgt
een soort label aan je reet hangen,
een Keurmerk van Huisvrouwen.
Je wordt bijgezet in een mausole
um, ineens sta je in de Eregalerij
